Lecture 15

1. Байгууллагын нөөц
төлөвлөлтийн систем болон
цахим худалдааны систем
ЛЕКЦ 15

2. Байгууллагын нөөц төлөвлөлтийн систем
• Анх 1990 онд Gartner group материалын
нөөцийн төлөвлөлт, үйлдвэрлэлийн нөөцийн
төлөвлөлт болон автоматжсан
үйлдвэрлэлийн төлөвлөлт гэдэг шиг
байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт буюу ERP
/Enterprise resource planning/ гэсэн нэр
томъёог ашиглаж эхэлсэн. 1990 оны дунд
үеэс засгийн газар, ашгийн болон ашгийн
бус ихэнх байгууллага ERP системийг
нэвтрүүлж эхэлсэн.

3. ERP систем нь хэд хэдэн програмын багцаас тогтсон
ба үйлдвэрлэлийн нөөц төлөвлөлтийн системээс
уламжлагдсан систем юм.
• Энэ системийн зорилго нь байгууллагын
захиалга авах, үйлдвэрлэл худалдаа, төлбөр
тооцоо барагдуулалт, цалингийн тооцоо, хүний
нөөцийн бодлого, маркетинг борлуулалтын
үйл ажиллагааг төвлөрүүлж нэгтгэхэд
чиглэгддэг.
ERP систем нь бизнесийн бүх үйл
ажиллагааны хоорондох мэдээллийн урсгалыг
хөнгөвчилж, мэдээлэл боловсруулагчид болон
мэдээллийн хэрэглэгч талуудын мэдээ хүлээн
авах ажиллагааг удирддаг.

4. • Өгөгдлийн сангийн файлын загварын
системд файлууд нь төрөл бүрийн
хоорондоо хамааралгүй тус тусдаа
файлуудаас бүрддэг ба хаалттай орчинг бий
болгодог. Энэ нь мэдээлэл саатах, алдаатай
оруулах, мэдээлэл устах, алга болох
эрсдэлтэй.

5. • ERP систем нь компанийн үйл
ажиллагааны нэгдсэн өгөгдлийн санд
хандсанаар бизнесийн Үйл ажиллагааны
стандарт орчинг бүрдүүлж, мэдээллийн уян
хатан, тасралтгүй урсгалыг ажлын уялдаа
холбоотойгоор бий болгодог.

6. ERPсистемийнпрограмуудын
гүйцэтгэхүүрэг Үндсэн багц програм худалдаа,
гэрээт борлуулалт, бизнес төлөвлөгөө,
бүтээгдэхүүний төлөвлөлт, цехийн
удирдлага зэрэг байгууллагын өдөр
тутмын үйл ажиллагааг боловсруулдаг.
Бизнесийн шинжилгээний багц програм
бүтээгдэхүүний эрэлтийг урьдчилан
тооцох, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн
төлөвлөгөө, тухайн үйлдвэрлэлийн
процессийн үе шат, үйл ажиллагааны
дарааллын дэлгэрэнгүй мэдээллийг
харуулдаг.

7. • Ерөнхийдөө ERP систем нь ажил гүйлгээг
боловсруулах нийлмэл систем бөгөөд
үйлдвэрлэлийн бүтээмжийг дээшлүүлэх,
өрсөлдөөнд давуу байдлыг олохын тулд
удирдлагын шийдвэр гаргахад
шаардлагатай мэдээллээр хангах хэрэгсэл
юм.

8. • Ихэнх ERP систем нь сүлжээний үндсэн
технологи болох клиент-сервер загвар дээр
үндэслэдэг бөгөөд 2 түвшинт клиент-
сервер /Two-tier client server/ ба 3 түвшинт
клиент-сервер /Three-tier client server/ гэсэн
2 үндсэн загвартай.

9. • 2 түвшинт клиент-сервер нь LAN /local
area network-орон нутгийн сүлжээний
мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан гэр,
сургууль, компьютерийн лаборатори,
оффисийн барилга, эсвэл хязгаарлагдмал
талбайд ашиглагдах компьютерийн
сүлжээ/ сүлжээнд,

10. • 3 түвшинт клиент-сервер нь WAN /wide
area network-өргөн бүсийн сүлжээ нь өргөн
газар нутгийг хамарсан сүлжээ, өөрөөр
хэлбэл, нийслэлийн бүс нутаг, үндэсний
болон олон улсын хил дамнасан холбосон
ямар нэгэн харилцаа холбооны сүлжээ,
түрээсийн харилцаа холбооны шугамыг
ашигладаг/ сүлжээнд хэрэглэгддэг.

11. ERP систем нь ажил гүйлгээний онлайн
боловсруулалтыг ашиглахаас гадна
шинжилгээний онлайн боловсруулалтыг
ашигладаг.
Ажил гүйлгээний онлайн боловсруулалт нь
хоорондоо холбоо хамааралтай хүснэгтүүдэд
хадгалагдах тооцооны бичилтийг шинэчлэх
үйлдэл гүйцэтгэдэг
Шинжилгээний онлайн боловсруулалт нь
шийдвэр гаргалтанд шаардлагатай мэдээлэл
боловсруулах, загварчлах, мэдээллийг хайх,
шинжилгээ хийх, тайлан гаргах ажлуудыг
гүйцэтгэдэг.

12. ERP системийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой дараах
эрсдлүүд гардаг:
• Шинэ системтэй дасан ажиллах
• ERP системийг буруу сонгох
• Системийн үйлчлэх цар хүрээний асуудал
• Зөвлөгчөө буруу сонгох- төслийн багаа буруу бүрдүүлэх
• Өндөр зардал ба илүү өртөг
• Сургалт
• Системийг шалгаж тест хийх
• Өгөгдлийн санг хөрвүүлэх- хуучин системд дэх
мэдээллийг шинэ системд шилжүүлэх
• Ажлын гүйцэтгэлийг хэмжих хэмжүүрийг бий болгох
• Үйл ажиллагаанд гарах эрсдэл

13. Цахим худалдааны систем
• Цахим худалдаа нь бизнесийн бүхий л
түвшний компаниудын олон мянган
хэрэглэгчдийг дэлхий нийтийг хамарсан
дэлгүүрт хамтран ажиллах боломжийг нээж
өгдөг.
Интернэт нь анх АНУ-д цэргийн
зориулалтаар үүссэн. Дараа нь их
сургууль, болон засгийн газрын
судалгаанд өргөн ашиглаж эхэлсэн.

14. Интернэт технологи:
• Багц дамжуулалт /Packet switching/-
Интернэтийн дамжуулах технологи нь
багцын дамжуулалтыг ашигладаг. Ижил
мэдээллийн тусдаа багцууд нь хүлээн
авагчиддаа өөр өөр замаар очно. Сүлжээний
свич /network switch/ нь тухайн агшинд
хаяглагдсан багцуудыг сүлжээгээр
дамжуулах боломжийг олгодог төхөөрөмж
юм.

15. Интернэт технологи:
• Виртуал хувийн сүлжээ /Virtual private
network-VPN/ -энэ нь нийтийн эзэмшлийн
сүлжээн дэх хувийн нууцлалтай сүлжээ юм.

16. Интернэт технологи:
• Экстранет /Extranet/ -тодорхой
хэрэглэгчидтэй хаагдмал сүлжээ.
Байгууллагын сүлжээний зарим хэсэгт
өөрийн харилцагчдыг холбосон тохиолдолд
үүсдэг.

17. Интернэт технологи:
• Дэлхий нийтийг холбосон сүлжээ /world
wide web-www/ нь хэрэглэгчийн сайтуудыг
дэлхий нийтэд холбож өгдөг. Нэг хуудас нь
нөгөөгөө дуудаж харуулах боломжтой
байхаар хийгддэг.

18. Интернэт хаягууд:
• И-мэйл хаяг /E-mail/
• Вэб хаяг /URL/
• Сүлжээнд холбогдсон компьютерүүдийн
интернэт протоколын хаяг /IP/ гэсэн 3
төрлийн хаягийг ашигладаг.

19. Цахим худалдааны эрсдэл:
• Дотоод сүлжээний эрсдлүүд- зөвшөөрөл олгогдоогүй, дүрэм
журам зөрчсөн ажилчдын үйл ажиллагаа нь дотоод сүлжээг
дотроос нь аюулд учруулдаг.
• Сүлжээний мессэжид саад учруулах- мэдээлэлд сүлжээн дэх
зангилаагаар / сүлжээний тусгай зангилаанууд нь хэрэглэгчийн
ID, нууц үг, и-мэйл, санхүүгийн өгөгдөл бүхий файл г.м.-ээр
холбогдсон байдаг./ зөвшөөрөлгүй саад учруулахыг sniffing
гэнэ.
• Компанийн өгөгдлийн сангуудад хандах- дотоод сүлжээ нь
төвтэй холбогдоход ажилчид өгөгдлийг харах, хуулах, эвдэх
эрсдэл нэмэгдэнэ.
• Эрх мэдэлтэй ажилчид- нууцыг задруулах. Хувийн хэрэг
болон гүйлгээний найдвартай байдал алдагдах
• Худалдан авагчдад тохиолдох эрсдэл- интернэт залилан,
кредит картны мэдээллийн хулгай, нууц үгийн хулгай, интернэт
саатаж байгаа байдлаар хувийн мэдээллийг ашиглах

20. Дотоод хяналт
• Мэдээллийн нууц алдагдахаас сэргийлэх
• Мэдэгдэл хийж байх- мэдээллийг ямар зорилгоор
ашиглахаа тодорхойлох
• Сонголт- мэдээллийг оруулсны дараа бусдад
дамжуулж болох эсэх талаар сонголт хийх боломжтой
байх.
• Мэдээлэл дамжуулах- зөвхөн аюулгүй байдлын
гэрээнд нэгдсэн 3дагч талтай мэдээлэл дамжуулах
• Аюулгүй байдал ба мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал-
мэдээлэл алдагдах өөр байдлаар ашиглагдахаас
сэргийлэх

21. Дотоод хяналт
• Мэдээлэл хүрэх боломж-мэдээллээ солих боломжийг
хэрэглэчиддээ олгох
• Байнгын аудит хийх
• Цахим аудитын аргуудыг ашиглах
• Мэдээллийн нууц байдлыг хангах
• Баталгаажуулалт- дижитал гарын үсэг
• Хүчин төгөлдөр байдал
• Мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал
• Компьютер ашиглалтыг хянах
• Хууль эрх зүйн орчинг өөрчлөх