2. Հայոց այբուբենը ստեղծել է Մեսրոպ Մաշտոցը:
Մինչև հայոց այբուբենի ստեղծումը հայերենում
օգտագործում էին նաև հունարեն, արեմեերեն
և պարսկերեն լեզուները: Ապացույց էր Տիրը,
գրի ու գրականության աստվածը, որ եղել է
նախկին, ավելի հին Հայերեն: Մեսրոպ
Մախտոցը ծնվել է Հացեկ կամ Հացեկաց
գյուղում 361 թ., ազնվական Վարդանի
ընտանիքում: Նա ստացավ շատ լավ հունական
կրթություն, իսկ երբ տուն վերադարձավ 389թ.
հաստատվեց Վաղարշապատում և
ծառայության անցավ հայոց արքունիքում,
որտեղ նա թարգմանիչ էր աշխատում: հետո
Մեսրոպ Մաշտոցը դառնում է հոգեվորական, և
իր աշակերտների հետ գնում է Գողթան գավառ:
3. Արդեն երկար ժամանակ էր, որ
քրիստոնեությունը հրչակվել էր, որպես
պետակա կրոն, բայց Գողթանում Մեսրոպ
Մաշտոցը տեսավ, որ այնտեղ շատ քիչ է
տարածված կրոնը: Որոշեց, որ բանավոր խոսքը
հերիք չէր և ուզեց <<Աստվածաշունչ>>-ը և այլ
քրիստոնեկան գրականությունը թարգմանել
հայերեն, որպեսզի քրիստոնեությունը հասանելի
լիներ ամբողջ ժողովրդին: Բայց թարգմանելու
համար պետք էր առաջինը ստեղծել հայերենը:
Գրերի ստեղծման համար Մեսրոպ Մաշտոցի
հետ պետք է համաձայն լինեին թագավորն ու
Հայոց կաթողիկոսը: Նա վերադառնում է
Վաղարշապատ ու պարզվում էր, որ կաթողիկոս
Սահակ Պարթևն էլ էր ուզում ստեղծել Հայոց
գրերը:
4. Վռամշապուհ արքայի օգնությամբ նրանք
ուսումնասիրում են Դանիելյան գրերը, բայց
դրանք չէին համապատասխանում հայերենի
հնչյունական համակարգին: Ուրեմն Մեսրոպ
Մաշտոցը իր աշակերտներից հետ ճամփորդեց
Ամիդ, Սամոսատ և Եդեսիա քաղաքները,
այնտեղ ուսումնասիրելու համար օտար
լեզուները և խորհրդակցելու ասորի և հույն
գիտունների հետ: Եվ վերջապես 405թ. Եդեսիա
քաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծում է Հայոց
այբուբենը: Այն ուներ 36 տառ, որոնք
ամբողջովին համապատասխանում էին
հայերենի հնչյունական համակարգին:
Վերադառնալով տուն Մեսրոպ Մաշտոցն ու իր
աշակերտները սկսում են հայերեն թարգմանել
<<Աստվածաշնչի>> հատվածներ:
5. Վաղարշապատում Մեսրոպ Մաշտոցն ու իր
աշակերտները շատ լավ ընդունվում են Երասխ
գետին աթին Վռամշապուհ թագավորի և
ժողովրդի կողմից: Մինչև այդ ժամանակ
գլխավոր ուսուցումը կատարվում էր ասորերնով
և հունարենով, իսկ այժմ սկսեցին հայկական
դպրոցներ բացել և երեխաներին սովորեցնել
նոր տառերը: Նոր դպրոցներ բացվեցին նաև
Բյուզանդիայի իշխանության տակ գտնվող
հայկական տարածքներում: Առաջին հայկական
դպրոցներից մեկը բացվեց Հայոց Արևելից
կողմերում Ամարասի վանքում: Վիրքում ու
Աղվանքում, Մեսրոպ Մաշտոցը նաև մեծ դեր
ունեցավ վրաց ու աղվանց գրերը ստեղծելու
մեջ: Մեսրոպ Մաշտոցը մահացել է 440թ.
Ամատունիների տոնական կալվածք Օշական
գյուղում:
