Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Download luận văn thạc sĩ ngành luật với đề tài: Thừa phát lại trong thi hành án dân sự, cho các bạn tham khảo làm luận văn

1. 1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM PHÖC THỊNH
THỪA PHÁT LẠI TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2014

2. 2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM PHÖC THỊNH
THỪA PHÁT LẠI TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
Chuyên ngành : Luật dân sự
Mã số : 60 38 30
luận văn thạc sĩ luật học
Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Anh Tuấn
HÀ NỘI - 2014

3. 3
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn
cøu khoa häc cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, vÝ dô vµ
trÝch dÉn trong luËn v¨n ®¶m b¶o ®é tin cËy, chÝnh
x¸c vµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña
luËn v¨n ch-a tõng ®-îc ai c«ng bè trong bÊt kú
c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T¸c gi¶ luËn v¨n
Ph¹m Phóc ThÞnh

4. 4
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ THỪA PHÁT LẠI TRONG THI HÀNH
ÁN DÂN SỰ
5
1.1. Khái niệm Thừa phát lại 5
1.2. Lược sử pháp luật về Thừa phát lại trong thi hành asn dân sự
ở Việt Nam
8
1.2.1. Giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 8
1.2.2. Giai đoạn từ năm 1945 đến 1950 9
1.2.3. Giai đoạn từ năm 1950 đến 1975 10
1.2.4. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 2009 12
1.2.5. Giai đoạn từ năm 2009 đến nay 15
1.3. Mô hình tổ chức Thừa phát lại ở một số nước trên thế giới 16
1.3.1. Mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Pháp 16
1.3.2. Mô hình Thừa phát lại ở Úc 23
1.3.3. Mô hình Thừa phát lại ở Đức 24
1.4. Cơ sở của việc thực hiện Thừa phát lại trong thi hành án dân
sự ở Việt Nam
25
1.4.1. Cơ sở lý luận cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam 26
1.4.2. Cơ sở thực tiễn cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam 29
1.4.3. Cơ sở pháp lý cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam 33
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THỪA PHÁT LẠI TRONG
THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM
37
2.1. Quy chế về Thừa phát lại và văn phòng Thừa phát lại 37
2.1.1. Về những điều kiện, tiêu chuẩn của Thừa phát lại 37

5. 5
2.1.2. Về nhiệm vụ, quyền hạn của Thừa phát lại 37
2.1.3. Về văn phòng Thừa phát lại 39
2.2. Quy định về hoạt động của Thừa phát lại và văn phòng Thừa
phát lại
40
2.2.1. Tống đạt văn bản theo yêu cầu của Tòa án hoặc cơ quan thi
hành án dân sự
40
2.2.2. Về lập vi bằng 45
2.2.3. Về xác minh điều kiện thi hành án dân sự 50
2.2.4. Về tổ chức thi hành các bản án, quyết định theo yêu cầu của
đương sự
54
Chương 3: THỪA PHÁT LẠI TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở
VIỆT NAM, THỰC TIỄN THÍ ĐIỂM, NHỮNG BẤT CẬP
VÀ KIẾN NGHỊ
60
3.1. Tình hình thực hiện thí điểm Thừa phát lại 60
3.1.1. "Luâ ̣t hóa" chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội về
Thừ a phát la ̣i
60
3.1.2. Tuyên truyền về Thừa phát lại 63
3.1.3. Quản lý, kiểm tra, giám sát, kiểm sát hoạt động Thừa phát lại 66
3.1.4. Kết quả cụ thể đạt được trong quá trình thực hiện thí điểm chế
định Thừa phát lại
68
3.2. Những khó khăn, bất cập từ thực tiễn thực hiện thí điểm Thừa
phát lại
73
3.2.1. Khó khăn trong việc triển khai thực hiện chủ trương về Thừa
phát lại
73
3.2.2. Bất cập trong thực hiện quy định của pháp luật về Thừa phát lại 75
3.3. Một số kiến nghị về Thừa phát lại ở Việt Nam 81
3.3.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về Thừa phát lại 81
3.3.2. Kiến nghị tổ chức thực hiện pháp luật về Thừa phát lại 89
KẾT LUẬN 92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93

6. 6
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Thi hành án dân sự có vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động
tư pháp nói chung và quá trình giải quyết vụ án nói riêng. Tại Điều 136
Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung ngày 25 tháng 12 năm 2001) quy định:
"Các bản án và quyết định của Tòa án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật phải
được các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, các đơn vị vũ
trang nhân dân và mọi công dân tôn trọng; những người và đơn vị hữu quan
phải nghiêm chỉnh chấp hành". Bản án, quyết định của tòa án chỉ thực sự có
giá trị khi được thi hành trên thực tế và hoạt động thi hành án là công đoạn
cuối cùng đảm bảo cho bản án, quyết định của tòa án được thực thi, bảo đảm
tính nghiêm minh của pháp luật; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ
chức, cá nhân và nhà nước; góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng
cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác thi hành án và yêu cầu
cải cách tư pháp, hoàn thiện các quy định pháp luật nhằm đáp ứng cho công
cuộc hội nhập quốc tế và khu vực. Đảng và Nhà nước ta chủ trương phải cải
cách và đổi mới một cách mạnh mẽ công tác thi hành án dân sự ở Việt Nam. Đặc
biệt là việc từng bước tiến hành xã hội hóa các hoạt động thi hành án dân sự.
Trên tinh thần của Nghị quyết số 48/2005/NQ-TƯ ngày 24/5/2005 của
Bộ Chính trị về "Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam
đến năm 2010, định hướng đến năm 2020" (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 48);
Nghị quyết số 49/2005/NQ-TƯ ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến
lược cải cách tư pháp đến năm 2020" (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 49), ngày
19/2/2009 Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã ký Quyết định số
224/QĐ-TTg "Phê duyệt đề án thực hiện thí điểm chế định thừa phát lại tại
Thành phố Hồ Chí Minh". Cùng với đó là Nghị định số 61/2009/NĐ-CP ngày

7. 7
24/7/2009 của Chính phủ "Về tổ chức và hoạt động của thừa phát lại thực
hiện thí điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh" (sau đây gọi tắt là Nghị định
61/2009/NĐ-CP).
Hoạt động thừa phát lại sau ba năm thực hiện thí điểm tại Thành phố
Hồ Chí Minh nhìn chung là nghiêm túc, có hiệu quả, phù hợp với nhu cầu của
xã hội và được đánh giá là thành công. Thông qua hoạt động thừa phát lại,
người dân có thể chủ động hơn trong các hoạt động dân sự, tố tụng dân sự,
hành chính, giúp người dân có sự lựa chọn trong hoạt động thi hành án, hạn
chế tiêu cực và tính độc quyền của hoạt động này. Dưới góc độ xã hội, hoạt
động thừa phát lại đã hỗ trợ tích cực hoạt động tư pháp: giảm bớt áp lực, tình
trạng quá tải, tiêu cực, đồng thời làm tăng tính minh bạch, khách quan.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện thí điểm chế định thừa phát lại ở nước
ta đã bộc lộ ra nhiều hạn chế. Dù đã tồn tại nhiều năm ở nước ta dưới chế độ
cũ nhưng hiện tại phần lớn người dân vẫn chưa biết, chưa biết rõ về mô hình
dịch vụ trong lĩnh vực hành chính tư pháp này. Ngoài ra, cơ chế hiện hành nói
chung và các quy định pháp luật về Thừa phát lại nói riêng còn nhiều bất cập;
sự phối hợp giữa các tổ chức hành nghề thừa phát lại và các cơ quan hữu quan
còn thiếu sự chặt chẽ.
Trên cơ sở thực tiễn đó, tôi chọn chủ đề "Thừa phát lại trong thi
hành án dân sự" làm đề tài cho luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trên tinh thần của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải
cách tư pháp đến năm 2020, chế định thừa phát lại đã được tổ chức thí điểm
tại Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 2009. Trước và sau khi tổ chức thực
hiện thí điểm, chế định Thừa phát lại đã được triển khai nghiên cứu, tiêu biểu
là một số đề tài như:
- Nguyễn Đức Chính (1998), Đề tài nghiên cứu cấp bộ: Cơ sở lý luận
và thực tiễn về định chế thừa phát lại;

8. 8
- Nguyễn Đức Chính (2006), Tổ chức thừa phát lại, Nxb Tư pháp;
- Nguyễn Văn Nghĩa, (2006), Chế định thừa phát lại: Lịch sử ra đời
và đổi mới theo tinh thần cải cách tư pháp, Tạp chí Dân chủ và pháp luật - Bộ
Tư pháp;
- Lê Xuân Hồng, (2011), Từ nhu cầu xã hội đến chủ trương và kết
quả bước đầu của việc thực hiện thí điểm thừa phát lại, Tạp chí Dân chủ và
pháp luật - Bộ Tư pháp;
- TS. Nguyễn Công Bình, (2012), Xu hướng xã hội hóa thi hành án
dân sự từ việc thí điểm hoạt động thừa phát lại tại Thành phố Hồ Chí Minh,
Tạp chí Dân chủ và pháp luật - Bộ Tư pháp;
- ThS. Vũ Hoài Nam, (2013), Tổ chức và hoạt động của thừa phát lại
ở Việt Nam hiện nay, Nxb Tư pháp.
Ngoài ra, còn một số công trình nghiên cứu khác được công bố trên
sách, báo, tạp chí như: Tạp chí Nhà nước và pháp luật, Tạp chí Dân chủ và
pháp luật, Tạp chí Luật học, Bản tin Thi hành án dân sự,...
Những công trình nghiên cứu nói trên đã nghiên cứu những khía cạnh,
phạm vi cụ thể khác nhau hoặc đã đề cập đến vấn đề mang tính tổng thể về
thừa phát lại. Nhưng cho đến nay, chưa có một công trình chuyên khảo nào đề
cập và nghiên cứu một cách chuyên sâu, có hệ thống về thừa phát lại trong thi
hành án dân sự ở Việt Nam cả về lý luận, pháp luật và thực tiễn thực hiện. Vì
vậy, luận văn là chuyên khảo đầu tiên nghiên cứu tương đối có hệ thống, toàn
diện về thừa phát lại trong thi hành án dân sự ở Việt Nam. Những công trình
nghiên cứu nêu trên là tài liệu tham khảo có giá trị để học viên nghiên cứu và
hoàn thành luận văn của mình.
3. Mục đích nghiên cứu đề tài
Luận văn làm rõ những vấn đề lý luận về thừa phát lại; nghiên cứu,
phân tích các quy định của pháp luật về cơ cấu, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ
chức thừa phát lại trong giai đoạn thí điểm ở Việt Nam và các nước trên thế

9. 9
giới cũng như làm rõ vai trò của thừa phát lại đối với hoạt động thi hành án
dân sự ở Việt Nam; phát hiện ra những bất cập trong việc thực hiện hoạt động
thừa phát lại ở nước ta để trên cơ sở đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn
thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả của hoạt động này.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch
sử của chủ nghĩa Mác - Lênin; sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ
thể như: phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, hệ thống, diễn
giải, quy nạp, điều tra xã hội v.v… để thực hiện những nội dung đã đặt ra.
5. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận về thừa phát lại; pháp luật về
thừa phát lại ở Việt Nam; những khó khăn, bất cập và kết quả đạt được trong
thực tiễn quá trình thí điểm thừa phát lại ở Việt Nam (từ 2009 đến nay) để qua
đó làm nổi bật vai trò của thừa phát lại trong thi hành án dân sự. Luận văn có
mở rộng nghiên cứu so sánh những quy định pháp luật của nước ta về thừa
phát lại với các quy định về thừa phát lại của các quốc gia trên thế giới, cùng
với thực tế việc thực hiện thí điểm thừa phát lại từ khi thực hiện thí điểm để
đưa ra những phân tích, đánh giá và kiến nghị.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Khái quát về Thừa phát lại trong thi hành án dân sự.
Chương 2: Thực trạng pháp luật về Thừa phát lại trong thi hành án
dân sự ở Việt Nam.
Chương 3: Thừa phát lại trong thi hành án dân sự ở Việt Nam, thực
tiễn thí điểm, những bất cập và kiến nghị.

10. 10
Chương 1
KHÁI QUÁT VỀ THỪA PHÁT LẠI
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
1.1. KHÁI NIỆM THỪA PHÁT LẠI
Trên thế giới, Thừa phát lại hình thành, phát triển từ rất sớm và Pháp
là nơi bắt nguồn của Thừa phát lại trên toàn thế giới. Tại Pháp, từ thời La Mã
cổ đại, Thừa phát lại đã có quy chế là nghề tự do; trong thời kỳ quân chủ hay
thậm chí đến thời kỳ cách mạng năm 1792 và cả thời đế chế thứ nhất, nghề
Thừa phát lại luôn được hưởng một quy chế nhất định vì các văn bản do các
Thừa phát lại lập ra bị đánh thuế rất cao và là nguồn thu ngân sách đáng kể
cho Nhà nước.
Ban đầu, thời La Mã cổ đại, Thừa phát lại là những người được gọi là
"officiales" được các Quan tòa ở Pháp sử dụng để thực hiện hai chức năng là
gìn giữ trật tự tại phiên tòa và kê biên tài sản của những con nợ chây ỳ hoặc
đưa những người đó vào tù. Đến thời Trung cổ, những người thực hiện các
chức năng ở trên được chia thành "Sergent" - là những người chủ yếu làm
nhiệm vụ tống đạt văn bản, thi hành án và "Huissier" - dịch sang tiếng Việt là
Thừa phát lại, là những người có nhiệm vụ bảo vệ trật tự tại phiên tòa. Đến
năm 1705, hai chức năng "Sergent" và "Huissier" được tập trung lại và giao
cho một người duy nhất thực hiện là Thừa phát lại. Chế định Thừa phát lại
được ra đời từ thời điểm đó, được duy trì, phát triển và nhân rộng sau này.
Các Thừa phát lại Pháp thông qua Liên minh Quốc tế các Thừa phát
lại, Nhân viên tư pháp, Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia và Trường Tố tụng
quốc gia cùng các đồng nghiệp châu Âu đã góp phần quảng bá, phổ biến pháp
luật Pháp, pháp luật châu Âu và đặc biệt là các vấn đề có liên quan đến Thừa
phát lại đến các quốc gia khác trên Thế giới. Ở Pháp, Điều 1 Pháp lệnh số
452592 ngày 02/11/1945 quy định thẩm quyền theo nội dung của Thừa phát
lại và tổ chức nghề Thừa phát lại quy định:

11. 11
Thừa phát lại là người sở hữu một tước vị, có độc quyền
trong việc tống đạt văn bản và văn bản tố tụng, tiến hành các thủ
tục thông báo được pháp luật quy định trong trường hợp không quy
định rõ phương thức thông báo, và thi hành các bản án, quyết định
của tòa án và các văn bản có hiệu lực thi hành khác…[28].
Cùng với sự phát triển của Thừa phát lại ở Pháp, các nước châu Âu
như Anh, xứ Galles, Bỉ, Hà Lan, Ê-cốt, Hy Lạp, Luých-xăm-bua, các Thừa
phát lại luôn có quy chế nghề độc lập. Sau khi liên bang Xô-viết tan rã, nhiều
nước Trung Âu chuyển mình phát triển theo mô hình tự do, các quốc gia như
Hungary, Cộng hòa Séc, Ba Lan, Slovakia, Slovennia, Lét-tô-ni, Lít-tua-ni,
Etsx-tô-ni đã thừa nhận Thừa phát lại là nghề tự do, độc lập với quyền lực
Nhà nước. Thừa phát lại có thể sử dụng phương pháp tống đạt cùng với
phương pháp thông báo bằng đường bưu điện nhưng về nguyên tắc phải thực
hiện phương thức tống đạt trong đại đa số các trường hợp để thông báo cho
đương sự và thi hành bản án, quyết định của Tòa. Các nước như Ba Lan,
Hungary, Lít-tua-ni, Etsx-tô-ni quy định thẩm quyền lập vi bằng của Thừa
phát lại và cho phép sử dụng văn bản vi bằng của Thừa phát lại như một loại
chứng cứ. Còn ở một số quốc gia khác như Áo, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha,
Đan Mạch,... chấp hành viên là công chức nhưng dường như cũng hoạt động
theo phương thức nghề tự do, cụ thể như sau:
(i) Chấp hành viên độc lập với Tòa án;
(ii) Chấp hành viên chịu trách nhiệm về tài chính, nghề nghiệp và kỷ luật;
(iii) Nhà nước không trả lương dưới bất cứ hình thức nào cho những
người hành nghề độc lập này.
Còn ở một số nước châu Phi, Thừa phát lại cũng có quy chế nghề tự
do và độc lập, có cơ cấu tổ chức giống như ở Pháp và các nước châu Âu khác.
Ở Việt Nam, Thừa phát lại là khái niệm xuất hiện từ thời Pháp thuộc,
Thừa phát lại không phải là viên chức, không hưởng lương từ Ngân khố Quốc

12. 12
gia, hoạt động không theo chế độ công vụ. Do được quy định ở các văn bản
pháp luật khác nhau nên trước đây Thừa phát lại ở nước ta được gọi theo
những tên gọi khác nhau theo từng miền như Chưởng tòa (Miền Bắc), Mõ tòa
(Miền Trung) và Thừa phát lại (Miền Nam).
Thừa phát lại là một từ Hán - Việt: Thừa có nghĩa là thừa ủy quyền,
thừa lệnh (nguyên nghĩa là chuyển tải); phát nghĩa là phát ra, đưa đến; lại là
một viên chức thực hiện lệnh của quan. Còn theo quy định của pháp luật hiện
hành mà cụ thể là Nghị định 61/2009/NĐ-CP, "Thừa phát lại là người được
Nhà nước bổ nhiệm để làm các công việc về thi hành án dân sự, tống đạt giấy
tờ, lập vi bằng và các công việc khác theo quy định của Nghị định và pháp
luật có liên quan" [16]. Thừa phát lại được tham gia những công việc mang
tính chất hỗ trợ Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự tống đạt các văn bản giấy
tờ và các hoạt động thi hành án.
Qua trên có thể thấy, so với Thừa phát lại ở các nước trên thế giới,
Thừa phát lại ở Việt Nam có phạm vi hoạt động bó hẹp hơn. Công việc của
Thừa phát lại ở các nước trên thế giới là công việc độc quyền, chỉ Thừa phát
lại mới được làm. Ngoài ra, Thừa phát lại ở các nước còn được tiến hành các
hoạt động tư pháp khác như đấu giá tài sản, đại diện khách hàng, hòa giải...
Nhìn chung, do quy định về Thừa phát lại ở mỗi quốc gia khác nhau
mà phạm vi hoạt động của Thừa phát lại cũng khác nhau nhưng tựu chung
Thừa phát lại có những đặc điểm cơ bản sau:
- Thừa phát lại là người đạt đủ các tiêu chuẩn theo quy định của pháp
luật, được Nhà nước bổ nhiệm và trao quyền để thực hiện một số công việc
theo quy định của pháp luật;
- Thừa phát lại là người hành nghề tự do, không phải là công chức,
không hưởng lương từ ngân sách nhà nước, hoạt động không theo chế độ
công vụ nhưng khi thực hiện một số công việc nhất định lại có quyền như
những cán bộ, công chức;

13. 13
- Thừa phát lại thực hiện các công việc chủ yếu như: Tống đạt văn
bản, giấy tờ và thi hành án;
- Thừa phát lại hoạt động tuân theo những nguyên tắc về quy chế hoạt
động, đạo đức nghề nghiệp mà pháp luật quy định, chịu sự kiểm tra, giám sát
của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Như vậy, từ những kết quả nghiên cứu trên có thể rút ra khái niệm về
Thừa phát lại như sau: Thừa phát lại là người đáp ứng đủ các tiêu chuẩn theo
quy định của pháp luật, được Nhà nước bổ nhiệm và trao quyền để thực hiện
công việc tống đạt các văn bản, giấy tờ của Tòa án, Cơ quan thi hành án; lập
vi bằng; trực tiếp thi hành các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của
Tòa án và các công việ c khác theo quy đ ị nh củ a pháp luậ t.
Thừ a phát lạ i hành nghề tự do và chịu sự giám sát của các cơ quan nhà
nước có thẩm quyền.
1.2. LƢỢC SỬ PHÁP LUẬT VỀ THỪA PHÁT LẠI TRONG THI HÀNH
ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM
1.2.1. Giai đoạn trƣớc Cách mạng tháng Tám năm 1945
Ngày 05 /6/1862, đại diện triều đình nhà Nguyễn (thời vua Tự Đức) là
Chánh sứ Phan Thanh Giản và Phó sứ Lâm Duy Hiệp đã ký kết với đại diện
của Pháp là thiếu tướng Bonard và đại diện của Tây Ban Nha là đại tá Don
Carlos Palanca Gutiere Hiệp ước Nhâm Tuất. Sau Hiệp ước Nhâm Tuất, "Nam
Kỳ Lục tỉnh" của nước ta nằm dưới sự cai trị của người Pháp, họ đã tiến hành
phân chia lại địa giới hành chính, thiết lập chính quyền cai trị, hệ thống Tòa
án và cùng với đó là việc áp dụng hệ thống hệ thống luật của Pháp vào sáu
tỉnh Nam Kỳ nước ta. Thừa phát lại cũng từ đó mà du nhập vào Việt Nam.
Ban đầu, Thừa phát lại chỉ xuất hiện ở Nam Kỳ còn ở Bắc Kỳ và Trung
Kỳ chưa có chế định Thừa phát lại, những công việc của Thừa phát lại như
trát đòi hầu tòa, truyền phiếu,... vẫn do các môn lại, môn vệ - tức là các sứ giả
của nhà vua thực hiện. Sau đó, triều đình nhà Nguyễn tiếp tục ký kết các Hòa
ước, Hiệp ước song phương với Pháp, pháp luật của Pháp nói chung và chế

14. 14
định Thừa phát lại nói riêng được áp dụng rộng rãi trên lãnh thổ Việt Nam.
Cụ thể, thuật ngữ Thừa phát lại đã chính thức được ghi nhận trong các
văn bản:
(i) "Bộ Dân sự tố tụng Nam Việt" ban hành kèm Nghị định ngày
16/3/1910 ở Nam Kỳ;
(ii) "Bộ dân luật Trung năm 1936 - 1939" ban hành kèm Bộ Hộ sự,
Thương sự tố tụng Trung Việt năm 1942 ở Trung Kỳ;
(iii) "Bộ luật Bắc năm 1931" kèm theo Bộ Dân sự tố tụng Bắc năm
1917 ở Bắc Kỳ [13, tr. 9-10].
Thừa phát lại trong thời kỳ này là công lại do Bộ trưởng Bộ Tư pháp
bổ nhiệm và quản lý, hành nghề trên cơ sở quy định của pháp luật, được
hưởng thù lao do khách hàng trả dựa trên biểu giá theo pháp luật quy định.
Công việc của Thừa phát lại theo quy định là thực hiện nhiệm vụ hoạt động
Thi hành án dân sự. Tại phiên tòa, Thừa phát lại là nhiệm vụ thông báo tòa
khai mạc, gọi các đương sự, nhân chứng, thi hành lệnh giữ trật tự, thông báo
bế mạc phiên tòa; ngoài ra, Thừa phát lại còn thực hiện nhiệm vụ tống đạt
giấy tờ theo yêu cầu của Tòa án, triệu tập đương sự, lập các văn bằng theo
quy định của pháp luật, thi hành các bản án đã có hiệu lực pháp luật,... Nhìn
chung, Thừa phát lại ở nước ta trong thời kỳ này chủ yếu dựa trên khuôn mẫu
được ghi nhận trong Bộ Dân luật Pháp năm 1804 và Bộ Dân sự Tố tụng Pháp
năm 1807.
1.2.2. Giai đoạn từ năm 1945 đến 1950
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, ngày từ những năm đầu
thành lập nước, khi chính quyền cách mạng đang còn trong thời kỳ "trứng
nước", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm xóa
bỏ nền tư pháp của chế độ thực dân phong kiến và xây dựng nên tư pháp nước
nhà. Tuy vậy, xây dựng một hệ thống pháp luật không phải là việc có thể thực

15. 15
hiện ngay lập tức.
Ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ban hành sắc lệnh
90/SL về việc tạm thời giữ các quy định pháp luật của chế độ cũ đã được áp
dụng trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 nếu những quy định đó không
trái với các nguyên tắc của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng Hòa. Theo đó,
chế định Thừa phát lại được tiếp tục duy trì. Đây là một sự lựa chọn đúng đắn
và chính xác của Đảng, thể hiện đúng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là:
"Không phải cái gì cũ cũng bỏ hết, không phải cái gì cũng là mới. Cái gì cũ
mà xấu thì phải bỏ... Cái gì cũ mà không xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa
đổi lại cho hợp lý. Cái gì cũ mà tốt thì phải phát triển thêm..." [27]. Cũng theo
tinh thần của Sắc lệnh 90/SL, tổ chức Thừa phát lại vẫn thực hiện các nhiệm
vụ thi hành án dân sự. Tuy vậy, tổ chức thi hành án dân sự đầu tiên của Việt
Nam dân chủ cộng hòa không còn mang ý nghĩa là công cụ của chính quyền
thực dân phong kiến như từng có mà trở thành công cụ đắc lực trong việc thi
hành các bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án nhân dân.
Ngày 24/01/1946, Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ban hành
Sắc lệnh số 13 về tổ chức các Tòa án và các ngạch Thẩm phán, tại khoản 3
Điều 3 của Sắc lệnh này quy định: Ban Tư pháp xã có quyền thi hành những
mệnh lệnh của các Thẩm phán cấp trên bao gồm các bản án, quyết định có
hiệu lực của Tòa án [13].
Như vậy, những năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Thừa
phát lại vẫn được duy trì với tư cách là tổ chức được Nhà nước trao quyền thực
hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự cùng Ban tư pháp xã. Việc thi hành án dân sự
thể hiện quyền lực nhà nước và được đảm bảo bằng sức mạnh cưỡng chế, Nhà
nước không chỉ tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự trong giao lưu
dân sự, thương sự và tố tụng mà còn đảm bảo quyền tự định đoạt của các
đương sự trong việc bảo vệ lợi ích hợp pháp bằng sự cưỡng chế của Nhà nước.
1.2.3. Giai đoạn từ năm 1950 đến 1975

16. 16
Đây là khoảng thời gian mà đất nước ta hai miền chia cắt, chia cắt về
lãnh thổ và cả hệ thống chính trị, luật pháp.
Ở miền Bắc, ngày 22/5/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số
85/SL về "cải cách bộ máy tư pháp và luật tố tụng". Theo Sắc lệnh này, việc
thi hành án dân sự sẽ không do Thừa phát lại và Ban tư pháp xã thực hiện như
trước đây nữa mà do Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện thực hiện dưới
sự chỉ đạo của Chánh án. Quy định này làm thay đổi cơ bản cơ chế, tổ chức
hoạt động thi hành án dân sự; hoạt động thi hành án dân sự chuyển từ việc căn
cứ vào yêu cầu của đương sự thành trách nhiệm của Nhà nước, những người
thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự trở thành công chức Tòa án.
Đến năm 1960, khi Luật Tổ chức Tòa án nhân dân ra đời đã quy định
cụ thể vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của những người thực hiện
nhiệm vụ thi hành án dân sự. Luật này quy định rõ: "Tại các Tòa án nhân dân
địa phương có nhân viên chấp hành án làm nhiệm vụ thi hành những bản án,
quyết định dân sự, những khoản xử về bồi thường và tài sản trong các bản án,
quyết định hình sự" [31].
Như vậy, có thể thấy rằng, ở miền Bắc nước ta trong giai đoạn này
mọi bản án, quyết định của Tòa án là nhân danh Nhà nước, có giá trị bắt buộc
và được đảm bảo thi hành bằng sức mạnh cưỡng chế Nhà nước; những người
được Nhà nước trao quyền thực hiện công việc Thi hành án dân sự chủ động
thi hành các bản án, quyết định của Tòa án, các đương sự không có quyền tự
định đoạt trong yêu việc yêu cầu Thi hành án dân sự. Từ năm 1950, tổ chức
và hoạt động Thừa phát lại không còn được duy trì ở miền Bắc nước ta.
Riêng ở miền Nam, sau khi Hiệp định Élysée ngày 08/3/1949 giữa
chính quyền Pháp và chính quyền Bảo Đại được ký kết, Tổng trưởng Bộ Tư
pháp đã ban hành Nghị định số 111/BTP-NĐ ngày 04/2/1950 quy định chi tiết
về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thừa phát lại. Cụ thể, nhiệm
vụ của Thừa phát lại gồm 4 công việc tổng quát sau:

17. 17
(i) Làm các truyền phiếu (giấy mời, giấy triệu tập);
(ii) Làm các việc lục tống về tư pháp hay không thuộc tư pháp;
(iii) Thi hành các bản án, công văn;
(iv) Công việc nội bộ trong các Tòa án.
Sở dĩ, Nghị định 111/BTP-NĐ ngày 04/2/1950 chỉ ấn định nhiệm vụ
của Thừa phát lại một cách tổng quát vì nhiệm vụ này đã được quy định tại
Bộ luật Tố tụng dDân sự 1910 và sau đó là Bộ luật Dân sự và Thương sự Tố
tụng, Bộ luật hình sự tố tụng do chính quyền Nguyễn Văn Thiệu ban hành
năm 1972.
Thời kỳ này, ở miền Nam, mỗi văn phòng Thừa phát lại có một Thừa
phát lại và một Thư ký trưởng hữu thệ - là những người được thay thế Thừa
phát lại thực thụ để thực hiện các hành vi tố tụng theo luật định. Số lượng
Thừa phát lại là 36 người, trong đó có 18 Thừa phát lại thực thụ và 18 Thư ký
trưởng. Ở các tỉnh không có Văn phòng Thừa phát lại, công việc của Thừa
phát lại được giao cho các Cảnh sát trưởng hoặc Phó cảnh sát trưởng (Trưởng
ty cảnh sát) hoặc các Quận trưởng tạm thời kiêm nhiệm do Nghị định của
Tổng trưởng Bộ Tư pháp bổ nhiệm và các viên chức này được thu lệ phí như
Thừa phát lại [29, tr. 18-20].
1.2.4. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 2009
Hiến pháp năm 1980 và Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 1981 ra đời
tạo cơ sở pháp lý cho việc Bộ Tư pháp (mới được thành lập sau hơn 20 năm
giải thể) đảm nhiệm công tác quản lý Tòa án nhân dân về mặt tổ chức, trong
có có việc quản lý về mặt tổ chức đối với nhân sự làm công tác thi hành án
dân sự. Tại Nghị định 143-HĐBT ngày 22/11/1981, Hội đồng Bộ trưởng (nay
là Chính phủ) giao cho Bộ Tư pháp có nhiệm vụ "trình Hội đồng Bộ trưởng
ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các quy chế chấp hành án". Để thực
hiện nhiệm vụ này, ngày 18/7/1982, Bộ Tư pháp phối hợp với Tòa án nhân
dân tối cao ban hành Thông tư liên ngành số 472/TTLN về quản lý công tác

18. 18
thi hành án, theo đó tại các Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương có Phòng thi hành án nằm trong cơ cấu bộ máy và biên chế của Tòa án,
giúp Chánh án chỉ đạo công tác thi hành án; ở các Tòa án nhân dân quận,
huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh có Chấp hành viên hoặc cán bộ làm
công tác thi hành án dưới sự chỉ đạo của Chánh án. Các cơ quan Tư pháp và
Tòa án từ trung ương đến địa phương, nhất là giữa cơ quan Tư pháp và Tòa
án địa phương nơi thực hiện việc Thi hành án phải thường xuyên phối hợp
chặt chẽ với nhau trong công tác thi hành án. Chánh án Tòa án nhân dân cấp
huyện báo cáo kết quả công tác thi hành án với Sở Tư pháp và Tòa án nhân
dân cấp tỉnh, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh báo cáo công tác thi hành án
của địa phương với Bộ Tư pháp và Tòa án nhân dân tối cao.
Ngày 28/8/1989, Pháp lệnh Thi hành án dân sự đầu tiên ở nước ta
được ban hành đặt cơ sở pháp lý cho việc tăng cường và hoàn thiện tổ chức,
hoạt động thi hành án dân sự. Từ đó, chỉ có Chấp hành viên là người được
Nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định có hiệu lực pháp
luật của Tòa án. Tại Nghị định 68/HĐBT ngày 06/3/1990 của Hội đồng Bộ
trưởng thì Bộ trưởng Bộ Tư pháp quyết định số lượng biên chế Chấp hành
viên, cán bộ Thi hành án cho từng Tòa án địa phương và bổ nhiệm, miễn
nhiệm Chấp hành viên làm nhiệm vụ thi hành án.
Sau một thời gian thực hiện, công tác thi hành án dân sự có những
bước phát triển nhất định kể cả về mặt tổ chức và hoạt động, tuy nhiên do Tòa
án vừa là cơ quan xét xử, vừa là cơ quan đảm bảo thi hành án nên chưa thực
sự đảm bảo tính khách quan, công bằng trong hoạt động thi hành án dân sự.
Với chủ trương đổi mới toàn diện, cải cách bộ máy Nhà nước nói chung và
cải cách tư pháp nói riêng, Hiến pháp 1992 và một số đạo luật như Luật Tổ
chức Chính phủ năm 1992, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 1992 đã đặt ra
những nguyên tắc mang tính nền tảng cho quá trình cải cách tư pháp trong đó
có cải cách về thi hành án dân sự. Tại kỳ họp thứ I ngày 06/12/1992, Quốc hội

19. 19
khóa IX thông qua Nghị quyết về việc bàn giao công tác thi hành án từ Tòa án
nhân dân các cấp sang các cơ quan thuộc Chính phủ. Ngày 02/6/1993, Thủ
tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 226/Ttg về triển khai việc bàn giao và tăng
cường công tác thi hành án dân sự. Trên thực tế, đến hết tháng 6/1993 thì việc
thành lập các cơ quan thi hành án và bàn giao công tác thi hành án dân sự từ
Tòa án nhân dân các cấp sang các cơ quan thuộc Chính phủ đã thực hiện
xong. Hệ thống cơ quan Thi hành án từ trung ương đến địa phương do Bộ Tư
pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý và chỉ đạo thi hành trong phạm vi
toàn quốc. Ở địa phương, các Sở Tư pháp và Phòng Tư pháp trong phạm vi
nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện việc quản lý nhà nước về hoạt động thi hành
án dân sự. Về mặt thể chế, nhiều văn bản pháp luật chuyên ngành thi hành án
dân sự đã được ban hành với nhiều quy định chặt chẽ, rõ ràng và phù hợp hơn
với thực tiễn thi hành án, trong đó phải kể đến Pháp lệnh thi hành án dân sự
ngày 21/4/1993, đây là nền tảng cơ bản, là cơ sở pháp lý quan trọng để giải
quyết việc thi hành án dân sự. Pháp lệnh này sau đó được sửa đổi, bổ sung
năm 2004.
Pháp lệnh thi hành án dân sự 1993 ra đời đã cụ thể hóa cơ cấu tổ chức
của cơ quan thi hành án, cơ quan quản lý thi hành án và nhiệm vụ, quyền hạn
của Chấp hành viên. Theo quy định của Pháp lệnh thi hành án dân sự 1993,
chỉ các Chấp hành viên mới là chủ thế có thẩm quyền thi hành án và thực hiện
các công việc liên quan đến thi hành án trong khi số lượng vụ việc lớn, nhân
lực thực hiện việc thi hành án còn thiếu, kinh phí thực hiện thi hành án còn eo
hẹp,... dẫn đến tình trạng tồn đọng số lượng rất lớn án chưa thi hành được.
Nhận thức được những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động cũng như tầm
quan trọng của công tác thi hành án dân sự, ngày 02/6/2005, Bộ Chính trị đã
ra Nghị quyết số 49/NQ-TW về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020,
trong đó xác định:
Nghiên cứu thực hiện và phát triển các loại hình dịch vụ từ

20. 20
phía Nhà nước để tạo điều kiện cho các đương sự chủ động thu thập
chứng cứ chứng minh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình...
từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức,
thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực
hiện một số công việc thi hành án dân sự...
Nghiên cứu chế định Thừa phát lại (Thừa hành viên); trước
mắt có thể tổ chức thí điểm tại một số địa phương, sau vài năm, trên
cơ sở tổng kết, đánh giá thực tiễn sẽ có bước đi tiếp theo [23].
Theo chủ trương đó, tại kì họp thứ IV, khóa XII, Quốc hội đã thông
qua Luật Thi hành án dân sự gồm 9 Chương 183 Điều, có hiệu lực thi hành từ
01/7/2009. Trong nội dung của Luật Thi hành án dân sự 2008, vấn đề xã hội
hóa thi hành án mà cụ thể là tổ chức Thừa phát lại vẫn chưa được quy định cụ
thể. Tuy nhiên, trong nội dung Nghị quyết số 24/2008/QH 12 ngày 14/11/2008
đã quy định rõ:
Để triển khai chủ trương xã hội hóa một số công việc có liên
quan đến thi hành án dân sự, giao Chính phủ quy định và tổ chức
thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại (thừa hành viên) tại một
số địa phương.Việc thí điểm được thực hiện từ ngày Luật Thi hành
án dân sự 2008 có hiệu lực thi hành (01/7/2008) đến ngày 01/7/2012.
Chính phủ tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện thí điểm và báo cáo
Quốc hội xem xét quyết định [34].
Như vậy, trong giai đoạn này, Thừa phát lại không tham gia vào bất
cứ hoạt động thi hành án dân sự nào. Tuy nhiên, tính ưu việt của mô hình
Thừa phát lại luôn được các nhà làm luật nhìn nhận một cách đúng đắn, khách
quan và quá trình xây dựng các văn bản pháp luật liên quan đến công tác thi
hành án đã có hướng tạo cơ sở cụ thể cho việc "khôi phục" mô hình Thừa
phát lại trong công tác thi hành án dân sự [29, tr. 23-24].
1.2.5. Giai đoạn từ năm 2009 đến nay

21. 21
Thực hiện Nghị quyết 24/2008/QH12 về thi hành Luật Thi hành án
dân sự, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp phối hợp với Thành ủy, Ủy ban nhân
dân Thành phố Hồ Chí Minh và các Bộ, Ngành có liên quan triển khai thực
hiện thí điểm chế định Thừa phát lại. Ngày 24/7/2009, Chính phủ ban hành
Nghị định 61/2009/NĐ-CP quy định về tổ chức và hoạt động của Thừa phát
lại thực hiện thí điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh. Nghị định này quy định về
Thừa phát lại, văn phòng Thừa phát lại; phạm vi, thủ tục thực hiện công việc
của Thừa phát lại; giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiểm sát đối với hoạt động
của Thừa phát lại thực hiện thí điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Qua 03 năm thực hiện thí điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh, hoạt động
của các văn phòng Thừa phát lại đã thu được nhiều kết quả rất khả quan, được
xã hội và người dân đón nhận tích cực. Từ kết quả này, Quốc hội đã thông
qua Nghị quyết số 36/2012/QH13 ngày 23/11/2012 về việc tiếp tục thực hiện
thí điểm chế định Thừa phát lại, theo đó, giao Chính phủ tiếp tục tổ chức thực
hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại một số tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ương theo Nghị quyết số 24/2009/QH12 đến hết ngày 31/12/2015. Thực
hiện Nghị quyết của Quốc hội, Bộ Tư pháp đã phối hợp với các Bộ, Ngành
liên quan xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số
510/QĐ-TTg ngày 25/3/2013 phê duyệt Đề án "Tiếp tục thí điểm chế định
Thừa phát lại" trong đó thống nhất chọn 13 địa phương (kể cả Thành phố Hồ
Chí Minh) để mở rộng thí điểm Thừa phát lại.
1.3. MÔ HÌNH TỔ CHỨC THỪA PHÁT LẠI Ở MỘT SỐ NƢỚC TRÊN
THẾ GIỚI
1.3.1. Mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Pháp
Thừa phát lại tại Pháp đã có từ rất lâu đời, có quy chế tương đối phức
tạp, đặc thù của nghề Thừa phát lại ở Pháp không chỉ là một người hành nghề
tự do mà còn là một công lại, đồng thời là bổ trợ viên tư pháp.
Thừa phát lại là người hành nghề tự do: Ở Pháp, Nhà nước nắm

22. 22
quyền lực tối cao, các cơ quan hành chính nhà nước chỉ được trao một số
quyền lực cụ thể. Thẩm quyền về thi hành án ở Pháp được trao cho Thừa phát
lại và Thừa phát lại là người duy nhất có thẩm quyền thi hành án. Tính chất
nghề tự do của Thừa phát lại được thể hiện ở chỗ Thừa phát lại độc lập hoàn
toàn với cơ quan quyền lực nhà nước khi tiến hành hoạt động thi hành án.
Thừa phát lại không phải tuân thủ bất kỳ quan hệ thứ bậc nào cũng không
nằm dưới quyền của bất cứ cơ quan nào trừ trường hợp phải chịu trách nhiệm
về lỗi nghề nghiệp trước Tòa án và những vi phạm kỷ luật trước các cơ quan
quản lý nghề nghiệp hoặc trước Viện công tố. Thừa phát lại hoạt động dưới
hình như các doanh nghiệp, phải thuê trụ sở, mua đồ dùng, thiết bị, thuê nhân
công và phải tuân thủ các quy định về sử dụng lao động.
Thừa phát lại là người sở hữu một tước vị: Thừa phát lại là người sở
hữu Văn phòng Thừa phát lại và được hưởng một số độc quyền trong hoạt
động của mình. Vào thế kỷ XV, các nhà quân chủ chuyên chế tại Pháp cần
một khoản tiền rất lớn để tham gia vào các cuộc chiến tranh kéo dài nên đã
bán nhiều thiết chế thực hiện chức năng công quyền, lúc đó, Thừa phát lại là
người duy nhất mua được. Quyền sở hữu các chức năng công quyền đã được
duy trì dưới nhiều hình thức khác nhau qua nhiều thế kỷ và ngày nay đã trở
thành một tài sản thực sự và có thể được chuyển nhượng như một cơ sở kinh
doanh, thương mại. Do vậy, Thừa phát lại có quyền chuyển nhượng Văn
phòng hay vị trí hành nghề cho người được lựa chọn, tất nhiên là người được
lựa chọn đó phải đủ khả năng đáp ứng về mặt tài chính lẫn các điều kiện cần
thiết để trở thành Thừa phát lại. Khi Thừa phát lại can thiệp với tư cách Chấp
hành viên thì Thừa phát lại đang thực hiện một nhiệm vụ công được ủy quyền,
lúc đó, Thừa phát lại có tư cách là công lại. Với tư cách là công lại, Thừa phát
lại có quyền yêu cầu sự trợ giúp của các lực lượng công trong trường hợp cần
thiết và về bản chất, văn bản của Thừa phát lại là một văn bản xác thực.
Thừa phát lại là Bổ trợ viên tư pháp: Thừa phát lại không chỉ có

23. 23
nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định trong lĩnh vực dân sự và thương mại
mà còn đảm nhiệm các chức năng khác. Cùng với nhân viên bán đấu giá, các
Thừa phát lại có thẩm quyền tiến hành bán đấu giá các tài sản là động sản;
Thừa phát lại tiến hành thu hồi các khoản nợ theo thỏa thuận của các bên hoặc
theo quyết định của Tòa án; Thừa phát lại lập vi bằng theo yêu cầu của các cá
nhân; Thừa phát lại có thể đại diện cho các bên trước Tòa trong một số trường
hợp. Ngoài ra, trong một số trường hợp Thẩm phán có thể yêu cầu Thừa phát
lại tư vấn hoặc lập vi bằng.
1.3.1.1. Hệ thống các văn bản quy định về Thừa phát lại
Quy chế Thừa phát lại ở Pháp được quy định ở nhiều văn bản khác
nhau, trong đó, các văn bản quan trọng nhất là:
- Pháp lệnh số 452592 ngày 02/11/1945 quy định thẩm quyền theo nội
dung của Thừa phát lại và tổ chức hành nghề Thừa phát lại;
- Nghị định số 56.222 ngày 29/02/1956 hướng dẫn áp dụng Pháp lệnh
số 452592 ngày 02/11/1945. Nghị định này quy định về: Thẩm quyền theo
lãnh thổ; hoạt động hỗ trợ phiên tòa; hoạt động bổ trợ; chế độ kế toán; tổ
chức, hiệp hội; chế độ danh dự; tổ chức nghề nghiệp; thành phần và hoạt động
của các cơ quan quản lý nghề nghiệp; quỹ cho vay;
- Nghị định số 92984 ngày 09/9/1992 về các điều kiện bổ nhiệm thư
ký Thừa phát lại - những người được ủy quyền tiến hành lập vi bằng;
- Nghị định 75770 ngày 14/8/1975 về các điều kiện hành nghề Thừa
phát lại và các phương thức thành lập, chuyển nhượng và xóa bỏ vị trí hành
nghề Thừa phát lại và một số chức vụ bổ trợ tư pháp. Nghị định này quy định
về: Các điều kiện về trình độ, năng lực; tập sự hành nghề; thi sát hạch chuyên
môn; bổ nhiệm vị trí hành nghề Thừa phát lại; thành lập, chuyển nhượng và
xóa bỏ vị trí hành nghề Thừa phát lại;
- Nghị định số 90.1290 ngày 21/12/1990 về các điều kiện hành nghề
có quy chế công lại (Cộng đồng Châu âu);

24. 24
- Nghị định số 69-1274 ngày 31/12/1969 hướng dẫn thi hành Luật về
các công ty nghề nghiệp có Thừa phát lại thành lập;
- Nghị định số 921448 ngày 30/12/1992 hướng dẫn áp dụng Luật cho
phép Thừa phát lại thành lập công ty hành nghề tự do.
1.3.1.2. Các điều kiện để trở thành Thừa phát lại
Điều kiện chung để trở thành Thừa phát lại được quy định tại Nghị
định số 75770 ngày 14/8/1975.
a. Các điều kiện chung:
- Là công dân Pháp theo Bộ luật quốc tịch;
- Chưa từng bị kết án hình sự hoặc bị áp dụng biện pháp kỷ luật;
- Chưa từng thực hiện hành vi trái danh dự, vi phạm nguyên tắc trung
thực hoặc thuần phong mỹ tục và chưa từng bị phá sản.
b. Các điều kiện về năng lực chuyên môn: người nào muốn hành nghề
Thừa phát lại ngoài việc đáp ứng các điều kiện chung phải có bằng Đại học
theo quy định, tiến hành thực tập và thi đỗ kỳ thi sát hạch chuyên môn, trừ
trường hợp được miễn toàn bộ hoặc một phần các điều kiện này. Cụ thể:
- Có bằng Master 1 về Luật (04 năm học luật) hoặc bằng tương đương
và phải có bằng này trước khi bắt đầu thực tập. Thời gian thực tập hành nghề
Thừa phát lại là 02 năm, được tiến hành tại một văn phòng Thừa phát lại ít
nhất là 01 năm và thời gian còn lại là tại một văn phòng công chứng, nhân
viên bán đấu giá, luật sư tại tòa án phúc thẩm, luật sư, kế toán, cơ quan hành
chính nhà nước, bộ phận pháp chế và thuế của doanh nghiệp.
- Thi đỗ kỳ thi sát hạch chuyên môn (chỉ được tham gia thi sát hạch
chuyên môn nhiều nhất 04 lần, nếu không đỗ ở kỳ thứ tư thì không được tiếp
tục nộp hồ sơ thi).
- Trong một số trường hợp được miễn một phần hoặc toàn bộ thời
gian tập sự và kỳ thi sát hạch chuyên môn, thậm chí là được miễn cả về điều

25. 25
kiện bằng cấp. Được miễn bằng Master 1 về luật là những người có bằng của
Học viện nghiên cứu Chính trị hoặc những người tốt nghiệp Trường Tố tụng
quốc gia và đã làm việc 10 năm trong một văn phòng Thừa phát lại với tư
cách là thư ký Thừa phát lại; người đã từng là Thừa phát lại hoặc lục sự theo
quyết định của Chưởng ấn, Bộ trưởng Bộ Tư pháp được miễn thực tập và thi
sát hạch chuyên môn; người đã từng là nhân viên đấu giá cũng có thể được
miễn thực tập và thi sát hạch chuyên môn; ngoại lệ cuối cùng là đối với những
người từng là Thẩm phán, Công tố viên và những người từng hành nghề pháp
luật hoặc tư pháp có thể được miễn thi sát hạch chuyên môn và một phần hoặc
toàn bộ thời gian thực tập.
Chức vụ Thừa phát lại do Tổng trưởng Bộ Tư pháp bổ nhiệm, định rõ
trụ sở của Thừa phát lại và Thừa phát lại chỉ được thi hành chức vụ trong
phạm vi quản hạt của Tòa án sơ thẩm dân sự mà trụ sở của họ phụ thuộc.
1.3.1.3. Hê ̣thống tổ chức Thừa phát lại
Ở Pháp, những người hành nghề tự do có thẩm quyền chuyên biệt
trong lĩnh vực hoạt động của mình được quản lý và đại diện bởi các tổ chức
nghề nghiệp. Pháp lệnh ngày 02/11/1945 quy định quy chế nghề Thừa phát lại
đã tăng cường hệ thống các tổ chức nghề nghiệp trên cơ sở thiết lập ba cấp
hội đồng Thừa phát lại: Hội đồng Thừa phát lại tỉnh, Hội đồng Thừa phát lại
vùng, Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia.
- Hội đồng Thừa phát lại tỉnh là tập hợp tất cả các Thừa phát lại trong
cùng một tỉnh. Hội đồng Thừa phát lại tỉnh có các nhiệm vụ chủ yếu sau:
+ Đại diện cho toàn bộ Thừa phát lại của tỉnh trước các cơ quan hành
chính và tư pháp;
+ Có quyền kỷ luật đối với các Thừa phát lại trong toàn tỉnh;
+ Chức năng đại diện của Hội đồng Thừa phát lại tỉnh được thực hiện
bởi một số thành viên được bầu và các thành viên này bỏ phiếu bầu Chủ tịch

26. 26
Hội đồng.
- Hội đồng Thừa phát lại vùng được thành lập bên cạnh các Tòa án
phúc thẩm. Hội đồng vùng có nhiệm vụ đại diện cho toàn bộ Thừa phát lại
trong phạm vi quản hạt của Tòa án phúc thẩm đối với những vấn đề liên quan
đến quyền và lợi ích hợp pháp chung của các Thừa phát lại đó. Hội đồng vùng
hòa giải và giải quyết mọi tranh chấp về nghề nghiệp giữa các Hội đồng tỉnh
thuộc quản hạt của mình hoặc giữa các Thừa phát lại không cùng hoạt động
trong cùng một tỉnh. Tuy nhiên, Hội đồng vùng bổ sung cho hoạt động của
Hội đồng tỉnh chứ không phải là cơ quan cấp trên của Hội đồng tỉnh. Vai trò
của Hội đồng vùng được tăng cường trong lĩnh vực kiểm tra kế toán của các
Văn phòng Thừa phát lại thuộc phạm vi quản hạt của mình. Các thành viên
ban chủ nhiệm Hội đồng vùng và ban chủ nhiệm Hội đồng tỉnh thuộc phạm vi
quản hạt của Hội đồng vùng bầu đại diện của mình tại Hội đồng Thừa phát lại
Quốc gia.
- Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia có 35 thành viên, mỗi thành viên
đại diện cho quản hạt của một Tòa án phúc thẩm, trừ đại diện Hội đồng Thừa
phát lại Paris có 02 đại diện. 35 thành viên Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia
bầu ban chủ nhiệm gồm 07 thành viên. Các thành viên này đại diện thực hiện
các chức năng của Hội đồng Thừa phát lại Quốc gia theo luật định, bao gồm:
- Tổ chức đào tạo nhân viên và người tập sự, bồi dưỡng nghiệp vụ cho
Thừa phát lại;
- Quản lý các cơ quan chi trả bảo hiểm xã hội và hưu trí của Thừa
phát lại và nhân viên của Thừa phát lại;
- Đại diện cho các Thừa phát lại Pháp ở nước ngoài và các tổ chức
quốc tế;
- Quảng bá nghề Thừa phát lại bên cạnh các cơ quan báo chí trong
nước và các tổ chức kinh tế, khoa học lớn của đất nước;
- Quan hệ với đại diện các nghề tự do khác;

27. 27
- Phát triển hoạt động trên cơ sở tìm kiếm các lĩnh vực hoạt động mới;
- Tổ chức hội thảo, tọa đàm, buổi nói chuyện và Đại hội Thừa phát lại
hằng năm.
1.3.1.4. Các hoạt động của Thừa phát lại
Các hoạt động chính của Thừa phát lại là những hoạt động chuyên biệt
mà chỉ có Thừa phát lại mới có quyền tiến hành, đó là hoạt động tống đạt văn
bản và thi hành án.
Tống đạt văn bản là hoạt động nhằm thông báo cho đương sự biết một
văn bản tư pháp hoặc giấy tờ pháp lý thông thường. Thừa phát lại hoặc cộng
sự đã tuyên thệ (thư ký Thừa phát lại) đến nơi ở của đương sự để giao bản sao
văn bản cần tống đạt. Thừa phát lại soạn thảo văn bản tống đạt và chịu trách
nhiệm về việc tống đạt. Thừa phát lại chứng nhận nội dung ghi trong văn bản
tống đạt và giá trị của nội dung này chỉ bị xem xét theo thủ tục kiện giả mạo
giấy tờ, một thủ tục vốn không dễ tiến hành. Văn bản được tống đạt có thể là
văn bản tư pháp hoặc văn bản phi tư pháp.
Các văn bản tư pháp là các văn bản liên quan trực tiếp đến thủ tục tố
tụng, ví dụ, các văn bản khởi kiện trong trường hợp người có quyền đòi nợ
yêu cầu được trả nợ và người này nộp đơn đến Tòa án, đơn này được tống đạt
đến nơi ở của người nhận. Các điều kiện tống đạt là giống nhau đối với các
loại văn bản tư pháp. Tất cả các văn bản do Thừa phát lại cấp trong việc thi
hành án cũng được xếp và loại văn bản tư pháp.
Văn bản phi tư pháp là các văn bản không liên quan trực tiếp hoặc ít
ra lúc đầu không liên quan đến một thủ tục tố tụng nào đó, ví dụ, đó là văn bản
thông báo chấm dứt hợp đồng thuê, chủ sở hữu muốn thông báo cho bên thuê
ý định không muốn tiếp tục hợp đồng cho thuê nữa. Văn bản phi tư pháp này
cũng bao gồm các yêu cầu thực hiện hoặc không thực hiện một việc, yêu cầu
thanh toán. Danh sách các văn bản này không hạn chế trong trường hợp người
yêu cầu muốn thông báo cho mọi bên giao kết hợp đồng hoặc bên thứ ba.

28. 28
Thi hành án: Thừa phát lại là người duy nhất có quyền thi hành bản
án, quyết định của Tòa án và trong khuôn khổ hoạt động của mình, Thừa phát
lại có trách nhiệm bắt buộc, và có nghĩa vụ tư vấn đối với những người có
quyền cũng như những người có nghĩa vụ. Thừa phát lại chỉ đạo thủ tục thi
hành án, thống nhất với người có quyền lựa chọn thủ tục phù hợp nhất. Thủ
tục thi hành án được hiểu theo nghĩa rất rộng từ các công việc chuẩn bị cho
việc thi hành án cho đến khi kết thúc. Trong quá trình thi hành án, Thừa phát
lại có quyền thực hiện các công việc mà pháp luật hoặc Thẩm phán có thẩm
quyền cho phép, có quyền yêu cầu sự trợ giúp của các lực lượng công để thực
hiện việc thi hành án nếu cần thiết.
Các hoạt động khác không thuộc thẩm quyền chuyên biệt của Thừa
phát lại:
- Soạn thảo văn bản: Đây không phải là văn bản mang tính các thực
mang tính tư pháp mà là văn bản ký tư hoặc biên bản vi bằng. Các văn bản ký tư
có thể là hợp đồng thuê nhà ở, hợp đồng thuê trụ sở kinh doanh hoặc thậm chí là
hợp đồng thuê đất nông nghiệp; văn bản xác nhận là loại văn bản có giá trị
chứng minh trước khi có vụ kiện hoặc trong quá trình tố tụng; các văn bản tư vấn
khi khách hàng hỏi xem họ có thể hoặc phải làm gì trong từng trường hợp cụ thể.
• Tiến hành thu hồi nợ theo thỏa thuận nhưng bắt buộc phải tuân thủ
các quy tắc đạo đức nghề nghiệp.
• Đại diện cho khách hàng trước tòa trong một số trường hợp, chủ yếu
là kinh doanh thương mại.
- Các hoạt động bổ trợ: Các hoạt động này nhằm đảm bảo cân đối tài
chính trong quá trình quản lý Văn phòng Thừa phát lại và thường được tiến
hành trong trường hợp hoạt động chính của văn phòng quá hạn hẹp, làm cho
chủ văn phòng thiếu thu nhập. Ví dụ: có thể tự do tiến hành hoạt động bán
đấu giá tài sản là động sản hoặc theo yêu cầu của đương sự hoặc để thi hành
bản án, quyết định của Tòa án.

29. 29
1.3.2. Mô hình Thừa phát lại ở Öc
Theo Bộ luật Dân sự Australia năm 1990 được tu chỉnh theo các Bộ
luật năm 1970 - 1973, và 1986, Tòa án tối cao ủy nhiệm cho các Tòa án quận
và Tòa án địa phương (là Tòa án cấp tỉnh, thành phố) bổ nhiệm những người
có đủ điều kiện vào các chức vụ Thừa phát lại để thực hiện các thủ tục tố tụng
tại Tòa án quận, Tòa án địa phương [13, tr. 30].
Ở Australia, Thừa phát lại do Chánh án Tòa án địa phương bổ nhiệm
hoặc đình chỉ. Vì vậy, phạm vi hoạt động của Thừa phát lại gắn với phạm vi
hoạt động của Tòa án địa phương. Thừa phát lại có thể thực hiện các chức
năng đã được phong cấp và được thi hành chức vụ này theo luật Dân sự -
Thương mại quy định.
Về nguyên tắc, Thừa phát lại hoạt động theo luật và sự chỉ đạo của
Thẩm phán. Thừa phát lại tự cam kết hoặc được yêu cầu cam kết việc thi hành
về các dịch vụ bảo chứng, án lệnh hoặc các tài liệu khác liên quan đến các thủ
tục thì phải chịu trách nhiệm với các bên đối với các thủ tục đó cho tất cả các
hoạt động, từ sai sót của mình đến sai sót của trợ lý - những người mà Thừa
phát lại bổ nhiệm để giúp việc.
Thừa phát lại và trợ lý khi thực thi nhiệm vụ theo luật hoặc theo mệnh
lệnh của Tòa án được hưởng một số cơ chế bảo đảm pháp lý nhất định: Pháp
luật nghiêm cấm hành vi tấn công, kháng cự, làm gián đoạn hoặc cản trở
Thừa phát lại và trợ lý thực hiện nhiệm vụ; hành vi tẩu tán, cố ý tẩu tán tài sản
bị tịch thu do Thừa phát lại và trợ lý thực hiện theo luật định hoặc theo mệnh
lệnh của Tòa án hoặc cả hai sẽ bị truy tố ra Tòa án địa phương [37].
1.3.3. Mô hình Thừa phát lại ở Đức
Ở Đức, những công việc tương tự như của Thừa phát lại do Chấp hành
viên đảm nhiệm.
(i) Chấp hành viên được tổ chức theo quản hạt của các Tòa án quận
nhưng không nằm trong cơ cấu tổ chức của Tòa án, là một mắt xích độc lập

30. 30
trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật.
(ii) Chấp hành viên là công chức hạng trung, giữ vai trò chấp hành của
Tòa án, chịu sự giám sát nghiệp vụ của Thẩm phán được phân công.
(iii) Chấp hành viên có trụ sở riêng, con dấu riêng, tự chịu trách nhiệm
về chi phí hoạt động của trụ sở và giao dịch dưới tên gọi, chức danh của mình.
(iv) Công việc cụ thể của Chấp hành viên do Phòng Lục sự của Tòa án
phân công. Phòng Lục sự tiếp nhận các yêu cầu triệu dụng và phân phối lại
cho Chấp hành viên thực hiện. Người triệu dụng có thể yêu cầu đích danh
Chấp hành viên mà họ yêu cầu.
(v) Chấp hành viên được nhận lương và một tỷ lệ nhất định trên lệ phí
thu được khi thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.
(vi) Nhiệm vụ, quyền hạn của Chấp hành viên
Chấp hành viên có nhiệm vụ:
- Giao văn kiện, giấy tờ cho các bên đương tụng trong vụ án dân sự
theo yêu cầu của một bên;
- Lập chứng thư phản đối (việc chuẩn nhận hay trả tiền) các hối phiếu;
- Giao chứng thư thể hiện yêu cầu, ý chí của người triệu dụng cho một
người khác;
- Tổ chức thi hành án đối với các bản án mà luật quy định do Chấp
hành viên thi hành theo yêu cầu của người được thi hành án.
Những việc khi thi hành án Chấp hành viên được làm:
- Kê biên, bán đấu giá động sản, các giấy tờ có giá;
- Yêu cầu trả lại đồ vật;
- Bắt giữ người phải thi hành án để buộc cam kết thực hiện.
Khi thi hành án dân sự, Chấp hành viên có quyền:
- Khám nhà, khám nơi để tài sản của người phải thi hành án;
- Được dùng vũ lực khi gặp phải sự chống đối bằng cách yêu cầu lực
lượng cảnh sát hỗ trợ;

31. 31
- Được thu lệ phí theo mức pháp luật quy định. Phí thi hành án do bên
phải thi hành án chi trả, tuy nhiên, khi cưỡng chế thi hành án không có kết
quả thì bên triệu dụng chấp hành viên phải chi trả lệ phí.
1.4. CƠ SỞ CỦA VIỆC THỰC HIỆN THỪA PHÁT LẠI TRONG THI
HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM
1.4.1. Cơ sở lý luận cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam
Thi hành án dân sự đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình giải
quyết vụ án nói riêng và hoạt động tư pháp nói chung; bản án, quyết định dân
sự của Tòa án chỉ là những phán quyết trên giấy nếu không có hoạt động thi
hành án dân sự.
Ở nước ta, hoạt động thi hành án dân sự đã được hết sức chú trọng từ
những năm 1946, trải qua quá trình hình thành và phát triển, công tác thi hành
án dân sự ngày càng tiến bộ và đạt được những kết quả nhất định, góp phần
bảo vệ lợi ích nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức,
gìn giữ kỷ cương và pháp chế. Tuy vậy, trong hoàn cảnh nền kinh tế thị
trường ở nước ta ngày càng phát triển, các quan hệ giao lưu dân sự ngày càng
phức tạp, đa dạng; bên cạnh đó là sự hội nhập mạnh mẽ vào thế giới, khu vực
thì công tác tư pháp nói chung và công tác thi hành án dân sự nói riêng còn
bộc lộ nhiều yếu kém. Hằng năm, một số lượng lớn các bản án, quyết định đã
có hiệu lực pháp luật của Tòa án, nhất là các bản án, quyết định về dân sự vẫn
chưa được thi hành. Nguyên nhân chính là do công tác thi hành án dân sự có
khối lượng công việc rất lớn lại chỉ do cơ quan thi hành án công với số lượng
cán bộ, công chức không đủ, năng lực có giới hạn chịu trách nhiệm thực hiện
dẫn đến sự quá tải, số lượng các bản án, quyết định về dân sự của các Tòa án
bị tồn đọng, chưa được thi hành.
Vì vậy, để đáp ứng và phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới đất
nước, yêu cầu đặt ra là phải cải cách mạnh mẽ nền hành chính, nền tư pháp
nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền có nền hành chính - tư pháp vững

32. 32
mạnh, hoạt động có hiệu quả. Trong đó, đẩy mạnh xã hội hóa tư pháp nói
chung và một số nội dung của hoạt động thi hành án được Đảng và Nhà nước
ta đặc biệt quan tâm.
"Xã hội hóa" là khái niệm được nhắc đến với ý nghĩa như một giải
pháp cải cách tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước, tăng cường sự tham
gia của các thành phần trong xã hội đối với một số công việc không nhất thiết
phải do cơ quan nhà nước trực tiếp thực hiện. Việc xác định giới hạn những
công việc thuộc chức năng của cơ quan nhà nước hay có thể do các thành
phần trong xã hội thực hiện không chỉ đơn thuần là giải pháp nhằm tăng
cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước mà còn tạo sự chủ động,
nâng cao trách nhiệm, huy động mọi nguồn lực trong xã hội đóng góp vào sự
phát triển đất nước. Đây là vấn đề mà hiện nay tất cả các quốc gia đều hết sức
quan tâm, tùy theo tình hình cụ thể mà các quốc gia xác định những công việc
nào phải do cơ quan nhà nước trực tiếp thực hiện, những công việc nào có thể
giao cho các thành phần trong xã hội thực hiện, Nhà nước không trực tiếp can
thiệp nhưng vẫn giữ vai trò giám sát, quản lý. Việc làm này giúp huy động và
phát huy tiềm năng của mọi thành phần trong xã hội, tránh sự can thiệp một
cách cứng nhắc của Nhà nước, giảm sự cồng kềnh của bộ máy hành chính,
tăng hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Ngoài ra, xã hội hóa còn thể
hiện tính dân chủ trong hoạt động quản lý xã hội của Nhà nước, thước đo sự
văn minh của xã hội.
Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng chủ trương tiếp tục đẩy mạnh
xã hội hóa trong nhiều lĩnh vực. Đối với hoạt động tư pháp, Nghị quyết đã chỉ rõ:
Cải cách hệ thống tư pháp. Nâng cao việc giám sát của nhân
dân đối với các cơ quan Nhà nước... Hỗ trợ và khuyến khích các tổ
chức hoạt động không vì lợi nhuận mà vì nhu cầu và lợi ích của
nhân dân. Những tổ chức này có thể được nhà nước ủy quyền thực
hiện một số nhiệm vụ, cung cấp một số dịch vụ công với sự giám

33. 33
sát của cộng đồng. Thông qua đó nhà nước có thể tập trung sức lực
để thực hiện những nhiệm vụ quan trọng hơn [20].
Chủ trương xã hội hóa hoạt động tư pháp cũng được đề cập trong các
văn kiện khác của Đảng như: Nghị quyết số 08-NQ/TƯ ngày 02/01/2002 của
Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong giai
đoạn tới; Nghị quyết 48-NQ/TƯ ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến
lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đến năm 2010, định hướng
đến năm 2020. Đặc biệt, Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ
Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định rõ:
"Tiếp tục hoàn thiện thủ tục tố tụng dân sự. Nghiên cứu và
phát triển các loại hình dịch vụ từ phía nhà nước để tạo điều kiện
cho các đương sự chủ động thu thập chứng cứ chứng minh, bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình... từng bước thực hiện việc xã
hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức
không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc thi
hành án"; "Nghiên cứu chế định Thừa phát lại (thừa hành viên);
trước mắt có thể tổ chức thực hiện thí điểm tại một số địa phương,
sau vài năm, trên cơ sở tổng kết, đánh giá thực tiễn sẽ có bước đi
tiếp theo [23].
Việc Đảng và Nhà nước ta chủ trương xã hội hóa thi hành án dân sự
mà giải pháp là đưa chế định Thừa phát lại mang tính tất yếu, phù hợp với
hoàn cảnh, điều kiện và nhu cầu phát triển của đất nước. Cụ thể:
Đối với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Trong
lịch sử, Thừa phát lại ra đời và hoạt động trong xã hội thị trường tự do và bị
triệt tiêu trong xã hội mà mọi nhu cầu đều được nhà nước bao tiêu, bao cấp kể
cả những nhu cầu về pháp lý. Sự phát triển của nền kinh tế ở nước ta hiện nay
kéo theo sự tăng lên gấp bội các nhu cầu pháp lý cần được đáp ứng và đương
nhiên điều này đòi hỏi cần phải có một hệ thống pháp luật đầy đủ để điều chỉnh

34. 34
xã hội và một hành lang pháp lý ổn định cho sự phát triển của nền kinh tế. Song
song với đó là nhu cầu của người dân về việc tự bảo vệ, ngăn ngừa mọi khả
năng xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Thừa phát lại là tổ chức
phù hợp cho những yêu cầu này. Thừa phát lại hoạt động theo yêu cầu của công
dân để ghi nhận các sự kiện pháp lý, lập các vi bằng làm bằng chứng bảo vệ
quyền lợi của người yêu cầu hoặc tổ chức thi hành quyền lợi của đương sự
theo phán quyết của Tòa án. Như vậy, thông qua hoạt động của Thừa phát lại,
người dân có thể chủ động bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Đối với quá trình hội nhập: Hội nhập quốc tế là một quá trình phát
triển tất yếu do bản chất xã hội của lao động và quan hệ giữa con người. Sự ra
đời và phát triển của kinh tế thị trường cũng là động lực hàng đầu thúc đẩy
quá trình hội nhập. Việc nền kinh tế nước nhà có sự giao lưu ngày càng tích
cực với nền kinh tế thế giới nói chung và nền kinh tế khu vực nói riêng đòi
hỏi phải có hệ thống pháp luật, hệ thống các cơ quan tư pháp và các cơ quan
bổ trợ tư pháp tương ứng nhằm đảm bảo quyền và lợi ích không chỉ của các
nhà kinh doanh mà của cả nền kinh tế của đất nước. Và việc thực hiện chế
định Thừa phát lại là cực kỳ quan trọng cho quá trình hội nhập của đất nước.
Đối với nền dân chủ xã hội chủ nghĩa: Xuyên suốt trong quá trình xây
dựng, phát triển và hoàn thiện bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa, vấn đề dân
chủ luôn được Đảng và Nhà nước ta hết sức chú trọng. Và thực hiện chế định
Thừa phát lại có ý nghĩa vô cùng to lớn trong quá trình hoàn thiện nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Cụ thể, với chế định Thừa phát lại, công dân
có thể chủ động yêu cầu tổ chức Thừa phát lại tạo lập các chứng cứ chứng
minh nhằm bảo vệ và ngăn ngừa những hành vi xâm phạm quyền, lợi ích hợp
pháp của họ. Bên cạnh đó, trong thi hành án dân sự, Thừa phát lại là người
hành nghề tự do, họ không phải là công chức nhà nước, làm việc không theo
giờ hành chính mà tùy thuộc vào yêu cầu của khách hàng; là cơ chế tạo điều
kiện cho công dân tham gia thực thi pháp luật.

35. 35
1.4.2. Cơ sở thực tiễn cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam
- Về thi hành bản án, quyết định:
Mục đích của việc xã hội hóa thi hành án dân sự nói không nằm ngoài
việc tạo cho người dân có thêm điều kiện lựa chọn phương thức thi hành bản
án một cách phù hợp, giảm tải cho hoạt động của các cơ quan nhà nước. Nếu
được triển khai và thực hiện tốt thì xã hội hóa thi hành án dân sự không những
nâng cao hiệu quả của việc thi hành án dân sự mà còn đảm bảo tốt hơn quyền,
lợi ích hợp pháp của công dân, phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Tính đến năm 2009, trên cả nước có 63 cơ quan thi hành án cấp tỉnh
và 679 cơ quan thi hành án cấp huyện với 7.991 cán bộ làm công tác thi hành
án, trong đó có 2.448 chấp hành viên. Tuy vậy, theo thống kê tổng kết công
tác thi hành án hằng năm thì số vụ việc tồn đọng năm trước chuyển sang năm
sau là rất lớn. Ví dụ: Năm 2008, tổng số việc phải thi hành là 645.826 việc
(trong đó số thụ lý mới là 325.702 việc, số tồn từ năm 2007 là 320.124 việc),
đã thi hành xong 334.448 việc/424.887 việc có điều kiện thi hành, đạt tỷ lệ
78,81% trên số việc có điều kiện thi hành và 51,79% số việc cần thi hành.
Năm 2009, tổng số việc phải thi hành là 662.961 việc (trong đó có 309.813
việc thụ lý mới, 353.148 việc tồn đọng chuyển từ năm 2008), thi hành xong
được 354.490 việc đạt 53,47%; đây cũng là năm ngành thi hành án dân sự
hoàn thành vượt chỉ tiêu nhưng số lượng việc tồn đọng phải chuyển sang năm
sau là rất lớn kèm theo số tiền hơn 17.000 tỷ đồng. Cộng thêm việc, hệ thống
các cơ quan thi hành án dân sự cùng cán bộ làm công tác thi hành án đều sử
dụng kinh phí bao gồm: kinh phí hoạt động thường xuyên, kinh phí xây
dựng cơ bản, kinh phí mua sắm, sửa chữa,... đều phụ thuộc hoàn toàn vào
ngân sách nhà nước. Biên chế, kinh phí hằng năm dành cho công tác thi
hành án liên tục tăng nhưng cũng không thể theo kịp quy mô công việc khi
mà số lượng vụ việc cần thi hành vẫn không ngừng tăng lên. Hậu quả là gánh
nặng ngân sách dành cho công tác thi hành án ngày càng tăng và lượng án tồn

36. 36
đọng càng nhiều.
Có hai giải pháp được tính đến đó là: hoặc tăng biên chế cho bộ máy
thi hành án dân sự thật nhiều, đồng nghĩa với việc dành nhiều hơn ngân sách
nhà nước cho công tác thi hành án để giải quyết vấn đề tồn đọng án; hoặc xã
hội hóa thi hành án dân sự trong mức độ nhất định mà cụ thể là giao việc thi
hành án dân sự cho các tổ chức Thừa phát lại thực hiện song song với các cơ
quan thi hành án dân sự công. Giải pháp thứ nhất dẫn đến việc làm phình to
bộ máy hành chính, tăng gánh nặng ngân sách nhà nước, mâu thuẫn hoàn toàn
với chính sách cải cách hành chính, tinh giảm biên chế, tinh gọn bộ máy hành
chính nhà nước. Do đó, việc xã hội hóa thi hành án dân sự, thực hiện chế định
Thừa phát lại là đúng đắn và hợp lý.
Tổ chức Thừa phát lại ra đời có thể mang lại những ý nghĩa sau:
(i) Tạo thuận lợi cho công dân trong việc thực hiện, giải quyết tranh
chấp về dân sự, kinh tế và thi hành án. Cụ thể:
- Tạo cơ sở và điều kiện để người dân xác lập chứng cứ chứng minh
trong quá trình giải quyết tranh chấp tại Tòa án cũng như trong việc thực hiện
các giao dịch, cam kết dân sự, kinh tế. Qua đó bảo đảm tốt hơn quyền, lợi ích
hợp pháp của công dân.
- Tạo thêm sự lựa chọn cho người dân trong việc thi hành án dân sự,
làm cho việc thi hành án bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật
của Tòa có hiệu quả, kịp thời hơn.
(ii) Việc thực hiện chế định Thừa phát lại sẽ giúp giảm tải khối lượng
công việc cực kỳ lớn của cơ quan thi hành án dân sự đồng thời đây cũng là
một sự bổ sung giúp hoàn thiện hệ thống pháp luật và thi hành án dân sự.
(iii) Việc thực hiện Thừa phát lại góp phần giảm biên chế, giảm chi
cho ngân sách nhà nước. Điều này có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong bối
cảnh ngân sách nhà nước còn hạn hẹp.
- Về việc tống đạt các loại văn bản, giấy tờ của cơ quan thi hành án

37. 37
dân sự và Tòa án:
Việc tống đạt các văn bản tố tụng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong
việc đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên thực hiện nghĩa vụ theo
quy định của pháp luật. Theo thống kê: Thực tiễn trong lĩnh vực xét xử, khi
giải quyết một vụ án, Tòa án phải tống đạt khoảng năm loại giấy tờ, văn bản
cho các bên tham gia vụ kiện (gồm: giấy tạm ứng án phí, giấy mời lấy lời
khai, quyết định khẩn cấp tạm thời, giấy mời đương sự đến hòa giải, quyết
định đưa vụ án ra xét xử, bản án,…). Trong lĩnh vực thi hành án dân sự, khi
thi hành một vụ việc đơn giản, bình quân cơ quan thi hành án dân sự phải
tống đạt đến người được thi hành án, người phải thi hành án ba loại giấy tờ,
văn bản (gồm: quyết định thi hành án, thông báo, giấy triệu tập, …) còn đối
với các vụ việc phức tạp, cơ quan thi hành án dân sự phải thông báo cho bên
được thi hành án, bên phải thi hành án trên mười loại giấy tờ, văn bản, quyết
định, thông báo thi hành án.
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, các văn bản tố tụng có thể
được tống đạt theo ba cách khác nhau, đó là: Trực tiếp qua đường bưu điện
hoặc người thứ ba được ủy quyền; Niêm yết công khai; Thông báo trên các
phương tiện thông tin đại chúng. Cũng theo Luật này, những người có nghĩa
vụ cấp, tống đạt hoặc thông báo các văn bản tố tụng bao gồm: Người tiến
hành tố tụng; Người của cơ quan ban hành văn bản tố tụng được giao nhiệm
vụ; Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người tham gia tố tụng cư trú hoặc cơ quan,
tổ chức, người tham gia tố tụng dân sự làm việc; nhân viên bưu điện; đương
sự, người đại diện của đương sự hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của đương sự …
Có thể thấy, số lượng các văn bản là rất lớn, có thể được thực hiện bởi
nhiều chủ thể khác nhau theo quy định của pháp luật nhưng việc tống đạt
nhiều khi không đáp ứng được những yêu cầu chặt chẽ về hình thức của thủ
tục tố tụng dẫn đến những trường hợp sai sót khi xét xử, thi hành án, ảnh

38. 38
hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan. Vì vậy, việc giao
cho tổ chức Thừa phát lại đảm nhiệm việc tống đạt các văn bản, giấy tờ không
chỉ có ý nghĩa về mặt pháp lý mà còn phần nào giải tỏa được những ách tắc,
quá tải trong hoạt động của các cơ quan xét xử, thi hành án dân sự.
- Về việc tạo lập chứng cứ, bổ sung nguồn chứng cứ để bảo vệ các
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân:
Nền kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ kéo theo các quan hệ dân sự,
kinh tế ngày càng đa dạng, phức tạp và tất yếu dẫn đến tình trạng tranh chấp và
vi phạm pháp luật do mâu thuẫn về lợi ích. Sự gia tăng các tranh chấp trong quan
hệ kinh tế, dân sự tạo nên một sức ép không nhỏ đối với các cơ quan tư pháp
trong việc xử lý các vi phạm, tranh chấp bởi gánh nặng thu thập chứng cứ,
xác minh hiện trạng, lấy lời khai, tiến hành hòa giải,… đến việc tống đạt các
văn bản đều đặt nặng lên vai các cơ quan nhà nước với bộ máy thiếu thốn về
nhân sự và phương tiện làm việc. Vì thế nên, tình trạng tồn đọng án chưa xử,
bản án, quyết định đã có hiệu lực chưa được thi hành đang là một bức xúc.
Mặc dù Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 đã quy định rõ: Các đương sự có
quyền và nghĩa vụ cung cấp chứng cứ cho Tòa án và chứng minh cho yêu cầu
của mình là có căn cứ hợp pháp. Cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện yêu cầu
để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác có quyền và nghĩa vụ
cung cấp chứng cứ, chứng minh như đương sự. Tuy nhiên, pháp luật hiện
hành lại chưa có một cơ chế cụ thể để các cá nhân, tổ chức thu thập, xác lập
được các chứng cứ bảo vệ quyền lợi của mình. Văn bản các bên tự xác lập, sự
kiện pháp lý các bên tự xác nhận chắc chắn không đảm bảo giá trị pháp lý và
độ tin cậy. Song nếu có sự xác nhận của bên thứ ba có thẩm quyền, cụ thể là
công nhận vi bằng của các tổ chức Thừa phát lại giá trị pháp lý thì không
những giúp các cơ quan nhà nước trong việc thu thập chứng cứ chứng minh
mà còn tạo điều kiện cho công dân chủ động bảo vệ, ngăn ngừa sự xâm phạm
quyền, lợi ích hợp pháp của chính họ.

39. 39
1.4.3. Cơ sở pháp lý cho việc thực hiện Thừa phát lại ở Việt Nam
Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị chủ trương:
Từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những
hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà
nước thực hiện một số công việc thi hành án...; nghiên cứu chế định
Thừa phát lại (thừa hành viên), trước mắt có thể tổ chức thí điểm tại
một số địa phương, sau vài năm, trên cơ sở tổng kết, đánh giá thực
tiễn sẽ có bước đi tiếp theo [23].
Theo chủ trương đó, tại kì họp thứ IV, khóa XII, Quốc hội đã thông
qua Luật Thi hành án dân sự gồm 9 Chương 183 Điều, có hiệu lực thi hành từ
01/7/2009. Trong nội dung của Luật Thi hành án dân sự 2008, vấn đề xã hội hóa
thi hành án mà cụ thể là tổ chức Thừa phát lại vẫn chưa được quy định cụ thể.
Tuy nhiên, trong nội dung Nghị quyết số 24/2008/QH 12 ngày 14/11/2008 đã
quy định rõ:
Để triển khai chủ trương xã hội hóa một số công việc có liên
quan đến thi hành án dân sự, giao Chính phủ quy định và tổ chức
thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại (thừa hành viên) tại một
số địa phương. Việc thí điểm được thực hiện từ ngày Luật Thi hành án
dân sự 2008 có hiệu lực thi hành (01/7/2008) đến ngày 01/7/2012.
Chính phủ tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện thí điểm và báo cáo
Quốc hội xem xét quyết định [34].
Thực hiện Nghị quyết 24/2008/QH12 về Thi hành Luật Thi hành án
dân sự, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp phối hợp với Thành ủy, Ủy ban nhân
dân Thành phố Hồ Chí Minh và các Bộ, Ngành có liên quan triển khai thực
hiện thí điểm chế định Thừa phát lại. Việc Thành phố Hồ Chí Minh là địa
phương được lựa chọn để thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại là bởi
những lý do:
- Tổ chức Thừa phát lại đã tồn tại ở miền Nam trong suốt thời kỳ Pháp

40. 40
thuộc và được duy trì hoạt động cho đến trước năm 1975 nên so với các địa
phương khác, ở Thành phố Hồ Chí Minh người dân đã khá quen thuộc với
loại hình dịch vụ này. Ngoài ra, ở Thành phố Hồ Chí Minh, còn có một số
Thừa phát lại hành nghề từ trước năm 1975, nhiều kinh nghiệm thực tiễn, có
khả năng tham gia, đóng góp, hướng dẫn bước đầu cho hoạt động tổ chức
Thừa phát lại;
- Thành phố Hồ Chí Minh là nơi có mức phát triển và thu nhập trên
đầu người lớn nhất ở nước ta hiện nay. Với điều kiện kinh tế và mặt bằng dân
trí cao, người dân sẵn sang chấp nhận các dịch vụ pháp lý, kể cả trong lĩnh
vực thi hành án dân sự;
- Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa phương tiên phong
và thực hiện có hiệu quả việc cải cách thủ tục hành chính, cải cách tư pháp;
- Tại Thành phố Hồ Chí Minh, với khối lượng công việc khổng lồ thì
trong lĩnh vực tư pháp hay hành chính, hoạt động điều tra hay xét xử tình
trạng quá tải trong công việc là phổ biến.
Với những lý do đã nêu ở trên, việc thực hiện thí điểm chế định Thừa
phát lại ở Thành phố Hồ Chí Minh sẽ cho phép rút ra được nhiều kinh nghiệm
cần thiết để nhân rộng mô hình này ra cả nước. Bên cạnh đó, Thừa phát lại là
tổ chức hành nghề tự do, hoạt động của Thừa phát lại là hoạt động dịch vụ, do
đó cần phải có một lượng việc nhất định để đảm bảo nguồn thu nhập cho
Thừa phát lại và duy trì tổ chức Thừa phát lại. So với các địa phương khác,
Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương đáp ứng tốt nhất để thực hiện thí điểm
chế định Thừa phát lại.
Ngày 24/7/2009, Chính phủ ban hành Nghị định 61/2009/NĐ-CP quy
định về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại thực hiện thí điểm tại Thành
phố Hồ Chí Minh. Nghị định này quy định về Thừa phát lại, văn phòng Thừa
phát lại; phạm vi, thủ tục thực hiện công việc của Thừa phát lại; giải quyết
khiếu nại, tố cáo và kiểm sát đối với hoạt động của Thừa phát lại thực hiện thí

41. 41
điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
Thừa phát lại đã xuất hiện từ rất lâu đời ở các quốc gia trên thế giới,
Thừa phát lại ở một số quốc gia trên thế giới ngoài các công việc được nêu ở
trên còn được thực hiện một số công việc bổ trợ tư pháp như đấu giá tài sản,
đại diện pháp lý,... Ở Việt Nam, Thừa phát lại được người Pháp du nhập từ
những năm cuối thế kỷ XIX và tồn tại đến năm 1975. Cho đến gần đây, trước
yêu cầu của việc cải cách tư pháp mà cụ thể là xã hội hóa các hoạt động thi
hành án dân sự, Đảng và Nhà nước ta có chủ trương thí điểm thực hiện chế
định Thừa phát lại.
Qua nghiên cứu về Thừa phát lại ở các nước trên thế giới và Thừa
phát lại ở Việt Nam, có thể khái quát Thừa phát lại là những người đáp ứng
được các tiêu chuẩn nhất định, được Nhà nước trao quyền để thực hiện một số
công việc liên quan đến tống đạt các giấy tờ tố tụng, hoạt động thi hành án
dân sự và ghi nhận các sự kiện, hành vi pháp lý.
Chương 1 của Luận văn đã làm rõ được những vấn đề lý luận cơ bản
về Thừa phát lại như khái niệm Thừa phát lại; Lược sử pháp luật về Thừa phát
lại ở Việt Nam; Mô hình Thừa phát lại ở một số quốc gia trên thế giới và Cơ
sở của việc thực hiện Thừa phát lại trong thi hành án dân sự ở Việt Nam.

42. 42
Chương 2
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THỪA PHÁT LẠI
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở VIỆT NAM
2.1. QUY CHẾ VỀ THỪA PHÁT LẠI VÀ VĂN PHÕNG THỪA PHÁT LẠI
2.1.1. Về những điều kiện, tiêu chuẩn của Thừa phát lại
Thừa phát lại là người được Nhà nước bổ nhiệm để làm các công việc
về thi hành án dân sự, tống đạt giấy tờ, lập vi bằng và các công việc khác theo
quy định của Nghị định 61/2009/NĐ-CP và pháp luật có liên quan; là chức
danh do Bộ trưởng Bộ Tư pháp bổ nhiệm trên cơ sở đề nghị của Giám đốc Sở
Tư pháp"cấp tỉnh", một người muốn được bổ nhiệm làm Thừa phát lại phải
đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn được quy định tại Điều 10 Nghị định
61/2009/NĐ-CP. Cụ thể là phải đạt được những điều kiện, tiêu chuẩn sau:
+ Là công dân Việt Nam, có sức khỏe, có phẩm chất đạo đức tốt;
+ Không có tiền án;
+ Có bằng cử nhân luật;
+ Đã công tác trong ngành pháp luật trên 05 năm hoặc đã từng là
Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư; Chấp hành viên, Công chứng viên, Điều
tra viên từ trung cấp trở lên;
+ Có chứng chỉ hoàn thành lớp tập huấn về nghề Thừa phát lại do Bộ
Tư pháp tổ chức;
+ Không kiêm nhiệm hành nghề Công chứng, Luật sư và những quy
định khác theo pháp luật.
2.1.2. Về nhiệm vụ, quyền hạn của Thừa phát lại
Theo quy định tại Điều 3 Nghị định 61/2009/NĐ-CP: Thừa phát lại
được bổ nhiệm thực hiện việc tống đạt theo yêu cầu của Tòa án hoặc cơ quan
thi hành án dân sự; lập vi bằng theo yêu cầu của các cá nhân, cơ quan, tổ
chức; xác minh điều kiện thi hành án theo yêu cầu của đương sự; trực tiếp tổ
chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án theo yêu cầu của đương sự.

43. 43
Thừa phát lại không thi hành các bản án, quyết định thuộc diện Thủ trưởng cơ
quan thi hành án dân sự chủ động ra quyết định thi hành án.
Thừa phát lại phải thực hiện công việc của mình một cách trung thực,
khách quan, đúng pháp luật, đúng quy chế tổ chức, hoạt động và đạo đức
nghề Thừa phát lại; chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện công
việc của mình. Khi thực hiện công việc về thi hành án dân sự, Thừa phát lại
có quyền như Chấp hành viên quy định tại Điều 20 của Luật Thi hành án dân
sự, trừ khoản 9, khoản 10 và thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Riêng
việc cưỡng chế thi hành án có huy động lực lượng bảo vệ, áp dụng quy định
tại Điều 40 của Nghị định này (Điều 5 Nghị định 61/2009/NĐ-CP).
Ngoài ra, Thừa phát lại khi thực hiện công việc của mình không được
tiết lộ thông tin về việc thực hiện công việc của mình, trừ trường hợp pháp
luật cho phép; Thừa phát lại không được đòi hỏi bất kỳ khoản lợi ích vật chất
nào khác ngoài chi phí đã được ghi nhận trong hợp đồng; Thừa phát lại không
được nhận làm những việc liên quan đến quyền, lợi ích của bản thân và những
người là người thân thích của mình, bao gồm: Vợ, chồng, con đẻ, con nuôi;
cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, bác,
chú, cậu, cô, dì và anh chị em ruột của Thừa phát lại, của vợ hoặc chồng Thừa
phát lại; cháu ruột mà Thừa phát lại là ông, bà, bác, chú, cậu, cô, dì; Thừa
phát lại không được làm những công việc bị cấm khác theo quy định của pháp
luật (Điều 6 Nghị định 61/2009/NĐ-CP).
Có thể thấy, nghề nghiệp Thừa phát lại mang hai tính chất đặc thù:
Thứ nhất, nhân viên Thừa phát lại do Nhà nước tuyển chọn và bổ nhiệm theo
những tiêu chuẩn nhất định, thừa hành nhiệm vụ như những cơ quan nhà
nước, được quyền lập các giấy tờ, biên bản, chứng từ (có giá trị pháp lý nhất
định) dưới sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền. Vì vậy, hoạt động của Thừa phát lại mang tính chất nhà nước; Thứ hai,
nhân viên Thừa phát lại làm nhiệm vụ khi có sự yêu cầu của khách hàng, theo

44. 44
đề nghị của Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự theo đề nghị. Do đó, hoạt
động của Thừa phát lại mang tính chất nghề nghiệp tự do.
Thừa phát lại thực hiện nhiệm vụ liên quan đến tư pháp theo một kỷ
luật nghề nghiệp chặt chẽ do pháp luật quy định nhưng không phải là công
chức, không được hưởng theo ngạch, cấp của công chức và không theo quy
chế công vụ. Thừa phát lại phục vụ công lý, phục vụ hoạt động tư pháp và bảo
vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
2.1.3. Về văn phòng Thừa phát lại
Theo quy định tại Mục 2 Chương II Nghị định 61/2009/NĐ-CP, thì
Văn phòng Thừa phát lại là tổ chức hành nghề có trụ sở, con dấu, tài khoản
riêng, hoạt động theo nguyên tắc tự chủ tài chính. Tổ chức Văn phòng Thừa
phát lại gồm: một Thừa phát lại làm trưởng văn phòng là người đại diện theo
pháp luật; có thể có các Thừa phát lại khác đóng vai trò là thành viên sáng lập
và làm việc theo hợp đồng; các thư ký nghiệp vụ Thừa phát lại là nhân viên
văn phòng Thừa phát lại giúp Thừa phát lại thực hiện các công việc nghiệp vụ
pháp lý; nhân viên kế toán; nhân viên hành chính (nếu có). Theo quy định tại
điểm c khoản 3 Điều 15 Nghị định 61/2009/NĐ-CP, Thư ký nghiệp vụ là công
dân Việt Nam, có sức khỏe, có phẩm chất đạo đức; không có tiền án; có bằng
cử nhân Luật; không kiêm nhiệm hành nghề Công chứng, Luật sư và những
công việc khác theo quy định của pháp luật. Tiêu chuẩn bổ nhiệm Thư ký
Thừa phát lại đã được sửa đổi tại khoản 5 Điều Nghị định 135/2013/NĐ-CP,
theo đó, điều kiện về trình độ để được bổ nhiệm Thư ký Thừa phát lại không
cần thiết phải là người có trình độ cử nhân Luật mà chỉ cần có trình độ trung
cấp Luật. Việc sửa đổi này theo tác giả là hoàn toàn hợp lý, bởi vì bản chất
công việc của Thư ký Thừa phát lại là tương đối đơn giản và trên thực tế
những người có bằng cử nhân luật không có tâm lý gắn bó lâu dài với công
việc Thư ký Thừa phát lại dẫn đến việc lực lượng Thư ký Thừa phát lại dễ
biến động và không ổn định.