Digitaal en interactief lesgeven. Wat is interactief lesgeven? Wat is de rol van de leerkracht en die van de leerling? Aan welke voorwaarden moet de school/leerkracht/leerling voldoen om effectief interactief les te kunnen geven? Tijdens de workshop wordt ingegaan op de voorwaarden en vaardigen van zowel een succesvolle E-teacher als E-learner. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar interactieve leermiddelen, maar wordt tevens ruimschoots aandacht besteed aan de vaardigheden en ontwikkeling van de (ICT) competenties van de leerkracht. Aan de hand van de eenvoudige “Checklist E-teaching / E-learning” en een overzicht van de algemene competenties van een interactieve leerkracht en leerling, wordt niet alleen de beginsituatie vastgesteld, maar kunnen ook toekomstige leerdoelen en visie van de school bepaald worden. Uiteraard wordt er ook aandacht besteed aan de inzet van interactieve leermiddelen en worden aan de hand van praktische tips en ideeën voorbeelden gegeven van digitale en interactieve lessen. Aan het einde van de workshop heeft u inzicht in uw eigen interactieve handelingen en met de aangereikte handvatten en ideeën kunnen u en uw school zich verder ontwikkelen in het interactieve lesgeven.

1. in·ter·ac·tief bn, bw onderling samenwerkend:
een ~ computerprogramma dat vragen stelt aan
de gebruiker, waarop deze moet antwoorden.
(Bron: Dikke van Dalen)

3. (Peter Kent; Interactive Whitebaords, Productive Pedagogies and Literacy Teaching in a Primary Context.)

4. Belang van een goede leerkracht
Tabel: Percentage invloed op de ontwikkeling van het kind.
Leerling (50%)
Thuis (5-10%)
School (5-10%)
Beleidsbepaler (5-10%)
Mede leerlingen (5-10%)
Leerkracht (30%)
(*John Hattie: “Distinguishing Expert Teachers from Novice and Experienced Teachers” (2003)

5. (T.J. SHUEL, The role of the student in learning from instruction. Contemporary Educatonal Psychology., 13, 277-278)

6. Constructieve leerstijl:
Actief:
De leerling voert bepaalde handelingen uit terwijl hij de aangeboden
informatie verwerkt, om zo de leerstof op een zinvolle manier te leren.
Constructief:
Nieuwe informatie moet worden uitgewerkt en in verband worden gebracht
met aanverwante informatie, waardoor de leerling simpele informatie kan
onthouden en ingewikkelde informatie kan begrijpen.
Opbouwend:
Al het nieuw geleerde bouwt op en/of maakt gebruik van de voorkennis van
de leerling en is zo bepalend voor wat en hoeveel er is geleerd.
Doelbewust:
Leren heeft de meeste kans op succes als de leerling zich bewust is van het
beoogde leerdoel, en realistische verwachtingen heeft deze te kunnen
behalen.

7. Checklist E-teacher
Over jou (leerkracht) Over de leerling Over leren buiten school Over jouw rol in de school
Bedenk hoe je ICT gebruikt om Bedenk hoe je leerlingen in Bedenk hoe jouw school ICT Bedenk in hoeverre jouw school
je vaardigheden als leerkracht contact brengt met verschillende gebruikt om het gesprek en de ICT ziet als onderdeel van het
verder te ontwikkelen. vormen van ICT, en ze betrokkenheid van beleidsplan en de
vaardigheden laat ontwikkelen ouders, verzorgers, de wijk op onderwijsvisie.
die ze kunnen gebruiken in het gang te brengen.
Vaak
Soms
Nooit
Vaak
Soms
Nooit
Vaak
Soms
Nooit
Vaak
Soms
Nooit
dagelijkse onderwijs.
Gebruik je ICT bij de planning Heb je hoge verwachtingen van Draag je bij aan de visie van Gebruik je ICT om met collega’s
van je les? de leerlingen en het resultaat als school voor het gebruik van ICT te communiceren?
je ICT inzet? op school en thuis?
Zet je ICT tijdens de lessen in als Hebben de leerlingen Gebruik je ICT om (gepaste) Deel je jouw inzet /kennis van
aanvulling op de lesstof? persoonlijke, creatieve en informatie met ouders te delen? ICT met collega’s?
onafhankelijke leerervaringen bij (Huiswerk, nieuws, agenda,etc)
het gebruik van ICT?
Gebruik je ICT om informatie en Gebruik je ICT om leerlingen met Geef je ouders informatie over Sluiten de door jou gestelde
opvattingen over te brengen? speciale behoefte te hun kind online (veilig) doelen voor ICT gebruik aan bij
ondersteunen? (rapporten, aanwezigheid, etc) de visie/het beleid van school?
Gebruik je ICT om (complexe) Beoordeel je de ICT Help je ouders omgaan met veilig Draag je bij aan de evaluatie
ideeën en informatie te vaardigheden van je leerlingen? internet gebruik? van de inzet van ICT op school?
onderzoeken?
Gebruik je ICT om leerlingen te Gebruik je ICT om leerlingen bij Deel je de visie van school met je Deel je de visie / het beleid van
beoordelen en hun vorderingen hun opdrachten te betrekken? leerlingen over het gebruik van jouw school op ICT gebied?
bij te houden? ICT thuis en op school? (op school, thuis, leerlingen,
leerkrachten)
Gebruik je ICT om leerling- Weten jouw leerlingen hoe ze Gebruik je ICT om het leren Steun je jouw school bij de
gegevens vast te leggen en te verantwoordelijk en veilig buiten school te ondersteunen noodzakelijke ontwikkeling op
analyseren voor aanvullende kunnen internetten? en verbeteren? (webiste) ICT gebied?
opdrachten.
Evalueer je jouw eigen ICT Hou je in de gaten dat het Biedt je meerdere mogelijkheden
vaardigheden, en de effectiviteit belangrijk is om persoonlijke aan leerlingen om buiten
van je inzet van ICT bij het leren, informatie van je leerlingen te schooltijd het leren met behulp
lesgeven en je beschermen? van ICT te continueren?
klassenmanagement?
Stel je duidelijke doelen vast Lukt het je om ICT flexibel in te
voor je eigen ontwikkeling op zetten om zo te garanderen dat
ICT gebied? (POP) leerlingen een breed scala aan
ICT middelen in verschillende
Bescherm je jouw persoonlijke situaties tot hun beschikking
informatie online? hebben?

8. Nooit
Nooit Soms
Soms Vaak
Vaak
Zijn er collega’s binnen school Zijn er collega’s binnen school Deel je jou kennis en ervaringen
met wie je samen kunt werken met wie je samen kunt werken met collega’s op school?
om je vaardigheden te om je vaardigheden te
verbeteren? verbeteren?
Zijn er onderdelen waarvan je Zijn er onderdelen waarvan je Zijn er nog nieuwe onderdelen
denkt ze onder de knie te vindt dat je ze nog eigen moet waar je jezelf in wilt verdiepen
kunnen krijgen door de hulp maken door ze te oefenen? of dingen die uitgediept /
van een collega? (routine) verbetert kunnen worden?

9. Hulp bij de aanpak.
Vind manieren om goed te Evalueer op welke wijze je de Bedenk hoe ICT de
oefenen met ICT en stel leerlingen toegang tot ICT communicatie en het leren
persoonlijke doelen(POP). verleent. met ouders(thuis) kan
verbeteren.
Evalueer je eigen oefeningen of Geef leerlingen de mogelijkheid Hoe kan je ICT inzetten om
laat ze evalueren, en noteer zelf aan te geven hoe ze het liefst huiswerk door te geven en te
verbeterpunten. leren met behulp van ICT. communiceren met ouders.
Werk samen met andere Verbreed je kennis/inzet van ICT Welke software/programma’s zijn
leerkrachten die ICT op een door andere/nieuwe vormen van eventueel thuis te gebruiken
interessante/effectieve manier in ICT in te zetten tijdens de les. door de leerling.
de klas inzetten. (Collegiale
consultatie)
Word lid van een forum deel Bespreek samen met je Geef ouders voorlichting over
ervaringen van andere leerlingen wat veilig computer en veilig internetgebruik.
leerkrachten. internetgebruik inhoud.
(internet protocol)

10. Vaardigheden van een E-teacher
Vaardigheden en toepassingen. Kennis en begrip. Waarden en attributen.
Heeft een visie aangaande de inzet Laat zien dat hij/zij ICT effectief in Ontwikkeld activiteiten waarin
en meerwaarde van ICT bij het kan zetten tijdens de les. gebruik word gemaakt van ICT om
lesgeven en leren. de leerprestaties en het leerproces
te verbeteren.
Waardeert de rol van ICT binnen de Heeft inzicht in de rol die ICT speelt Geeft effectief les met behulp van
bredere context van de leerling. binnen effectief leren en lesgeven. ICT.
Heeft hoge verwachtingen van alle Heeft voldoende /passende Beheert het gebruik van ICT door
leerlingen bij het gebruik van ICT, specialistische kennis van ICT In het de leerlingen en bevorderd de
hij/zij heeft begrip voor kwesties onderwijs . betrokkenheid en het leerproces.
rond gelijkheid en diversiteit.
Beoordeeld en evalueert de rol van Is in staat vast te stellen wat het Overziet de inzet van ICT tijdens
ICT bij het lesgeven en leren. niveau van de leerling is, en kan het leren, maakt inschattingen over
deze stimuleren en begeleiden bij het effect ervan en rapporteert de
zijn/haar verdere ontwikkeling. vooruitgang.
Ontwikkelt voldoende vakspecifieke Begrijpt dat hij/zij verantwoordelijk Zorgt dat het fysieke en virtuele
kennis en vaardigheden op het is voor de veiligheid van de leren veilig en effectief verloopt.
gebied van ICT. leerlingen en hun informatie.
Gebruikt ICT voor communicatie en
samenwerking.

11. Strategieën en vaardigheden van een succesvolle E-learner.
Hulp (durven) vragen. Eerst denken dan Leren op eigen tempo. Actief meedoen!
doen.
Overal kunnen werken. Voldoen aan de Realistisch zijn. Zelf doelen stellen.
(ook buiten klas) minimaal gestelde
doelen.
Jezelf en je werk Iedere (school)dag op Communiceren door Jezelf kunnen
serieus nemen. deze wijze werken. schrijven.(digitaal) motiveren en discipline
op kunnen leggen.
Openstaan voor het Kunnen plannen. Afleiding en
delen van ervaringen. onderbreking
voorkomen.

12. Abstracte ideeën en concepten vorm geven.
Werk voorbereiden, bewaren en delen.
Beeld/tekst manipuleren/ aanpassen.
Stimuleert het stellen van vragen en het geven van (directe)feedback.
Veel multimedia materiaal beschikbaar.
Duidelijke, efficiënte en dynamische instructie.
Motiveren en activeren door leerlingen te prikkelen.
Visueel en auditief ondersteunen.
Groot genoeg voor centrale instructie.
Makkelijk terugkijken op eerder aangeboden stof.
Verhoogde interactie tussen de leerkracht, de leerlingen,
het onderwerp en de technologie.

13. Substitutie fase. Fase van de lerende gebruiker.
Het digitaal schoolbord wordt grotendeels Er wordt meer gebruik gemaakt van reeds
gebruikt als vervanging van het aanwezige ICT vaardigheden. De leerkracht kan
krijtbord/whiteboard.. Leerkracht heeft lessen aanpassen en opslaan. De lessen worden
controle over het bord. Het wordt vooral steeds beter voorbereid en krijgen steeds meer
gebruikt om dingen aan leerlingen te laten structuur. Lessen zijn vooral eenrichtingverkeer.
zien (filmpjes, websites, plaatjes, etc) Leerkracht  Leerling. Bij technisch mankement
raakt de leerkracht snel gedemotiveerd.
Fase van de ingewijde gebruiker. Fase van de gevorderde gebruiker.
Lessen worden steeds beter voorbereid. Er Het veelal lineaire verloop van een les wordt
ontstaat tijdens de lessen steeds meer doorbroken. Aandacht voor de techniek is
interactiviteit tussen de leerkracht en de veranderd in aandacht voor de didactiek.
leerlingen. De leerkracht gaat beseffen dat het Multimedia wordt nu doelbewust ingezet op het
digibord nieuwe mogelijkheden biedt om beter moment dat het meerwaarde heeft. Het groeiende
les te geven en de leerling beter te laten leren. vertrouwen zorgt ervoor dat de leerkracht het
De leerlingen worden steeds actiever bij het digibord steeds vaker “spontaan” inzet tijdens de
digibord betrokken. les.
Fase van de samenwerkende gebruiker.
Het digitaal schoolbord wordt in deze fase door zowel leerkracht als leerling optimaal ingezet. Docent
houdt wel controle maar de leerlingen werken steeds vaker zelfstandig met het digibord. De docent
krijgt nu steeds meer de rol als coach, observator en facilitator van het leerproces. Het digibord biedt de
leerkracht nieuwe didactische en pedagogische mogelijkheden.
(Bron: Beauchamp, 2004)

14. Interactieve hulpmiddelen
Visualiser microscoop
Web cam Foto/video camera
New
Hdbord forum
Stemkastjes Tablet (i-pad)
Draadloos-
Tablet/Slate toetsenbord/muis

15. Samenwerking & ondersteuning
Leiderschap
Digitale ICT-
Visie
leermiddelen Infrastructuur
Didactisch gebruik van ICT voor leren
Bouwstenen 4 in balans, Vier in balans monitor 2009)

16. Bronnen:
Peter Kent – Ridchardson Primary School (Aus)
> “e-Teaching – The Elusive Promise” (2004)
> “Interactive Whiteboards and the yourney to e-Teaching”(2004)
Becta (Eng.)
> “Teaching interactively with Electronic whiteboards in the Primary
Phase(2010)”
> “21st Century teacher (2010)”
> “Designing e-learning resources to meet the needs of users”(2006)
> “Getting the most from your interactive whiteboard
A guide for secondary schools”(2005)
John Hattie
>“Distinguishing Expert Teachers from Novice and Experienced Teachers”
(2003)
T.J. SHUEL
> “The role of the student in learning from instruction. Contemporary
Educatonal Psychology.”(1988)
Meer weten?
Kennisnet
> “Vier in Balans Monitor”(2009)
Allard Bijlsma/Jori Mur
> “Handboek Digibord & Didactiek”(2010) Hal 11, stand B010