Lekts 8-2014

1. 1

2. СЭДВИЙН АГУУЛГА
1. ТҮШАрга àæèëëàãàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé õºäëºë
2. ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí, ò¿¿íèé
á¿òýö
3. Õýâèéí áîëîí õýâèéí áóñ õîðîãäîëòîé ¿åèéí
¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà
ç¿é
4. Ìàòåðèàëûí íýìýãäýëòýé ¿åèéí
¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà
ç¿é
5. Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé ¿ëäýãäýëòýé
íºõöºëä ¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí
áýëòãýõ àðãà ç¿é
2

3. 1. ТҮШАрга àæèëëàãàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé
õºäëºë
Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí
äàðààëñàí õºäºë㺺í: Á¿òýýãäýõ¿¿íèé
äàðààëñàí õºäºë㺺íèé ¿åä ¿éëäâýðëýæ
áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü ¿éëäâýðëýëèéí
á¿õ ¿å øàòûã àäèëõàí äàìæèæ áýëýí
á¿òýýãäýõ¿¿í áîëäîã.
3

4. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí çýðýãöýý
õºäºë㺺í: Çýðýãöýý õºäºë㺺í ãýäýã íü
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë íü íýãýí öàã õóãàöààíä
¿éëäâýðëýëèéí 2 áóþó õýä õýäýí äàìæëàãàíä íýãэí
çýðýã ÿâàãäàæ áàéõ òîõèîëäîë þì. Çýðýãöýý
õºäºë㺺íèé 2 õýëáýð áàéäàã.
1. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîäîðõîé íýãæ õýñã¿¿äèéã áèå
äààñàí öåõ áóþó ¿éëäâýðëýëèéí íýãæ¿¿ä äýýð çýðýã
¿éëäâýðëýí ýõýëæ, äàðàà äàðààãèéí äàìæëàãûã àëü
íýãýíä òýäãýýð íýãæ¿¿äèéã íýãòãýõ áàéäëààð ÿâàãäàõ
2. ªðòãèéí íýã îáúåêòîä õýä õýäýí òºðëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýýä äàðààãèéí øàò äàìæëàãààñ
íü ñàëãàí òóñ òóñàä íü ººð ººð øàò äàìæëàãóóäààð
¿éëäâýðëýõ
4

5. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí
ñîíãîìîë õºäºë㺺í: Á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýëèéí õºäºë㺺íèé ýíý òºðºë
¿éëäâýðëýí ãàðãàæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
òîäîðõîé ñîíãîñîí õºäºëãººíººð
¿éëäâýðëýëèéí íýãæ äàìæóóëàí ¿éëäâýðëýõ
¿åä èëýðäýã. Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí
õºäºë㺺íèé ýíý òºðºë íü äàðààëñàí áîëîí
çýðýãöýý õºäºëãººí¿¿äèéí àëü àëèíûã íü
ººðòºº àãóóëñàí ºâºðìºö òºðºë þì.
5

6. 6
2. ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí, ò¿¿íèé
á¿òýö
¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí íü äàðààõü
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àãóóëäàã. ¯¿íä:
 ¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýýíèé
òàëààðõ ¿ç¿¿¿ëýëò
 ªìíºõ äàìæëàãààñ øèëæèæ èðñýí ç¿éëñèéí íèéò
áîëîí íýãæèéí ºðòºã
 Òóõàéí öåõ äàìæëàãàä íýìæ îðóóëñàí ìàòåðèàë,
õºäºëìºð, ¯ÍÇ-èéí ä¿í
 Òóõàéí öåõýä íýìýãäñýí íýãæèéí ºðòºã

7.  Òóõàéí öåõýä ¿éëäâýðëýëèéí ýõíýýñ
õóðèìòëàãäñàí íèéò áîëîí íýãæèéí ºðòºã
 Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé áîëîí ýöñèéí
¿ëäýãäëèéí ºðòºã
 Äàðààãèéí äàìæëàãàä áóþó áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
àãóóëàõàä øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã çýðýã
áîëíî.
7

8. ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí íü äàðààõü
á¿òýöòýé áàéíà.
1. Òîëãîéí õýñýã: Ýíä òóõàéí êîìïàíèéí áîëîí
öåõ òàñãèéí íýð, äóãààð, ºðòãèéí òàéëàí
áýëòãýæ áóé õóãàöàà, õýðýãëýæ áàéãàà àðãà
çýðãèéã òóñãàíà.
2. Òîî õýìæýýíèé ¿ç¿¿ëýëò: Ýíä öåõèéí
¿éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéò òîî
õýìæýý áîëîí ò¿¿íèé îðëîãî, çàðëàãà,
¿ëäýãäëèéã õîëáîãäîõ îðëîãî, çàðëàãûí
ñóâãààð íü áàëàíñæóóëàí õàðóóëíà. Òîî
õýìæýýíèé ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàí ýêâèâàëåíò
8

9. á¿òýýíãäýõ¿¿íèé òîîöîî, öåõýä íýìýãäñýí
ºðòºã, äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí
¿ëäýãäýë ºðòºã áîëîí òóõàéí öåõýýñ
äàðààãèéí öåõýä øèëæ¿¿ëñýí ýñâýë
¿éëäâýðëýæ äóóññàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã
òîäîðõîéëíî.
3. ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí õýñýã: Ýíý íü:
1. Òóõàéí öåõèéí áóþó ºðòãèéí îáúåêòîä òóñãàãäàõ
çàðäàë
2. Öåõèéí çàðäëûí õóâààðèëàëò, á¿òýö ãýñýí õî¸ð
õýñãýñ á¿ðäýíý.
9

10. Íýìýëò òîîöîîëîë: Íýãæèéí ºðòºã
òîîöîõòîé õîëáîîòîé íýìýëò òîîöîîëëûí
õýñãèéí áýëòãýíý. Ýíý õýñýãò õî¸ð òºðëèéí
òîîöîîëëûã áýëòãýäýã.
1.Ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í /ÝÁ/-Òóõàéí öåõ áóþó
ºðòãèéí îáúåêòîîñ ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
çàðäëûí òºñºâ íîðìàòèâààð íü äàìæóóóëàí
çàðäëûí ýëåìåíò á¿ðèéí õóâüä ¿éëäâýðëýæ
äóóññàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîöîîíä øèëæ¿¿ëýí
ãàðãàõ àðãà çàì þì. Ýíýõ¿¿ áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íä
òîîöñîí õýìæýýã ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í ãýäýã.
1.ÝÁ = Ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿í +
Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí
¿ëäýãäëèéí èæ á¿ðäëèéí õóâü
10

11. Èæ á¿ðäëèéí õóâü ãýäýã íü ¿éëäâýðëýëä
õîëáîãäîõ çàðäëûí ýëåìåíòèéí çàðöóóëàãäñàí
õóâü õýìæýý þì.
2.Íýãæèéí ºðòºã /ͪ/ -¯¿íèéã çàðäëûí ýëåìåíò òóñ
á¿ðèéí õóâüä òîîöîõ áºãººä òýäãýýðèéí íèéëáýð íü
¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæèéí ºðòºã áàéíà.
Òóõàéí öåõèéí ºðòºã
Íýãæèéí ºðòºã =
Ýêêèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í
11

12. 12
3. Õýâèéí áîëîí õýâèéí áóñ õîðîãäîëòîé ¿åèéí
¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàíáýëòãýõ àðãà
ç¿é.
Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä àñãàðàõ,
óóðøèõ, õàÿãäàõ, ãýìòýë ãîëîãäîë ãýõ çýðýã ÿíç á¿ðèéí
øàëòãààíààð ýëäýâ õîðîãäëóóä ãàðäàã. Õîðîãäëûã
äîòîð íü õýâèéí áîëîí õýâèéí áóñ ãýæ àíãèëäàã.
Õîðîãäëûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðöûí ¿ç¿¿ëýëòýýð
òîäîðõîéëîíî.
¯éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í
Ãàðöûí õóâü = õ 100%
Çàðöóóëàõ ìàòåðèàëààð òîîöñîí ÝÁ

13.  Ãàðöûí õóâèéã òºëºâëºãººò áîëîí
ã¿éöýòãýëýýðèéí ¿ç¿¿ëýëòýýð òîäîðõîéëîíî.
Òºëºâëºãººò ¿ç¿¿ëýëòýýð òîîöñîí ãàðöûí õóâü
íü õýâèéí õýìæýýíèé õîðîãäëûã èëýðõèéëíý.
Ãàðñàí õîðîãäîë òºñºâëºñºí õýìæýýíýýñ áàãà
áîë õýâèéí, õàðèí èõ áîë õýâèéí áóñ áàéíà.
Õýâèéí áîëîí õýâèéí áóñ õîðîãäîë õî¸óëàà
ãàðàõ òîõèîëäîë ÷ áàéäàã áºãººä ýäãýýðèéí
íºëººëëèéã ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí
íýãæèéí ºðòºã òîäîðõîéëîõäîî àâ÷ ¿çäýã.
13

14. Õýâèéí õîðîãäîë: ¯éëäâýðëýëä ãàð÷
áàéõ ãîëîãäëûí íîðìàòèâ õýìæýý. Èõýâ÷ëýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðöûí ¿ç¿¿ëýëòýýð
òîäîðõîéëîãäîíî. Õýâèéí õîðîãäëûã:
1. ¯éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí ÿâöàä èëýðñýí
2. ¯éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí òºãñãºëä èëýðñýí
ãýæ àíãèëíà.
14

15. Õýâèéí õîðîãäëûí èæ á¿ðäëèéí õóâü
äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí ¿ëäýãäëèéí
èæ á¿ðäëèéí õóâèàñ áàãà áàéâàë ò¿¿íèéã
¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí ÿâöàä èëýðñýí ãýæ
¿çäýã. Ýíý òîõèîëäîëä óã õîðîãäëûí ºðòãèéã
¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññò áàéãàà á¿õ
á¿òýýãäýõ¿¿íä øèíãýýíý. ¯¿íèé òóëä
ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîöîîíä õýâèéí
õîðîãäëûí òîî õýìæýýã îðóóëàõã¿é. Õýðâýý
õýâèéí õîðîãäîë ýõíèéõýýñ áóñàä öåõ
äàìæëàãàä èëýðñýí áîë õîðîãäëûí
õýìæýýãýýð ºìíºõ öåõèéí ºðòºãò çàëðóóëãà
õèéíý.
15

16. ªìíºõ öåõèéí ªìíºõ öåõèéí ºðòºã
ºðòãèéí çàëðóóëãà =
ªìíºõ öåõèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî -Õýâèéí
õîðîãäëûí òîî
16

17. Õýâèéí õîðîãäëûí èæ á¿ðäëèéí õóâü
íü äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí èæ
á¿ðäëèéí õóâèàñ èõ áàéâàë
¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí òºãñãºëä
èëýðñýí ãýæ ¿çäýã. Õýâèéí õîðîãäîë
¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí òºãñãºëä
èëýðñýí áà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
¿éëäâýðëýëýýñ õ¿ëýýí àâàõ ¿åä èëýðñýí
áîë ò¿¿íèéã çºâõºí ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí
á¿òýýãäýõ¿¿íä øèíãýýíý. ¯¿íèé òóëä
ýêâèâàëåíò íýãæèä õýâèéí õîðîãäëûí
òîî õýìæýýíä îðóóëæ òîîöíî.
17

18. ÝÁ = Ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿í +
Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí ¿ëäýãäэë
*èæ á¿ðäëèéí õóâü + Õýâèéí õîðîãäîë*Èæ
¿ëäýãäëèéí èæ á¿ðäëèéí õóâü
Õýâèéí áóñ õîðîãäîë: Õýâèéí õîðîãäëîîñ
èë¿¿ ãàðñàí ãîëîãäëûí õýìæýý. Õýâèéí áóñ
õîðîãäîë íü õýâèéí õîðîãäëûí íýãýí àäèë
¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí ÿâöàä áîëîí òºãñãºëä
èëýð÷ áîëíî. Ãýõäýý ýíý íü ºðòãèéí òîîöîîíä
íºëººëºõã¿é. Õýâèéí áóñ õîðîãäëûí ºðòãèéã
ÿìàð÷ òîõèîëäîëä çºâõºí ãàäàãø øèëæ¿¿ëæ
áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íä øèíãýýíý.
18

19. ªºðººð õýëáýë, õýâèéí áóñ õîðîãäëûã àëü ¿å
øàòàíä èëð¿¿ëñíýýñ õàìààðàí ýêâèâàëåíò
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîöîîíä îðóóëàí ò¿¿íä ºðòºã
òóñãàéëàí õóâààðèëæ, øàëòãààíûã íü
òîäîðõîéëîí õîëîáоãäîõ æóðíàëûí áè÷èëòèéã
áýëòãýíý. Õýâèéí áóñ õîðîãäëûí òîîöîîëîë íü
òºãñãºëä èëýðñýí õýâèéí õîðîãäëûí ºðòãèéã
òîîöîõòîé àäèë òîîöîîã õèéíý.
19

20. 4. Ìàòåðèàëûí íýìýãäýëòýé ¿åèéí
¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà
ç¿é
¯éëäâýðëýëèéí ¿å øàòíû àðãààð ºðòºã òîîöîæ
áàéãàà òîõèîëäîëä ýõíèé öåõýýñ áóñàä öåõ
äàìæëàãàä ìàòåðèàë íýìæ îðóóëàõ íü
á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý áîëîí ºðòºãò õî¸ð ÿíçààð
íºëººëíº.
1. Ìàòåðèàë íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî
õýìæýýíä íºëººëºõã¿é áºãººä çºâõºí íýãæèéí
ºðòãèéã íýìýãä¿¿ëíý.
20

21. 2. Íýìæ îðóóëñàí ìàòåðèàë íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé
òîî õýìæýý áîëîí íýãæèéí ºðòãèéã õî¸óëàíã íü
ººð÷èëæ áîëíî.
Ìàòåðèàëûã ¿éëäâýðëýëèéí ýõýíä, ÿâö äóíä,
ýöýñò îëãîõ òîõèîëäóóäûã ýêâèâàëåíò
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîöîîíä õàðãàëçàí ¿çäýã. ̺í
ìàòåðèàëûã íýìæ îðóóëàõàä ºìíºõ öåõýýñ
øèëæèæ èðñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîíä íºëººëæ
áàéâàë òóõàéí öåõèéí ºðòºãò çàëðóóëãà õèéíý.
Ãýõäýý ¿éëäâýðëýëèéí àëü ¿å øàòàíä ìàòåðèàëûã
íýìæ îðóóëñíààñ õàìààð÷ ýêâèâàëåíò íýãæèéí
òîîöîîã ã¿éöýòãýíý.
21

22. Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäýëòýé íºõöºëä ¿éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí
òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é
Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé ¿ëäýãäýëòýé
íºõöºëä ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã
¿íäñýí õî¸ð àðãààð òîîöíî.
1. Äóíäàæ ºðòãèéí àðãà /ĪÀ/- ¯éëäâýðëýñýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí
ýõíèé ¿ëäýãäëèéí äóíäàæààð òîîöîõ àðãà
22

23. 2. ¯éëäâýðëýëä ýõýëæ îðñíûã ýõýëæ ¿éëäâýðëýæ
äóóñãàõ àðãà /FIFO/-¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ºðòãèéã äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäëýýñ ¿éëäâýðëñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä,
äàðàà íü òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí õóâüä
òîîöîõ àðãà þì.
Äýýðõ àðãààðõ ºðòãèéí òàéëàíãóóä íü äàðààõü
23

24. Äóíäàæ ºðòãèéí àðãà FIFO
1. ªðòãèéí òàéëàíãèéí öåõýä òîîöîãäîõ çàðäàë õýñãèéã äàðààõü
áàéäëààð àíãèëíà
À. ªìíºõ öåõèéí ºðòºã:
1. Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäëèéí ºìíºõ öåõèéí ºðòºã
2. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
ºìíºõ öåõèéí ºðòºã
Á. Òóõàéí öåõèéí ºðòºã:
1. Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäëèéí ºðòºã
2. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
ºðòºã
À. Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäëèéí
ºðòºã:
1. ªìíºõ öåõèéí ºðòºã
2. Òóõàéí öåõèéí ºðòºã
Á. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
ºðòºã:
1. ªìíºõ öåõèéí ºðòºã
2. Òóõàéí öåõèéí ºðòºã
24

25. 2. Õîëáîãäîõ íýãæèéí ºðòãèéí òîîöîîëîë
Òîîöîîëëûã äóóñààã¿é
¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé ¿ëäýãäýë áà
òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
äóíäæààð õèéíý. ¯¿íä:
À. ªìíºõ öåõèéí ªìíºõ öåõèéí ºðòºã
íýãæèéí =
ºðòºã Íèéò òîî õýìæýý
Á. Òóõàéí Òóõàéí öåõèéí íèéò ºðòºã
öåõèéí =
ºðòºã Ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í
ÝÁ = ÃØÁ + įÑ2*èæ á¿ðäëèéí õóâü
Òîîöîîëëûã çºâõºí òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
õóâüä õèéíý . ¯¿íä:
Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
À. ªìíºõ öåõèéí ºìíºõ öåõèéí ºðòºã
íýãæèéí =
ºðòºã òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
íèéò òîî õýìæýý
Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí
Á. Òóõàéí òóõàéí öåõèéí íèéò ºðòºã
öåõèéí =
ºðòºã Ýêâèâàëåíò á¿òýýãäýõ¿¿í
ÝÁ = ÃØÁ + įÑ2*èæ á¿ðäëèéí õóâü-įÑ1*èæ
á¿ðäëèéí õóâü
25

26. 3. Ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã
Äóíäàæ íýãæèéí ºðò㺺ð òîîöíî.
ÃØÁ = Òîî õýìæýý * Íýãæèéí íèéò ºðòºã
Òàéëáàð:
ÃØÁ-Ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿í
įÑ1-Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýõíèé
¿ëäýãäýë
įÑ2- Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ýöñèéí
¿ëäýãäýë
ÁÁ- Áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í
įÑ1-ýýñ ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí ºðòºã, òàéëàíò
¿åèéí ¿éëäâýðëýëýýñ øèëæ¿¿ëñýí ºðòºã ãýæ
ÿëãàæ òîîöíî.
ÃØÁ-íèé ºðòºã:
įÑ1-ýýñ øèëæ¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã:
 ªìíºõ öåõèéí ºðòºã õõõ
 Íýìýëò ºðòºã õõõ õõõõ
/įÑ1*äóóñãàõ õóâü*íýãæèéí ºðòºã/
Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëýýñ øèëæ¿¿ëñýí
ºðòºã:
(ÃØÁ-įÑ2)*Íýãæèéí íèéò ºðòºã õõõõ
ÍÈÉÒ ªÐÒªÃ
õõõõ
įÑ1-èéí ºðòãèéã òóñàä íü òîîöñîíîîñ
íýãæèéí íèéò ºðò㺺ð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ãàäàãø
øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëíî. Èéìä áýëýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóíäàæ íýãæèéí ºðòãèéã äàõèí
òîîöíî.
ÁÁ-íèé íýãæèéí Íèéò ºðòºã
íèéò äóíäàæ =
ºðòºã Íèéò òîî õýìæýý
26

27. Жишээ. *Ò* êîìïàíè
¿éëäâýðëýëýý íàéðëàãà, õîëèõ,
ýöýñëýí ã¿éöýòãýõ ãýñýí 3
öåõýýð äàìæóóëàí ÿâóóëäàã.
Öåõ òóñ á¿ðèéí 2009 îíû 1-ð
ñàðûí 1-ýýðõ į äàíñíû
¿ëäýãäýë äàðààõü áàéäàëòàé
áàéâ.
27

28. 28
Íàéðëàãà öåõ Õîëèõ öåõ
Ýöýñëýí
ã¿éöýòãýõ öåõ
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî:
Ìàòåðèàë-100%
Õóâèðãàëòûí ºðòºã-50%
800
Õóâèðãàëòûí ºðòºã-25% 1600
Õóâèðãàëòûí ºðòºã-60% 1000
ªðòãèéí ¿ç¿¿ëýëò:
ªìíºõ öåõèéí ºðòºã 72000 98000
Ìàòåðèàë 10000 - -
Õºäºëìºð 6200 10400 10800
¯ÍÇ 6000 8000 7200
Ä¯Í 22200 90400 116000

29. 1-ð ñàðûí öåõ¿¿äèéí òîî õýìæýý áîëîí
ºðòãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:
Íàéðëàãà öåõ: 20000 íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýëä îðóóëñíààñ äàðààãèéí öåõýä 19000
íýãæèéã ø¿ëæ¿¿ëæ, įÑ2-ä ìàòåðèàëûí õóâüä
100%, õóâèðãàëòûí ºðòãèéí õóâüä 80%-èéí èæ
á¿ðäýëòýé 1500 íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ëäñýí á300
íýãæ õýâèéíýýð õîðîãäñîí áºãººä 277000¥
ìàòåðèàë, 296800¥ õºäºëìºð, 327300¥ ¯ÍÇ
ãàð÷ýý.
Õîëèõ öåõ: Äàðààãèéí öåõýä 18000 íýãæ
á¿òýýãäýõ¿¿í øèæë¿¿ëñýí áà įÑ2-ä õóâèðãàëòûí
ºðòãèéí õóâüä 50%-èéí èæ á¿ðäýë áîëñîí 2400
íýãæ ¿ëäñýí áàéâ. àéñàí. Òàéëàíò õóãàöààíä
¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä
29

30. Òàéëàíò õóãàöààíä 200 íýãæ ¿éëäâýðëýëèéí
ïðîöåññèéí òºãñºãºëä õýâèéí áóñààð õîðîãäñîí
áà 513400¥ õºäºëìºð, 477000¥ ¯ÍÇ ãàðñàí.
Ýöýñëýí ã¿éöýòãýõ öåõ: Áýëýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé àãóóëàõàä 15000 íýãæ
á¿òýýãäýõ¿¿í øèëæ¿¿ëñýí. įÑ2-ä 3000 íýãæ
á¿òýýãäýõ¿¿í õóâèðãàëòûí ºðòãèéí õóâüä 40%-èéí
èæ á¿ðäýëòýéãýýð ¿ëäñýí. Òóñ öåõýä
¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä 477 íýãæ õýâèéíýýð, 523
íýãæ õýâèéí áóñààð õîðîãäñîí. 1-ð ñàðä 240045¥
õºäºëìºð, 160030¥ ¯ÍÇ òóñ öåõýä ãàðñàí.
¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàíã ĪÀ, FIFO
àðãààð öåõ òóñ á¿ðýýð õýðõýí áýëòãýõèéã àâ÷ ¿çüå.
30

31. Äóíäàæ ºðòãèéí àðãààð áýëòãýå.
*Ò* êîìïàíè
Íàéðëàãà öåõ
¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí
2009 îíû 1 Äóíäàæ ºðòãèéí àðãà
1. Òîî õýìæýýíèé ¿ç¿¿ëýëò:
įÑ1 / ìàòåðèàë-100%, Õув-50% / 800
¯éëäâýðëýëä îðóóëñàí 20000 20800
Äàðààãèéí öåõýä øèëæ¿¿ëñýí 19000
įÑ2 / ìàòåðèàë-100%, Õув-80% / 1500
Õýâèéí õîðîãäîë 300 20800
31

32. 2. Öåõýä òóñãàãäàõ çàðäàë íèéò íýãæèéí
Òóõàéí öåõèéí ºðòºã:
À. įÑ1-èéí ºðòºã:
Ìàòåðèàë 10000¥
Õºäºëìºð 6200¥
¯ÍÇ 6000¥
22200¥
Á. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí ºðòºã:
Ìàòåðèàë 277000¥ 14,00¥
Õºäºëìºð 296800¥ 15,00¥
¯ÍÇ 327300¥ 16,50¥
901100¥ 45,50¥
Öåõýä òîîöîãäîõ íèéò çàðäëûí ä¿í 923300¥ 45,50¥
32

33. 3. Öåõèéí çàðäëûí õóâààðèëàëò
Äàðààãèéí äàìæëàãàä øèëæ¿¿ëñýí 864500¥
/ 19000 * 45,5¥ /
įÑ2-èéí ºðòºã:
Ìàòåðèàë / 1500*100%*14,00¥/ 21000¥
Õºäºëìºð / 1500*80%*15,00¥ / 18000¥
¯ÍÇ / 1500*80%*16,50¥ / 19800¥
58800¥
Öåõèéí çàðäëûí íèéò ä¿í 923300¥
33

34. 4. Íýìýëò òîîöîîëîë
ÝÁ / ìàòåðèàë / = 19000 + 1500 * 100% = 20500
ÝÁ / Õув / = 19000 + 1500 * 80% = 20200
ͪ /ìàòåðèàë/ = (10000+277000):20500=14.00¥
ͪ /õºäºëìºð/ = (6200+296800):20200=15.00¥
ͪ /¯ÍÇ/ = (6000+327300):20200=16.50¥
34

35. Æóðíàëûí áè÷èëò:
Äò į-íàéðëàãà 901100
Êò Ìàòåðèàë 277000
Õºäºëìºð 296800
¯ÍÇ 327300
Äò į-õîëèõ 864500
Êò į-íàéðëàãà 864500
35

36. *Ò* êîìïàíè
Õîëèõ öåõ
¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí
2009 îíû 1 Äóíäàæ ºðòãèéí àðãà
1. Òîî õýìæýýíèé ¿ç¿¿ëýëò:
įÑ1 / Õув-25% / 1600
ªìíºõ öåõýýñ èðñýí 19000 20600
Äàðààãèéí öåõýä øèëæ¿¿ëñýí 18000
įÑ2 / Õув-50% / 2400
Õýâèéí áóñ õîðîãäîë 200 20600
36

37. 2. Öåõýä òóñãàãäàõ çàðäàë íèéò íýãæèéí
ªìíºõ öåõèéí ºðòºã:
À. įÑ1 äýõ ºìíºõ öåõèéí ºðòºã 72000¥ 45,00¥
Á. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí ªÖª 864500¥ 45,50¥
936500¥ 45,4611¥
/936500:20600/
Òóõàéí öåõèéí ºðòºã:
À. įÑ1-èéí ºðòºã:
Õºäºëìºð 10400¥
¯ÍÇ 8000¥
18400¥
Á. Òàéëàíò ¿åèéí ¿éëäâýðëýëèéí ºðòºã:
Õºäºëìºð 513400¥ 27,00¥
¯ÍÇ 477000¥ 25,00¥
990400¥ 52,00¥
Òóõàéí öåõèéí ºðòãèéí ä¿í 1088000¥
Öåõýä òîîöîãäîõ íèéò çàðäëûí ä¿í 1945300¥ 97,4611¥
37

38. 3. Öåõèéí çàðäëûí õóâààðèëàëò
Äàðààãèéí äàìæëàãàä øèëæ¿¿ëñýí 1754300¥
/ 18000 * 97,4611¥ /
Õýâèéí áóñ õîðîãäîë / 200* 97,4611¥/ 19493¥
įÑ2-èéí ºðòºã:
ªÖª / 2400*45,4611¥/ 109107¥
Õºäºëìºð / 2400*50%*27,00¥ / 32400¥
¯ÍÇ / 2400*50%*25,00¥ / 30000¥
171507¥
Öåõèéí çàðäëûí íèéò ä¿í 1945300¥
38

39. 4. Íýìýëò òîîöîîëîë
ÝÁ / Õув / = 18000 + 2400 * 50% + 200 = 19400
ͪ /õºäºëìºð/ = (10400+513400):19400=27.00¥
ͪ /¯ÍÇ/ = (8000+477000):19400=25,00¥
39

40. Æóðíàëûí áè÷èëò:
Äò į-Õîëèõ 1854900
Êò į-Íàéðëàãà 864500
Õºäºëìºð 513400
¯ÍÇ 477000
Äò į-Ýöýñëýí ã¿éöýòãýõ 1754300
Êò į-õîëèõ 1754300
Äò Õýâèéí áóñ õîðîãäîë 19493
Êò į-õîëèõ 19493
40