medicine

1. 1
GIÁM SÁT
SỨC KHỎE CÔNG CỘNG
Bài Giảng Cho Học Viên Đại Học
Nguyễn Đỗ Nguyên
Bộ Môn Dịch Tễ
Khoa Y Tế Công Cộng
Đại Học Y Dược TP. HCM

2. 2
1. Phân biệt những điểm khác biệt giữa GSSKCC
và giám sát y khoa.
2. Liệt kê ba mục đích cuả GSSKCC.
3. Liệt kê sáu công dụng của GSSKCC.
4. Mô tả bốn nguồn dữ kiện có thể sử dụng được
trong GSSKCC.
5. Liệt kê năm bước tiến hành GSSKCC.
i mS tS cKho Cô gCộng
Mục Tiêu Bài Giảng

3. 3
Theo dõi người đã tiếp xúc
bệnh nhiễm nhằm phát hiện sớm, cách ly
và kiểm soát
 Giám Sát Y khoa
Cung cấp những dữ kiện để
xác định ưu tiên, lập chương trình, và hành động
tăng cường và bảo vệ sức khỏe công cộng
 Giám Sát SKCC
i mS tS cKho Cô gCộng
GSSKCC và Giám Sát Y Khoa

4. 4
 Bệnh nhiễm
 Chấn thương
 Khuyết tật bẩm sinh
 Bệnh mạn tính
 Hành vi sức khoẻ
 Hệ Thống Giám Sát Bệnh Nhiễm
 Giám Sát SKCC
i mS tS cKho Cô gCộng
Hệ Thống Giám Sát

5. 5
Mục Đích GSCKCC

6. 6
2. Khảo sát Lịch sử tự nhiên,
và Dịch tễ học của bệnh
3. Cung cấp dữ kiện cho Lượng giá
i mS tS cKho Cô gCộng
Mục Đích
1. Khảo sát mô hình bệnh

7. 7
Tình hình bệnh, chết năm 2002 (Mắc/Chết %)
2002
Bệnh
lây
27,16
18,20
Không
lây
63,65
63,28
Tai nạn,
ngộ độc,
chấn
thương
37,02
34,01
46,70
35,40
46,40
46,93
59,20
52,10
55,50
53,60
53,71
55,22
39,45
43,96
41,91
33,89
39,04
41,80
42,65
44,71
1,28
2,23
1,80
6,10
11,70
19,18
13,85
20,64
9,27
13,76
9,18
18,52
19991998199519861976
Xu hướng bệnh, chết (Mắc/Chết %)
Nguồn: Niên giám thống kê y tế 2003
i mS tS cKho Cô gCộng
Mô Hình Bệnh

8. 8
Công Dụng của GSSKCC

9. 9
 Những thay đổi đột ngột
 Mô hình và Khuynh hướng
Phát hiện Dịch
 Theo dõi những hiện tượng sức khỏe
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng

10. 10
Năm Số mắc Số chết
1975 19.416 397
1976 6.151 158
1977 8.382 247
1978 17.055 484
1979 21.285 466
1980 11.997 301
1981 5.933 76
1982 11.281 155
1983 77.058 1.301
1984 14.581 283
1985 19.927 209
1986 15.242 233
1987 83.688 904
1988 51.796 614
Nguồn: Viện Pasteur
TP. HCM
i mS tS cKho Cô gCộng
Khuynh Hướng SXHD tại Việt Nam 1975-1988

11. 11
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
Số mắc
Nguồn: Viện Pasteur TP. HCM
i mS tS cKho Cô gCộng
Khuynh Hướng SXHD tại Việt Nam 1975-1988

12. 12
 Mô hình và khuynh hướng
 Đường lây HIV/AIDS
 Theo dõi những hiện tượng sức khỏe
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng
Quan hệ tình dục
Tiêm chích ma túy
Mẹ-Con
Tiêm chích ma túy
Quan hệ tình dục
Mẹ-Con
Safe
Sex

13. 13
 Thay đổi kháng nguyên
 Tính kháng kháng sinh
GSSKCC không chỉ là
trách nhiệm riêng của YTCC
 Đội Mũ An Toàn Trong Giao Thông
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng
 Theo dõi những hiện tượng sức khỏe

14. 14
 Tìm nguồn lây
 Kiểm soát lây lan
 Xác định đối tượng cảm nhiễm, nguy cơ
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng
 Điều Tra và Kiểm Soát Bệnh

15. 15
Taùc ñoäng cuûa chöông trình chuûng
ngöøa sôûi taïi Hoa Kyø
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng
 Lập Kế Hoạch Y Tế
 Đánh Giá Biện Pháp Can Thiệp và
Phòng Ngừa
Phân tích dữ kiện thứ cấp
 Nghiên Cứu
 Lưu Trữ Thông Tin

16. 16
100
Số ca/100.000
500
0
400
200
300
Tỉ suất mới mắc sởi hàng năm ở Hoa Kỳ
1980 1985 1990
Năm
19701960 1965 19751955
Tỉ suất mới mắc sởi 1980-1990
Số ca/100.000
Năm
80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
10
8
6
4
2
0
i mS tS cKho Cô gCộng
Công Dụng_Đánh Giá Biện Pháp Can Thiệp

17. 17
Tiến Hành GSSKCC

18. 18
 Thiếu chi tiết nhân thân
 Dữ kiện sơ cấp
 Dữ kiện thứ cấp
Giám sát cộng đồng hơn cá nhân
 Không sẵn có
Can thiệp lâu dài hơn ngắn hạn
 Tính giá trị không cao
i mS tS cKho Cô gCộng
1. Thu Thập Dữ Kiện

19. 19
 MẮC
 CHẾT
 Điều tra sức khỏe DÂN SỐ
 Những CHỈ TỐ bệnh
Súc vật
Môi trường
Thuốc, sinh phẩm
Giáo dục, lao động
i mS tS cKho Cô gCộng
1. Thu Thập Dữ Kiện
 Bốn nguồn dữ kiện thông dụng

20. 20
 Không Thường Qui
 Chết tại bệnh viện
Nguyên nhân +
 Không Hệ Thống
 Thiếu và Không Chính Xác
 Chết tại nhà
Nguyên nhân ?
 Nặng xin về Chết bệnh, chết già
i mS tS cKho Cô gCộng
1. Thu Thập Dữ Kiện
 Những hạn chế của dữ kiện chết

21. 21
 So sánh hiện tại với thời khoảng trước
 Bảng
 Biểu đồ
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian
 Mục Đích
 Phương Tiện

22. 22
Tuần
Quận
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng
Adams 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 3
Asotin 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Benton 0 0 0 0 2 1 0 2 0 3 8
Chelen 0 0 0 1 3 1 1 0 0 1 7
Clallam 0 0 0 1 0 0 0 0 2 0 3
Clark 0 0 0 3 8 13 11 6 0 55
Columbia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Cowlitz 0 0 3 0 0 6 4 9 0 24
Douglas 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Ferry 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Franklin 0 0 0 3 2 3 0 5 0 4 17
Garfeld 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1
Số ca viêm gan A được báo cáo theo quận và theo tuần lễ, 1989
1414
 Bảng
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian
2

23. 23
Sốt xuất huyết tại các tỉnh phía Nam,1975-1988
Nguồn: Phòng Dịch tễ, Viện Pasteur TP. HCM
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
Số mắc
 Biểu đồ
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian

24. 24
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian
 Mục Đích
 Xác định khuynh hướng lâu dài
 Biểu đồ
 Số đo tỉ lệ
 Phương Tiện

25. 25
Năm Số mắc Số chết
1975 19.416 397
1976 6.151 158
1977 8.382 247
1978 17.055 484
1979 21.285 466
1980 11.997 301
1981 5.933 76
Tính chu kỳ
Điều trị hiệu quả, nhưng phòng chống chưa hiệu quả
Năm Số mắc Số chết
1982 11.281 155
1983 77.058 1.301
1984 14.581 283
1985 19.927 209
1986 15.242 233
1987 83.688 904
1988 51.796 614
SXHD tại nam Việt Nam, 1975-1988 – Tính khuynh hướng
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian

26. 26
Năm Số mắc Số chết Tỉ suất chết / bệnh (%)
1991 94.630 403 0,43
1992 46.684 214 0,46
1993 48.527 160 0,33
1994 49.199 127 0,26
1995 81.612 274 0,34
Nguồn: Niên giám thống kê y tế 1995
Điều trị hiệu quả, nhưng phòng chống chưa hiệu quả
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Thời Gian
SXHD tại nam Việt Nam, 1975-1988 – Tính khuynh hướng

27. 27
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Nơi Chốn
 Phương Tiện
 Bảng
 Bản đồ
 Số đo tần số, tỉ suất

28. 28
Tuần
Quận
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tổng
Adams 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 3
Asotin 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Benton 0 0 0 0 2 1 0 2 0 3 8
Chelen 0 0 0 1 3 1 1 0 0 1 7
Clallam 0 0 0 1 0 0 0 0 2 0 3
Clark 0 0 0 3 8 13 11 6 0 55
Columbia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Cowlitz 0 0 3 0 0 6 4 9 0 24
Douglas 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Ferry 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Franklin 0 0 0 3 2 3 0 5 0 4 17
Garfeld 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1
Số ca viêm gan A được báo cáo theo quận và theo tuần lễ, 1989
1414
 Bảng
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Nơi Chốn
2

29. 29
PHOÁ LÔÙN
X
Bơm A
Bơm B
Bơm C
X
X
Bản đồ điểm (Dịch tã Luân Đôn
1854)

30. 30
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Tuổi
 Giới
 Chủng tộc
 Dân tộc, v.v.

31. 31
Tỉ suất mắc hội chứng Down theo tuổi mẹ
ở Thụy Điển (1968-1970) và Jerusalem (1964-1970)
Nguồn: Hook and Linksjo (1979), Harlap (1974)
0.1
1
10
100
16 21 26 31 36 41 46 51
Tuổi mẹ
Số ca bệnh/
1.000 ca sinh
Thụy Điển
Jerusalem
 Tuổi
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người

32. 32
Tỉ suất MT(+) phân bố theo tuổi và giới, Việt Nam 2002
Nguồn: Global Tuberculosis Control. WHO REPORT 2005
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+
Tuổi
Số ca/100.000
Nam
Nữ
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Giới

33. 33
Tỉ lệ tăng huyết áp phân bố theo chủng tộc ở Hoa kỳ
(Nhóm 20-74, HA>140/90mmHg, hiệu chỉnh theo tuổi)
Nguồn: The Atlas of Heart disease and Stroke. J. Mackay
và G.A. Mensah. 2004
1976-1980 1988-1994 1999-2000
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
%
Nam-Da đen
Nữ-Da đen
Nam-Da trắng
Nữ-Da trắng
Nam-Mexico
Nữ-Mexico
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Chủng tộc

34. 34
Tỉ lệ đái tháo đường ở người > 20 tuổi
Phân bố theo thu nhập, Ấn độ, 2000 (WHO, 2002)
Nguồn: The Atlas of Heart disease and Stroke.
J. Mackay và G.A. Mensah. 2004
22%
19%
13%
< 111 112-223 > 223
USD/ tháng
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Thu nhập

35. 35
Tỉ lệ tăng huyết áp theo trình độ học vấn
(nhóm >15 tuổi, HA > 160/95. Nam Phi, 1998)
Nguồn: The Atlas of Heart disease and Stroke. J. Mackay
và G.A. Mensah. 2004
Mù chữ < 5 năm 6-7 năm 8-11 năm 12 năm > 12 năm
Số năm học
0
5
10
15
20
25
30
%
Nam
Nữ
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Trình độ học vấn

36. 36
 Bệnh trẻ em
<1, 1-4, 5-9, 10-14, 15-19,  20
 Tử vong do viêm phổi và cúm (người già ++)
<1, 1-24, 25-44, 45-64, 65-74, 75-84,  85
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Tuổi
 Nhóm nhiều bệnh  Khoảng hẹp
 Nhóm ít bệnh  Khoảng rộng
 Xếp nhóm tuổi

37. 37
 <5 tuổi, 5-9, 10-14, …
i mS tS cKho Cô gCộng
2. Phân Tích Dữ Kiện_Người
 Tuổi
 Nhóm chuẩn theo điều tra dân số
 1-5 tuổi, 6-10, 11-15, … ?

38. 38
i mS tS cKho Cô gCộng
3. Lý Giải
 Bệnh thực sự có tăng
 Dân số tăng
 Chẩn đoán tốt hơn
 Báo cáo đúng hơn
 Báo cáo trùng lắp

39. 39
GSSKCC = Thông tin cho hành động
Có trách nhiệm hành động
= Có trách nhiệm giám sát
i mS tS cKho Cô gCộng
4-5. Thông Báo và Hành Động

40. 40
Những Hạn Chế

41. 41
 Thiếu kiến thức
 Nội dung báo cáo
 Trách nhiệm cuả ai
 Bệnh nào cần báo cáo
 Báo cáo thế nào, cho ai
i mS tS cKho Cô gCộng
Những Hạn Chế
 Báo cáo non

42. 42
 Thiếu hợp tác
 Mất thời gian
 Không bồi dưỡng
 Không phản hồi
i mS tS cKho Cô gCộng
Những Hạn Chế
 Báo cáo non
 Báo cáo trội
 Ca nặng, nhập viện
 Khi dư luận quan tâm

43. 43
i mS tS cKho Cô gCộng
Những Hạn Chế
 Không kịp thời
 Chẩn đoán chậm
 Qui trình cồng kềnh
 Không đúng
 Không biết tiêu chí
 Tiêu chí không thống nhất

44. 44
Cải Tiến

45. 45
i mS tS cKho Cô gCộng
Cải Tiến Hệ Thống Báo Cáo
 Tăng cường nhận thức
 Danh sách bệnh cần báo cáo
 Cách làm báo cáo
 Đơn giản hoá báo cáo
 Thường xuyên phản hồi
 Mở rộng mạng lưới giám sát