1. To be or not to be:
zorgaanbieders en de
decentralisaties
Over de grenzen van
gelegaliseerde solidariteit
3 juli 2013

2. Positie bepaling 1
• Sinds 1989 adviseur op de driehoek strategie, proces,
organisatie
• Werkterrein: AWBZ-zorg, SW en re-integratie
• Sinds 2009 zelfstandig adviseur en schrijver
• Focus: de uitvoering van maatschappelijke taken in het
lokale publieke domein
• Meest recente publicaties:
– De cliënt in regie (oktober 2012)
– De zorgende gemeente (mei 2013)

3. Positie bepaling 2
• De 4 crises van Wijffels
• De eigen kracht van de krachtigen
• Individualisering en solidariteit
– RvZ 2013:Te veel zorg funest voor
solidariteit
• Free rider en de overheid
• Regeerakkoord als begroting van een
maatschappelijke instelling

4. Herman Wijffels:
“We zijn toe aan de volgende
release van het bestaan”

5. Herman Wijffels over
de crisis
- 4 x crisis
- De financiële crisis
- Een ecologische crisis
- Een sociaal organisatorische crisis:
- Ons menselijk bewustzijn is toe aan een volgende
fase van organiseren; werk ik verder uit
- Een culturele crisis:
- De waarden van onze samenleving passen niet
meer bij onze tijd; werk ik verder uit

6. De economische en
de waarden crisis
• Als deze 2 tegelijkertijd optreden …
• 1929: de waarde van de vrije markt economie is
schadelijk voor sociale stabiliteit
• 2008/9: de waarde van de “legalisering van de
solidariteit” wordt contra productief
• Zelfredzaamheid en de terugtredende overheid: yin en
yang
• Sanering publieke domein: het regeer akkoord als
begroting van een non profit instelling

7. De culturele en sociaal
organisatorische crisis
• Onze waarden sluiten niet meer aan bij deze tijd
– Solidariteit als voorbeeld
– Verworvenheid van de afgelopen 50 jaar:
• “De legalisering van de solidariteit”; alle solidariteit vertaald
in landelijke wetgeving; tegelijkertijd distantiëren burgers zich
steeds meer van de overheid
• Solidariteit als platform voor individualisering: de
toenemende legalisering verschafte de basis van de
individualisering
• En als springplank voor de midden en hogere klasse:
verhoudingsgewijs hebben deze groepen meer voordeel
gehad / getrokken van de legalisering en de individualisering

8. Over wie haij’t?
• Van wie is de overheid?
Free rider; professor: Prof. Dr. Hans van den Doel; 2e
kamerlid
PvdA, jaren ‘60: benoemde het Free rider principe
– Basisprincipes van zorgverleners afgelopen 25 jaar:
• Maximalisatie van het zorgbudget, leidt tot optimalisatie van de kwaliteit
van zorg
• Partnerschap aanbieder en cliënt; ten koste van de overheid: Free
riders op de legale solidariteit
• Systeem aanpakken gericht op overnemen van de vraag sturen de
ontwikkeling van zorgorganisaties
• Emancipatie en professionalisering van functies en disciplines meer
leidend dan de klantvraag
• Overheid, overwij-t of over en uit? Samen verantwoordelijk zijn

9. De sociaal
organisatorische crisis
• Het karakter van organisatie systemen frustreert
klanten en medewerkers
• Organisatie en management vormen meer en
meer hindermacht
• Aline Saers (Per Saldo): luister goed meneer de
Haas …. Cliënten zijn burgers met een
beperking. Het burgerschap en recht op eigen
regie staan voorop.

10. De verzorgingsstaat
wordt verzorgingsstad
Het antwoord op de sociaal-organisatorische
crisis:
• De opkomst van:
– Netwerk organisaties en nieuwe zelfstandigen
– Lokale coöperatieven: energie, voedsel, zorg
• De essentie van coöperatieven:
– Directe invloed, participatie en solidariteit
– Het minimum aan structuur
– Zelf werken aan eigen idealen: waaronder solidariteit
– Kostenstructuur: vrijwilligers organisatie

11. Coöperatie als revitalisering
van zeggenschap en zorg
Hoogeloon staat niet meer alleen model.
In Brabantse dorpen, zoals Elsendorp,
Laarbeek, en Schaijk zijn coöperaties
opgericht,
See more at: http://skipr.nl/blogs

12. Consequenties voor
zorgaanbieders
De fundamenten van de decentralisaties
– Nieuwe waarden; praktische solidariteit
– Focus op eigen kracht/zelfredzaamheid
is ook een aanspraak op eigen tijd en geld van de
draagkrachtigen
– Terugtredende overheid is onvermijdelijk
– De noodzaak tot dé systematiseren; dé
professionaliseren; démedicaliseren; op naar het
sociale model

13. Naar een nieuwe waardepropositie:
een nieuw bestaansrecht voor
zorgaanbieders
• Het nieuwe programma van eisen voor zorgaanbieders
in het publieke domein:
– Flexibele dienstverlening aan burgers, cliënten
– Positie bepalen in de drieslag; beleidsregisseur,
uitvoeringsregisseur en onderaannemer
– Flexibiliseren van de bedrijfsvoering
– Maximale waarde leveren door een minimale eigen bijdrage
– Duurzaamheid door vrijwilligheid
– Te compenseren beperking als vertrekpunt
– Geografie als markt
– Populatiegebonden financiering

14. Uitwerken PvE 1
• Flexibele dienstverlening aan burgers,
cliënten
– Leveren wat wordt gevraagd, wanneer het nodig
is en hoe de burger het wil
– Ervaring: tot 30% lagere kosten; recent
onderzoek Actiz
– Benchmarks:
• Buurtzorg
• Zorgcoöperaties
• Gespecialiseerde PGB zorgaanbieders

15. Uitwerken PvE 2
• Positie bepalen in de chocolade fontein
van beleidsregie
• Drie niveaus in regie; zie uitwerking in de
volgende dia’s

16. - Onderaannemer
- Specialistische partij
-Opdrachtnemer
- Ketenmanager
Beleidsregie
Uitvoeringsregie
Uitvoering
- Doelen
- Resultaten
- Middelen
- Voorwaarden
- Bepaalt aanpak
- Schakelt ketenpartner in
- Is eindverantwoordelijk/
resultaatverantwoordelijk
- Stuurt op samenhang
- Is gecommitteerd aan het
geheel
- Levert specialistische
bijdrage
- Resultaatverantwoordelijk
voor eigen bijdrage.
Bepaalt:
Opdrachtgever
Terugkoppeling
De chocolade fontein van beleidsregie

17. De gemeente als
beleidsregisseur
– Uitgangspunt: geen uitvoerende taken
– Ketenregisseurs voor samenhangende
taakvelden
• Kind & gezin; begeleiding, zorg onderwijs
• Welzijn en begeleiding in de wijk
• Werken naar vermogen
– Beperkt aantal contractpartijen gemeente
– Anderen: contract met ketenregisseur

18. Voorbeelden
Rotterdam: Consortium aanpak
Arnhem: hoofdaannemers per wijk
Alkmaar: WNK / focus2Move
Weert / Nederweert: WMO contract:
• 2 aanbieders
• Looptijd 8 jaar.
• 25% kostendaling in 5 jaar

19. De gemeente als
uitvoeringsregisseur
– Kanteling van de WMO; de gemeente doet alle
huisbezoeken
– Gemeentes hebben frontlijn werkers in dienst van de
gemeente
– Zorgaanbieders worden toegelaten tot “een mandje”
maar krijgen geen omzetgarantie
– De gemeente indiceert, de burger kiest uit het mandje
– Zie hier de noodzaak tot flexibilisering van de
bedrijfsvoering

20. De samenleving; mensen die
een beroep doen op de
gemeente
De case
manager
Burgers met
‘n hulpvraag
Indicatie:
Mate en wijze
van
compensatie
Op eigen
kracht
Compensatie
noodzakelijk
Aanbieders
van betaalde
diensten
contractbureau
c c c
De gemeente en private
aanbieders
= gemeentelijk domein
De gemeente als uitvoeringsregisseur

21. Uitwerken PvE 3
• Minimaliseren eigen bijdrage;
– Coachen en regisseren
• Duurzaamheid door vrijwilligheid
– Lokale solidariteit als basis
• Van grondslag naar beperking
• De markt: AWBZ of stadsdeel/dorpskern
• De middelen: individu gekoppeld budget of voor een
groep beschikbare middelen
Pilot populatiegebonden financiering in regio
Eindhoven zaterdag 15 september 2012
•

22. Stelling
Zorgaanbieders die van waarde willen zijn
voor burgers en de lokale overheid
moeten zich zelf opnieuw uitvinden.
Toelichting:
Er is creativiteit en ondernemerschap nodig
om een nieuwe propositie om te zetten in
een nieuw en werkend bedrijfsproces