лекц№2
- 2. 1987
онд АНУ-ын НББ-ийн Мэргэжлийн
Зөвлөлөөс “ НББ-ийн Мэдээллийн Систем
хичээлийг заах орчин үеийн зам ба
гурамсан А хорооны тайлан ” илтгэлийг
гаргажээ.
Энэ тайлан илтгэлд: БМС хичээл нь 9
агуулга бүхий хэсгээс бүрдэх ба энэ
цувралын нөхцөлүүд байна гэж тогтжээ.
Манай орны хувьд анх 1998 оноос эхлэн
НББ-ийн мэргэжилтэн бэлтгэдэг
сургуулиудад энэ хичээлийг орох болсон.
- 3. Зорилготой
байх: Тухайн байгууллагын үйл
ажиллагааны зорилго чиглэлээс хамааран
өмнөө тавьсан зорилго нь янз бүр байдаг
боловч ихэнхи бизнесийн нэгжүүдийн хувьд
гол зорилго нь ашиг олох явдал байдаг.
Мөн үйл ажиллагаагаа өргөтгөх, зах зээлд
эзлэх байр сууриа нэмэгдүүлэх, хэд хэдэн
салбар компаниудтай болох зэрэг янз
бүрийн зорилгтой байдаг. Харин олон
нийтийн болон төрийн байгууллагуудын
хувьд зорилго нь янз бүр байна.
- 4. Орцыг боловсруулаад гарц болгох:
Пүүсийн хувьд үндсэн орцууд нь
Түүхий эд материал
Барилга байгууламж
Боловсон хүчин
Тоног төхөөрөмж зэрэг байхаас гадна
зорилго зорилт, төсөв
төлөвлөгөө, санхүүгийн нөөц бололцоо
зэрэг янз бүр байж болно. Харин гарц
нь үндсэндээ “ бүтээгдэхүүн ” байх
бөгөөд үүнд бэлэн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ , мэдээлэл
, санхүүгийн тайлан мэдээнүүд зэрэг
олон зүйлс орно.
- 5. Орчинтой
байх: Пүүсийн хувьд гадаад ба
дотоод орчинтой байдаг ба орчны зүгээс
эерэг болон сөрөг нөлөөлөл үзүүлж байдаг.
Орчинд худалдан авагчид , бэлтгэн
нийлүүлэгчид , өрсөлдөгчид , Засгийн газар
, зах зээл зэрэг болно .
Мөн ямарч байгууллага орц буюу нөөцөө
гадаад орчноосоо авч, бүтээгдэхүүн буюу
гарцаа гадаад орчиндоо нийлүүлэх байдлаар
орчинтойгоо нээлттэй харьцдаг.
Орчин нь пүүсийн оршин тогтнох нөхцөл
төдийгүй оршин байх шалтгаан нь болдог.
- 6. Дэд
системүүд буюу шаталсан
шинж: Аливаа систем нь дотроо дэд
системүүдтэй байдаг ба тэдгээр дэд
системүүд нь системийн бүх
шинжүүдийг агуулсан байдаг.
Мөн систем нь өөрөө өөр ямар нэгэн
системийн дэд систем нь болдог.
Пүүс нь гурван гол дэд системтэй.
/Зохион байгуулалтын бүтцийн
, мэдээллийн ,үйл ажиллагааны дэд
систем /
- 7. Дэд
системүүдийн харилцан
хамаарал : Пүүсийн дэд системүүд
нь бие биенийхээ үйл ажиллагааг
дэмжих байдлаар харилцан
үйлчлэлцэж байдаг ба энэ нь орц
гарцаа солилцоно гэсэн үг юм.
Пүүс нь маш нарийн зохион
байгуулалттай систем юм.
- 8. Хязгаарлалт:
Пүүсийн хувьд гол
хязгаарлалт нь түүхий эд
материалын нөөцийн
хязгаарлалт, зах зээлийн
хязгаарлалт байдаг.
Хяналт: Хууль эрх зүйн хяналт.
Хэрэглэгчтэй байх: Пүүсийн хувьд
гол зорилго нь хэрэглэгчидээ
өөртөө татаж, хэрэглэгчидийнхээ
тоог нэмэгдүүлж байх явдал
байдаг.
- 10. Мэдээллийн
дэд системийг дотор нь ажил
гүйлгээ боловсруулалтын
систем, мэдээлэл боловсруулалтын систем
гэж ангилдаг.
Мэдээлэл боловсруулалтын системд
хийгдэх үйл ажиллагаа нь мэдээ
мэдээллийг боловсруулж шийдвэр
гаргадаг.
Энэ үйл ажиллагаа нь 2 үе шаттай:
1. Үйл ажиллагаагаа төлөвлөх буюу
стратеги тактикийн төлөвлөгөө гаргах.
2. Үйл ажиллагааны олон удирдлагын
хяналт тавих.
- 12. БМС
–н судлах зүйл нь мэдээг
цуглуулах, түүнийг дамжуулах нь гол цөм
юм.
БМС-д харилцан хамаарлын үйл явцад
цуглуулах, хадгалах, зохион
байгуулах,боловсруулах, хамгаалах
болон бүртгэлийн мэдээллийг тайлагнах
зэрэг нь багтна.
БМС-ийн судлах өөр гол ойлголт нь
байгууллагын дотор тохиолдох бүх
бизнесийн үйл ажиллагааны
боловсруулалт ба НББ-н орц,гарц
боловруулалтын талаарх өргөн
мэдээллэлтэй болох явдал юм.
- 13. БМС
гэдэг нь байгууллагын
бүрэлдэхүүн хэсэг бөгөөд
Хуримтлуулах,ангилах, боловсруула
х, шинжлэх болон санхүгийн шинж
чанартай холбоотой мэдээллийг
компаний гадаа / хөрөнгө
оруулагчид, зээлдэгчид болон
татварын байгууллага/ ба дотоод
хэсэг рүү / ажилчид,удирдлага/
дамжуулах, шийдвэр гаргалтын
мэдээллийг хэлнэ.
- 14. БМС
нь 2 үндсэн мэдээллийн
бүрэлдэхүүн хэсэнтэй.
1. Санхүүгийн бүртгэл
2. Удирдлагын бүртгэл
- 16. Санхүүгийн
бүртгэлийн тогтолцоонд
гол орцууд болох ажил гүйлгээг
мөнгөн нэгжээр хэмжидэг.
Аудитын жим гэдэг нь байгууллагын
систем доторх НББ-н ажил
гүйлгээний үргэлжлэл бөгөөд энэ нь
системийн доторх мэдээний
урсгалыг эхнээс нь эцсээ хүртэл
дагаж мөрдөх цорын ганц боломж
юм.
