เมื่อมีการเสียชีวิตโดยผิดธรรมชาติ โดยไม่ทราบสาเหตุ โดยมีเหตุสงสัยในเชิงกฏหมาย แพทย์จะดำเนินการชันสูตรศพเพื่อหาสาเหตุแห่งการเสียชีวิต และในกรณีซึ่งการเสียชีวิตจากการฆ่าตัวตายหรือถูกบุคคลอื่นกระทำจนถึงแก่ความตายที่เป็นคดีความทางอาญา แพทย์ก็ต้องอาศัยความรู้เรื่องพยาธิวิทยาในเรื่องเกี่ยวกับสภาพการเปลี่ยนแปลงของร่างกายเมื่อเกิดการบาดเจ็บ การตาย และสภาพหลังการตาย มาใช้ชันสูตรศพเพื่อประเมินเพื่อหาสาเหตุและระยะเวลาของการตาย และประสานงานกับพนักงานสอบสวนเพื่อใช้ในการติดตามจับกุมตัวผู้กระทำความผิดมารับโทษ (เป็นหน้าที่ของพนักงานสอบสวนในการค้นหาและจัดเก็บพยานหลักฐาน)

1. Page1
การเปลี่ยนแปลงของรางกายหลังการเสียชีวิต
เอกสารประกอบการสอนวิชา Human Body & Health
รศ. สุรพล ศรีบุญทรง
การเรียนรูทําความเขาใจเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของปฏิกิริยาหลายอยางภายในรางกายของมนุษยหลังการ
เสียชีวิต (Postmortem Change) นั้น ในทางการแพทยถือเปนสวนที่สืบเนื่องจากการเรียนรูเรื่องการบาดเจ็บ
เสียหายของเซลล เนื้อเยื่อ อวัยวะ และรางกาย อันเปนการเรียนรูเรื่องการดําเนินไปของโรค หรือ พยาธิวิทยา
(Pathology) ในขั้นตอนสุดทายเมื่อชีวิตกาวขามเสนของการบาดเจ็บเสียหายที่เรียกวา non-
recovery injury หรือ point of No return
เพียงแตในสังคมโลกยังมีผูที่ดํารงชีวิตสัมพันธเกี่ยวเนื่องอยูกับความตายอยู
มากมาย อาทิ
 นักบวชที่ใชการปลงสังขารเปนชองทางหลุดพนจากบวงวัฏสงสารทางโลก
และเชื่อมโยงกับสังคมดวยกระบวนการพิธีการเกี่ยวกับความตาย
 สัปเหรอที่รับเอางานมีกลิ่นและสภาพปรากฏอันพึงสังเวชที่ผูคนสวนใหญลวนรังเกียจ
 จิตกรหรือศิลปนที่เรียนรูโครงสรางทางกายภาพของศพเพื่อนํามาสรางสรรผลงานอัน
ประณีตและสมจริงของภาพจําลองมนุษย ตลอดจนกระทั่งอาจจะนําลักษณะปรากฏ
ของศพมาสรางผลงานอันสรางความสะเทือนใจอยางรุนแรงใหแกผูชมผานผลงานของ
ตนเอง 1
 บุคลากรในกระบวนการยุติธรรมที่ตองมีความเขาใจเรื่องการเปลี่ยนแปลงของรางกายอัน
เกี่ยวเนื่องกับผลจากการละเมิดกฏหมาย
ฯลฯ
การเสียชีวิตในการรับรูทางสังคม ทางกฎหมาย และ ทางการแพทยมีลักษณะที่แตกตางกันทําใหบางครั้งเกิดการ
ลักลั่นกันไดหากมีสภาวะทีมิอาจจะกําหนดใหตรงกันไดตามคําจํากัดความ2 เชน ในยุคสมัยหนึ่งเคยมีปญหาวาผูปวย
ในหองดูแลพิเศษ (ICU) ซึ่งสมองไมสั่งการแลว แตยังมีชีพจร หัวใจยังเตน และยังหายใจไดดวยอุปกรณชวยชีวิต ไดรับ
สารอาหารและคงสภาพอยูไดดวยการบําบัดของบุคลากรทางการแพทยควรจะเรียกวาเสียชีวิตแลวหรือไม หากถือวา
เสียชีวิตแลวการตัดอวัยวะไปใชเพื่อประโยชนทางการแพทยนาจะไมมีความผิดหากไดรับการยินยอมจากญาติ แตหาก
1 ภาพจาก http://www.eccouncil.org/portals/ /Images/img/computerforensicss.png
2 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมาตรา 15 ระบุไววา "สภาพบุคคลยอมเริ่มแตเมื่อคลอดและอยูรอดเปนทารก สิ้นสุดลงเมื่อ
ตาย" และตามพระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2499ระบุไววา "คนตาย หมายความวาคนสิ้นชีวิตเทานั้น ลูกตายในทอง
หมายถึงลูกที่อยูในครรภมารดาเปนเวลาเกินกวา 28 สัปดาหและคลอดออกมาโดยไมมีชีวิต" สวนการตายตามหลักวิชาการแพทย
หมายถึง การหยุดทํางานของสมอง ระบบหายใจ และระบบไหลเวียนโลหิต และแพทยมักใชวิธีการตรวจดูเยื่อบุนัยนตาที่ไมมีการ
ตอบสนองตอแสงไฟ ภาวะสมองตายในการสรุปถึงการตายของผูปวย ซึ่ง เปนไปตามประกาศแพทยสภาเรื่องเกณฑการวินิจฉัยสมอง
ตาย ซึ่งไดกําหนดคุณสมบัติของแพทยผูทําการวินิจฉัยสมองตายเพื่อใหปราศจากขอสงสัย และยืนยันวาผูนั้นไดตายแลวตามกฎหมาย

2. Page2
ตีความวายังไมเสียชีวิต การปลดเครื่องมือที่ชวยพยุงชีวิตจะมิกลายเปนการฆาตกรรม และผูดําเนินการจะไมถูกเรียกวา
ฆาตกรหรอกหรือ ?
ยังไมนับรวมถึงปญหาสําคัญอยางเรื่องการระบุระยะเวลาที่เสียชีวิต ซึ่งยากมากที่จะกําหนดระยะเวลาใหได
ถูกตองแนนอน3 เพราะถึงแมเทคโนโลยีทางการแพทยจะไดรับการพัฒนาไปเปนอยางมาก แตคงจะมีแตเฉพาะผูนอน
รอความตายบนเตียงพรอมอุปกรณตรวจสัญญานชีพติดตั้งไว และมีผูสังเกตการณเฝาดูอยูอยางใกลชิดเทานั้นจึงจะบอก
ไดถึงเวลาแหงการตายแมนยํา หากเปนการสืบยอนหาเวลาจากสภาพศพ จะมีเงื่อนไขปจจัยที่มีผลตอสภาพการ
เปลี่ยนแปลงอยูมากมาย เชน ลักษณะแบคทีเรียในทางเดินอาหาร ปริมาณไขมันในรางกาย เมตตะบอลิซึ่มโดย
ธรรมชาติเฉพาะของแตละราง และแมกระทั่งรางเดียวกันหากเสียชีวิตภายใตสภาพแวดลอมที่แตกตางกัน การ
เปลี่ยนแปลงของรางกายก็จะมีความแตกตางกันโดยสิ้นเชิง ยิ่งเวลาหลังเสียชีวิตนานขึ้น ระยะเวลาการตายที่ประเมิน
ไดยิ่งมีความคลาดเคลื่อนมากขึ้น
อยางไรก็ตาม แมการระบุเวลาเสียชีวิตใหถูกตองจะเปนเรื่องยาก แตก็เปนสิ่งจําเปนที่ตองกระทํา เพราะ
หลายๆ ครั้งเปนประเด็นสําคัญในทางกฎหมายมาก ทั้งในทางอาญาและทางแพง ในทางอาญา เวลาเสียชีวิตจะชวย
บอกถึงเวลาของการฆาตกรรม ชวยในการจับกุมผูตองสงสัย และตัดผูที่ไมมีสวนเกี่ยวของกับการเสียชีวิตออกไป ใช
ยืนยันหรือหักลางขอแกตัวของผูตองสงสัย สวนในทางแพง เวลาเสียชีวิตอาจจะชวยบอกไดวาใครเปนทายาทผูรับมรดก
เชน ผูรับมรดกกับเจามรดกเสียชีวิตไลเลี่ยกัน การเกิดขึ้นกอนหรือหลังอาจจะสงผลใหรายชื่อทายาทหรือสัดสวนมรดก
เปลี่ยนแปลงไป หรือ กรณีที่เกี่ยวของกับการรับเงินประกันชีวิต บางครั้งอาจจะมีการกําหนดวันเวลาสิ้นสุดการเอา
ประกันเขามาเกี่ยวของ
ประเภทของการเสียชีวิต
การเสียชีวิตของมนุษย สามารถแบงออกเปน 3 ประเภทไดแก
1. การเสียชีวิตตามธรรมชาติ
2. การเสียชีวิตผิดธรรมชาติ4 ซึ่งแจกแจงลงไปไดอีกเปน
 การเสียชีวิตจากอุบัติเหตุ
 การเสียชีวิตจากฆาตัวตาย
 การเสียชีวิตจากถูกฆาตกรรม
 การเสียชีวิตที่ระบุสาเหตุการตายไมได
3 มีข้อสังเกตุว่าการเสียชีวิตนสถานพยาบาลส่วนใหญ่มักถูกบันทึกว่าเกิดขึนประมาณ . น. ซึงบ่อยครังมิใช่เวลาของการเสียชีวิตจริง แต่เป็น
ช่วงเวลาทีพยาบาลเวรเช้าเดินแจกยาและเพิงได้พบศพ เวลาตายจึงกลายเป็นเวลาพบศพแทน
4 การตายผิดธรรมชาติตามทีระบุไว้ในประมวลกฎหมายวิธีวิจารณาความอาญา มาตรา 148 ได้แก่การฆ่าตัวตาย การถูกฆ่าตาย การถูกสัตว์ทํา
ร้าย การตายโดยอุบัติเหตุและการตายโดยไม่ปรากฏเหตุ

3. Page3
3. การเสียชีวิตโดยผลของกฎหมาย ซึ่งบางครั้งไมอาจจะพิสูจนยืนยันได ไดแกการหายสาบสูญของบุคคลตามที่
กฎหมายไดกําหนดไว
ภาพจาก http://www.leec.co.uk/resources/uploads/images/PME-R%20Post%20Mortem%20Table%20Tech%20Web.jpg
เมื่อมีการเสียชีวิตโดยผิดธรรมชาติ โดยไมทราบสาเหตุ โดยมีเหตุสงสัยในเชิงกฏหมาย แพทยจะดําเนินการ
ชันสูตรศพเพื่อหาสาเหตุแหงการเสียชีวิต และในกรณีซึ่งการเสียชีวิตจากการฆาตัวตายหรือถูกบุคคลอื่นกระทําจนถึง
แกความตายที่เปนคดีความทางอาญา แพทยก็ตองอาศัยความรูเรื่องพยาธิวิทยาในเรื่องเกี่ยวกับสภาพการเปลี่ยนแปลง
ของรางกายเมื่อเกิดการบาดเจ็บ การตาย และสภาพหลังการตาย มาใชชันสูตรศพเพื่อประเมินเพื่อหาสาเหตุและ
ระยะเวลาของการตาย และประสานงานกับพนักงานสอบสวนเพื่อใชในการติดตามจับกุมตัวผูกระทําความผิดมารับโทษ
(เปนหนาที่ของพนักงานสอบสวนในการคนหาและจัดเก็บพยานหลักฐาน)

4. Page4
รางกายหลังการเสียชีวิต
เมื่อมีการเสียชีวิตในระยะแรก จะตรวจสอบยืนยันไดจากการเปลี่ยนแปลงของรางกาย ดังนี้
 ไมแสดงออกถึงการมีสติรูตัวใดๆ
 ไมมีตอบสนองแบบรีเฟล็กซตอการกระตุน (reflex Muscular Flaccidity)
 ไมมีการทํางานของอวัยวะที่สําคัญตอการดํารงชีพ ไดแก หัวใจหยุดเตน ปอดไมมีการหายใจ
 ไมมีปฏิกิริยาแหงชีวิต (Vital Reaction) ใด ๆ บงบอกวายังมีชีวิต (นิยมตรวจดูที่ลูกตา)
อันเปนการยืนยันชัดเจนวาเจาของรางไดมีการเสียชีวิตอยางแนนอนแลว ซึ่งภายใน 2 – 3 ชั่วโมงแรกนั้น
รางกายจะยังอุนอยู และมีลักษณะออนปวกเปยกเนื่องเจาของรางไมอาจจะใชโครงกระดูกเอ็น และกลามเนื้อของตนใน
การทรงตัว คงฝนแรงโนมถวงตามธรรมชาติไดอีกตอไป (ยกเวนบางรายที่มีอาการหดเกร็งของกลามเนื้อ หรือที่เรียกวา
คาดาเวอริคสปสซั่มขณะเสียชีวิต) การเปลี่ยนแปลงที่จะติดตามมา และถูกใชเปนเครื่องมือสําหรับแพทยในการ
คํานวนหาเวลาเสียชีวิต ประกอบไปดวย
 สภาพแข็งทื่อหลังตาย (Rigor Mortis) รางกายจะเริ่มแข็งตัว โดยเริ่มจากบริเวณกราม นิ้วมือ แขนขา
และลําคอ แลวแผกระจายออกไปสูลําตัว เกิดจาก ATP ที่มีอยูในกลามเนื้อภายในรางกายจะคอย ๆ
เริ่มหมดไป สารโปรตีน actin กับ myosin ในเซลลกลามเนื้อจะจับตัวกัน ทําใหกลามเนื้อเริ่มตน
แข็งตัว ภายในระยะเวลาประมาณ 1–2 ชั่วโมง ปรากฏเต็มที่ประมาณ 6-12 ชั่วโมง และสลายไป
ภายหลังระยะเวลาประมาณ 24 ชั่วโมง
 การลดลงของอุณหภูมิรางกายหลังตาย (Algor Mortis) เมื่อไมมีเมตะบอลิซึ่มในการชวยรักษาความ
อบอุนของรางกาย อุณหภูมิรางกายจะลดลงประมาณ 1.5 0F หรือ ½ - 1 0C ตอชั่วโมง โดยอาจ
คํานวนเวลาการเสียชีวิตไดอยางคราวๆ จากสูตรของมอรริทซ (Moritz’s Formular) โดยเอาตัวเลข
อุณหภูมิรางกายกอเสียชีวิต 98.6 0F เปนตัวตั้ง แลวนําอุณหภูมิของศพที่วัดไดจากทางทวารหนักมาลบ
แลวหารดวย 1.5 0F ไดคําตอบเปนระยะเวลาการตาย (ชั่วโมง)
 รอยเขียวช้ําหลังตาย (Livor Mortis ) เมื่อหัวใจไมไดสูบฉีดเลือดแลว เม็ดเลือดแดงก็ตกลงสูเบื้องต่ําตาม
แรงโนมถวงของโลก ทําใหผิวดานลางมีสีแดงคล้ําปนน้ําตาล5 หรือสีแดงๆ ดําๆ (คนถูกแขวนคอตาย หรือ
ยืนตาย จึงปรากฎสีเขมบริเวณขา ในขณะที่คนที่ตายแลวถูกนําศพไปทิ้งจึงมักปรากฏตําแหนงผิวเขมที่ไม
สอดคลองกับสภาพความเปนจริง เชน นอนหงายแตผิวเขมแดงดานหนาและหนาอก) Livor Mortis
จะปรากฏใหเห็นไดหลังจากการตายประมาณ 2 ชั่วโมง
 การเนาสลายตัว (Postmortem Decomposition) ศพมีการสลายตัว 2 ลักษณะทั้งจากภายในเซลล
ของตนเองอันเนื่องจากการแตกตัวของ lysosome (ไมเกิดการเนา) และการยอยสลายจากแบคทีเรียที่
เพิ่มจํานวนขึ้นอยางรวดเร็วหลังการตาย ทําใหรางกายเริ่มมีการบวมอืดมีสีเขียวพอสังเกตไดจากบริเวณ
5 บางครัง Livor Mortis จะออกเป็นสีแดงสด แดงเชอร์รี บ่งบอกถึงการได้รับพิษจากก๊าซคาร์บอนมอนนอกไซด์เข้าไปจับกับฮีโมโกลบินในเลือด
อย่างพวกทีเสียชีวิตเพราะไปจอดรถเปิดแอร์นอนตามข้างทาง

5. Page5
ทองที่มีแบคทีเรียอยูมาก มีกลิ่นเหม็นเนาจากกาซที่เกิดจากการยอยสลายเนื้อเยื่อ สวนใหญเปนกาซ
ไฮโดรเจนซัลไฟด ซึ่งกาซนี้จะซึมซาบออกไปตามเสนเลือด ทําใหเสนเลือดเกิดเปนสีเขียวคล้ํา เปนลวดลาย
มองดูคลายกับลายของหินออนปรากฏบนบริเวณผิวหนังทั่วทั้งรางกายเรียกวา "Marbling" เนื้อเยื่อใต
ผิวหนังเกิดการเนาสลายตัว ทําใหเกิดน้ําเหลืองดันใตผิวหนังสงผลใหผิวหนังโปงบวม แรงดันของกาซที่
เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ผนวกกับการคลายตัวของกลามเนื้อที่เหนียว ทําใหอวัยวะบางสวนถูกดันเคลื่อนจากที่เชน
ลิ้นถูกดันออกมาจุกปาก ลูกนัยนตาทั้งถูกดันใหถลนออกมานอกเบาตา การอืดเนาของศพพบไดประมาณ
12–24 ชั่วโมง อาจตรวจดูสภาพการเนาเปอยของเนื้อเยื่อไดดวยการใชนิ้วจิ้มลงไปบนผิวหนัง หากมีการ
แยกตัวระหวางผิวหนังชั้นนอกกับผิวหนังชั้นในก็บงบอกวาอยูในระยะเนาปานกลาง6 ประกอบกับขอ
สังเกตุที่ไดจากหนวด ขน และเสนผมที่เปลี่ยนสภาพไป (เนาแลวหลุดงาย) รางกายทั่วไปถูกดันจนขอตาง
ๆ มีการงอ นิ้วมือบวมเปงกางออก เปนการอืดของรางกายอยางเต็มที่ ในอุณหภูมิประเทศไทยใชเวลา
ประมาณ 3-4 วันหลังจากตาย หลังจากนั้นการยอยสลายจากแบคทีเรียจะดําเนินตอไปเรื่อยๆ โดยมีกลิ่น
เหม็นตอเนื่องไปอีกหลายเดือน และสลายหมดจนเหลือแตซากกระดูกในเวลาประมาณ 1 ป
 การเจริญเติบโตของหนอนที่พบในศพ (Insect Activity) ศพที่ตายมานาน ทิ้งไวในที่รกราง จะมี
พยานหลักฐานประเภทแมลงกินซาก7เขามาเกี่ยวของดวย สารเคมีในศพเชนที่เกิดขึ้นจากการยอยสลาย
อาหารของแบคทีเรียในลําไสจะสงกลิ่นเรียกแมลงมาไดอยางหลากหลาย
ปรากฏการณตางๆ ที่ไดยกตัวอยางมานี้ มีสาเหตุและกระบวนการที่แตกตางกัน เมื่อนํามาผนวกรวมกันจะสรุป
ไดเปนขอสังเกตุเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของศพที่มีการรบกวนจากธรรมชาติและแมลงไมมากนัก ไปตามลําดับคราวๆ
(ตองบวกลบเวลา 30% - 50% สําหรับความคลาดเคลื่อน) ดังนี้
 ภายใน 2 – 3 ชั่วโมงแรก ศพจะยังอุนอยู และมีลักษณะออนปวกเปยก
 6 ชั่วโมง จะเกิดการแข็งตัวของกลามเนื้อตามรางกายบางสวน
 12 ชั่วโมง จะเกิดการแข็งตัวของกลามเนื้อเต็มที่ทั่วทั้งตัว
 18 ชั่วโมง การแข็งตัวของกลามเนื้อเริ่มคลายตัว เกิดการแข็งตัวของกลามเนื้อไมทั่วตัว
 24 ชั่วโมง การแข็งตัวของกลามเนื้อเริ่มคลายจนเกือบหมด เกิดการแข็งตัวของกลามเนื้อไมทั่วตัว ที่
บริเวณทองนอยเริ่มมีสีเขียวปรากฏซึ่งเกิดจากกาซในรางกาย
6 บางตําราแยกการเน่าและการเปลียนแปลงของศพเป็น ระยะ ระยะสด ระยะขึนอืด ระยะเน่า ระยะแห้ง ระยะเหลือแต่ซาก
7 มีการบันทึกเป็นเอกสารไว้ตังแต่ ค.ศ. ว่า เจ้าหน้ทีรัฐจีนชือ ซุงสือ ได้เขียนตําราทีแปลเป็นภาษาอังกฤษได้ว่า “The washing of
Wrongs” ซึงระบุถึงวิธีการใช้แมลงยืนยันการฆาตกรรม โดยใช้เคียวทุกเล่มในหมู่บ้านมาวางเรียงกัน แล้วสังเกตุดูแมลงทีบินมาตอมเคียว เพือ
สืบสวนย้อนกลับไปหาอาวุธสังหารของผู้ต้องสงสัย ส่วนการนําความรู้เรืองแมลง(กีฏวิทยา)มาใช้พิสูจน์ยืนยันทางนิติเวชของฝรังชาติตะวันตกเพิง
เริมมีขึนเป็นครังแรกในฝรังเศส ปี ค.ศ. โดย ดร.แบร์กเรต์ ดาร์บัวส์ ผู้ใช้แมลงในศพทารกทีถูกซ่อนไว้ในผนังฉาบปูนมาเป็นเครืองมือคํานวน
กลับไปหาช่วงเวลาการเสียชีวิตของทารกรายดังกล่าว

6. Page6
 48 ชั่วโมง รางกายเกิดการออนตัว ไมมีการแข็งตัวของกลามเนื้อหลงเหลืออยู สัมผัสและคล้ําตามรางกาย
สวนบนจะมีเสนเลือดขึ้นเขียวทั่วไป รางกายเริ่มมีการบวมอืดพอสังเกตได
 4 วัน รางกายเกิดการขึ้นอืดเต็มที่ ลิ้นจุกปาก ตาถลน ผิวหนังลอกตัวในบางสวน ใบหนาบวมฉุและคล้ํา
จัด
 7 วัน เนื้อเยื่อบางสวนของรางกายเริ่มหายไปบางสวน เชนที่บริเวณหนาผากหรือใบหนา อาจจะมองเห็น
กระดูกหนาผากหรือกระดูกโหนกแกมบางสวน
 2 อาทิตย รางกายเริ่มเขาสูกระบวนการเนาสลายตัว เนื้อเยื่อของรางกายสลายตัวมากขึ้น อาจจะมองเห็น
กระดูกซี่โครงและอวัยวะในชองอกเนาอยูภายในรางกาย มีกลิ่นเหม็นเนาอยางมาก
 3 อาทิตยแรก เนื้อเยื่อตามรางกายเริ่มมีการสลายตัวมากขึ้น ศีรษะดานบนอาจจะเหลือแตเพียง
กะโหลก กระดูกซี่โครงเริ่มมองเห็นมากขึ้น เนื้อเยื่อหนาทองหายไป สามารถมองเห็นลําไสและอวัยวะใน
ชองทองไดอยางชัดเจน เกิดการเนาสลายตัวทั่วทั้งรางกาย
 1 เดือน เนื้อเยื่อตามรางกายเกิดการสลายตัวจนเกือบหมดทั้งตัว แตยังคงมีเนื้อเยื่อบางสวนหลงเหลืออยู
เชนบริเวณตนขา สะโพกหรือหลังสวนที่รางกายนอนทับอยู
 3 เดือน รางกายจะไมมีเนื้อเยื่อเหลือเลย กระดูกบางสวนเชนนิ้วมือนิ้วเทาหลุดออกจากกัน แตกระดูกสัน
หลังยังยึดติดกันไดดวยพังผืด
 6 เดือน กระดูกตาง ๆ ตามรางกายเริ่มหลุดออกจากกันเปนชิ้น ๆ พังผืด เสนเอ็นเกิดการสลายตัวจนหมด
มีกลิ่นเหม็นเนาหลงเหลืออยูบางเล็กนอย
 1 ป รางกายจะมีสภาพเหมือนกับตายมาแลวประมาณ 6 เดือน แตจะไมมีกลิ่นเหม็นเนา รางกายจะ
คงเหลือแตโครงกระดูกลวน ๆ
อยางไรก็ตาม สภาพการเปลี่ยนแปลงของศพตามระยะเวลาโดยทั่วไปนี้อาจจะคลาดเคลื่อนไปจากนี้ไดถึง
มากกวา 50% หากมีการกระทํา หรือถูกรบกวนอยางรุนแรงจากสภาพแวดลอม เชน กระแสน้ําที่รุนแรงชะเนื้อเยื่อ
เปอยเนาหลุดไปจนเหลือแตโครง โดนรุมทึ้งจากสัตวกินซาก ฝูงแมลง กระแสลมทะเลทราย สภาพอากาศรอนจัด
(อบจนแหง)หนาวจัด (เหมือนถูกแชแข็ง) การถูกแชในหลมปลัก สินแร ฯลฯ อีกทั้งปจจัยภายในศพเองก็มีผลตอความ
คลาดเคลื่อนของสภาพศพที่ปรากฏตามเวลาไปไดมาก เชน ศพผอมมีอัตราการเนาต่ํากวาศพมีไขมันมาก แบคทีเรียใน
ลําไสที่แตกตางกัน การฉีดฟอรมาลิน หรือศพของเกจิอาจารยทั้งหลาย

7. Page7
ภาพวาด The anatomy lesson of Dr. Nicolaes Tulp ของ Rembrandt Harmensz. van Rijn จาก
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%9F%E0%B8%A5%E0%B9%8C:Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_007.jpg
นิติเวชวิทยา และ อาชญวิทยา
งานที่ผูคนมักจะนึกถึงเปนลําดับแรกๆ เมื่อนึกถึงสภาพการเปลี่ยนแปลงของรางกายหลังการตาย คือ งานดาน
นิติเวชวิทยา (Forensic Sciences) และงานอาชญวิทยา (Criminology) ซึ่งมีลักษณะซอนทับกันอยูกลายๆ โดย
นิติเวชวิทยา คือ การตรวจหลักฐานทางกายภาพดวยหลักวิทยาศาสตรเพื่อวัตถุประสงคทางกฏหมาย แตงานจํานวน
มากมักเกี่ยวเนื่องกับสาเหตุของการตาย (Cause of death) และการคนหาหลักฐาน (Evidences) ที่จะชวยมัดตัวผู
ตองสงสัย หรือจะชวยใหผูตองสงสัยหลุดจากขอกลาวหาในกรณีที่เขาเปนผูบริสุทธิ์ อันเปนสวนของสาขาวิชาที่เรียกวา
หรือ อาชญวิทยา โดยเรื่องราวเกี่ยวกับอาชญากรรมเหลานี้มักเปนเรื่องซึ่งผูคนสวนใหญมักสนใจใครรู ดังจะเห็นได
จากสารคดี และภาพยนตโทรทัศนจํานวนมากนําไปใชในการพล็อตเปนปมสําคัญของเรื่อง ไมวาจะเปน ซีรีสทาง
โทรทัศนอยาง Dr. Quincy, หรือซี่รีสกลุม CSI (Crime Scene Investigation) หรือภาพยนตรสารคดี Face of
the death ฯลฯ
หลักการพื้นฐานของอาชญวิทยา คือ ทุกการกระทํายอมสงผลใหเกิดรองรอยที่อาจสืบยอนคนไปหาสาเหตุได
เสมอ สมมติวาที่เกิดเหตุเปนหองหรือสถานที่หนึ่ง ทุกครั้งที่มีผูผานเขามายอมสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงภายใน

8. Page8
สถานที่ดังกลาว หรือกลาวเปนกฏเกณฑทางกายภาพวา เมื่อวัตถุทางกายภาพ 2 ชิ้น (วัตถุทางกายภาพนี้กินรวมไปถึง
สิ่งมีชีวิตดวย) เขามาสัมผัสกัน ยอมมีการถายโอนจากวัตถุหนึ่งไปยังอีกวัตถุหนึ่งเสมอ (หลักการเปลี่ยนแปลงของโล
คารด)
งานที่นักอาชญวิทยาจะตองเกี่ยวของบอยๆ นั้น ไดแก
 การพิสูจนยืนยันตัวบุคคลจากภาพถาย ลายมานตา เลือด ดีเอ็นเอ แผนที่ฟน
 การสรางภาพ 2 มิติ 3 มิติ กระทั่งโมเดลหุนปน หุนหลอจากหลักฐานที่หลงเหลือ
 การระบุอาวุธ ผลจากการใช และผูใช
 การเก็บหลักฐานบริเวณสถานที่เกิดเหตุ การระบุตัวเจาของหลักฐานอยาง เสนผม เสนขน เสนใย แกว
รอยรองเทา รอยนิ้วมือ8 ตลอดจนการสรางภาพจําลองบริเวณสถานที่เกิดเหตุ
 การใชอุปกรณ เทคนิคและเครื่องไมเครื่องมือสมัยใหมที่ไดรับการพัฒนาขึ้นเพื่องานนิติเวชและอาชญวิทยา
เปนการเฉพาะ เชน เครื่องวัดปริมาณสารพิษอยางอัลกอฮอลลจากเลือด จากลมหายใจ เครื่องพิสูจนเขมา
ปน9 รองเกลียวลํากลองบนกระสุน บนปลอก อุปกรณและเทคนิคการพิสูจนตําแหนงและทิศทางของ
กระสุน ฯลฯ
 ลักษณะที่เลือดปรากฏอยูในสภาพแวดลอมที่เกิดเหตุ
วากันงานนิติเวชวิทยาเริ่มไดรับความสนใจจากสังคมมากขึ้น เปนผลมาจากที่ทางการไมสามารถหาตัวคนรายใน
คดีสําคัญ อยางเชน แจ็ค เดอะ ริปเปอร มาลงโทษได และเมื่อสังคมมีความสลับซับซอนมากขึ้น งานนิติเวช และ
อาชญวิทยาก็ตองปรับตัวอยางรวดเร็วเพื่อใหทันตอสภาพการเปลี่ยนแปลงทางสังคม อาทิเชน การอําพรางศพในอดีต
นั้นอาจจะกระทํากันไดงายๆ แคนําศพไปทิ้งไวตามที่รกรางหางไกลผูคน แตเมื่อชุมชนเมืองขยายตัวออกไปจนแทบไม
เหลือพื้นที่รกรางใหเพียงพอตอการทิ้งศพ และความหนาแนนของผูอยูอาศัยไมเอื้อตอการขนศพใสรถไปทิ้งไปเผา
ทําลาย อาชญากรก็ตองพลิกแพลงไปใชวิธีการหั่นศพใหเปนชิ้นเล็กชิ้นนอยกอนซุกซอนแอบนําไปทิ้ง
นอกจากนี้ ในอดีตผูคนอยูหางไกลกันเปนชุมชนยอยๆ การฆาตกรรมก็มักจะเกิดขึ้นโดยผูคนที่ใกลชิดคุนเคยกัน
ในชุมชน แตพอชุมชนเปลี่ยนไปเปนชุมชนเมือง ฆาตกรรมจากคนแปลกหนาก็ทวีปริมาณขึ้นอยางพรวดพราด พรอม
กับที่ความรูและวิทยาการสมัยใหมก็ชวยใหกระบวนการยุติธรรมมีประสิทธิภาพในการนําผูทําผิดมาลงโทศไดดีขึ้น ไม
วาจะเปนเรื่องเทคโนโลยีทางภาพ กลองดิจิตัล คอมพิวเตอร อุปกรณตรวจวิเคราะหทางหองปฏิบัติการ ฐานขอมูล
อาชญากรรม ลายพิมพดีเอ็นเอ10 (DNA finger print) ฯลฯ
8 ในอดีตเคยใช้วิธีการโรยแป้ งบนแปรงเพือปัดให้ติดกับคราบนํา นํามันบนลายนิวมือ แต่มักจะไม่สามารถจําแนกรายนิวมือแฝงได้ ต่อมาจังมีการ
พัฒนาแปรงและผงพิมพ์แม่เหล็กขึนมาเพือใช้กับรายนิวมือโดยเฉพาะ
9 ตัวอย่างเช่นการจ่อยิงระยะประชิด บางครังใกล้แค่ปากลํากล้องกดลงบนผิวเหยือ จะส่งผลให้เกิดแผลฉีกแตกออกรอบด้านเป็นรูปดาวเนืองจาก
ก๊าซทีขยายตัวจากปากกระบอกปืนอัดให้ผิวหนังยืดจนปริเนือเบืองล่างฉีกแยกจากกัน และขม่าดินปืนจะกระจายออกเป็นวงไปรอบกระบอกปืนทีถูก
ผลักให้เคลือนถอยหลังไปจากแรงอัดระเบิดของดินปืน
10 % ของดีเอ็นเอมนุษย์มีลักษณะเหมือนกัน มีเพียง % เท่านันทีแตกต่างกัน แต่ความแตกต่าง % นีเด่นชัดมากจนเราสามารถพิสูจน์
จําแนกตัวบุคคลได้อย่างถูกต้องแม่นยํา และสามารถใช้อ้างอิงความเชือมโยงในทางพันธุกรรมระหว่างกัน เช่นใช้ยืนยันความเป็นพ่อแม่ลูกกันได้

9. Page9
อยางไรก็ดี โลกจะเปลี่ยนไปมากมายเพียงไร ก็ยังเปนการเปลี่ยนแปลงในลักษณะของการเพิ่มพูนความรูและ
เทคโนโลยีเทานั้น สติปญญา และกิเลศตัณหาพื้นฐานที่นําไปสูอาชญากรรมยังคงเปนไปดวยเรื่องราวเดิมๆ ฆาตกรฆา
ขมขืนสวนใหญยังคงเปนผูชายอายุระหวาง 18 – 35 ป ที่อาศัยอยูในละแวก 40 กิโลเมตรจากที่พักเหยื่อ
การเก็บหลักฐานในที่เกิดเหตุ
ศพทุกศพที่ผานเขาสูกระบวนการตรวจสอบทางนิติเวชวิทยา หรืออาชญวิทยา จะตองมีการตรวจสอบยืนยันใน
ทุกขั้นตอนเพื่อความตอเนื่องของหลักฐาน และสามารถจํากัดจํานวนบุคคลผูมีโอกาสเกี่ยวของหรือสัมผัสกับหลักฐาน
แวดลอม การกั้นพื้นที่เฉพาะเพื่อกันบุคคลอื่นๆ ที่ไมเกี่ยวของออกไป11จึงเปนสิ่งจําเปนมากสําหรับงานอาชญวิทยา
และประเทศที่เจริญแลวจะไมปลอยใหผูบังคับบัญชาตํารวจเขาไปใชพื้นที่แวดลอมสําหรับการแถลงขาวตอสื่อมวลชน12
ตองมีการผูกปายระบุขอมูลไวบนศพ มีการถายภาพสถานที่เกิดเหตุเพื่อระบุตําแหนงที่ตั้ง การจัดวางสิ่งของ13 และ
สภาพแวดลอม14ขณะเมื่อพบศพไวอยางชัดเจน ฯลฯ การเคลื่อนยายศพควรเปนไปอยางระมัดระวังโดยผูที่มีความรู
ความชํานาญเฉพาะทาง เพราะแพทยผูชันสูตรศพมิไดไปอยูรวมในสถานที่เกิดเหตุดวย ยอมอยากใหศพอยูในสภาพ
เดิมเหมือนเมื่อตอนถึงแกความตาย หรือเมื่อตอนศพถูกพบ (หากมีการเคลื่อนยายศพหลังการตาย การเปลี่ยนแปลง
แบบ livor mortis จะชวยยืนยันไดวาศพถูกเคลื่อนยายหรือไม)
แตทั้งนี้ ดวยเหตุสุดวิสัยอาจจะทําใหไมสามารถคงสภาพรางศพไวเชนขณะเสียชีวิตได ยกตัวอยางเชน ผูที่เพิ่ง
เสียชีวิตอาจจะถูกบุคลากรทางการแพทยเปลี่ยนแปลงสภาพไปจากเดิมไดอยางมากเมื่อเขาสูกระบวนการชวยชีวิต
อยางการตัดเสื้อผาที่เกะกะทิ้งไป การชําระลางทําความสะอาดรางเพื่อใหเห็นสภาพความบาดเจ็บไดชัดเจน ฯลฯ
เพราะบุคลากรทางการแพทยมักเปนหวงเรื่องการชวยชีวิตมากกวาการเก็บหลักฐาน (ที่แยกวานั้น คือ บาง
สถานพยาบาลอาจจะมุงความสะอาดสะอาน และความเปนระเบียบเรียบรอยมากกวาเรื่องการเก็บรักษาหลักฐานอยาง
11 ชัวโมงแรกของการเกิดเหตุ/การพบศพนันถือเป็นช่วงเวลาวิกฤตของการสืบหาสาเหตุ ผู้พบศพคนแรกอาจจะเป็นได้ทังฆาตกร และผู้ทีพยายาม
ยือยุดฉุดรังผู้เคราะห์ร้ายออกจากเงือมมือของมัจจุราช หากเปิดให้มีการปนเปือนของหลักฐานย่อมจะทําให้ยากต่อการยืนยันความเกียวข้องของ
หลักฐาน
12 ในสหรัฐฯ มีการกันแนวแถบกันสีเหลืองไว้ ชัน ชันในเป็นส่วนทีกันสถานทีเกิดเหตุไว้ภายในเพือให้เจ้าหน้าทีนิติเวชปฏิบัติหน้าทีได้โดยไม่ถูก
รบกวน ชันนอกกันไว้ให้สําหรับผู้หลักผู้ใหญ่ทีมักจะแวะเข้าในสถานที และแถลงข่าวให้กับสือมวลชนเพือผลทางภาพพจน์
13กรณีทีเป็นหลักฐานทีจะถูกนําไปทดสอบดีเอ็นเอจะต้องเก็บไว้ทีแห้งเพือกันการเสือมสลาย แต่หากเป็นการเช็ดด้วยสําลีพันปลายไม้ ก็ต้องใช้
สําลีเปียกเพือให้ซับเอาสิงทีเป็นหลักฐานขึนมาไว้ได้ เชือกันว่าเยือบุผิวกระพุ้งแก้มและนําลายเป็นแหล่งตรวจหาดีเอ็นเอทีดีทีสุด จึงมักจะใช้สําลี
พันปลายไม้กวาดวนเข้าไปในกระพุ้งแก้มของผู้ได้รับการทดสอบ หากมีข้อสงสัยเรืองการข่มขืนกระทําชําเราก็จะมีชุดอุปกรณ์ตรวจสอบเป็นการ
เฉพาะ ส่วน เครืองประดับทีได้รับการบันทึกนัน มักไม่มีการระบุถึงเรืองความสวยงามหรือมูลค่า แต่จะระบุเพียงว่าโลหะ หรือหิน สีเหลือง สีขาว
หรือสีอะไร พร้อมภาพถ่ายประกอบ
14 ควรปิดเครืองปรับอากาศเพือไม่ให้พัดลม เป่าเส้นด้าย เส้นผม ใยผ้า ปลิวกระจัดกระจายไปจากตําแหน่งเดิม

10. Page10
การหอคลุมศพเพื่อปดบังสายตาผูที่ไมเกี่ยวของนั้น หากมิไดมีการกําหนดมาตรการ หรือมีอุปกรณเคลื่อนยายเฉพาะ15
ก็อาจจะเกิดปญหาเรื่องหลักฐานทางคดีไดเชนกัน)
หรือแมกระทั่ง เหตุการณที่ไมเกี่ยวของกับงานทางคดีก็ควรจะใชมาตรการตรวจสอบยืนยันความถูกตองและ
ความตอเนื่องของการสงตอวัตถุทางกายภาพเชนเดียวกัน เพื่อมิใหเกิดปญหาการสลับสับเปลี่ยนเด็กแรกคลอดผิดตัว
(เด็กทารกแรกคลอดจะดูยากมากวาเปนคนไหนกันแน) หรือการสลับศพที่จะถูกนําไปประกอบพิธีทางศาสนาใน
ขั้นตอนตอไป (ศพคนผิวดําสวนใหญก็จะสีผิวเปลี่ยนไปในทางสีเขียวๆ คลายกัน ยิ่งกับศพที่เริ่มมีการเนาแลวยิ่งยาก
ตอการระบุตัวตน เพราะแมกระทั่งคนใกลชิดก็มักจะจดจําสัดสวนความสูงของผูใกลชิดตนเองไดเพียงคราวๆ ยิ่งเรื่อง
ความอวนหรือน้ําหนักนั้นยิ่งไมตองพูดถึง เพราะศพสวนใหญพองบวมผิดรูปรางจนยากจะระบุยืนยันได เราจึงอานพบ
ขาวไดบอยๆ วามีผูสูญหายที่กลับไปบานใหญาติๆ แปลกใจไดเสมอ ทั้งที่ถูกระบุวาเสียชีวิตไปแลว) อาจารยแพทยที่
สอนเรื่องการชันสูตรศพจึงมักย้ําเตือนลูกศิษยของตนวาใหตรวจสอบใหชัดเจนวาตองพิสูจนยืนยันตัวบุคคลใหแนนอน
(อาจจะตรวจสอบชื่อที่ติดอยูบนปาย ตรวจภาพถายในบัตรประจําตัว) และตรวจสอบวาสิ้นชีวิตอยางแนนอนแลว (ฟง
เสียงหัวใจเตน) เสมอกอนที่จะมีการลงมีด การทํากระบวนการใหถูกตองเสียแตเบื้องตนนั้นดีกวาตองตามมาแกไข
ขอผิดพลาดที่ติดตามมามากมายนัก
หลักฐานจากเลือด
สิ่งที่มักจะมาคูกับการฆาตกรรมคือ เลือด
เลือดที่ถูกสูบฉีดไปเลี้ยงสวนตางๆ ของรางกายนั้นเปน
หลักฐานสําคัญมากในทางอาชญวิทยา ทั้งในแงของ
หลักฐานที่ชวยสนับสนุนถึงสาเหตุแหงการตาย และการ
เปลี่ยนแปลงของรางศพหลังความตาย16 ในเมือง
นิวยอรค สหรัฐอเมริกา มีการจัดตั้งสถาบันทดสอบ
หลักฐานจากรอยเลือดของมนุษย ขึ้นที่อาคารยูเนี่ยน
ฮอลล แมคโดเนลล โดยบริษัทคอรนนิ่งอินเตอรเนชั่น
แนล17 โดยสถาบันฯ ดังกลาวจะมีการจัดอบรมวิธีการ
ทดสอบและตีความผลวิเคราะหรอยเลือดในเชิง
เรขาคณิตใหแกบุคลากรในกระบวนการยุติธรรมของ
15 ในการจัดงานศพของคริสตศาสนิกชนนันนิยมเปิดโลงศพให้ญาติและแขกได้แสดงความอาลัยก่อนฝัง การเคลือนย้ายศพโดยผู้ทีเกียวข้องกับ
กระบวนการจัดงานศพจึงมักจะเคลือนย้ายศพโดยวิธีนอนหงายเพือมิให้เลือดตกตามแรงโน้มถ่วงมาสร้างความเปลียนแปลงของสีผิวด้านหน้าศพ
16 เมือร่างกายเกิด รอยชํา รอยเลือดออกในขณะทียังมีชีวิต ร่างกายจะตอบสนองด้วยปฏิกิริยาต่างๆ ตามกลไกการตอบสนองปรกติ เช่น มีรอยฟก
ชําดําเขียว มีเม็ดเลือดเข้าไปออกันอยู่ในบริเวณใกล้ๆ กับเนือเยือทีเสียหาย หากเหยือตายภายในหนึงชัวโมง กลไกต่างๆ เหล่านันก็จะยังไม่เกิดจึง
ปรากฏให้เห็นได้เมือตรวจสภาพแผลด้วยกล้องจุลทรรศน์
17 บริษัทคอร์นนิงอินเตอร์เนชันแนลนีมีชือเสียงมากจากการผลิตเครืองแก้วทนไฟ Pyrex
http://www.diarioextra.com/files/Dnews/images/detail/1229_luminol3.jpg

11. Page11
สหรัฐฯ ปละ 2 ครั้ง เพื่อใหเขาใจถึงลักษณะที่เลือดปรากฏอยูในสภาพแวดลอมที่พบศพ เชน เลือดที่หยาด หยด ตก
กระเซ็น ทะลัก กรัง กระฉูด และไหล ฯลฯ วาจะใหผลปรากฏเปนหลักฐานในลักษณะเชนไร
การวิเคราะหรอยเลือดมักใชหลักการเคลื่อนที่ดวยความเร็วของวัตถุ (Ballistic) ประกอบกับหลักการเรื่องความ
ตึงผิวของเลือด อาทิ เลือดหนึ่งหยดมักจะมีขนาด 0.05 มิลลิลิตร เพื่อที่จะมีมวลมากพอชนะแรงตึงผิว อยางไรก็ตาม
อาจจะตองระวังการตีความคลาดเคลื่อนไดเชนกัน อยางการพนเลือดออกจากปากจากจมูกดวยการจามที่รุนแรงอาจจะ
สรางภาพรอยเลือดที่ดูคลายการถูกยิงดวยปนไดเชนกัน นอกจากนี้ ในกรณีที่มีความพยายามลบ หรือลางรอย
เลือดออกไปจากตําแหนงที่เปอน จะสามารถตรวจสอบไดดวยการสเปรยสารเคมี Luminol ที่ชวยทําปฏิกิริยากับรอย
เลือดที่ไมอาจสังเกตุไดดวยตาเปลาใหเรืองแสงขึ้นมา
หลักฐานจากกลิ่น
ที่แนๆ คือกลิ่นเนาเปอยที่เกิดขึ้นจากบรรดาจุลชีพที่เขาไปเจริญเติบโตในรางผูตาย กลิ่นนี้มีองคประกอบทาง
เคมีที่ระเหยไดดี (Volatile) และสามารถละลายในเมือก ในโปรตีน และในไขมันไดดี เราถึงไดกลิ่น เพราะประสาท
รับกลิ่นที่จมูกนั้นถูกออกแบบมาโดยธรรมชาติเชนนั้น อยางไรก็ตาม หลังจากนั้นสักพัก ประสาทของมนุษยจะถูก
ปรับใหมีความทนทานตอกลิ่นดังกลาวไดมากขึ้น เราจึงเริ่มรูสึกเหม็นนอยลงจนพอทนได หรือแมกระทั่งไมรับรูวามี
กลิ่นติดตามเนื้อตัวเราไปดวย (เมื่อชําระลางทําความสะอาดมือไมที่เปอนแลว เราก็มักจะรูสึกวาไมมีกลิ่นแลว) แตสาร
สรางกลิ่นที่ติดตัวเราไปนี้อาจจะคางอยูไดนานเปนครึ่งคอนวัน จนกวาเราจะอาบน้ําชําระรางกายในครั้งถัดๆ ไป
สําหรับ ศพที่เพิ่งเสียชีวิตใหมๆ กลิ่นศพอาจจะเปนพวกกลิ่นคาวเลือด กลิ่นอาเจียน กลิ่นสารคัดหลั่ง ฯลฯ
หรือหากมีสาเหตุการตายที่เฉพาะมากๆ ก็อาจจะพอไดกลิ่นบางเหมือนกัน เชน กลิ่นอัลมอนดขมๆ ของสารไซยาไนด,
กลิ่นอัลกอฮอลในผูที่ผานการบริโภคสุราสิ่งมึนเมามากอนเสียชีวิต (มีผูระบุวาอัลกอฮอล มีกลิ่นหวาน) หรือกลิ่นอัลดี
ไฮด (กลิ่นละมุดสุกที่เราสัมผัสไดจากผูที่กินเหลามาฉ่ําๆ) อัลกอฮอลยังมีผลในการลดอัตราเร็วของการบูดเนาใน
ทางเดินอาหารดวย หรือผูที่ดื่มสารพิษเพื่อฆาตัวตายก็จะกลิ่นของสารเหลานั้น เชน กลิ่นนน้ํามันเบนซีน กลิ่นยาฆา
หญา (พาราคว็อต) ฯลฯ ลักษณะการใชชีวิตและการบริโภคสารเสพติดใดๆ อยูอยางประจําสม่ําเสมอก็ยังสรางกลิ่น
เฉพาะติดตัวศพไดดวยเชนกัน ไมวาจะเปน กลิ่นและคราบบุหรี่ตามซอกนิ้วซอกฟน เหงือก คราบกาแฟ หรือรองกด
ทับบนสันจมูกของผูที่แวนสายตา
หลักฐานจากแมลง
ความรูเรื่องแมลง (กีฏวิทยา) ถูกนํามาประยุกตใชกับงานอาชญวิทยา และงานนิติเวช ไดอยางลงตัว เนื่องจาก
สารเคมีในศพเชนที่เกิดขึ้นจากการยอยสลายอาหารของแบคทีเรียในลําไสจะสงกลิ่นเรียกแมลงมาไดอยางหลากหลาย
แมลงวันหัวเขียวตัวเมียที่อยูในชวงรัศมี 1 กิโลเมตร จะรับรูและถูกดึงดูดใหบินเขามาตนกําเนิดกลิ่นไดอยางรวดเร็ว เพื่อ
วางไข18 เวลาที่ไขเริ่มวาง กลายเปนหนอน เปนดักแด และเปนแมลงโตเต็มวัยจะมีชวงเวลาที่ชัดเจนแนนอน อาจจะ
18 ในอดีตเมือ สามร้อยกว่าปีทีแล้ว มนุษย์ยังเชือว่าแมลงวันเกิดขึนได้เองจากเนือเน่า การพิสูจน์ให้เห็นว่าแมลงวันเกิดจากไข่แมลงวันถูกพิสูจน์
ให้เห็นเป็นครังแรกโดย ฟรานเชสโก เรดี ในปี ค.ศ.

12. Page12
คลาดเคลื่อนไปเพียงเล็กนอยตามสภาพอุณหภูมิ (อากาศรอน ไขแมลงฟกเร็ว และโตเร็วขึ้น ตรงกันขาม อากาศเย็นจะ
ชลอกระบวนทั้งหมดลง นักวิทยาศาสตรจึงตองเก็บขอมูลแวดลอม อุณหภูมิอากาศ อุณหภูมิผิวดินไวใหชัดเจน)
อยางไรก็ตาม แมลงกินซากนั้นมีอยูนับพันสปชี่ส บางครั้งชวงเวลาของแมลงหลากหลายพันธที่มารุมรอนซากศพ
ก็จะซอนทับกันจนสงผลใหเปนการยืนยัน/หักลางขอมูลเรื่องเวลาระหวางกันได เชน แมลงปกแข็งบางประเภทหรือมด
จะแหตามมากินไขแมลงวันที่ถูกวางไวในล็อตแรก แมลงสาบอาจจะเดินปวนไปบนรอยเลือดจนเปรอะและสรางความ
งุนงงใหแกเจาหนาที่ ในขณะที่แมลงบางประเภทจะไมมากินศพที่เพิ่งเนาใหมๆ จะมาเฉพาะเมื่อศพขึ้นอืดเต็มที่แลว
เทานั้น
http://files.forensicmed.webnode.com/200000017-456a246645/forensicentomologyposter.jpg
นอกจากจะใชชวงอายุ เวลาการวางไขมาเปนปจจัยในการคํานวนชวงเวลาของการเสียชีวิตไดแลว เวลากลางวัน
กลางคืนก็ใชแบงแยกประเภทแมลงที่อาจพบไดอยางชัดเจน หรือระยะเวลาที่แมลงประจําถิ่นจะปรากฏใหเห็นใน
ชวงเวลาเฉพาะของแตละปก็ยังใชเปนหลักฐานประกอบคดีไดเชนกัน เรื่องการเก็บขอมูลหลักฐานแวดลอมที่เกี่ยวของ
กับแมลงนี้ตองละเอียดรอบคอบ ระบุไวอยางชัดเจนวาเก็บตัวอยางมาจากตําแหนงใดบาง ตั้งแตสถานที่เกิดเหตุ ใน/
นอกถุงเก็บศพ ใน/นอกเสื้อผาที่ศพสวมใส บริเวณทวารตางๆ ของศพ ฯลฯ

13. Page13
การใชประโยชนจากความรูดานกีฏวิทยามิไดถูกใชสําหรับพิสูจนศพเทานั้น แตยังใชเปนหนักฐานประกบคดีที่ไม
มีการเสียชีวิตไดดวย เชน รอยกัดของมดแมลงบนผิวหนังของทารกหรือคนชราบงบอกใหทราบถึงสุขภาวะที่ไมดีนัก
ของการดูแล หิด เหา ตัวโลน และยุง อาจจะเก็บหลักฐานดานดีเอ็นเอไวทั้งของตัวเหยื่อ และผูกระทําความผิด
การชันสูตรศพ
การผาศพเพื่อชันสูตร19นั้นนิยมใชมีดผาตัดที่มีความคมสูงมาก20กรีดบริเวณไหลสองขางมายังกึ่งกลางทรวงอก
เปนรูปตัว Y พยาธิแพทยสวนใหญมักไมยกมีดขึ้นหลังจากการกรีดจากไหลสูกลางอก แตจะลากมีดยาวไปยังไหลอีก
ขางไปเลย แผลที่เกิดจึงมักมี
ลักษณะเหมือนตัว U มีหาง
มากกวา จากนั้นก็จรดมีดใหมที่
กึ่งกลางจุดลางสุดของตัวยูลากมีด
ผานกึ่งกลางทองใตกระดูกอก
เฉียงไปทางซาย21เล็กนอยเพียง
เลี่ยงการลากมีดผานสะดือ
วิธีการผาศพรูปตัววายนี้ทําให
สามารถถลกดึงหนังและผาเขาสู
ชองทอง/ชองอกไดโดยงาย22
หลังจากเสร็จงานแลวก็ยังเย็บ
แผลปดไดสวยงาม23
สวนการเปดกระโหลกนั้นจะใชมีดกรีดดานหลังศีรษะจากหลังหูขางหนึ่งไปยังหลังหูอีกขางหนึ่ง หลังจากนี้จะ
สามารถถลกหนังศีรษะยอนกลับไปดานหนาผากไดจนดูเผินๆ เหมือนศพกําลังใสหมวกแกปอยู แลวใชเลื่อยวงกลม
19 ศพทีเสียชีวิตโดยผิดธรรมชาติหรือมีสาเหตุอันควรสงสัยเท่านันทีจะได้รับการผ่าชันสูตร หากเป็นการเสียชีวิตตามธรรมชาติจะมีการชันสูตรได้
ต่อเมือญาติผู้ตายร้องขอหรืออนุญาต ว่ากันว่า การชันสูตรศพทีมีการบันทึกไว้เป็นหักฐานครังแรกของโลกน่าจะเป็นการชันสูตรศพของของ
จักรพรรดิจูเลียส ซีซ่าร์ โดยนายแพทย์อันทิสทิอุส ซึงระบุว่ามีบาดแผลมากถึง แผล แต่มีเพียงแผลเดียวเท่านันทีทําให้ถึงแก่ความตาย
20 ความคมของมีดผ่าตัดทําให้มีดไม่จําเป็นต้องมีนําหนักมาก และพยาธิแพทย์ไม่ต้องใช้แรงมากนักในการกดมีดผ่านเนือ แค่เอียงขยับข้อมือ
ใบมีดก็ชําแรกผ่านเนือเข้าไปได้อย่างง่ายดาย อุปกรณ์ผ่าตัดจึงมักมีราคาสูงมากเมือเทียบกับมีดธรรมดาทัวๆ ไป และส่งผลให้เกิดอุตสาหกรรมทํา
ปลอมและลอกเลียนอุปกรณ์ผ่าตัดออกมาจําหน่าย เนืองจากใบมีดจะถูกใช้งานเพียงครังเดียว และอาจจะต้องใช้มากถึง – ใบต่อการชันสูตร
หนึงศพ
21 ทีต้องกรีดเลียงไปทางซ้าย เพราะทางขวาจะมีเอ็นทีตกค้างมาจากสายสะดือ
22 บางครังพยาธิแพทย์อาจจะต้องล้วงมือและมีดเข้าไปในตําแหน่งทีอยู่ลึกลงไป ทําให้มีโอกาสถูกมีดผ่าตัดบาดมือตนเองสูงมาก จนต้องมีระบบ
การป้ องกันตนเองเพิมเติมขึนมาเพือป้ องกันการติดเชือโรคติดต่อร้ายแรง
23 หากต้องการดูพยาธิสภาพทีคอ ยกตัวอย่างเช่นดูรอยชําอันเนืองจากการถูกบีบคอ ก็สามารถกรีดมีดจากคอลงมากึงกลางอกได้ด้วย
ภาพจาก https://www.nlm.nih.gov/visibleproofs/media/detailed/ii_a_127.jpg

14. Page14
หมุนไปรอบๆ กระโหลกจนเกือบขาดออกแลวใชสิ่วขนาดเล็กบิดงัดเปดกระโหลก ยกสมองขึ้นเบาๆ ตัดตรงรอยตอ
ระหวางเมดุลลารกับไขสันหลัง เพื่อใหยกสมองทั้งกอนออกมาตรวจพิสูจนได
อุปกรณที่ถูกใชรวมกับมีดผาตัดในการชันสูตรศพ มีทั้งเลื่อยไฟฟาสําหรับเปดกระโหลกศีรษะและตัดกระดูก
ขนาดใหญ กรรไกรขนาดใหญสําหรับตัดกระดูกแบนอยางพวกซี่โครง ไขควงสําหรับแงะและแซะตามซอก มีดหั่นขนม
ปงสําหรับตัดตับและสมอง กรรไกรคมสําหรับตัดเปดอวัยวะสวนเล็กๆ กรรไกรทื่อสําหรับหนีบหรือบีบลําไส ฯลฯ
เมื่อตัดชิ้นสวนตางๆ ออกมาแลวก็ตองมีการวัดการชั่ง จึงตองมีเครื่องมือวัดระยะ และเครื่องมือชั่งที่มีความเหมาะสม
ดวยรูปลักษณ ขนาดและความละเอียด
สิ่งที่พอสังเกตุไดทั่วๆ ไปในการผาศพคือ
 เสนผมที่เก็บจากที่เกิดเหตุอาจจะใชบอกเผาพันธุของ
เจาของไดคราวๆ คนผิวดํา (นีกรอยด) มักมีผมหยิก
เม็ดสีกระจายตัวไมสม่ําเสมอ คนผิวขาว (คอเคเซี่ยน)
ผมมักเหยียดตรง มีการกระจายตัวของเม็ดสี สม่ําสมอ
คนเอเชีย (มองโกลอย) มักมีสวนแกนกลางผม (เมดัล
ลา) ที่ยาวตอเนื่องกันไป สวนการเก็บตัวอยางเสนผม
เพื่อตรวจหาปริมาณสารพิษในเสนผมอาจจะใชวิธีการ
ตัดผมมาเปนกระจุก เพื่อสกัดดูสารพิษสะสม24 แตตอง
ตัดใหชิดหนังศีรษะและมีวิธีระบุตําแหนงรากผมและ
ปลายผม เพราะบางครั้งตองวิเคราะหจําแนกชวงเวลาที่
สารพิษสะสมตามอัตราการงอก (1 เซนติเมตรตอเดือน)
ที่สําคัญ หากเปนการเก็บเสนผมเพื่อตรวจหา DNA
จะตองมีรากผมติดมาดวยเสมอ (เสนผมไมใชสวนหลักของเซลล ไมมีนิวเคลียส เมื่อไมมีนิวเคลียสก็ไมมี
DNA)
 เซลลในกระพุงแกมเปนสิ่งสงตรวจสมบูรณแบบสําหรับการตรวจวิเคราะห DNA เพราะตองใช DNA ใน
นิวเคลียส หากเซลลไมมีนิวเคลียสก็ไมมี DNA ใหตรวจ ยกตัวอยางเลือดที่เจาะมาเพื่อการสงตรวจทั่วไป
นั้นไมใชสิ่งสงตรวจที่เหมาะสําหรับการตรวจวิเคราะห DNA เพราะเซลลสวนใหญในเลือด (99.9%) คือ
เซลลเม็ดเลือดแดงที่ไมมี DNA
 หลังการเปดกระโหลก เยื่อหุมผิวที่มีเสนเลือดแผกระจายอยูโดยรอบจะเปนตําแหนงที่มองเห็นถึงภาวะ
เลือดออกใตกระโหลกไดโดยงาย สมองที่ถูกทํารายกระทบกระแทกจะบวมตัวขึ้น รอยช้ําที่ผิวสมองจะคง
อยูคอนขางนานหลังจากถูกทํารายหรือประสบอุบัติเหตุ ในขณะที่รอยโรคจากการติดเชื้อที่สมองก็สราง
แผลเปนใหสังเกตุไดเชนกัน สมองมีน้ําหนักประมาณ 1.2 – 1.3 กิโลกรัม และจะมีน้ําหนักนอยลงเมื่อ
24 มอร์ฟีนสะสมมากในขนหัวเหน่า รองมาคือรักแร้ เมทาโดนสะสมมากในขนรักแร้
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/ / /Lithograph_by_J.
_Akin_from_James_Carey,_post_mortem_examination..JPG

15. Page15
แกมากใกลเสียชีวิต สมองภายนอกของคนแกจะดูเหมือนแบนราบและมีรองหยักมากขึ้น ภายในจะมีโพรง
ขยายกวางขึ้นทดแทนเซลลสมองที่ทยอยตายลงไป
 สวนของฟน25จะถูกตรวจผานคราวๆ หากตองมีการพิสูจนยืนยันตัวบุคคลเทียบกับประวัติการทําฟน ตอง
ปลอยใหเปนหนาที่ของนิติทันตแพทย (Forensic Odontologist) ไป
 บริเวณลําคออาจจะไมไดถูกชันสูตรหากมิไดมีขอสังเกตุเรื่องการถูกบีบคอ26 หากเปนการรัดคอจนหายใจ
ไมออกเมื่อผาเขาไปจะพบรอยแผลของการบาดเจ็บเสียหายของเนื้อเยื่ออยูโดยรอบ มีเลือดออกคั่ง
 หัวใจปรกติมีน้ําหนัก 320 – 350 กรัม หากหนักกวานี้ถือวาหัวใจโต
 ปอดปรกติมักมีสีออกชมพูโดยเฉพาะคนชนบทที่หางไกลจากมลพิษทางอากาศ แตหากมีการสูบบุหรี่
ประจําจะมีสภาพภายนอกคลายคนงานเหมืองถานหิน คือมีสีดําๆ กระจัดกระจายอยูในเนื้อปอด
 ตับเปนอวัยวะภายในที่ใหญที่สุดมีน้ําหนัก 1.2 – 1.5 กิโลกรัม หากมีการขยายตัวเปนวงกวางของไขมันสี
เหลืองในเนื้อตับ อาจจะเปนผลจากโรคพิษสุราเรื้อรัง
 ผนังหนาทองมีชั้นไขมัน 1 – 2 เซนติเมตร27
 ระหวางผิวหนังกับซี่โครงบางมากจนตองระวังไมเผลอลงมีดผิดจังหวะจนกลายเปนรูเปด
 เสนเลือดใหญใตตําแหนงหนาอกที่เห็นไดหลังจากตัดเปดกระดูกกลางอกออกคือตําแหนงที่เราอาจพบ
รองรอยของศัลยกรรมหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจ
 กระดูกออนทั้งหลายในรางกายจะถูกตัดใหขาดไดงายๆ ดวยกรรไกรคมๆ แตจะเริ่มตัดขาดยากขึ้นเมื่อ
ผูเสียชีวิตอายุมากกวา 30 ป เพราะเริ่มมีหินปูน (Calcium) มาเกาะเพิ่มที่กระดูกออน
 กระเพาะอาหารปรกติเหมือนถุงหยอนๆ สีอมชมพู สามารถถูกกรีดใหเปดออกไดโดยงายแมจะมีชั้น
กลามเนื้อแข็งแรงลอมรอบอยูถึง 3 ชั้น 90% ของอาหารที่เรากินเขาไปจะถูกเคลื่อนออกไปยังลําไสได
ภายใน 2 – 3 ชั่วโมง หากศพใดไมมีอาหารตกคางอยูในกระเพาะยอมแสดงวาอาหารมื้อสุดทายนั้นถูก
ทานเขาไปนานกวา 2 ชัวโมงกอนที่เขาจะเสียชีวิต
 ไตที่ผิวไมเรียบ มีลักษณะเปนเม็ดๆ อาจจะเปนผลมาจากภาวะความดันโลหิตสูง
 ปรกติแลวอัณฑะขางซายจะอยูในระดับต่ํากวาขางขวา หากพบกลับกันก็เปนไปไดวาอวัยวะภายในอื่นๆ ก็
อาจจะอยูสลับตําแหนงกันดวย เชน มีหัวใจอยูคอนไปทางขวา ตับอยูฝงซาย กระเพาะอยูขวา อันเปน
ลักษณะที่มีชื่อเรียกวา Situs Inversus
25 ฟันไม่ถือเป็นศพ เพราะคนฟันหัก หลุด ก็ยังมีชีวิตได้ตามปรกติ ไม่เหมือนกระโหลกหรืออวัยวะสําคัญ อวัยวะชินใหญ่ๆ ทียืนยันได้ว่าเจ้าของ
อวัยวะต้องเสียชีวิตแล้วแน่ๆ
26 คอเป็นตําแหน่งทีพยาธิแพทย์ต้องให้ความระมัดระวังมากเป็นพิเศษ เพราะบอบบาง อวัยวะมีขนาดเล็ก หลายส่วนอยู่ในตําแหน่ทีต้องล้วงมือ
ล้วงมีดเข้าไปตัด ทําให้เสียงต่อการถูกมีดบาด
27 คิดตามเกณฑ์นี สาวๆ นางแบบทังหลายในโลกนีล้วนอยู่ในสภาพทุพโภชนาการหรือขาดอาหาร (Malnutrition)

16. Page16
 อวัยวะสืบพันธุอยางอัณฑะและรังไขยอมฝอตัวไปตามสภาพอายุ ยิ่งศพอายุเกิน 50 ปไปแลว สภาพการ
เสื่อมฝอยิ่งปรากฏใหเห็นไดชัด และเนื่องจากฮอรโมนเพศถูกสรางมาจากสองสวนนี้ ความเสื่อมฝอของ
อวัยวะเพศและอวัยวะที่เกี่ยวเนื่องก็จะสัมพันธกับระดับฮอรโมนดวย28
 มนุษยเจริญเติบโตเต็มวัยมีกระดูกทั้งสิ้น 206 ชิ้น อวัยวะที่มีจํานวนกระดูกมากที่สุดคือ มือ รองลงมา
คือเทา สวนหนามี 14 ชิ้น ทั้งศีรษะมี 22 ชิ้น การพบซากศพที่เหลือเพียงโครงกระดูกอาจจะระบุได
คราวๆ ทันทีโดยผูเชี่ยวชาญวาเปนกระดูกเกากระดูกใหม29 เปนเผาพันธุใด30 เปนเพศชายหรือหญิง31
การตรวจสอบสภาพของอวัยวะภายในจะเริ่มจากการสังเกตุตามตําแหนงเดิมของอวัยวะเหลานั้นกอน กอนที่จะ
เคลื่อนยายออกมาตรวจสอบภายนอก หากใชวิธีนําออกมาทั้งหมดในรวดเดียวเรียกวาวิธีโรคิแทนสกี้ หากนําออกมา
ตรวจพิสูจนทีละชิ้นเรียกวา วิธีเวอรโชว เวลาที่เราจะตัดอวัยวะที่มีลักษณะโพรงกลวงอยางหัวใจหรือกระเพาะปสสาวะ
แพทยมักจะใชเข็มดูดเอาสารตัวอยางภายในออกมาไวเพื่อการตรวจสอบทางเคมีอยางการตรวจหาสารพิษ แตหาก
อวัยวะดังกลาวเปนตําแหนงของหลักฐานการเสียชีวิตเชนถูกยิงที่หัวใจก็จะเลี่ยงไปใชการตรวจหาสารเคมีจากเลือดหรือ
สารน้ําในตําแหนงอื่นแทน อยางสารน้ําในดวงตาก็เปนอีกตัวอยางหนึ่งที่ใชระบุเวลาการตายได เนื่องจากปริมาณ
โปตัสเซี่ยมจะเพิ่มขึ้นในลูกตาหลังการเสียชีวิต
การเสียชีวิตที่ผิดปรกติ
การตายอันสืบเนื่องจากเรื่องการมีเพศสัมพันธนั้นเปนเรื่องที่สรางความเสื่อมเสียใหแกผูวายชนม และสรางความ
กระอักอวนใหกับญาติผูใกลชิดไดอยางยาวนาน จึงตองระมัดระวังเปนพิเศษเมื่อมีคดีทํานองนี้ ยิ่งในยุคสมัยใหมที่ผูคน
ลดทอนเครงครัดในทางศีลธรรม ตลอดจนมีการคิดคนเทคนิควิธีการแสวงหาความสุขทางเพศรสและเผยแพรออกไป
อยางกวางขวางผานสื่ออินเทอรเน็ต เชน การตรวจพบคราบน้ํากามอยูในบริเวณแวดลอมโดยอาศัยแสงอัลตราไวโอ
เล็ตกระตุนใหเกิดการเรืองแสงสีขาวอมมวง (เลือดและน้ําลายจะไมเรืองแสงอัลตราไวโอเล็ต ) การรัดคอแบบไมแนน
อาจเปนผลมาจากการทดลองแสวงหาความสุขทางเพศที่เลยเถิดไป32 การเกิดอุบัติเหตุขณะรวมรัก ซึ่งผูมีสวนเกี่ยวขอ
มักไมพูดความจริง หรือหลีกเลี่ยง ฯลฯ
สวนการเสียชีวิตอันเนื่องมาจากการบริโภคยาหรือสารเสพติดเกินขนาด หรือเสพสารออกฤทธิ์ทางระบบประสาท
ที่เสริมฤทธิ์กันนั้น ก็เปนเรื่องละเอียดออนมากสําหรับงานอาชญวิทยา เพราะอาจจะเกี่ยวเนื่องกับจํานวนเงินมรดก
มหาศาล หรือเบี้ยประกันชีวิตจํานวนมากซึ่งอาจจะสงผลใหการตอสูกันทางคดีถูกเปลี่ยนจากการพิสูจนหาความจริง
28 ผู้หญิงวัยหมดประจําเดือนจึงมีโอกาสเป็นโรคหัวใจสูงมากเพราะขาดฮอร์โมนเอสโตรเจน
29 กระดูกเก่าแล้วจะมีย่อยสลายไปของแคลเซียม หากเก่ากว่า ปี เมือเอากระดูกแตะลินจะไม่ติดลิน
30 คอร์เคเชียน มองโกลอย นีกรอยด์ มีโครงกระโหลกทีมน แบน โหนกแก้มสูงแตกต่างกัน
31 ชายมีกระดูกไหปลาร้าแบนกว้าง มีโครงกระดูกเชิงกรานรูปสามเหลียมแคบ ในขณะทีญิงมีกระดูกเชิงกรานกว้างช่องว่างตรงกลางออกแนว
กลมกว้างเพือให้ศีรษะทารกลอดผ่านได้สะดวกขณะคลอด
32 เคยมีความเชือกันว่าการถูกรัดคอจะทําให้อวัยวะเพศชายแข็งตัวขึน ส่งผลให้มีความพยายามดําเนินการทดลองแสวงหาความสุขทางเพศรส
แบบพลิกแพลงต่างๆ นานา เช่น การแขวนคอตัวเองกลายๆ ระหว่างการสําเร็จความใคร ซึงบางครังอาจจะนําไปสู่ความตายจริงๆ ได้โดยมิได้ตังใจ