Մխիթար Սեբաստացի(Մանուկ Սեբաստացի)

2.  Մանասեն և Մարիամը Մանուկի քույրեր էին, որ չնայած տգետ
էին, չէին կարողանում կարդալ, բայց տիրապետում էին օգնելու
արվեստին, նրանք նաև կարողանում էին երազում տեսնել թե
տվյալ մարդու ապագան ինչպիսին է: Նրանք, ինչպես և Մանուկ
Սեբաստացին, ճգնավոր էին: Մարիամը և Մանասեն չնայած
տգետ էին, բայց նրանք դարձան Մանուկի առաջին ուսուցիչները:
Մանուկը չբարարվելով այդ պահանջին պիտի ձգտեր դառնալ
կրոնավոր, որովհետև հոգևոր կյանքի միակ ապաստարանը այն
ժամանակ համարվում էր եկեղեցին: 15 տարեկան հասակում նա
դարձավ Սուրբ Սեբաստիա վանքի միաբան, սկզբում դպիր և
հետո սարկավագ: Նա չէր բավարարվում այդ կրթությամբ և
անընդհատ առաջ էր գնում ՝զարգացնելով իր կրթությունը: Նրան
կանչում են Էջմիածին և նա գիտեր ,որ այնտեղ կարող ստանալ
լավ կրթություն: Այն ժամանակ Էջմիածնում նորընտիր
կաթողիկոս Նահապետ Առաջին Եդեսացին էր, որը տիրապետում
էր շինելու արհեստին: Մանուկը ծանոթանալով Նահապետ
Առաջին Եդեսացի շատ էր ոգևորվել:

4.  Նա մեկնեց Էջմիացին, բայց այնտեղ չստացավ այն
ուսումն ու գիտելիքն ,որն նա ուզում էր: Նրա ուսուցիչն
մի խոսքով վատն էր: Մանուկին այդ ուսուցիչը պահում
էր ,որպես ծառա: Նա փախավ Էջմիածնից, գնալով
Սևանի կղզու վանք, որն նույնպես իր համար ուսման
վայր չէր համապատասխանում: Նա այնտեղ անցավ
շատ դժվարություների միջով, բայց դա կոփեց նրա
կյանքը: Հետո նա որոշեց վերադառնալ իր հայրենիք,
բայց ճանապարհին անցնելով Բասենի վանքի կողմով
Մելիքսեդեկ եպիսկոպոսը նրա խնդրում էր ,որ նա մնա:
Նա մեկ տարի մնաց Բասենում և վերադարձավ
Սեբաստիա: Այդ ճանապարհորդություններից հետո նա
այդպես էլ չկարողացավ ստանալ իրեն բավարարող
գիտելիք:

6.  22 տարեկանում նա մեկնում է Կոստանդուպոլոս: Նա այնտեղ
հանդիպում է այն ժամանակների ամենաիմաստուն այրերից
մեկին՝Էզրումցուն: Հայրենիքում կրթություն ստանալով նա
ուսումը շարունակում է Հռոմի Ուրբանյան վարժարանում: Նա
Կոստանդուպոլոսում ստանում է վարդապետի կոչում: Նա
ունեցել է ոչ մեկ այլ մի քանի տասնյակ բնագավառներում
աշխատություններ: 1701 թվականին Մանուկը հավաքելով ութ
աշակերտ կազմում է միաբանություն և հետագա հռչակավոր
գրական-գիտական գործունեությանը սկիզբ դնում: Նա Բեյօղլի
թաղամասում վարձում է մի բնակարան և այնտեղ բացում իր
դպրոցը և հրատարակում չորս լատիներենից թարգմանված
գրքեր: Սակայն նրան կասկածում են կաթոլիկ և
միջդավանաբանական պայքարում և նրան ենթարկում են
հալածանքի, որից խուսափելու համար միաբանությունը որոշում
է տեղափոխվել Վենետիկի Հանրապետության ներքո գտնվող
Հունաստանի Մորեա նահանգի Մեթոն ծովահայաց
բերդաքաղաքը: Բայց 1715 թվականին Թուրքիան պատերազմ է
հայտարարում Վենետիկին և օսմանյան կայսրությունը շարժվում
է Հունաստան:

8.  Մխիթարյաների 14 տարիների անդուլ աշխատանքի
պտուղները ոչնչանում են: 1715 թվականի ապրիլի 12-ին
Մանուկի կատարած 30 օրյա նավարկությունից հետո ,նա
հասնում է Ադրիատիկ ծովին և նրանք խարիսխը գցում են
Սուրբ Մարկոսի ծովեզերքում: Մանուկին Վենետիկի
ծերակույտ (այն ժամանակ ծերանույտներ էր որոշում, թե ով
ինչ պետք է անի) առաջարկեց քաղաքից դուրս ընտրել
տարածք, որտեղ նրանք կարող են հաստատել իրենց
միաբակությունը։ Քաղաքից ոչ հեռու, գտնվում էր Սուրբ
Ղազար կղզի, որը 7կմ² էր։ Լիդո կզղին, որը գտնվում էր
Սուրբ Ղազար կղզու կողքը, պաշտապնում էր Ղազար
կղզուն ծովի քամիներից։ Կղզում մարդ չէր ապրում, բայց
այնտեղ կային երկու ջրհոր։ Կայն շինութբուն, որոնք
ծացկվել էին թփերով, այդ փաստից մենք եզրակացնում ենք,
որ այդ կղզում մարդ ապրել էր։ Շինություններից մեկ, շինվել
էր 1100 թվականին և այն կիսաքանդ վիճակում էր։

10.  Մանուկ առաջին անգամ տեսնելով այդ կղզին,
պատկերացրեց թե ինչպիսն է լինելու և այդ վայրը
անվանեց ,,դրախտ,,։ Վենտիկի ծերակույտը այդ կղզին
շնորհեց Մանուկին։ Նրանք սկզբում, որոշեցին կիսա անդ
եկեղեցում պատարաք մատուցել, իհարկե հայկական
ծիսակատարությամբ, քանի-որ միաբանության կարքախոսն
էր՝կենդանկ պահել ազգային արևելյան բնույթը։ Նա ուզում
էր այնտեղ հիմնել հայ ժողովրդի մշակույթը։ Նա գնում էր
Էջմիածին հետ էր գալիս, գնում էր Հալեպ էլի հետ գալիս,
լինում էր, որ քաղց էր զգում։ Մանուկը ուզում էր սերունդներ
կրթել։ Նա այդ կղզում եկեղեցի կառուցեց, նաև կառուցեց
դպրոց, որը կարող էին անվանել Համալսարան։ Նա ոչ հայ
մարդու չէր թողում ,որը մտներ իր դպրոց, այդ դպրոցը զուտ
Հայկական էր։ Այս երեխաները հետո պետք էին,
փոխարինեին ուսուցիչներին։Նա կարծում էր ,որ տևյալ
գործը արժի նույնիսկ տառապանքների:

12.  1729 թվականին Մանուկը Ամստերդամից Վենետիկ է
տեղափոխվում հայ մեծանուն տպագրիչ Ոսկան Երևանցու
տպարան՝դասագրքեր և այլ բաներ տպելու համար: Բայց առանց
լեզվական վերանորոգության՝գրական վերածնունդը բացառվում
էր: Լեզվական վերանորոգմանը անուրանելի ծառայություն
մատուցեց նրա պատրաստած <<Հայկական Բառարանը>>, որը
պարունակում էր այդ ժամանակաշրջանի բոլոր ձեռագրերի
բառերը: Մանուկ վարդապետի առաջին մտահոգությունը էր
հայոց լեզվի քերականությունը, որը փայլուն կերպով կատարեց
իր միաբաների հետ: Մանուկը նաև ստեղծեց Գրադարան, որն
այսօր արդեն ունի հայերեն,արևմտյան և արևելյան զանազան
լեզուներով հրատարակված 150000 գիրք: Մանուկը միշտ
առաքելական և կաթոլիկ հայրերը քննադատել են: Առաջինը
նրան մեղադրել են Հռոմում: Նրա հայտնի խոսքերից են ,,ազգը և
կրոնը տարբեր բաներ են,ուստի հարկ չկա մեկի համար մյուսին
զոհել,,: Նրա խոսքերից են(ես եմ թարգմանել աշխարաբար)
,,Ամենասկզբում և մինչև վերջ այս Միաբանությունը սահմանված
է Հայ ժողովրդի մշակութային ծառայություների համար և Աստծո
Փառքի համար,,: Նա ասել է, որ եթե ժողովուրդ ունի գրական,
գեղարվեստական,երաժշտական,ճարտարապետական,փիլիսոփ
այական,պատմական երկերի,քերթողական արվեստի հավատք՝չի
կարող ունենալ այլ խնդիր, քան ծառայել իր մշակույթին և իր
լուսավոր Դավանանքին:

14.  1730 թվականից սկսած Մխիթարյանները սկսում են բեմադրել
այնպիսի ներկայուցմներ, որոնք ցուցադրվում էին վենետիկյան
երկարատև Բարեկենդանի օրերին: Բեմադրվել են <<Երվանդ և
Արտաշես>>,<<Հայկ Դյուցազուն>>: Հետո Մխիթարյան
միաբանության նախկին սաների նախաձեռնությամբ
Կոստանդուպոլուսում զարգացավ իսկական թատրոնը
բանաստեղծ և դրամատուրգ Մկրտիչ Պեշիկթաշլյանի
անմիջական նախաձեռնությամբ: Սուրբ Ղազար կղզում բացվեց
Ժառանգավորաց դպրոց և վարժարան, որոնց դասավանդման
ծրագրերը երաշխավորում էին
փիլիսոփայություն,աստվածաբանություն, քերական խոր
գիտելիքները: 1740 թվականին ավարտվեց Սուրբ Ղազար կղզում
կատարվող շինարական աշխատանքները: 1748 թվականին
մարտին ուժասպատ Ուսուցչին գամեց անկողնուն: Այս անգամ
հիվանդությունը չենթարկվեց բուժման: Բոլոր մարդիկ իմանալով
այս լուրը, հարյուրավոր մոմեր վառեցին հանուն Մանուկի:
Մանուկի մահից հետո Մխիթարյան Միաբանության ղեկավար
նշանակվեց՝Հայր Ստեփանոս Մելիքյան:

16. Նյութը պատրաստել է 7-2 դասարանի
սովորող՝Գոռ Բարխուդարյան:
Աղբյուրը՝http://gradaran.mskh.am/sites/default/files/Sebastaci.pdf