2. Մխիթարյան (սկզբնական շրջանում՝
Անտոնյան) միաբանությունը 1703–16 թթ-ին
գործել է Հունաստանի Մեթոն
բերդաքաղաքում, որը ենթակա էր Վենետիկի
Հանրապետությանը: Միաբանությունը
գործունեություն է ծավալել 2 ուղղությամբ՝
կրոնական-կաթոլիկական և հայագիտականբանասիրական:
Վատիկանի աջակցությունն ապահովելու
նպատակով սկզբնական շրջանում թարգմանել
ու հրատարակել են կաթոլիկական
գրականություն:
3.
4. Զուգահեռաբար նախապատրաստել և տպագրել են
հայագիտական աշխատություններ՝ հայ
պատմիչների երկերի քննական բնագրեր, գրաբարի
քերականությանը նվիրված
ուսումնասիրություններ, արժեքավոր
բառգրքեր, դասագրքեր, գեղարվեստական
գրականություն: 1732 թ-ին Սբ Ղազարում
միաբանները հիմնադրել են վարժարան, որի
նպատակը միաբանության գործունեությունը
շարունակող սերունդ պատրաստելն էր: Այնուհետև
Մխիթարյան վարժարաններ են բացվել
Պադուայում, Վենետիկում, Կոստանդնուպոլսում, Տր
ապիզոնում, Ախալցխայում և այլուր: 1992 թ-ից
Վենետիկի Մխիթարյանների կրթահամալիր է
գործում նաև Երևանում:
5.
6. 1772 թ-ին միաբանների մի խումբ
կանոնադրության փոփոխման շուրջ առաջացած
վեճի պատճառով թողել է Վենետիկը և 1773 թին հաստատվել Տրիեստում, իսկ 1811 թ-ին
տեղափոխվել է Վիեննա: Նույն թվականին
Ավստրիայի կառավարությունը պաշտոնապես
ճանաչել է նրանց կարգավիճակը. ստեղծվել է
Վիեննայի Մխիթարյան միաբանությունը: Նրանք
իրենց գործունեությունն սկսել են կաթոլիկ
կրոնաաստվածաբանական աշխատությունների
հրատարակումով, սակայն աստիճանաբար
սկսել են գրել
հայագիտական, պատմագիտական, բանասիրա
կան և լեզվաբանական երկեր:
7.
8. Սբ Ղազարում Մխիթար Սեբաստացին սեփական
գրադարանի հիմքի վրա ստեղծել է
մատենադարան, որը հետագայում համալրվել է
նվիրատվություններով և գնումներով: Վենետիկի
մատենադարանի ներկայիս ձեռագիր ֆոնդը 5 հզ.
միավոր է, տպագիր ֆոնդը՝ շուրջ 100 հզ.:
9. Հայտնի է նաև Վիեննայի
մատենադարանը, որտեղ պահվում է շուրջ
2600 գրչագիր մատյան:2000 թ-ի հուլիսի 10–
21-ը Վենետիկի Սբ Ղազար Մայրավանքում
տեղի է ունեցել Մխիթարյան միաբանության
Վենետիկի և Վիեննայի ճյուղերի միացյալ
ընդհանուր ժողով. համատեղ որոշմամբ նրանք
միավորվել և ստեղծել են Մխիթարյան միացյալ
միաբանությունը, որի կենտրոնատեղին
Վենետիկի Սբ Ղազար Մայրավանքն է, իսկ
Վիեննայի վանքը՝ առաջին գլխավոր
մենաստանը:
10.
11. Մխիթարյան միաբանության հիմնադրումից ի
վեր Սբ Ղազար են այցելել հազարավոր
զբոսաշրջիկներ և գիտնականներ: Հանրաճանաչ
այցելուներից են բանաստեղծ Ջորջ
Բայրոնը, գրողներ Վալտեր
Սկոտը, Ստենդալը, Ալֆրեդ դը Մյուսեն, Ժորժ
Սանդը, հայագետ, լեզվաբան Հայնրիխ
Պետերմանը, կոմպոզիտոր Ժակ
Օֆենբախը, դերասանուհի Էլեոնորա Դուզեն և
ուրիշներ:
Միաբանության անդամները սերտորեն
համագործակցում են ՀՀ գիտնականների
հետ, մասնակցում հայագիտական
գիտաժողովների:
