Luận văn thạc sĩ ngành luật: Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ HƯỜNG
TR¸CH NHIÖM D¢N Sù DO X¢M PH¹M QUYÒN T¸C GI¶
THEO PH¸P LUËT VIÖT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2014

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ HƯỜNG
TR¸CH NHIÖM D¢N Sù DO X¢M PH¹M QUYÒN T¸C GI¶
THEO PH¸P LUËT VIÖT NAM
Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự
Mã số: 60 38 01 03
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ QUẾ ANH
HÀ NỘI - 2014

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Thị Hường

4. MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÂM PHẠM
QUYỀN TÁC GIẢ VÀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM
PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ....................................................................5
1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ........... 5
1.1.1. Khái quát chung về quyền tác giả ...................................................... 5
1.1.2. Khái niệm hành vi xâm phạm quyền tác giả....................................... 7
1.1.3. Đặc điểm hành vi xâm phạm quyền tác giả........................................ 7
1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM
PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ................................................................ 8
1.2.1. Khái niệm trách nhiệm dân sự............................................................ 8
1.2.2. Khái niệm trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả.............. 12
1.2.3. Đặc điểm trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả............... 13
1.3. TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM QUYỀN TÁC
GIẢ THEO PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA............................. 15
1.3.1. Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật
Nhật Bản.......................................................................................... 15
1.3.2. Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật
Hoa Kỳ ............................................................................................ 19
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1............................................................................. 25

5. Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ ĐÁNH GIÁ VIỆC
ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO
XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ.................................................. 26
2.1. CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TRÁCH
NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ................ 26
2.1.1. Chủ thể áp dụng trách nhiệm dân sự ................................................ 26
2.1.2. Điều kiện áp dụng trách nhiệm dân sự ............................................. 29
2.1.3. Các dạng hành vi xâm phạm quyền tác giả ...................................... 33
2.1.4. Các dạng chế tài............................................................................... 42
2.2. ĐÁNH GIÁ VIỆC ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH
NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ................ 65
2.2.1. Những mặt tích cực.......................................................................... 65
2.2.2. Những mặt còn tồn tại...................................................................... 67
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................. 73
Chương 3: THỰC TIỄN XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ VÀ
NHỮNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT................... 74
3.1. THỰC TIỄN XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ Ở VIỆT NAM....... 74
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT ...................................... 82
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện xây dựng quy định của pháp luật.................... 82
3.2.2. Giải pháp hoàn thiện áp dụng pháp luật ........................................... 84
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3............................................................................. 87
KẾT LUẬN................................................................................................. 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 89

6. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLDS : Bộ luật Dân sự
SHTT : Sở hữu trí tuệ
TAND : Tòa án nhân dân
TNDS : Trách nhiệm dân sự

7. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình
sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền này được Nhà nước bảo hộ; do đó, pháp luật
đã quy định trình tự thực hiện và bảo vệ các quyền này khi có hành vi xâm
phạm. Bất kỳ tổ chức, cá nhân nào có hành vi xâm phạm quyền tác giả đều
phải gánh chịu những hậu quả bất lợi do pháp luật quy định. Chủ thể xâm
phạm có thể phải chịu trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm dân sự, thậm
chí là trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, việc chủ thể xâm phạm phải chịu trách
nhiệm pháp lý nào còn tùy thuộc vào ý chí chủ quan của chủ thể quyền. Nếu
chủ thể quyền có đơn khởi kiện chủ thể có hành vi xâm phạm quyền tác giả
thì khi đó, Tòa án sẽ áp dụng các biện pháp dân sự để xử lý tổ chức, cá nhân
có hành vi xâm phạm quyền tác giả như: Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm;
buộc xin lỗi cải chính công khai; buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự; buộc bồi
thường thiệt hại… Trên thế giới, hầu hết các nước khi phát hiện có các hành
vi xâm phạm quyền tác giả, chủ thể quyền thông thường khởi kiện ra Tòa án
để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, ở
Việt Nam, thực trạng xâm phạm quyền tác giả ngày càng có xu hướng gia
tăng, tính chất vi phạm ngày càng tinh vi hơn, nhưng số vụ án về quyền tác
giả được tòa án thụ lý và giải quyết còn rất khiêm tốn, mặc dù so với biện
pháp hành chính và biện pháp hình sự thì biện pháp dân sự có ưu thế hơn. Tại
sao vậy? Nguyên nhân là do tác giả, chủ sở hữu tác phẩm chưa coi việc khởi
kiện ra tòa là chuyện bình thường; cộng với năng lực, trình độ chuyên môn
của cán bộ, công chức ngành Tòa án còn yếu, hiểu biết chưa sâu về lĩnh vực
sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng; do cơ chế giải quyết tranh
chấp tại tòa án còn nhiều bất cập…

8. 2
Bên cạnh đó, trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là hiện nay
Việt Nam đã tham gia công ước Berne (24/10/2006) và trở thành thành viên
chính thức của Tổ chức thương mại thế giới –WTO (11/01/2007) thì vấn đề
bảo vệ quyền tác giả phải được quan tâm thực hiện hơn nữa. Với mong muốn
cung cấp cho chủ thể quyền thêm một tài liệu tham khảo trước khi lựa chọn
phương thức bảo vệ quyền tác giả của mình; đồng thời mong muốn hoàn thiện
hơn nữa quy định của pháp luật về trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác
giả, để việc bảo vệ quyền tác giả bằng biện pháp dân sự trở thành cơ chế bảo vệ
quyền sở hữu trí tuệ phổ biến và hữu hiệu nhất, tôi quyết định lựa chọn đề tài
“Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam”
làm Luận văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Cho đến thời điểm tác giả nghiên cứu đề tài “Trách nhiệm dân sự do
xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam”, đã có một số bài nghiên
cứu về vấn đề này như “Hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền tác giả ở Việt
Nam hiện nay” của tác giả Hoàng Minh Thái, luận văn thạc sĩ luật học năm
2001; “Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam” của tác giả Ngô Văn Giang,
luận văn thạc sĩ luật học năm 2007; “Bồi thường thiệt hại do hành vi xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ theo pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam” của tác giả
Đinh Thị Thúy Vân, khóa luận tốt nghiệp năm 2011; “Bồi thường thiệt hại do
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”
của tác giả Ngô Thị Thu Huyền, khóa luận tốt nghiệp năm 2012; “Nội dung
quyền tác giả theo pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam” của tác giả Ngô Thị
Lam, khóa luận tốt nghiệp năm 2012; “Xâm phạm quyền tác giả ở Việt Nam –
Thực trạng và giải pháp” của tác giả Nguyễn Hồng Oanh, khóa luận tốt
nghiệp năm 2012… và một số bài báo, tạp chí như “Thực trạng giải quyết
tranh chấp về quyền tác giả tại Việt Nam giai đoạn 2006 – 2012 và một số đề

9. 3
xuất tiếp tục hoàn thiện pháp luật và thực thi về sở hữu trí tuệ” của nhóm tác
giả TS. Nguyễn Hợp Toàn, PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy, PGS.TS. Trần
Văn Nam; “Xử lý xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự tại
Việt Nam – Thực tiễn pháp luật và đề xuất hoàn thiện” của tác giả Phạm Văn
Toàn (nguyên Phó Chánh thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ) đăng trên
trang web của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 15/10/2013… Tuy nhiên, các
công trình này chỉ đề cập tới một số khía cạnh về trách nhiệm dân sự do xâm
phạm quyền tác giả nói riêng và quyền sở hữu trí tuệ nói chung; chưa có công
trình nghiên cứu khoa học nào tập trung phân tích một cách toàn diện, có hệ
thống và chuyên sâu những vấn đề về lý luận và thực tiễn về trách nhiệm dân
sự do xâm phạm quyền tác giả ở Việt Nam.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của một Luận văn thạc sỹ, Luận văn này chủ yếu tập
trung nghiên cứu những vấn đề cơ bản nhất về trách nhiệm dân sự ngoài hợp
đồng của cá nhân, tổ chức đã có hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với tác
phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu của Luận văn này là dựa trên phương pháp
luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng
và Nhà nước ta về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật,
khoa học. Đồng thời, Luận văn sử dụng thêm một số phương pháp khác như
phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, tổng hợp.
5. Mục đích nghiên cứu
Xác định rõ các hành vi xâm phạm quyền tác giả; xem xét thực trạng
xâm phạm quyền tác giả ở Việt Nam; tìm hiểu và nghiên cứu các quy định
về trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam;
qua đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về
trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả, để việc bảo vệ quyền tác giả

10. 4
bằng biện pháp dân sự trở thành cơ chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ phổ biến
và hữu hiệu nhất.
6. Những kết quả nghiên cứu mới
Phân tích một số vấn đề lý luận về trách nhiệm dân sự và các hành vi
xâm phạm quyền tác giả, làm rõ các quy định về trách nhiệm dân sự do xâm
phạm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam.
Phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật, những mặt tích cực và những
mặt còn tồn tại, từ đó tác giả đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy
định của pháp luật về trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả nói
riêng và quyền sở hữu trí tuệ nói chung.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và tài liệu tham khảo, Luận văn
được bố cục theo 3 chương trong phần nội dung, như sau:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung về xâm phạm quyền tác giả
và TNDS do xâm phạm quyền tác giả.
Chương 2: Các quy định pháp luật và đánh giá việc áp dụng pháp luật
về TNDS do xâm phạm quyền tác giả.
Chương 3: Thực tiễn xâm phạm quyền tác giả và những giải pháp
hoàn thiện pháp luật.

11. 5
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÂM PHẠM
QUYỀN TÁC GIẢ VÀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM
QUYỀN TÁC GIẢ
1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ
1.1.1. Khái quát chung về quyền tác giả
* Khái niệm quyền tác giả: Theo nghĩa rộng, quyền tác giả là một chế
định pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật, xác định và bảo hộ các
quyền nhân thân, quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm văn học,
nghệ thuật, khoa học; quy định việc bảo vệ, khôi phục các quyền đó khi có
hành vi xâm phạm. Còn theo nghĩa hẹp, quyền tác giả bao gồm tổng thể các
quyền của tác giả đối với tác phẩm mà mình sáng tạo ra; quyền tác giả bao
gồm quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả
đối với tác phẩm [37, tr.34].
* Đặc điểm quyền tác giả: Giống như các đối tượng của quyền sở hữu
trí tuệ khác (quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng),
quyền tác giả cũng có tính vô hình và chỉ được bảo hộ trong một thời hạn nhất
định. Ngoài ra, quyền tác giả còn có các đặc điểm riêng như sau [37, tr.35]:
+ Thứ nhất, đối tượng của quyền tác giả luôn mang tính sáng tạo được
bảo hộ không phụ thuộc vào giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật: Tác phẩm
phải là thành quả lao động sáng tạo của tác giả được thể hiện dưới một hình
thức nhất định. Tuy nhiên, những nội dung thể hiện trong tác phẩm đi ngược
lại lợi ích dân tộc, bôi nhọ vĩ nhân, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người
khác, có nội dung trái pháp luật, đạo đức xã hội thì không được bảo hộ.
+ Thứ hai, quyền tác giả thiên về việc bảo hộ hình thức thể hiện tác
phẩm: Pháp luật về quyền tác giả của Việt Nam chỉ bảo hộ hình thức chứa

12. 6
đựng tác phẩm khi nó được tạo ra và thể hiện dưới hình thức nhất định mà
không bảo hộ nội dung sáng tạo tác phẩm. Vì vậy, trên thực tế có nhiều tác
phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học có cùng nội dung, nhưng có sự sáng tạo
trong hình thức thể hiện đều được pháp luật công nhận và bảo vệ.
+ Thứ ba, quyền tác giả được bảo hộ tự động: Đặc điểm này của quyền
tác giả khác hoàn toàn so với quyền sở hữu công nghiệp. Nếu như quyền tác
giả được bảo hộ tự động kể từ thời điểm tác giả sáng tạo ra tác phẩm thì
quyền sở hữu công nghiệp được xác lập dựa trên quyết định của cơ quan nhà
nước có thẩm quyền qua việc xét và cấp văn bằng bảo hộ cho chủ sở hữu các
đối tượng sở hữu công nghiệp. Pháp luật về quyền tác giả của Việt Nam
không quy định bắt buộc nghĩa vụ đăng ký và nộp đơn yêu cầu bảo hộ quyền
tác giả, hay nói cách khác, việc đăng ký quyền tác giả không phải là căn cứ
làm phát sinh quyền tác giả mà chỉ có giá trị là chứng cứ chứng minh cho chủ
thể quyền khi phát sinh tranh chấp.
+ Thứ tư, quyền tác giả không được bảo hộ một cách tuyệt đối: Đối với
các tác phẩm đã được công bố, phổ biến và tác phẩm không bị cấm sao chụp
thì trong một số trường hợp, cá nhân, tổ chức được sử dụng tác phẩm không
phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao và một số trường hợp
không phải xin phép nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao.
* Nội dung quyền tác giả: Cũng giống như các quyền dân sự khác,
khái niệm nội dung quyền tác giả có nội hàm hẹp hơn so với khái niệm quyền
tác giả. Nội dung quyền tác giả chỉ nhằm xác định các quyền nhân thân và
quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm.
Quyền nhân thân của tác giả đối với tác phẩm là các quyền mang yếu tố
tinh thần của chủ thể đối với tác phẩm, thông thường, về bản chất, các quyền
nhân thân luôn gắn liền với chủ thể nhất định và không thể chuyển dịch được
(trừ quyền công bố hoặc cho người khác công bố tác phẩm).
Quyền tài sản của chủ thể quyền đối với tác phẩm là các lợi ích vật

13. 7
chất có được từ tác phẩm mà tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả có quyền
được hưởng, như: được hưởng nhuận bút, thù lao hoặc hưởng các lợi ích
vật chất khác khi tác phẩm được sử dụng (làm tác phẩm phái sinh, biểu
diễn tác phẩm, sao chép tác phẩm…). Các quyền nhân thân và quyền tài
sản này được Nhà nước và pháp luật bảo hộ.
1.1.2. Khái niệm hành vi xâm phạm quyền tác giả
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành không có khái niệm
chung để chỉ các hành vi xâm phạm quyền tác giả mà các hành vi này được
liệt kê tại Điều 28 Luật SHTT 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009. Tuy nhiên,
như đã phân tích ở trên, các quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả
được Nhà nước và pháp luật bảo hộ; vì vậy, bất kỳ cá nhân, tổ chức nào có
hành vi vi phạm bất cứ một quyền nào thuộc quyền của tác giả và chủ sở hữu
quyền tác giả khi không có sự cho phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả
đều phải chịu những trách nhiệm pháp lý nhất định (xử phạt hành chính, bồi
thường thiệt hại, thậm chí là bị xử lý hình sự).
Như vậy, cũng giống như các hành vi xâm phạm quyền khác, các hành
vi xâm phạm quyền tác giả được hiểu là những hành vi cố ý hoặc vô ý của các
cá nhân, tổ chức vi phạm bất kỳ một quyền nào thuộc quyền tác giả đang
được pháp luật bảo hộ và phải chịu hậu quả pháp lý bất lợi.
1.1.3. Đặc điểm hành vi xâm phạm quyền tác giả
Hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nói chung và hành vi xâm
phạm quyền tác giả nói riêng là một loại của hành vi vi phạm pháp luật. Do
vậy, hành vi xâm phạm quyền tác giả mang các đặc điểm chung của hành vi
vi phạm pháp luật, đồng thời mang những đặc điểm riêng có.
Chủ thể có hành vi xâm phạm quyền tác giả phải gánh chịu trách nhiệm
pháp lý đối với hành vi xâm phạm của mình, trừ trường hợp chủ thể này
không có năng lực trách nhiệm pháp lý (người bị mất năng lực hành vi dân

14. 8
sự). Đây là đặc điểm của tất cả các hành vi vi phạm pháp luật nói chung; cá
nhân, tổ chức có hành vi xâm phạm quyền tác giả phải chịu trách nhiệm hành
chính, trách nhiệm dân sự, thậm chí là trách nhiệm hình sự đối với hành vi
xâm phạm của mình.
Hành vi xâm phạm quyền tác giả phải là xử sự thực tế (cố ý hoặc vô ý)
của các cá nhân, tổ chức xâm phạm các đối tượng thuộc phạm vi bảo hộ của
quyền tác giả. Các hành vi này là xử sự thực tế, cụ thể của các cá nhân, tổ
chức nhất định. Ví dụ cá nhân (hoặc tổ chức) sử dụng tác phẩm mà không
được phép của chủ sở hữu quyền tác giả, không trả tiền nhuận bút, thù lao,
quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu (trừ các trường hợp sử dụng tác phẩm
đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao theo
quy định tại khoản 1 Điều 25 của Luật SHTT).
Một đặc điểm nữa của hành vi xâm phạm quyền tác giả là một hành vi
xâm phạm quyền tác giả không chỉ gây tổn hại cho chủ thể quyền đối với đối
tượng sở hữu trí tuệ bị xâm phạm, mà còn có thể gây tổn hại cho lợi ích của
toàn xã hội. Hành vi xâm phạm quyền tác giả tác động tiêu cực tới các quyền
của tác giả, làm suy giảm một phần hoặc hoàn toàn cơ hội của tác giả để khai
thác tác phẩm nhằm mục đích kinh tế. Hơn nữa, các hành vi xâm phạm quyền
tác giả xảy ra không nằm trong sự kiểm soát của tác giả, dẫn đến triệt tiêu
mục đích khuyến khích sáng tạo mà pháp luật về quyền sở hữu trí tuệ nói
chung và quyền tác giả nói riêng đặt ra.
1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM
PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ
1.2.1. Khái niệm trách nhiệm dân sự
* Khái niệm TNDS
BLDS 2005 không có một điều khoản cụ thể nào quy định về khái niệm

15. 9
TNDS mà chỉ quy định các loại TNDS được áp dụng trong những trường hợp
cụ thể tại các Điều 303, Điều 304, Điều 305, Điều 306 và Điều 307. Hiện nay,
một số học giả đưa ra khái niệm về TNDS như sau:
Trong cuốn sách “Những vấn đề cơ bản và thuật ngữ của BLDS”,
TNDS được hiểu theo nghĩa rộng “ là các biện pháp có tính cưỡng chế được
áp dụng nhằm khôi phục lại tình trạng ban đầu của một quyền dân sự bị vi
phạm”; còn theo nghĩa hẹp, TNDS được hiểu:
Là các biện pháp có tính cưỡng chế áp dụng đối với người có
hành vi vi phạm pháp luật gây ra thiệt hại cho người khác, người
gây ra thiệt hại phải chịu trách nhiệm khắc phục những hậu quả xấu
xảy ra bằng tài sản của mình (trong đó có bồi thường thiệt hại trong
hợp đồng hoặc ngoài hợp đồng) [8, tr.168].
Trong cuốn “Từ điển giải thích thuật ngữ luật học” của Trường Đại học
Luật Hà Nội đưa ra khái niệm: “TNDS là trách nhiệm pháp lý mang tính tài
sản được áp dụng đối với người vi phạm pháp luật dân sự nhằm bù đắp về
tổn thất vật chất, tinh thần cho người bị thiệt hại” [36, tr.128].
Nhìn chung, các khái niệm về TNDS mà các học giả đã xây dựng đều
phản ánh được những đặc điểm cơ bản của TNDS như: Là một loại trách
nhiệm pháp lý, được áp dụng đối với người có hành vi vi phạm nghĩa vụ dân
sự; nhằm mục đích bù đắp những tổn thất về vật chất và tinh thần cho người
bị thiệt hại. Tuy nhiên, trong các khái niệm này các học giả chưa làm rõ được
đặc điểm quan trọng về mặt chủ thể của TNDS. Do vậy, theo quan điểm của
tác giả luận văn, khái niệm về TNDS có thể được hiểu như sau: TNDS là
trách nhiệm pháp lý do Tòa án hoặc chủ thể khác được phép áp dụng đối với
các chủ thể vi phạm nghĩa vụ dân sự, buộc các chủ thể này phải tiếp tục thực
hiện nghĩa vụ và phải bù đắp những tổn thất về vật chất và tinh thần cho
người bị thiệt hại.

16. 10
* Đặc điểm của TNDS
TNDS cũng là một loại trách nhiệm pháp lý cho nên TNDS cũng mang
các đặc điểm nói chung của trách nhiệm pháp lý; đồng thời TNDS cũng có
các đặc điểm riêng có. Một số đặc điểm cơ bản của TNDS như [17].
Thứ nhất, TNDS là một biện pháp do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
hoặc các chủ thể khác áp dụng đối với các chủ thể có hành vi vi phạm pháp
luật dân sự.
Thứ hai, TNDS chỉ được áp dụng khi có hành vi vi phạm. Hành vi vi
phạm ở đây có thể là: Gây thiệt hại cho người khác bằng hành vi trái pháp
luật; chiếm hữu, sử dụng, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật; hủy
hoại tài sản của người khác; vi phạm các thỏa thuận trong hợp đồng đã được
ký kết và có hiệu lực pháp luật.
Thứ ba, khi TNDS được áp dụng bao giờ nó cũng mang lại những hậu
quả bất lợi đối với bên vi phạm, đó là những hậu quả bất lợi về mặt tài sản đối
với bên vi phạm. Bởi vì, khi có hành vi vi phạm pháp luật dân sự, thiệt hại
gây ra thường là những thiệt hại về tài sản. Ngay cả khi thiệt hại gây ra là
thiệt hại về tinh thần thì để bù đắp cho những tổn thất tinh thần đó, cũng chỉ
có thể được thực hiện bằng việc bù đắp về mặt tài sản. Việc áp dụng TNDS
nhằm bù đắp những tổn thất mà người bị vi phạm phải gánh chịu do hành vi
vi phạm pháp luật của người có hành vi vi phạm gây ra.
Thứ tư, chủ thể chịu TNDS có thể là người thực hiện hành vi vi phạm
hoặc không phải là người thực hiện hành vi vi phạm. Thông thường người
thực hiện hành vi vi phạm sẽ phải tự mình gánh chịu TNDS. Tuy nhiên, trong
một số trường hợp đặc biệt người gánh chịu TNDS lại không phải là người
thực hiện hành vi vi phạm. Đó là một trong các trường hợp: Người của pháp
nhân thực hiện nhiệm vụ của pháp nhân mà gây ra thiệt hại thì pháp nhân sẽ
là người phải bồi thường; trường hợp người đại diện theo pháp luật của người

17. 11
chưa thành niên phải bồi thường khi người chưa thành niên gây thiệt hại mà
người đại diện theo pháp luật có lỗi trong việc quản lý.
* Phân loại TNDS
TNDS được chia thành hai loại, TNDS trong hợp đồng và TNDS ngoài
hợp đồng. TNDS trong hợp đồng là trách nhiệm pháp lý phát sinh giữa các
bên có quan hệ hợp đồng và hành vi vi phạm, là hành vi không thực hiện,
hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ theo hợp đồng; còn TNDS
ngoài hợp đồng là trách nhiệm pháp lý phát sinh giữa các bên không có quan
hệ hợp đồng và hành vi của chủ thể vi phạm là hành vi xâm phạm đến tài sản
và các quyền nhân thân của chủ thể khác. Một số điểm khác nhau giữa TNDS
trong hợp đồng và TNDS ngoài hợp đồng như [2]:
- Về việc xác định thiệt hại: Thiệt hại xảy ra đối với TNDS trong hợp
đồng chỉ có thể là thiệt hại về vật chất và chế tài áp dụng chủ yếu không chỉ
có bồi thường thiệt hại mà còn có hình thức phạt do vi phạm hợp đồng. Riêng
TNDS ngoài hợp đồng thì ngoài thiệt hại về vật chất còn có thiệt hại về tinh
thần, chế tài thông thường áp dụng là bồi thường thiệt hại.
- Về thời điểm xác định trách nhiệm bồi thường: Một trong những nội
dung quan trọng để có thể xác định được đúng mức bồi thường thiệt hại của
bên vi phạm là xác định thời điểm chịu TNDS, TNDS sẽ phát sinh tại thời
điểm xảy ra thiệt hại hay tại thời điểm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên
bị vi phạm, điều này tùy thuộc vào tính chất của TNDS. Đối với TNDS trong
hợp đồng, thời điểm TNDS phát sinh kể từ thời điểm hợp đồng có hiệu lực và
có bên vi phạm nghĩa vụ hợp đồng; còn với TNDS ngoài hợp đồng, TNDS
phát sinh kể từ thời điểm xảy ra hành vi gây thiệt hại.
- Căn cứ xác định TNDS: Đối với TNDS trong hợp đồng thì căn cứ làm
phát sinh trách nhiệm không chỉ do pháp luật quy định mà các bên có thể thỏa
thuận trong hợp đồng các căn cứ khác. Bởi vậy, chế tài bồi thường thiệt hại có

18. 12
thể được áp dụng ngay cả khi chủ thể vi phạm không có lỗi, còn TNDS ngoài
hợp đồng được dựa trên các căn cứ do pháp luật quy định sẽ không phát sinh
trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu chủ thể vi phạm chứng minh được mình
không có lỗi (trừ trường hợp nguồn nguy hiểm cao độ; cha mẹ bồi thường
thiệt hại cho con chưa thành niên và trường hợp ô nhiễm môi trường).
- Các biện pháp bảo đảm: TNDS trong hợp đồng do phát sinh giữa các
bên trong quan hệ trong hợp đồng nên trên thực tế, để đảm bảo thực hiện hợp
đồng các bên thường có thỏa thuận các biện pháp bảo đảm kèm theo hợp
đồng, còn đối với TNDS ngoài hợp đồng không áp dụng biện pháp bảo đảm.
1.2.2. Khái niệm trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả
TNDS do xâm phạm quyền tác giả có thể phát sinh giữa các bên có
quan hệ hợp đồng hoặc không có quan hệ hợp đồng, nhưng trên thực tế hầu
hết các tranh chấp về quyền tác giả phát sinh giữa các bên không có quan
hệ hợp đồng. Do đó, TNDS ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác giả
được áp dụng phổ biến hơn. Đây cũng chính là loại TNDS mà luận văn này
tập trung nghiên cứu.
Trường hợp bên vi phạm và bên bị vi phạm quyền tác giả đã ký hợp
đồng liên quan đến quyền tác giả và hợp đồng này đã có hiệu lực pháp luật thì
trách nhiệm của bên vi phạm khi không thực hiện hợp đồng, hoặc có thực
hiện nhưng không đúng, không đầy đủ là TNDS trong hợp đồng.
Trường hợp hai bên, bên vi phạm và bên bị vi phạm không có quan
hệ hợp đồng liên quan đến quyền tác giả thì TNDS mà bên vi phạm phải
gánh chịu là TNDS ngoài hợp đồng; hoặc có thể các bên này có ký hợp
đồng nhưng hành vi vi phạm không liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ
trong hợp đồng; hoặc nếu hành vi xâm phạm quyền tác giả gây ra tổn thất
về tinh thần cho chủ thể quyền tác giả thì dù các bên có quan hệ hợp đồng
hay không có quan hệ hợp đồng thì TNDS được áp dụng đối với bên vi
phạm luôn là TNDS ngoài hợp đồng.

19. 13
TNDS do xâm phạm quyền tác giả có thể là hành vi xâm phạm quyền tài
sản, có thể là hành vi xâm phạm quyền nhân thân. Hành vi xâm phạm quyền tài
sản sẽ làm cho chủ thể quyền bị mất đi những lợi ích vật chất đáng lẽ ra họ
được hưởng (tiền nhuận bút, thù lao...), mất đi độc quyền sử dụng tác phẩm
dưới những hình thức do pháp luật quy định và hành vi xâm phạm quyền nhân
thân gây ra tổn thất về tinh thần cho tác giả (danh dự, uy tín, nhân phẩm...). Các
hành vi xâm phạm này đều được Luật SHTT quy định tại Điều 28.
Qua những phân tích trên, ta có thể hiểu rằng: TNDS do xâm phạm
quyền tác giả là một loại trách nhiệm pháp lý do Tòa án hoặc chủ thể khác
được phép áp dụng đối với các chủ thể có hành vi xâm phạm quyền tác giả,
phát sinh giữa các bên có quan hệ hợp đồng hoặc không có quan hệ hợp
đồng, trong đó chủ thể vi phạm phải gánh chịu những hậu quả bất lợi,buộc
các chủ thể này phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ và phải bù đắp những tổn
thất về vật chất, tinh thần cho người bị thiệt hại.
1.2.3. Đặc điểm trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả
TNDS do xâm phạm quyền tác giả là một trong những loại trách nhiệm
pháp lý nói chung nên giống như loại trách nhiệm pháp lý khác, nó cũng có
những đặc điểm chung sau đây:
- Chỉ được áp dụng khi có hành vi vi phạm pháp luật, cụ thể là hành
vi xâm phạm quyền tác giả và chỉ được áp dụng đối với người có hành vi
vi phạm đó;
- Là một hình thức cưỡng chế của Nhà nước và do cơ quan nhà nước
có thẩm quyền áp dụng, trong đó cơ quan quan trọng nhất có quyền áp
dụng tất cả các biện pháp dân sự để xử lý các hành vi xâm phạm quyền tác
giả là Tòa án;
- Luôn mang đến hậu quả bất lợi cho người có hành vi vi phạm pháp
luật. Đó là chủ thể có hành vi vi phạm sẽ bị Tòa án: Buộc chấm dứt hành vi

20. 14
xâm phạm; buộc xin lỗi, cải chính công khai; buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự;
buộc bồi thường thiệt hại; buộc tiêu hủy hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử
dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật
liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả
năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ [38, tr.45].
Trong hệ thống pháp luật, mỗi ngành luật đều mang tính độc lập tương
đối, có đối tượng và phương pháp điều chỉnh riêng. Do vậy, ngoài những đặc
điểm nêu trên, TNDS do xâm phạm quyền tác giả còn có những đặc điểm
riêng biệt như:
- Chủ thể chịu TNDS luôn là người (cá nhân, tổ chức) thực hiện hành
vi vi phạm mà không có ngoại lệ. Đối với TNDS nói chung, thông thường
người thực hiện hành vi vi phạm sẽ phải tự mình gánh chịu TNDS, nhưng
trong một số trường hợp người gánh chịu TNDS không phải là người thực
hiện hành vi vi phạm như Luận văn đã trình bày tại phần b mục 1.2.1 (trường
hợp người của pháp nhân thực hiện nhiệm vụ của pháp nhân gây ra, trường
hợp người chưa thành niên gây thiệt hại mà người đại diện theo pháp luật có
lỗi trong việc quản lý).
- Hành vi xâm phạm của chủ thể chịu TNDS là hành vi xâm phạm đến
đối tượng được bảo hộ của quyền tác giả bao gồm: Tác phẩm văn học, khoa
học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ
viết hoặc ký tự khác; bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác; tác phẩm báo
chí; tác phẩm âm nhạc; tác phẩm sân khấu; tác phẩm điện ảnh và tác phẩm
được tạo ra theo phương pháp tương tự (sau đây gọi chung là tác phẩm điện
ảnh); tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng; tác phẩm nhiếp ảnh; tác phẩm
kiến trúc (Điều 14 Luật SHTT năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009).

21. 15
1.3. TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ
THEO PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA
Trong lịch sử pháp luật, so với các quyền và lợi ích hợp pháp của cá
nhân, tổ chức, vấn đề quyền tác giả được thừa nhận muộn hơn. Vào thời cổ,
các quy định luật pháp chỉ dành cho những vật mang tác phẩm trí tuệ, ví dụ:
Không được phép trộm cắp một quyển sách nhưng lại được phép chép lại từ
quyển sách đó. Hình thức khởi thủy của sự bảo hộ bản quyền xuất hiện ở Anh
khoảng đầu thế kỷ XVI với việc cấp giấy phép cho các chủ xưởng in với mục
tiêu bảo hộ độc quyền in sách cho các chủ xưởng in, làm tăng thêm một
khoản tiền đáng kể cho ngân quỹ của nhà cầm quyền, tạo ra sự dễ dàng, thuận
tiện cho chính quyền trong việc kiểm soát các ấn phẩm có tính chất dấy loạn
hoặc phản tôn giáo. Nước Anh là quốc gia đi tiên phong trong việc đưa ra quy
định pháp luật về quyền tác giả với Đạo luật “Statue of Anne” có hiệu lực từ
tháng 10/1710. Đây là luật Bản quyền đầu tiên trên thế giới, đưa ra hai quyền
cơ bản: Tác giả có độc quyền những tác phẩm của mình và độc quyền đó
được bảo vệ trong một khoảng thời gian nhất định. Nữ hoàng Anne qui định
dành 14 năm độc quyền cho việc in một cuốn sách và độc quyền này có thể
được gia hạn thêm 14 năm nữa, nếu tác giả của cuốn sách vẫn còn sống khi
thời hạn bảo hộ đầu tiên đã hết [28, tr.16-23].
1.3.1. Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp
luật Nhật Bản
Việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng ở
Nhật Bản rất được coi trọng, và có lịch sử khá lâu đời. Văn bản đầu tiên đánh
dấu về sự bảo hộ quyền tác giả ở Nhật Bản là Sắc lệnh về xuất bản Shuppan
Jorei, được ban hành năm 1869 về bảo hộ xuất bản sách. Đến năm 1876, Sắc
lệnh về hình ảnh cũng được ban hành. Sau đó mười ba năm, năm 1899, đạo
luật đầu tiên về quyền tác giả được ban hành. Đạo luật này được xây dựng

22. 16
dựa trên những nguyên tắc cơ bản của Công ước Berne để đáp ứng cho việc
gia nhập công ước này của Nhật Bản. Năm 1970, đạo luật này được thay thế
bởi Luật quyền tác giả. Luật quyền tác giả trải qua nhiều cuộc sửa đổi vào
năm 1984, 1985, 1988, 1992. Năm 1994, để đảm bảo thực thi Hiệp định
TRIPs khi Nhật Bản tham gia vào WTO, Luật Quyền tác giả này đã được sửa
đổi. Cuộc sửa đổi gần nhất của Luật này là năm 2004.
Luật Quyền tác giả Nhật Bản phân biệt rõ quyền tinh thần (quyền nhân
thân) và quyền kinh tế (quyền tài sản) thuộc quyền tác giả (theo Điều 17.1 Luật
Quyền tác giả). Theo pháp luật Nhật Bản, hai quyền này đều đương nhiên được
bảo hộ, việc đăng ký quyền tác giả chỉ có ý nghĩa củng cố quyền tác giả nếu có
tranh chấp tại Tòa án, người đăng ký bản quyền tác giả thường có lợi hơn. Sở
dĩ như vậy là do, khi có tranh chấp nếu nguyên đơn không đăng ký bản quyền
thì trách nhiệm chứng minh bị đơn vi phạm quyền tác giả thuộc về nguyên đơn
và ngược lại, nếu có đăng ký thì trách nhiệm chứng minh đương nhiên thuộc về
bị đơn (theo Điều 75, Điều 76, Điều 77 Luật quyền tác giả).
Vì vậy, một khi đã xác lập quyền tác giả, người sở hữu quyền tác giả
nếu phát hiện hành vi xâm phạm quyền tác giả có thể kiện ra tòa yêu cầu tòa
bảo hộ quyền tinh thần và quyền kinh tế của mình mà không cần phải chứng
minh quyền tinh thần và quyền kinh tế đó trước tòa. Tòa án sẽ ra lệnh tiêu hủy
các sản phẩm vi phạm quyền tác giả đó cũng như các công cụ để sản xuất sản
phẩm vi phạm hoặc áp dụng các biện pháp khác. Ngoài ra, chủ sở hữu quyền
có thể tìm trợ giúp từ Cục Văn hóa hoặc cơ quan có quyền trung gian hòa giải
trong vụ việc về quyền tác giả (Điều 105 Luật Quyền tác giả).
Theo quy định của pháp luật Nhật Bản, những hành vi sau đây được coi
là xâm phạm quyền tinh thần của tác giả, quyền tác giả, quyền xuất bản hoặc
một số quyền kết cận:
(i) Nhập khẩu vào Nhật Bản để phân phối những sản phẩm

23. 17
được tạo ra bởi hành vi vi phạm quyền tinh thần của tác giả, quyền
tác giả, quyền xuất bản hoặc một số quyền kết cận;
(ii) Phân phối, hoặc sở hữu có chủ ý, ý đồ xấu sản phẩm là
hành vi vi phạm quyền tinh thần của tác giả, quyền tác giả, quyền
xuất bản hoặc một số quyền kết cận.
Người có mục đích kinh doanh bằng cách sao chép
chương trình máy tính chịu trách nhiệm pháp lý tới mức như
hành vi có ý đồ xấu.
Thông thường trong một vụ kiện về vi phạm bản quyền, nguyên đơn
phải chứng minh bị đơn đã sử dụng tác phẩm của mình hoặc tác phẩm của bị
đơn giống một cách cơ bản với tác phẩm của mình về hình thức thể hiện. Do
đó, việc bảo hộ quyền tác giả của Nhật Bản là việc bảo hộ đối với hình thức thể
hiện một ý tưởng chứ không đơn thuần là ý tưởng đó. Theo đó, nếu xác định bị
đơn có sử dụng tác phẩm, tòa án buộc phải so sánh tác phẩm của bị đơn với tác
phẩm của nguyên đơn để xác định có sự giống nhau cơ bản về hình thức thể
hiện giữa hai tác phẩm không? Việc so sánh này thường được tiến hành trong
trường hợp liên quan tới quyền tái bản độc quyền của nguyên đơn bị xâm
phạm. Theo Điều 21 của Luật Bản quyền Nhật bản quy định: “Tác giả có
quyền tuyệt đối về việc tái bản đối với tác phẩm viết của mình” [43]. Tái bản
được hiểu là “tái bản trong một hình thức hữu hình bằng cách in ấn, chụp ảnh,
sao chụp, ghi âm, ghi hình hoặc các hình thức khác” [43, Điều 2, Khoản 1].
Trong trường hợp tác phẩm bị xâm phạm là tác phẩm văn học, nguyên
đơn muốn khẳng định bị đơn đã xâm phạm tác phẩm văn học của mình,
nguyên đơn phải chuẩn bị một bảng so sánh về sự miêu tả những điểm tương
tự trong hai tác phẩm. Tòa án sẽ dựa vào những tiêu chí như trật tự trình bày,
việc lựa chọn các từ ngữ hoặc thể hiện văn học trong phần tương ứng là gần
giống hoặc hoàn toàn tương tự để đưa ra kết luận. Như trong vụ “Yasuo

24. 18
Kusumoto kiện Takeo Kobayashi” Tòa án đã xem xét bảng so sánh về sự
giống nhau và những miêu tả tương tự trong hai cuốn sách do hai tác giả viết
cùng về một đề tài.
Trong trường hợp là tác phẩm nghệ thuật, Tòa án bắt buộc phải xem xét
sự thể hiện nghệ thuật đặc trưng trong hai tác phẩm liệu có giống nhau không.
Như trong vụ Katsusi Katsukawa kiện Nippon Television Network Corp, Tòa
án đã dựa vào nghệ thuật đặc trưng của bộ phim hài của bị đơn và cuốn sách
của nguyên đơn. Theo đó, Tòa án cho rằng bộ phim hài của bị đơn đã không
xâm phạm đến cuốn sách hài hước của nguyên đơn, bởi những nét khôi hài
trong tác phẩm của bị đơn chỉ tương tự với những nét khôi hài trong cuốn
sách của nguyên đơn về những kiểu vẽ mà thôi. Hơn nữa, cuốn sách của
nguyên đơn và bộ phim hàu của nguyên đơn khác nhau về sự thể hiện [26].
Trong trường hợp là tác phẩm âm nhạc, Tòa án phải so sánh bản tổng
phổ âm nhạc của cả hai bên để tìm ra những điểm tương tự cơ bản giữa hai tác
phẩm âm nhạc đó. Với trường hợp tìm kiếm điểm tương tự cơ bản giữa hai tác
phẩm âm nhạc này, Tòa án buộc phải dựa vào quan điểm của các chuyên gia
thuộc lĩnh vực âm nhạc. Trong vụ kiện K.K International Music Publishers
kiện Dorei Suzuki về một bài hát rất nổi tiếng của bị đơn có tên là “Một đêm
mưa ở Tokyo” bị cho là xâm phạm một bài hát trước đó của Warren “Đại lộ
của những giấc mơ tan vỡ”. Trường hợp này Tòa án đã lắng nghe những nhận
xét của các chuyên gia và so sánh hai tác phẩm âm nhạc này về các khía cạnh
như giai điệu, hòa âm, nhịp điệu và hình thức. Sau đó, Tòa án đã ra quyết định
không có sự tương tự cơ bản nào giữa hai tác phẩm âm nhạc này. Theo đó,
Tòa án Tối cao Nhật Bản ra phán quyết không có sự xâm phạm quyền tác giả
của bị đơn đối với tác phẩm của nguyên đơn [26].
Cũng giống như ở Việt Nam, pháp luật về sở hữu trí tuệ của Nhật Bản
cũng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng bằng

25. 19
biện pháp dân sự, trong đó biện pháp buộc bồi thường thiệt hại là một trong
những biện pháp dân sự đối với hành vi xâm phạm quyền tác giả được áp
dụng khá phổ biến, theo đó, nguyên đơn của vụ kiện xâm phạm quyền tác giả
có thể yêu cầu bồi thường từ bị đơn về lỗi cố ý hoặc bất cẩn xâm phạm quyền
tác giả của bị đơn. Theo quy định của Luật Quyền tác giả Nhật Bản, các
khoản bồi thường được quy định rất cụ thể hai loại. Các khoản bồi thường
được công nhận (bao gồm: Thiệt hại thực tế, lợi nhuận từ vi phạm và án phí)
và các khoản bồi thường không được công nhận (bao gồm: Bồi thường theo
luật định, Bồi thường trừng phạt, phí luật sư). Việc quy định này tạo điều kiện
dễ dàng cho việc áp dụng pháp luật, tránh tình trạng khiếu kiện kéo dài; đồng
thời tạo sự tin tưởng của người dân khi thực hiện quyền bảo vệ tài sản của
mình trước tòa án.
Theo Điều 114 Luật Quyền tác giả Nhật Bản, thiệt hại được xác định
dựa trên ba nguyên tắc:
Thứ nhất, khi người vi phạm có được lợi nhuận từ sự vi phạm, số lợi
nhuận đó được giả định là số thiệt hại của nguyên đơn;
Thứ hai, nguyên đơn có thể đòi hỏi người vi phạm bồi thường số lượng
mà nguyên đơn trong điều kiện bình thường nhận được do sử dụng quyền tác
giả của mình và quyền liên quan, được coi như là số thiệt hại của nguyên đơn;
Thứ ba, nguyên đơn không bị ngăn cản việc yêu cầu bồi thường vượt
quá mức mà nguyên đơn trong điều kiện bình thường nhận được do sử dụng
quyền tác giả của mình và quyền liên quan, thậm chí trong trường hợp người
vi phạm không có lỗi cố ý hoặc vô ý nặng.
1.3.2. Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp
luật Hoa Kỳ
Việc ghi nhận quyền tác giả và các biện pháp bảo hộ quyền tác giả đã
được trang trọng ghi nhận trong Hiến pháp Hoa Kỳ tại Điều I Mục 8 Khoản 8:

26. 20
"Quốc hội có quyền... nhằm thúc đẩy tiến bộ khoa học và nghệ thuật bằng
cách đảm bảo quyền tối cao của tác giả và nhà phát minh trong một khoảng
thời gian nhất định đối với những tác phẩm và phát minh của họ" [13].
Luật bản quyền Hoa Kỳ đặt ra các quy định liên quan tới quyền lợi cũng
như giới hạn đối với các tác phẩm mỹ thuật và nghệ thuật trong phạm vi đất
nước Hoa Kỳ. Bản luật này là một phần của bộ luật liên bang, có quyền được
thực thi dựa theo hiến pháp Hoa Kỳ. Trong đó (khoản I, mục 8, điều 8) có nêu
rằng nhà nước có quyền ban hành mọi luật quản lý quyền tác giả. Điều này đặt
nên nền tảng cho mọi luật quản lý quyền tác giả Hoa Kỳ, vì nó đề cập tới các
lĩnh vực khoa học, tác giả và viết lách (Science, Authors, Writings). Các luật
quản lý bằng sáng chế cũng được đề cập tới với các từ kỹ thuật có ích, nhà phát
minh và phát minh mới (useful Arts, Inventors, Discoveries). Điều khoản này
còn nhắc tới những vấn đề về khoảng thời gian áp dụng luật bản quyền cũng như
những gì luật sẽ bảo vệ. Tại đất nước Hoa Kỳ, các vấn đề về bản quyền đều
thuộc quyền xử lý của Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ (United States Copyright
Office) trực thuộc Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ (Library of Congress).
Luật quyền tác giả đầu tiên của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ được ban hành
và thông qua ngày 31 tháng 5 năm 1790. Đây được coi là văn bản luật liên bang
đầu tiên điều chỉnh các vấn đề liên quan đến quyền tác giả và việc bảo hộ quyền
tác giả trên toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ. Tuy nhiên, trước đó, các bang khác nhau
của Hoa Kỳ cũng đã ban hành các đạo luật có liên quan đến quyền tác giả để bảo
vệ cho các tác giả sinh sống, cư trú và sáng tác tại các bang của mình.
Sau một số lần sửa đổi, đến năm 1976, Thượng nghị sĩ Mc Clellan đưa
ra dự thảo Luật quyền tác giả mới trình Thượng nghị viện Hoa Kỳ thay thế
cho luật quyền tác giả cũ. Ngày 30 tháng 9 năm 1976, cả Thượng nghị viện và
Hạ nghị viện đều chấp thuận thông qua Luật quyền tác giả. Ngày 19 tháng 10
năm 1976, Tổng thống Ford ký lệnh ban hành Luật quyền tác giả, Luật quyền
tác giả mới có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 1978.

27. 21
Như vậy, quyền tác giả được tại Hoa Kỳ được bảo hộ bởi văn bản luật
cao nhất là Hiến pháp liên bang. Sự bảo hộ đó được cụ thể hóa, tập trung tại
Luật quyền tác giả (Luật bản quyền) năm 1976 sửa đổi năm 1998 [14].
Theo quy định của pháp luật Hòa Kỳ, Luật quyền tác giả bảo hộ tác
phẩm nguyên thủy độc đáo hoàn chỉnh của tác giả đã được định hình dưới bất
kỳ một dạng vật chất thể hiện hữu hình nào hiện đã được biết hoặc sẽ được
phát triển trong tương lai, mà từ các dạng vật chất thể hiện hữu hình này tác
phẩm có thể được cảm nhận, tái bản, hoặc phổ biến khác hoặc là trực tiếp
hoặc là với sự trợ giúp của các máy móc thiết bị.
Pháp luật Hoa Kỳ không bảo hộ các ý tưởng, nguyên lý, biện pháp Về
thể loại, tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả bao gồm (theo Điều 102 và các
giải thích ở Điều 101): (1) Tác phẩm văn học; (2) Tác phẩm âm nhạc bao hàm
tác phẩm kèm theo bất kỳ một từ nào; (3) Tác phẩm sân khấu bao hàm các tác
phẩm kèm theo bất kỳ âm thanh nào; (4) Tác phẩm kịch câm và vũ ba lê;(5)
Tác phẩm về nghệ thuật, mỹ thuật, điêu khắc; (6) Tác phẩm điện ảnh và các
tác phẩm nghe nhìn khác; (7) Bản ghi âm; (8) Tác phẩm kiến trúc. Về nguồn
gốc, tác phẩm được bảo hộ theo luật Hoa Kỳ không chỉ có các tác phẩm
nguyên thủy mà còn bao gồm các tác phẩm phái sinh, tác phẩm biên soạn.
Theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ, một tác phẩm sẽ không bị xem là
vi phạm bản quyền nếu nó là sự tổng hợp có tính sáng tạo riêng từ nhiều hệ
thống tác phẩm khác về ý (ý văn, ý nhạc, ý tưởng). Tuy nhiên, để kết luận
rằng một tác phẩm là không hay có vi phạm bản quyền, trường hợp này,
thường rất phức tạp và đôi khi phải có sự can thiệp của các luật sư và tòa án.
Đây chính là điểm khó nhất trong các quy định pháp luật về xác định hành vi
vi phạm bản quyền tác phẩm.
Theo quy định tại Điều 501 Luật Quyền tác giả thì:
Bất kỳ người nào mà xâm phạm bất kỳ quyền độc quyền nào của

28. 22
chủ sở hữu quyền tác giả như quy định tại các Điều 106 tới 118 hoặc
của các tác giả như quy định tại Điều 106 A(a) hoặc người mà nhập
khẩu các bản sao hoặc bản ghi vào Hợp chủng quốc Hoa Kỳ vi phạm
Điều 602, là người vi phạm bản quyền hoặc quyền của tác giả [44].
Ngoài ra, Luật bản quyền tác giả Hoa Kỳ còn quy định chi tiết các biện
pháp thực thi chống vi phạm bao gồm: Một là, các lệnh của Tòa án (Điều
502); hai là, tịch thu và xử lý đồ vật vi phạm (Điều 503); ba là, bồi thường
thiệt hại và lợi nhuận (Điều 504); bốn là, chi phí tố tụng và lệ phí luật sư
(Điều 505); năm là, Các hình phạt hình sự (Điều 506); sáu là, cấm nhập khẩu
và phân phối (Điều 601).
Để bảo đảm cho việc thực thi quyền tác giả tốt hơn phù hợp với đặc thù
của nhà nước Liên bang, Luật bản quyền tác giả quy định cụ thể nghĩa vụ của
các Bang, các cơ quan nhà nước của Bang và các công chức nhà nước các
Bang đối với xâm phạm quyền tác giả (Điều 511) và thời hiệu của việc khởi
kiện và thông báo nộp đơn và quyết định khởi kiện (Điều 507, 508).
Hệ thống chế tài trong việc thực thi bảo hộ quyền tác giả của Hoa Kỳ
được coi là hoàn thiện và đầy đủ, bao gồm các biện pháp như: Các lệnh của
Tòa án; tịch thu và xử lý đồ vật vi phạm; bồi thường thiệt hại và lợi nhuận;
chi phí tố tụng và lệ phí luật sư; cấm nhập khẩu và phân phối; các hình phạt
hình sự. Tuy nhiên, biện pháp dân sự là một trong những biện pháp được áp
dụng nhiều trong việc xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả tại Hoa Kỳ.
Theo Điều 504 Luật Bản quyền Hoa Kỳ:
Các biện pháp thực thi chống vi phạm: Bồi thường thiệt hại
và lợi nhuận
(a). Quy định chung: ngoại trừ quy định khác tại Điều luật
này, người xâm phạm quyền tác giả có nghĩa vụ bồi thường hoặc là:
(1). Thiệt hại thực tế của Chủ sở hữu quyền tác giả và bất kỳ khoản
lợi nhuận tăng thêm nào của người xâm phạm như quy định tại

29. 23
Khoản (b); hoặc (2). Thiệt hại theo luật như quy định tại Khoản (c).
(b). Thiệt hại thực tế và các khoản lợi nhuận: chủ sở hữu
quyền tác giả có quyền thu hồi những khoản thiệt hại thực tế mà
mình phải chịu do hệ quả của sự xâm phạm, và bất kỳ khoản lợi
nhuận nào của người vi phạm mà có thể quy kết là do sự xâm phạm
và chưa được tính đến khi xác định thiệt hại thực tế. Trong việc xác
định lợi nhuận của người vi phạm, chủ sở hữu quyền tác giả được
yêu cầu chỉ đưa ra bằng chứng về thu nhập ròng của người vi phạm
và người vi phạm được yêu cầu chứng minh các khoản chi phí có
thể khấu trừ của mình và các phần lợi nhuận có thể quy kết là do
các nhân tố khác không phải là từ tác phẩm được bảo hộ.
(c). Bồi thường thiệt hại theo luật: (1). Ngoại trừ quy định tại
Điểm (2) của Khoản này, chủ sở hữu quyền tác giả có thể lựa chọn,
vào bất kỳ thời điểm nào trước khi quyết định trung thẩm được đưa
ra, việc đòi, thay vì các khoản thiệt hại thực tế và lợi nhuận, các
khoản phạt bồi thường thiệt hại theo luật đối với tất cả sự xâm
phạm bao hàm trong vụ kiện đó, đối với bất kỳ một tác phẩm nào
mà về các khoản phạt bồi thường này bất kỳ một người vi phạm
phải chịu trách nhiệm cá nhân hoặc bất kỳ hai hoặc nhiều người vi
phạm nào phải chịu trách nhiệm liên đới và theo phần độc lập, một
khoản tiền không ít hơn $750 hoặc không vượt quá $30.000 như xét
xử công bằng của Toà án. Trong phạm vi của Khoản này, tất cả các
phần của tác phẩm hợp tuyển hoặc tác phẩm phái sinh tạo thành
một tác phẩm (2). Trong trường hợp mà chủ sở hữu quyền tác giả
chịu trách nhiệm chứng minh và Toà án thấy là sự xâm phạm này
đã thực hiện một cách cố ý, Toà án trong phán quyết của mình có
thể tăng mức phạt bồi thường thiệt hại theo luật lên một khoản
không vượt quá $150.000. Trong trường hợp mà người vi phạm

30. 24
chịu trách nhiệm chứng minh, và Toà án thấy là người vi phạm này
đã không nhận thức được và không có lý do nào để xác định là các
hành vi của mình cấu thành sự xâm phạm quyền tác giả, Toà án
trong phán quyết của mình có thể giảm mức phạt bồi thường thiệt
hại một khoản không ít hơn $200. Toà án sẽ đình chỉ các khoản bồi
thường thiệt hại theo luật trong bất kỳ trường hợp nào mà người vi
phạm tin là hoặc có cơ sở hợp lý để tin là việc sử dụng tác phẩm
được bảo hộ của mình là sử dụng hợp lý theo Điều 107, nếu người
vi phạm này là: (i) người làm công hoặc đại diện của một tổ chức
giáo dục phi lợi nhuận, Thư Viện, cơ quan lưu trữ hoạt động trong
phạm vi chức năng nhiệm vụ của mình hoặc của tổ chức giáo dục
phi lợi nhuận, Thư Viện, cơ quan lưu trữ đó mà đã xâm phạm thông
qua việc tái bản tác phẩm dưới dạng các bản sao hoặc bản ghi; hoặc
(ii) một tổ chức phát sóng công cộng hoặc một người mà, như một
phần thông thường của các hoạt động phi lợi nhuận của tổ chức
phát sóng (như quy định tại Khoản (g) của Điều 118) đã xâm phạm
thông qua việc trình diễn một tác phẩm văn học phi kịch nghệ đã
công bố hoặc thông qua việc tái bản chương trình phát sóng bao
hàm sự trình diễn tác phẩm đó [44, Điều 504].
Như vậy, ngoài bồi thường thiệt hại, người vi phạm còn có thể bị áp
dụng tịch thu và xử lý đồ vi phạm. Theo đó, biện pháp dân sự được áp dụng
tại Hoa Kỳ được hiểu bao gồm: Bồi thường thiệt hại; tịch thu và xử lý đồ vật
vi phạm; hoàn trả khoản lợi trái pháp luật và buộc thực hiện nghĩa vụ thông
qua các biện pháp thực thi khác.

31. 25
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Trên cơ sở nghiên cứu có hệ thống một số vấn đề lý luận chung về
xâm phạm quyền tác giả, luận văn đã xây dựng một cách đầy đủ và hoàn
chỉnh khái niệm về trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả và một
số đặc điểm cơ bản về trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả;
đồng thời, luận văn nghiên cứu một số nội dung cơ bản nhất về trách nhiệm
dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo pháp luật một số quốc gia như
Nhật Bản, Hoa Kỳ.

32. 26
Chương 2
CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ ĐÁNH GIÁ VIỆC ÁP DỤNG
PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM
QUYỀN TÁC GIẢ
2.1. CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TRÁCH
NHIỆM DÂN SỰ DO XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ
2.1.1. Chủ thể áp dụng trách nhiệm dân sự
Chủ thể áp dụng TNDS có thể là chủ thể quyền (bao gồm tác giả và chủ
sở hữu tác phẩm), người được chủ thể quyền ủy quyền hoặc cơ quan nhà nước
có thẩm quyền (Tòa án).
* Chủ thể quyền
Trong trường hợp các bên chủ thể quyền và chủ thể vi phạm có ký hợp
đồng về quyền tác giả, nếu chủ thể vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng thì chủ
thể quyền có quyền áp dụng TNDS đối với chủ thể vi phạm nghĩa vụ như
buộc thực hiện nghĩa vụ…
Chủ thể quyền của quyền tác giả bao gồm tác giả hoặc đồng tác giả và
chủ sở hữu quyền tác giả. Vậy tác giả là ai? Luật SHTT năm 2005 sửa đổi, bổ
sung năm 2009 không quy định về thuật ngữ “tác giả”. Tuy nhiên, tại BLDS
năm 2005 có quy định: “Người sáng tạo tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa
học (sau đây gọi chung là tác phẩm) là tác giả của tác phẩm đó. Trong trường
hợp có hai người hoặc nhiều người cùng sáng tạo ra tác phẩm thì những người
đó là các đồng tác giả” [21, Điều 736, Khoản 1]; đồng thời tại Điều 8 Nghị
định số 100/2006/NĐ-CP ngày 21/9/2006 quy định chi tiết và hướng dẫn thi
hành một số điều của BLDS, Luật SHTT về quyền tác giả và quyền liên quan
(đã được sửa đổi bởi Nghị định số 85/2011/NĐ-CP ngày 20/9/2011 của Chính
Phủ) cũng quy định: “Tác giả là người trực tiếp sáng tạo ra một phần hoặc

33. 27
toàn bộ tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học” [6]. Còn chủ sở hữu quyền
tác giả được hiểu là các cá nhân, tổ chức nắm giữ một, một số, hoặc toàn bộ các
quyền tài sản liên quan đến tác phẩm, được thừa nhận dù họ là người trực tiếp
hoặc không trực tiếp tạo ra tác phẩm đó [37, tr.58]. Như vậy, chủ sở hữu quyền
tác giả có thể là tác giả; các đồng tác giả; cơ quan, tổ chức giao nhiệm vụ cho
tác giả tạo ra tác phẩm; cá nhân, tổ chức giao kết hợp đồng với tác giả; người
được thừa kế quyền tác giả; người được chuyển giao quyền hoặc Nhà nước
(đối với các tác phẩm khuyết danh, tác phẩm còn trong thời hạn bảo hộ mà chủ
sở hữu quyền tác giả chết không còn người thừa kế…).
* Tòa án
Khi chủ thể quyền của quyền tác giả phát hiện ra chủ thể vi phạm đã có
hành vi xâm phạm một hoặc một số quyền tác giả được quy định tại Điều 28
Luật SHTT thì chủ thể quyền có quyền lựa chọn phương thức kiện ra Tòa án
để yêu cầu Tòa án áp dụng các biện pháp dân sự đối với chủ thể vi phạm này.
Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về quyền tác giả lần đầu tiên
được quy định trong Pháp lệnh bảo hộ quyền tác giả 1994, tại Điều 44 và
Điều 55. Song, pháp lệnh này không quy định những loại tranh chấp nào về
quyền tác giả thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án mà chỉ quy định
chung chung:
Tranh chấp quyền tác giả có thể được giải quyết tại cơ
quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tại Tòa án nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc trung ương. Các tranh chấp có yếu tố nước
ngoài về bảo hộ quyền tác giả được giải quyết tại cơ quan quản lý
nhà nước có thẩm quyền hoặc Tòa án nhân dân Thành phố Hà
Nội hoặc Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh theo pháp
luật Việt Nam và các Điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc
tham gia [40, Điều 44, 45].

34. 28
Tiếp đó, 5/12/2001 Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân
tối cao và Bộ Văn hóa - Thông tin đã ban hành Thông tư liên tịch số
01/2001/TTLT/TANDTC – VKSNDTC – BVHTT về giải quyết các tranh
chấp liên quan đến quyền tác giả tại Tòa án nhân dân; và ngày 03/4/2008 các
cơ quan hữu quan đã ban hành Thông tư liên tịch số 02/2008/TTLT-
TANDTC-VKSNDTC-BVHTT&DL-BKH&CN-BTP giữa Tòa án nhân dân
tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ
Khoa học và Công nghệ và Bộ Tư pháp hướng dẫn áp dụng một số quy định
của pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ tại Tòa
án nhân dân; đồng thời, tại khoản 4 Điều 25, khoản 2 Điều 29 Bộ luật Tố tụng
dân sự 2012 cũng chỉ quy định chung chung: Tranh chấp về quyền SHTT,
chuyển giao công nghệ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án. Tất cả những
văn bản pháp luật này đều chưa quy định rõ, đầy đủ các tranh chấp về quyền
SHTT cụ thể nào thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo thủ tục tố tụng
dân sự. Tuy nhiên, dựa vào các quy định của luật này có thể rút ra kết luận:
Tranh chấp liên quan tới quyền tác giả thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa
án theo thủ tục tố tụng dân sự, cụ thể ở đây là yêu cầu Tòa án xử lý các tổ
chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền tác giả. Ngoài ra, căn cứ vào Điều
33, Điều 34 Bộ luật Tố tụng dân sự quy định về thẩm quyền giải quyết tranh
chấp SHTT nói chung có thể hiểu rằng: Nếu tranh chấp về quyền tác giả
thuần túy là tranh chấp dân sự thì thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp huyện;
nếu tranh chấp về quyền tác giả thuần túy là tranh chấp dân sự nhưng có
đương sự hoặc đối tượng của quyền tác giả ở nước ngoài thì thuộc thẩm
quyền giải quyết của Tòa án cấp tình; nếu tranh chấp về quyền tác giả giữa cá
nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích kinh doanh thì sẽ thuộc tranh chấp
về kinh doanh, thương mại và thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh.

35. 29
2.1.2. Điều kiện áp dụng trách nhiệm dân sự
TNDS do xâm phạm quyền tác giả được chia thành hai loại trách
nhiệm, TNDS trong hợp đồng và TNDS ngoài hợp đồng. Hai loại TNDS này
có nhiều điểm khác nhau, trong đó điều kiện áp dụng TNDS cũng khác
nhau. Đối với TNDS trong hợp đồng, khi hợp đồng được giao kết, các bên
có nghĩa vụ thực hiện đúng, đầy đủ những cam kết đã thỏa thuận trong hợp
đồng. Nếu một bên không thực hiện, thực hiện không đúng, không đầy đủ là
bên đó đã vi phạm hợp đồng và phải chịu TNDS do các bên thỏa thuận. Hai
bên có thể dự liệu và thỏa thuận trước về những chế tài để áp dụng khi vi
phạm hợp đồng và cách thức chịu trách nhiệm như bồi thường thiệt hại hay
phạt vi phạm. Trong khi đó, đối với TNDS ngoài hợp đồng, căn cứ xác định
trách nhiệm là hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại, lỗi và chủ thể thực
hiện hành vi vi phạm phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
* Có hành vi xâm phạm
Có hành vi xâm phạm là điều kiện tiên quyết xác định một chủ thể (cá
nhân, tổ chức…) có bị áp dụng TNDS hay không. Các hành vi xâm phạm
quyền tác giả bao gồm hành vi xâm phạm quyền nhân thân và hành vi xâm
phạm quyền tài sản, được quy định tại Điều 28 Luật SHTT. Căn cứ vào Điều
28 này, chủ thể quyền có thể nhận biết được hành vi của cá nhân, tổ chức
khác có xâm phạm quyền tác giả của mình hay không. Các vấn đề về các
dạng hành vi xâm phạm quyền tác giả được Luận văn nêu và phân tích cụ thể
tại mục 2.1.3 trong luận văn này.
* Lỗi
Trong khoa học pháp lý, lỗi được hiểu là yếu tố chủ quan nói lên thái
độ tâm lý của con người có khả năng đánh giá và nhận thức được hành vi của
mình là đúng hay sai và hậu quả của hành vi đó; hay nói cách khác lỗi là trạng
thái ý thức của con người nhận thức được hành vi của mình và hậu quả do
hành vi đó gây ra, thực hiện hành vi ấy một cách vô ý hoặc cố ý. Lỗi là một

36. 30
trong những điều kiện cần thiết để áp dụng TNDS và có ý nghĩa quan trọng
trong việc quyết định mức độ trách nhiệm bồi thường.
Trong luật dân sự cũng giống với luật hình sự khi có sự phân biệt tính
chất và mức độ lỗi để thể hiện mức độ vi phạm của chủ thể vi phạm. Theo đó,
lỗi chia làm hai loại: Lỗi vô ý và lỗi cố ý.
Lỗi cố ý là trường hợp một người nhận thức rõ hành vi của mình sẽ gây
thiệt hại cho người khác mà vẫn thực hiện và mong muốn hoặc không mong
muốn, nhưng để mặc cho thiệt hại xảy ra.
Lỗi vô ý gây thiệt hại là trường hợp một người không thấy trước
hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại, mặc dù phải biết hoặc có thể
biết trước thiệt hại sẽ xảy ra hoặc thấy trước hành vi của mình có khả năng
gây thiệt hại, nhưng cho rằng thiệt hại sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn
chặn được [21, Điều 308, Khoản 2].
Vì vậy, có những trường hợp xảy ra ngoài ý chí mong muốn của người
có hành vi trái pháp luật như: bão, lụt do thiên tai hoặc những trở lực khách
quan khác mà con người không có khả năng để khắc phục. Do đó, tuỳ từng
hoàn cảnh điều kiện cụ thể mà có thể giảm hoặc miễn trách nhiệm bồi thường
thiệt hại cho người có hành vi trái pháp luật trên cơ sở xác định lỗi.
Tuy nhiên, cần chú ý là đối với trường hợp pháp luật có quy định việc
bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, thì trách nhiệm bồi thường của người
gây thiệt hại trong trường hợp này được thực hiện theo quy định của văn bản
quy phạm pháp luật đó.
Đối với quyền tác giả, lỗi của người vi phạm chủ yếu là lỗi cố ý. Cố ý
in sách, phát hành sách, cố ý sao chép băng đĩa, sao chép phần mềm… mà
không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả. Cố ý nêu sai tên tác giả, thay
đổi tên tác phẩm, thay đổi hình thức thể hiện tác phẩm. Riêng một số hành vi
xâm phạm quyền tác giả, bắt buộc lỗi phải là cố ý: Hành vi giả mạo, hành vi

37. 31
cố ý hủy bỏ hoặc làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền tác
giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình; cố ý xóa,
thay đổi thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử có trong tác phẩm.
Tuy nhiên, hành vi xâm phạm quyền tác giả vẫn có thể xảy ra trường hợp lỗi
vô ý. Ví dụ, một chủ cửa hành sách ở phố A cho biết: Chị nhập sỉ các đầu
sách mỗi lần mấy trăm cuốn cho nên không thể kiểm soát được việc sách lậu
trà trộn với sách thật trong lô hàng. Hành vi này khác nào tiếp tay cho những
kẻ in sách lậu. Hành vi đó bị coi là hành vi xâm phạm quyền tác giả. Lỗi của
chủ cửa hàng là lỗi vô ý [15, tr.44-45].
* Chủ thể xâm phạm
Hiểu theo cách chung nhất, chủ thể xâm phạm có thể là cá nhân hay tổ
chức, đó là những cá nhân hay tổ chức dựa trên cơ sở sự thỏa thuận đối với cá
nhân, tổ chức khác hoặc trên cơ sở các quy phạm pháp luật mà tham gia vào
các quan hệ pháp luật, trở thành người mang các quyền và nghĩa vụ pháp lý
cụ thể. Theo đó, chủ thể có hành vi xâm phạm quyền tác giả có thể là cá nhân,
tổ chức vi phạm hợp đồng đã ký với chủ thể quyền của quyền tác giả hoặc
không ký hợp đồng, nhưng có hành vi xâm phạm quyền tác giả theo quy định
tại Điều 28 Luật SHTT nên phải gánh chịu những hậu quả pháp lý bất lợi
được quy định tại Điều 202 Luật SHTT.
Nếu chủ thể xâm phạm quyền tác giả là cá nhân thì phải có năng lực
hành vi dân sự. Theo BLDS năm 2005 thì: “Năng lực hành vi dân sự của cá
nhân là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện
quyền, nghĩa vụ dân sự” [21, Điều 17]; đồng thời, tại BLDS cũng quy định:
“Người chưa đủ sáu tuổi không có năng lực hành vi dân sự” [21, Điều 21] và
BLDS khẳng định: “Người thành niên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ
trường hợp quy định tại Điều 22 (người mất năng lực hành vi dân sự) và Điều
23 (người hạn chế năng lực hành vi dân sự” [21, Điều 19]. Như vậy, người

38. 32
có năng lực hành vi dân sự phải là người có đủ tư cách chủ thể, toàn quyền
tham gia vào quan hệ dân sự với tư cách là chủ thể độc lập và tự chịu trách
nhiệm về những hành vi do họ thực hiện. Trường hợp, nếu một em bé dưới
sáu tuổi, có hành vi vẽ lại một bức tranh nào đó trong sách rồi ghi tên mình,
gửi đi dự thi trong một cuộc thi tài năng nào đó dành cho các bé mẫu giáo thì
em bé đó có phải chịu trách nhiệm dân sự do đã có hành vi “chép tranh” đó
không? Theo tác giả luận văn, em bé đó không phải chịu bất cứ trách nhiệm
pháp lý nào vì em không có năng lực hành vi dân sự. Do đó, khi chủ thể có
hành vi vi phạm quyền tác giả là cá nhân, trước hết phải xác định xem chủ thể
vi phạm đó đã có đầy đủ năng lực hành vi dân sự hay chưa, từ đó mới có thể
xác định được TNDS của cá nhân đó.
Ngoài ra, riêng đối với trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm
quyền tác giả, ngoài các điều kiện áp dụng như trên (gồm chủ thể xâm phạm,
hành vi xâm phạm và yếu tố lỗi) thì trách nhiệm này phát sinh phải có thêm
điều kiện là có thiệt hại thực tế và sự thiệt hại này là hệ quả của hành vi xâm
phạm quyền tác giả.
Trong trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói chung và bồi thường thiệt
hại do xâm phạm quyền tác giả nói riêng, việc xác định thiệt hại được coi
là tiền đề quan trọng, là điều kiện đầu tiên để xác định áp dụng TNDS.
Phạm vi của trách nhiệm bồi thường hoàn toàn phụ thuộc vào thiệt hại thực
tế đã xảy ra. Đó là những tổn thất thực tế, tồn tại khách quan và ai cũng
phải thừa nhận. Các nguyên tắc xác định thiệt hại và các căn cứ xác định
mức bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả được quy định tại
Điều 204 và 205 của Luật SHTT.
Bên cạnh đó, quan hệ nhân quả giữa hành vi xâm phạm quyền tác giả
và thiệt hại có ý nghĩa quan trọng trong việc quy kết trách nhiệm bồi thường

39. 33
thiệt hại. Do vậy, khi xem xét và đánh giá mối quan hệ nhân quả cần phân
biệt nguyên nhân với điều kiện, nguyên nhân trực tiếp và nguyên nhân gián
tiếp. Chỉ khi nào xác định được rõ ràng rằng hành vi xâm phạm quyền tác giả
của cá nhân, tổ chức đã làm phát sinh thiệt hại thực tế, thì người đó mới phải
chịu trách nhiệm bồi thường.
2.1.3. Các dạng hành vi xâm phạm quyền tác giả
Xuất phát từ nội dung quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền
tài sản, chúng ta có thể chia các hành vi xâm phạm quyền tác giả thành hai
loại: Hành vi xâm phạm quyền nhân thân và hành vi xâm phạm quyền tài sản.
* Hành vi xâm phạm quyền nhân thân
Các quyền nhân thân không thể chuyển dịch là các quyền của tác giả.
Chủ sở hữu quyền tác giả sẽ không có các quyền này nếu như họ không đồng
thời là tác giả. Quyền nhân thân này được bảo hộ vô thời hạn. Các hành vi
xâm phạm quyền nhân thân không thể chuyển dịch được quy định tại khoản 1,
khoản 2 và khoản 5 Điều 28 Luật SHTT. Cho nên, mọi hành vi không nêu tên
hoặc nêu sai tên tác giả; thay đổi tên tác phẩm; thay đổi hình thức thể hiện tác
phẩm; cắt xén, bóp méo tác phẩm sau khi tác phẩm được thể hiện dưới hình
thức vật chất nhất định đều bị coi là hành vi xâm phạm quyền tác giả, dù có
thể tác giả của tác phẩm đó đã mất cách đó hàng thế kỷ.
Hành vi xâm phạm quyền nhân thân được quy định tại các khoản 1,
khoản 2, khoản 3, khoản 4 và khoản 5 Điều 28 Luật SHTT, bao gồm các
hành vi sau:
- Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa
học: Bất kỳ cá nhân, tổ chức nào không phải là người trực tiếp sáng tạo ra tác
phẩm, nhưng lại lấy tác phẩm của người khác đứng tên mình hoặc cho rằng
tác phẩm đó do mình sáng tạo ra, tức là cá nhân, tổ chức đó đã có hành vi
chiếm đoạt quyền tác giả. Hành vi chiếm đoạt quyền tác giả này đã xâm phạm

40. 34
đến quyền “đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc
bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng” và quyền “đặt tên cho tác
phẩm” của tác giả quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 19 Luật SHTT về
quyền nhân thân của tác giả.
Trong cuốn “Bình luận quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam” có
đoạn viết:
Trong thực tế hiện nay, có nhiều trường hợp các nhà khoa
học trẻ, chưa có danh tiếng, do muốn tác phẩm của mình được in,
được công bố nên phải khước từ quyền tác giả của mình bằng cách
để cho thủ trưởng cơ quan hoặc những người có chức, có quyền, có
danh tiếng đứng tên tác phẩm. Những tác giả đích thực này, nếu có
bằng chứng có thể kiện đòi quyền được coi là tác giả quyền đứng
tên tác phẩm [42].
Đây chính là thực trạng đáng buồn ở Việt Nam hiện nay, nhưng nó vẫn
có xu thế ngày càng gia tăng.
Một số hành vi chiếm đoạt quyền tác giả khác cũng cần phải kể đến là
hành vi thu gom tác phẩm của người khác rồi gắn thêm vào đó chữ “biên
soạn” hay “sưu tầm” rồi ký tên khác, in thành sách để xuất bản.
- Mạo danh tác giả: Việc mạo danh tác giả được hiểu là cá nhân, tổ
chức không phải là tác giả trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm nhưng lại có hành
vi mượn tên tác giả để thực hiện mục đích có lợi cho mình. Cũng giống như
hành vi xâm phạm chiếm đoạt quyền tác giả nêu trên, việc cá nhân, tổ chức
có hành vi mạo danh tác giả đã xâm phạm quyền “đứng tên thật hoặc bút
danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công
bố, sử dụng” quy định tại khoản 2 Điều 19 Luật SHTT về quyền nhân thân
của tác giả.
- Công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả và

41. 35
công bố, phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà không được phép của
đồng tác giả đó: Công bố tác phẩm là việc phát hành tác phẩm đến công
chúng với số lượng bản sao đủ để đáp ứng nhu cầu hợp lý của công chúng
tùy theo bản chất của tác phẩm. Các cá nhân, tổ chức có hành vi công bố,
phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả hoặc đồng tác giả đã
xâm phạm trực tiếp đến quyền “công bố tác phẩm hoặc cho người khác
công bố tác phẩm” được quy định tại khoản 3 Điều 19 Luật SHTT về
quyền nhân thân của tác giả.
Việc trình diễn một tác phẩm sân khấu, điện ảnh, âm nhạc; đọc trước
công chúng một tác phẩm văn học; phát sóng tác phẩm văn học, nghệ thuật;
trưng bày tác phẩm tạo hình; xây dựng công trình từ tác phẩm kiến trúc đều
không coi là công bố tác phẩm.
Công bố tác phẩm là quyền nhân thân. Tuy nhiên, khác với các quyền
nhân thân khác, quyền công bố tác phẩm là quyền có thể chuyển giao cho
người khác, không nhất thiết phải chính tác giả là người công bố; đồng thời
quyền nhân thân này là quyền được pháp luật bảo hộ có thời hạn. Bởi vậy,
việc công bố tác phẩm có thể do tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện
hoặc do cá nhân, tổ chức khác thực hiện với sự đồng ý của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả.
Quyền công bố và phổ biến tác phẩm là độc quyền của tất cả các tác giả
(nếu tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả) hoặc của tất cả các chủ sở
hữu tác phẩm (nếu tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả). Vì
vậy, trường hợp cá nhân, tổ chức nào đó công bố, phổ biến tác phẩm đã có sự
đồng ý của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm nhưng vẫn có thể coi là vi phạm, nếu
tác phẩm có đồng tác giả mà họ chưa xin phép tất cả các đồng tác giả. Các tác
giả còn lại không được xin phép có thể kiện cá nhân, tổ chức có hành vi công
bố, phổ biến tác phẩm này.

42. 36
- Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào
gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả: Quy định này là phù hợp
với quy định tại khoản 1 Điều 6 bis Công ước Berne về bảo hộ tác phẩm văn
học, nghệ thuật. Tuy nhiên việc đánh giá xem danh dự, uy tín của tác giả có bị
phương hại không lại phụ thuộc vào phong tục tập quán của từng khu vực,
từng vùng miền khác nhau, thậm chí còn phải xem xét đến nền văn hóa,
phong tục tập quán của nền văn hóa khác trên thế giới (nếu là hành vi xâm
phạm quyền tác giả có liên quan đến yếu tố nước ngoài). Các cá nhân, tổ chức
có hành vi sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức
nào đã xâm phạm trực tiếp đến quyền “bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm,
không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ
hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả” được quy
định tại khoản 4 Điều 19 Luật SHTT về quyền nhân thân của tác giả.
Quyền bảo vệ sự toàn vẹn tác phẩm là quyền nhân thân đặc trưng của
tác giả, luôn thuộc về tác giả, kể cả khi tác giả không còn là chủ sở hữu tác
phẩm. Chỉ có tác giả mà không một ai khác có quyền sửa chữa, cắt xén hoặc
thay đổi tác phẩm, nếu không có sự đồng ý của tác giả. Vì vậy, tác giả được
pháp luật trao cho quyền cấm những hành vi sửa chữa, cắt xén, xuyên tạc tác
phẩm của các tổ chức, cá nhân khác.
* Hành vi xâm phạm quyền tài sản
Các hành vi xâm phạm quyền tài sản của tác giả được liệt kê từ khoản 6
đến khoản 16 Điều 28 Luật SHTT, bao gồm các hành vi sau:
- Sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả, trừ trường hợp quy định tại điểm a và điểm đ khoản 1 Điều 25
của Luật SHHT (đó là trường hợp tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên
cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân và trường hợp sao chép tác phẩm để lưu
trữ trong thư viện với mục đích nghiên cứu): Theo quy định tại khoản 10 Điều

43. 37
4 Luật SHTT 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009 thì “sao chép” được hiểu là
việc tạo ra một hoặc nhiều bản sao của tác phẩm hoặc bản ghi âm, ghi hình
bằng bất kỳ phương thức hay dưới bất kỳ hình thức nào, bao gồm cả việc lưu
trữ tác phẩm lâu dài hoặc tạm thời dưới hình thức điện tử. Tuy nhiên, với một
số đối tượng, quyền tác giả chỉ bảo hộ cách thức thể hiện chứ không bảo hộ
nội dung sự kiện. Quyền tác giả không bảo hộ sự kiện, kể cả sự kiện lịch sử,
tiểu sử hay tin tức trong ngày nhưng lại bảo hộ cách thức thể hiện các sự kiện
này. Tất cả mọi người đều có quyền sử dụng các sự kiện lịch sử, tiểu sử hay
tin tức đó nhưng lại không có quyền sao chép các cách thức thể hiện sự kiện
của các cá nhân khác. Nếu việc sao chép các hình thức thể hiện sự kiện này
mà không được sự cho phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả là vi phạm
quyền tác giả. Các cá nhân, tổ chức có hành vi sao chép tác phẩm khi không
được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đã xâm phạm trực tiếp đến
quyền “sao chép tác phẩm” của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm được quy định
tại điểm c khoản 1 Điều 20 Luật SHTT về quyền tài sản của chủ sở hữu tác
phẩm và tác giả (nếu tác giả đồng thời là chủ sở hữu tác phẩm).
- Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh, trừ
trường hợp quy định tại điểm i khoản 1 Điều 25 Luật SHTT (đó là trường hợp
chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị):
Theo quy định tại khoản 8 Điều 4 Luật SHTT 2005, sửa đổi bổ sung năm
2009 thì “tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ
khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển
chọn. Tác phẩm phái sinh phải là một sự sáng tạo những thành tố lớn, đủ để
được bảo hộ quyền tác giả từ một tác phẩm nguyên thủy đã có. Làm tác phẩm
phái sinh là quyền do tác giả thực hiện hoặc cho người khác sử dụng tác phẩm
của mình để sáng tạo ra tác phẩm mới. Người làm tác phẩm phái sinh chỉ có
quyền làm tác phẩm phái sinh khi không gây phương hại đến quyền tác giả

44. 38
của tác phẩm được sử dụng để tạo ra tác phẩm phái sinh, có nghĩa là phải có
sự thỏa thuận trước khi sử dụng giữa chủ thể quyền tác giả và người có ý định
tạo ra tác phẩm phái sinh. Nếu không có sự thỏa thuận trước này (trừ trường
hợp ngoại lệ đã nêu) thì có nghĩa là người tạo ra tác phẩm phái sinh không xin
phép chủ thể quyền đã vi phạm quyền tác giả đối với tác phẩm gốc tạo nên tác
phẩm phái sinh. Các cá nhân, tổ chức có hành vi làm tác phẩm phái sinh mà
không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được
dùng để làm tác phẩm phái sinh đã xâm phạm đến quyền “làm tác phẩm phái
sinh” của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm được quy định tại điểm a khoản 1 Điều
20 Luật SHTT về quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm.
- Sử dụng tác phẩm không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả;
không trả tiền nhuận bút (nếu là tác phẩm phát thanh truyền hình…), thù lao
(nếu là tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng), quyền lợi vật chất khác theo
quy định của pháp luật, trừ trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 25 Luật
SHTT (đó là các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin
phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao): Việc sử dụng tác phẩm được
hiểu theo nghĩa rất rộng, gồm tất cả các hành vi của chủ thể đem tác phẩm
văn học, nghệ thuật, khoa học của mình “dùng vào một mục đích nào đó”
[30, tr.876] như: Sao chép tác phẩm, phân phối, xuất bản, tái bản, trưng bày,
triển lãm, phát thanh, truyền hình, ghi âm, ghi hình, chụp ảnh, dịch, phóng
tác, cải biên, chuyển thể, tuyển tập, chú giải... Vì vậy, các cá nhân, tổ chức
có hành vi “sử dụng” tác phẩm như trên có thể xâm phạm đến các quyền tài
sản của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm được quy định tại khoản 1 Điều 20
Luật SHTT như quyền làm tác phẩm phái sinh (điểm a), quyền sao chép tác
phẩm (điểm c), quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh,
chương trình máy tính (điểm e)…
- Cho thuê tác phẩm mà không trả tiền nhuận bút, thù lao và quyền lợi

45. 39
vật chất khác cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả: Tác giả hoặc chủ sở
hữu tác phẩm mới có quyền cho thuê tác phẩm; các cá nhân, tổ chức khác cho
thuê tác phẩm phải được sự đồng ý của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm và phải
trả tiền nhuận bút, thù lao hoặc quyền lợi vật chất khác (trừ khi các bên có
thỏa thuận khác). Các cá nhân, tổ chức có hành vi cho thuê tác phẩm mà
không trả tiền nhuận bút thù lao cho chủ thể quyền là xâm phạm đến quyền
“cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính”
được quy định tại điểm e khoản 1 Điều 20 Luật SHTT.
- Nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền đạt tác
phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật số
mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả: Nhân bản được hiểu “là
việc tạo ra nhiều bản giống hệt nhau”. Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay
việc tạo ra nhiều bản giống hệt nhau là chuyện quá dễ dàng, vì vậy, tình trạng
vi phạm quyền tác giả xảy ra tràn lan trong mọi lĩnh vực của đời sống. Việc
các cá nhân, tổ chức có hành vi nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng
bày hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các
phương tiện kỹ thuật số khi không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả là
xâm phạm đến quyền tài sản được quy định tại điểm d (phân phối, nhập khẩu
bản gốc hoặc bản sao tác phẩm) và điểm đ (truyền đạt tác phẩm đến công
chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất
kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác) khoản 1 Điều 20 Luật SHTT quy định về
quyền tài sản của chủ sở hữu quyền tác giả.
- Xuất bản tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác
giả: Chủ sở hữu quyền tác giả không đồng thời là tác giả có quyền hưởng lợi
ích vật chất từ việc cho người khác sử dụng tác phẩm dưới các hình thức xuất
bản, tái bản… Việc cá nhân, tổ chức xuất bản tác phẩm mà không được phép
của chủ sở hữu quyền tác giả (đồng thời hoặc không đồng thời là tác giả) là vi

46. 40
phạm quyền tác giả, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền lợi chính đáng của
chủ sở hữu tác phẩm được quy định tại khoản 1 Điều 20 Luật SHTT.
- Cố ý hủy bỏ hoặc làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu
quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình; cố
ý xóa, thay đổi thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử có trong tác
phẩm; sản xuất, lắp ráp, biến đổi, phân phối, nhập khẩu, xuất khẩu, bán hoặc
cho thuê thiết bị khi biết hoặc có cơ sở để biết thiết bị đó làm vô hiệu các biện
pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả
đối với tác phẩm của mình.
- Làm và bán tác phẩm mà chữ ký của tác giả bị giả mạo: Thông
thường hành vi xâm phạm quyền tác giả này xảy ra trong lĩnh vực tác phẩm
tạo hình (gồm hội họa, đồ họa, điêu khắc), mỹ thuật ứng dụng. Hành vi phổ
biến nhất trong nhóm này là hành vi bán tranh vẽ được sao chép lại từ tác
phẩm gốc, sau đó giả mạo chữ ký của tác giả để bán với giá thành cao.
- Xuất khẩu, nhập khẩu, phân phối bản sao tác phẩm mà không được
phép của chủ sở hữu quyền tác giả: Hành vi vi phạm này đã xâm phạm đến
quyền tài sản được quy định tại điểm d Điều 20 Luật SHTT.
Hiện nay, trong số các hành vi xâm phạm quyền tài sản của tác giả
thì hành vi sao chép tác phẩm là hành vi phổ biến nhất, nghiêm trọng nhất.
Tình trạng sao chép lậu diễn ra không chỉ trong các lĩnh vực truyền thống
xưa nay có nhiều vi phạm (các tác phẩm báo chí, văn học nghệ thuật…) mà
còn tràn sang cả các lĩnh vực khác như lĩnh vực phần mềm máy tính, mỹ
thuật ứng dụng…
Một trong những lĩnh vực khá mới mẻ ở Việt Nam là phần mềm máy
tính và giao diện website cũng xuất hiện khá nhiều trường hợp vi phạm bản
quyền. Những trò “mượn tạm ý tưởng” (hay chính là sự sao chép hoàn hảo)
đang diễn ra ngày càng phổ biến. Giao diện website của một số công ty, tờ