Φύλλα εργασίας

1. 1
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
Πρόλογοσ : Η Αντιγόνθ ανακοινϊνει ςτθν Ιςμινθ τθν πρόκεςι τθσ να κάψει τον αδερφό τουσ Πολυνείκθ
1ο
φφλλο εργαςίασ
Πρόλογοσ : ςτίχοι 1- 17
ΑΝ. Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον1
Ἰςμήνθσ κάρα2
,
ἆρ’ οἶςκ’ ὅ τι Ηεὺσ τῶν ἀπ’ Οἰδίπου κακῶν3
ὁποῖον οὐχὶ νῷν ἔτι ηώςαιν τελεῖ;4
Οὐδὲν γὰρ οὔτ’ 5
ἀλγεινὸν οὔτ’ ἄτθσ ἄτερ
(5) οὔτ’ αἰςχρὸν οὔτ’ ἄτιμόν ἐςκ’, ὁποῖον οὐ6
τῶν ςῶν τε κἀμῶν οὐκ ὄπωπ’ ἐγὼ κακῶν.
Καὶ νῦν τί τοῦτ’ αὖ φαςι πανδήμῳ πόλει
κήρυγμα κεῖναι τὸν ςτρατθγὸν ἀρτίωσ;
Ἔχεισ τι κεἰςήκουςασ7
; ἤ ςε λανκάνει
(10) πρὸσ τοὺσ φίλουσ ςτείχοντα8
τῶν ἐχκρῶν κακά;
Ι΢. Ἐμοὶ μὲν οὐδεὶσ μῦκοσ, Ἀντιγόνθ, φίλων
οὔκ’ ἡδὺσ οὔτ’ ἀλγεινὸσ ἵκετ’ ἐξ ὅτου
δυοῖν ἀδελφοῖν ἐςτερήκθμεν δύο9
,
μιᾷ10
κανόντων ἡμέρᾳ διπλῇ χερί·
(15) ἐπεὶ δὲ φροῦδόσ ἐςτιν Ἀργείων ςτρατὸσ
ἐν νυκτὶ τῇ νῦν, οὐδὲν οἶδ’ ὑπέρτερον,
οὔτ’ εὐτυχοῦςα μᾶλλον οὔτ’ ἀτωμένθ.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ11
Καλι μου, αγαπθμζνθ μου Λςμινθ, αδελφι μου,
ποιο τάχα απ' τον Οιδίποδα κακό δε ρίχνει ο Δίασ
ςτισ δυο μασ που απομείναμε μεσ ςτθ ηωι μονάχεσ;
Τίποτα δεν υπάρχει πια, κατάρα και οδφνθ,
ντροπι ι και ατίμωςθ, που εγϊ να μθν το βλζπω
μεσ ςτισ δικζσ ςου ςυμφορζσ και μζςα ςτισ δικζσ μου.
Και τί 'ναι πάλι θ προςταγι που λεν πωσ μόλισ τϊρα
ο ςτρατθγόσ μασ ζβγαλε για τουσ πολίτεσ όλουσ;
Ξζρεισ; Το ζχεισ ακουςτά; Ι δεν καταλαβαίνεισ
πωσ ςυμφορζσ ορμιςανε απ' τουσ εχκροφσ ςτουσ
φίλουσ;
Ι΢ΜΗΝΗ
Πςο για με, λόγοσ κανείσ για φίλουσ, Αντιγόνθ,
οφτε γλυκόσ οφτε πικρόσ, δεν ζφταςε αφότου
οι δυο μασ ςτερθκικαμε τα δυο μασ τα αδζλφια,
που αλλθλοςκοτϊκθκαν μζςα ςτθν ίδια μζρα.
Απ' τθ ςτιγμι που ζφυγε πια ο ςτρατόσ του Άργουσ
τθ νφχτα που μασ πζραςε, τίποτα πιο ςπουδαίο
δεν είδα, μεγαλφτερθ χαρά ι λφπθ νά 'χω.
1
Ζμφαςθ ςτουσ ςυγγενικοφσ δεςμοφσ: κοινὸν αὐτάδελφον, κακϊσ θ Αντιγόνθ κζλει να πείςει τθν Λςμινθ να ςυμπράξουν
2
Ρερίφραςθ για ζκφραςθ ςτοργισ
3
Επανάλθψθ και ςτον 6 ςτ., για να δθλωκεί με ζνταςθ θ αίςκθςθ τθσ τραγικισ τουσ ηωισ
4
Οι 4 ερωτιςεισ τθσ Αντιγόνθσ προςπακοφν να ξυπνιςουν τθν Λςμινθ από τον λικαργο, να υποψιάςουν το κοινό για τισ κακζσ
ειδιςεισ που κα ακολουκιςουν και προδιαγράφουν τθ δυναμικι ςτάςθ τθσ Αντιγόνθσ λόγω τθσ ςοβαρότθτασ του κζματοσ
5
Ρολυςφνδετο, για να δθλωκεί με ζνταςθ θ αίςκθςθ τθσ τραγικισ τουσ ηωισ
6
Επανάλθψθ και ςτον 6 ςτ. (οὐκ), για να δθλωκεί με ζνταςθ θ αίςκθςθ τθσ τραγικισ τουσ ηωισ
7
Ρρωκφςτερο, για να δθλωκεί εμφατικά θ ψυχικι ζνταςθ τθσ Αντιγόνθσ
8
Μεταφορά, για να δοκεί ηωντάνια και παραςτατικότθτα ςτθν απειλι που πλθςιάηει
9
Ραριχθςθ των δ και του φκόγγου i, ςαν μοιρολόι. Επανάλθψθ του «δφο» και χριςθ δυϊκοφ αρικμοφ: ζνδειξθ μοναξιάσ,
ζμειναν μόνο οι δυο τουσ
10
Αντίκεςθ ανάμεςα ςτο 1 και 2 για ζνταςθ: ςε 1 μζρα 2 κάνατοι!!!
11
Θ μετάφραςθ προζρχεται από το βιβλίο τθσ Στζλλασ Μπαηάκου-Μαραγκουδάκθ, 1996, Αρχαία Ελλθνικι Σραγωδία,
΢οφοκλισ. Αντιγόνθ. Ακινα: Dian Books. Υπάρχει και ςτθν ιςτοςελίδα: Πφλθ για τθν Ελλθνικι Γλϊςςα → Αρχαία Ελλθνικι →
Εργαλεία → Σϊματα κειμζνων → Ανκολόγιο Αττικισ Ρεηογραφίασ → Κατάλογοσ κειμζνων → Σοφοκλισ → Σοφοκλισ, Αντιγόνθ
→ κλικ ςτουσ ςτίχουσ που κζλουμε → κλικ «Εμφάνιςθ μετάφραςθσ» (πάνω δεξιά).

2. 2
1. Μφκοσ:
 Ροια ςτοιχεία από το οικογενειακό δράμα τθσ Αντιγόνθσ και τθσ Λςμινθσ γίνονται εδϊ γνωςτά;
[Οἰδίπου, Ἀργείων: να μελετιςετε τισ 3 γενιζσ ςυμφορϊν του μφκου των Λαβδακιδϊν ςτθν ειςαγωγι+
 Να εξθγιςετε τι υπαινίςςεται ο Σοφοκλισ με τθ φράςθ «τῶν ἐχκρῶν κακά» (10), ςτθριηόμενοι και ςτθν υπόκεςθ
τθσ τραγωδίασ Ικζτιδεσ του Ευριπίδθ: Οι μθτζρεσ και οι γιοι εκείνων από τουσ Επτά που ζπεςαν ςτθ Κιβα, ςυνοδευόμενοι από
τον βαςιλιά του Άργουσ Άδραςτο, τον μόνο από τουσ Επτά που επζηθςε, καταφεφγουν ςτθν Ακινα και εξαςφαλίηουν από τον Κθςζα τθ
διαβεβαίωςθ ότι κα τουσ βοθκιςει να πάρουν τουσ νεκροφσ τουσ.
2. Ήκοσ:
 Να διαγράψετε τον χαρακτιρα τθσ Αντιγόνθσ ςτθριηόμενοι ςτα εκφραςτικά μζςα (ςχιματα λόγου, ερωτιςεισ)
και ςτθ λζξθ «τὸν ςτρατθγὸν»(8)
 Να διαγράψετε τον χαρακτιρα τθσ Λςμινθσ ςτθριηόμενοι ςτα εκφραςτικά μζςα και ςτισ φράςεισ : «Ἐμοὶ μὲν
οὐδεὶσ μῦκοσ» (11) και «οὔτ’ εὐτυχοῦςα μᾶλλον οὔτ’ ἀτωμένθ»(17)
 Εντοπίηετε ςτουσ ςτίχουσ 1-17 τθν ςοφόκλεια τεχνικι τθσ φωτοςκίαςθσ των χαρακτιρων;
3. Λζξθ:
 Να αναφζρετε τα ςχιματα λόγου που αιςκθτοποιοφν τθν τραγικότθτα τθσ ηωισ τθσ Αντιγόνθσ και τθσ Λςμινθσ
*να μελετιςετε τισ υποςθμειϊςεισ]
 Να ςυγκρίνετε τον τρόπο παρουςίαςθσ τθσ Αντιγόνθσ και τθσ Λςμινθσ ςτον πρόλογο με εκείνον ςτο ςτίχο 155:
Κορυφαίοσ: Αλλά να, ο Κρζοντασ του Μενοικζα μπαίνει
4. Όψθ:
 Ρϊσ φαντάηεςτε ντυμζνεσ τθν Αντιγόνθ και τθν Λςμινθ; *να μελετιςετε τθν ειςαγωγι «Οι ςυντελεςτζσ τθσ
παράςταςθσ»]
 Να εντοπίςετε το ςκθνικό χρόνο ςτθριηόμενοι ςε κειμενικοφσ δείκτεσ
5. Διάνοια:
 Στθριηόμενοι ςτο ριμα «φαςι»(7), να ςχολιάςετε τθ κζςθ τθσ γυναίκασ ςτθν αρχαία Ακινα
 Θ Αντιγόνθ ι θ Λςμινθ πιςτεφετε ότι κα κζρδιηε περιςςότερο τθ ςυμπάκεια του ακθναϊκοφ κοινοφ εκείνθσ τθσ
εποχισ, ζτςι όπωσ παρουςιάηεται θ κακεμιά τουσ ςτον πρόλογο;
 Να προςπακιςετε να νοθματοδοτιςετε τισ ζννοιεσ: «ἀλγεινὸν» «ἄτθσ» «αἰςχρὸν» «ἄτιμόν» (4-5)
6. ΢υντακτικό: Να χαρακτθρίςετε ςυντακτικά τισ υπογραμμιςμζνεσ λζξεισ του αρχαίου κειμζνου
7. Γραμματικι:
 Να κλίνετε τθν οριςτικι αορίςτου β’ των: «λανκάνει», «ἐςτιν»
 Να αντικαταςτιςετε χρονικά τον ρθματικό τφπο: « Ἔχεισ»
8. Λεξιλογικά:
 Να εντοπίςετε α.ε. λζξεισ του κειμζνου που να ζχουν ετυμολογικι ςυγγζνεια με τισ παρακάτω ομάδεσ ν.ε.
λζξεων: *πάροδοσ, οδικόσ:_________+ *ιςτορία, είδθςθ:________+ * φάνταςμα, απόφαςθ:___________+
*ςχιμα, ςχζςθ, ςχεδόν, εξισ, ραβδοφχοσ, ιςχυρόσ: _______+
Καλό διάβαςμα

3. 3
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
Πρόλογοσ : Η Αντιγόνθ ανακοινϊνει ςτθν Ιςμινθ τθν πρόκεςι τθσ να κάψει τον αδερφό τουσ Πολυνείκθ
2ο
φφλλο εργαςίασ
Πρόλογοσ : ςτίχοι 18-38
ΑΝ. Ἤιδθ12
καλῶσ, καί ς’ ἐκτὸσ αὐλείων πυλῶν
τοῦδ’ οὕνεκ’ ἐξέπεμπον, ὡσ μόνθ κλύοισ.
(20) Ι΢. Τί δ’ ἔςτι; δθλοῖσ γάρ τι καλχαίνους’13
ἔποσ.
ΑΝ. Οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ καςιγνήτω Κρέων
τὸν μὲν προτίςασ, τὸν δ’ ἀτιμάςασ ἔχει;14
Ἐτεοκλέα μέν, ὡσ λέγουςι, ςὺν δίκῃ
χρθςκεὶσ δικαίᾳ15
καὶ νόμῳ, κατὰ χκονὸσ
(25) ἔκρυψε τοῖσ ἔνερκεν ἔντιμον νεκροῖσ,
τὸν δ’ ἀκλίωσ κανόντα Ρολυνείκουσ νέκυν
ἀςτοῖςί φαςιν ἐκκεκθρῦχκαι τὸ μὴ
τάφῳ καλύψαι μθδὲ κωκῦςαί16
τινα,
ἐᾶν δ’ ἄκλαυτον, ἄταφον, οἰωνοῖσ γλυκὺν
(30) κθςαυρὸν εἰςορῶςι πρὸσ χάριν βορᾶσ.
Τοιαῦτά φαςι τὸν ἀγακὸν17
Κρέοντα ςοὶ
κἀμοί, λέγω γὰρ κἀμέ, κθρύξαντ’ ἔχειν,
καὶ δεῦρο νεῖςκαι ταῦτα τοῖςι μὴ εἰδόςιν
ςαφῆ προκθρύξοντα, καὶ τὸ πρᾶγμ’ ἄγειν
(35) οὐχ ὡσ παρ’ οὐδέν, ἀλλ’ ὃσ ἂν τούτων τι δρᾷ,
φόνον προκεῖςκαι δθμόλευςτον ἐν πόλει.
Οὕτωσ ἔχει ςοι ταῦτα, καὶ δείξεισ τάχα
εἴτ’ εὐγενὴσ πέφυκασ, εἴτ’ ἐςκλῶν κακή.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Ιμουνα ςίγουρθ, γι' αυτό ςε φϊναξα εδϊ ζξω
από τισ πφλεσ τθσ αυλισ, μόνθ ςου, να μ' ακοφςεισ.
Ι΢ΜΗΝΗ
Μα τι ςυμβαίνει; Ταραχι ο λόγοσ ςου δθλϊνει.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Μιπωσ δεν ζχει ο Κρζοντασ τα δυο μασ τα αδζλφια
το 'να καμμζνο με τιμζσ και τ' άλλο ατιμαςμζνο;
Λζνε πωσ τον Ετεοκλι, ςφμφωνα με το δίκιο
και με το νόμο που κρατεί, τον ζκαψε ςτο χϊμα,
ϊςτε να πάει ςτουσ νεκροφσ με τισ τιμζσ που πρζπει.
Το κακοκάνατο κορμί όμωσ του Ρολυνείκθ
εβγικε, λζει, διαταγι κανείσ να μθν το κάψει
κι οφτε κανείσ ςτθν πόλθ αυτι πρζπει να το κρθνιςει,
μα να τ' αφιςουν άκλαυτο κι άταφο, για τα όρνια
γλυκιά τρυφι, που ψάχνουνε να φάνε λιμαςμζνα.
Αυτά, λζνε, ο Κρζοντασ για ςζνα και για μζνα,
για μζνα, ναι, ο αγακόσ, ζχει διακθρφξει·
και πωσ κα 'ρκει ςε λίγο εδϊ για όςουσ δεν τα ξζρουν
να τουσ τα πει ξεκάκαρα· και κεωρεί το κζμα
όχι ωσ κάτι αψιφιςτο, μα όποιοσ το τολμιςει
κα βρει με λικοβολιςμό κάνατο απ' τθν πόλθ.
Ζτςι ζχουν τα πράγματα για ςζνα· και κα δείξεισ
αν είςαι από ευγενικι γενιά ι τθν ντροπιάηεισ.
1. Μφκοσ:
 Θ Αντιγόνθ ςτον 8 ςτ. «κήρυγμα κεῖναι τὸν ςτρατθγὸν ἀρτίωσ;» υπαινίχκθκε τθν περίφθμθ διαταγι του Κρζοντα
και τϊρα τθν λζει αναλυτικά ςτθν Λςμινθ. Ο Σοφοκλισ δικαιολογθμζνα βάηει τον Κρζοντα ςτο Α’ επειςόδιο να
επαναλάβει τθ διαταγι, ςτ. 193- 206.
διακιρυξα για τα παιδιά του Οιδίποδα:
τον Ετεοκλι, που χάκθκε ςαν ιρωασ ςτθ μάχθ
υπεραςπίηοντασ τθν πόλθ του, τάφοσ να τον δεχκεί
με προςφορζσ τιμισ, κακϊσ αρμόηει ςτουσ ιρωεσ νεκροφσ.
Τον αδερφό του πάλι, τον Πολυνείκθ εννοϊ,
που χϊρα πατρικι και ντόπιουσ κεοφσ
εξόριςτοσ γυρνϊντασ κζλθςε πζρα για πζρα
να πυρπολιςει, δικό του αίμα
κζλθςε να πιει, δικοφσ του ςτθ ςκλαβιά να ςφρει,
αυτόν, λζω, ςτθν πόλθ τοφτθ βγικε προςταγι
κανείσ να μθ νεκροςτολίςει, να μθ κρθνιςει κανείσ,
να τον αφιςουν άκαφτο, κορμί ρθμάδι
τα ςκυλιά να τον ξεςκίςουν και τα όρνια
Τι αποκρφπτει θ Αντιγόνθ και γιατί;
12
Ειρωνεία τθσ Αντιγόνθσ για τθν απάκεια τθσ Λςμινθσ
13
Μεταφορά από τθν τρικυμιςμζνθ και ςκοτεινι κάλαςςα, αποκαλυπτικι για τον τρόπο αντίδραςθσ τθσ Αντιγόνθσ
14
Ερϊτθςθ και περίφραςθ (περιφραςτικό τφποσ παρακειμζνου ): ψυχικι ζνταςθ και αγανάκτθςθ Αντιγόνθσ
15
Ετυμολογικό ςχιμα: ςὺν δίκῃ χρθςκεὶσ δικαίᾳ: θ Αντιγόνθ δείχνει πόςο ςυμφωνεί με τθν ταφι του Ετεοκλι. Απλϊσ
διαφωνεί με τθν απαγόρευςθ ταφισ του Ρολυνείκθ
16
Ρρωκφςτερο: δείχνει εμφατικά πόςο ενοχλεί τθν Αντιγόνθ θ απαγόρευςθ τθσ ταφισ
17
Ειρωνεία Αντιγόνθσ προσ Κρζοντα: πολφ γενναίοσ είναι που τα βάηει με νεκροφσ!! Ρολφ θκικόσ είναι που παραβιάηει τουσ
άγραφουσ νόμουσ!!

4. 4
 Θ Αντιγόνθ λζει ότι ο Κρζοντασ κακόριςε ωσ ποινι για τον παραβάτθ τθσ διαταγισ του τον «δθμόλευςτον»
κάνατο, δθλαδι κάνατο με δθμόςιο λικοβολιςμό που αφοροφςε τουσ προδότεσ και τουσ ιερόςυλουσ. Ο
Κρζοντασ, ςτο τζλοσ του Γ’ επειςοδίου, μετά τθν ςφγκρουςι του με τον Αίμονα, αλλάηει τθν τιμωρία: ςτ.773-776
ΚΡΕΟΝΣΑ΢
Θα πάω ςε απάτθτο από ανκρϊπουσ τόπο
και κα τθν κλείςω ηωντανι μεσ ςε ςπθλιά του βράχου,
βάηοντασ λιγοςτι τροφι, μονάχα για το ξόρκι,
για ν' αποφφγει θ πόλθ μασ το μίαςμα από τοφτθ.
Μπορείτε να υποψιαςτείτε γιατί ο Κρζοντασ άλλαξε τθν απόφαςι του;
2. Ήκοσ:
 Θ Αντιγόνθ λζει ότι ο Κρζοντασ ζχει βγάλει μια διαταγι «πανδήμῳ πόλει»(7) και «ἀςτοῖςί …ἐκκεκθρῦχκαι» (27).
Στουσ ςτίχουσ 31-32, όμωσ, θ ίδια πάλι λζει ότι τθ διαταγι τθν ζβγαλε ο Κρζοντασ «ςοὶ κἀμοί». Εξθγιςτε τθν
αντίφαςθ αυτι, λαμβάνοντασ υπόψθ:
α. τθ χαρά τθσ παρόδου του χοροφ, που επιβεβαιϊνει τθν Αντιγόνθ
β. τουσ προςωπικοφσ φόβουσ του Κρζοντα, ωσ νζου θγζτθ
γ. τισ ςτερεοτυπικζσ αρχαιοελλθνικζσ αντιλιψεισ για τθ κζςθ τθσ γυναίκασ
 «λέγω γὰρ κἀμέ»: Αν ιςαςτε εςείσ ο υποκριτισ τθσ Αντιγόνθσ, πϊσ κα εκφωνοφςατε τθ φράςθ αυτι;
3. Λζξθ:
 Να αναφζρετε τα ςχιματα λόγου που διαγράφουν τθν ψυχικι κατάςταςθ τθσ Αντιγόνθσ *να μελετιςετε τισ
υποςθμειϊςεισ+
 Να εντοπίςετε τον ςτίχο εκείνο ο οποίοσ προοικονομεί τθν ζλευςθ του Κρζοντα και του χοροφ
4. Όψθ:
 Να εντοπίςετε το ςκθνικό χϊρο ςτθριηόμενοι ςε κειμενικοφσ δείκτεσ
5. Διάνοια:
 Ο Αριςτοτζλθσ πίςτευε ότι θ θκικι ιταν κζμα «ζκουσ», δθλαδι ςυνικειασ, εξάςκθςθσ ςτισ ενάρετεσ πράξεισ. Ο
Σοφοκλισ, μζςα από τα λόγια τθσ Αντιγόνθσ, ποια αντίλθψθ για τθν θκικι εκφράηει; Για τθν απάντθςι ςασ να
ςτθριχκείτε ςτον ςτ. 38 «εἴτ’ εὐγενὴσ πέφυκασ, εἴτ’ ἐςκλῶν κακή»
 Στο άκουςμα των διαταγϊν του Κρζοντα δθμιουργοφνταν προφανϊσ ποικίλα ςυναιςκιματα και αντιδράςεισ
ανάμεςα ςτουσ κεατζσ που παρακολουκοφςαν. Αν εςείσ με μια χρονομθχανι βριςκόςαςτε ςτο 442π.Χ και
παρακολουκοφςατε κακιςμζνοι ςτα ικρία τθ διδαςκαλία τθσ Αντιγόνθσ, ποιον κα υποςτθρίηατε, τον Κρζοντα,
τθν Αντιγόνθ ι και τουσ δυο και γιατί;
6. ΢υντακτικό:
 Να χαρακτθρίςετε ςυντακτικά τισ υπογραμμιςμζνεσ δευτερεφουςεσ προτάςεισ του αρχαίου κειμζνου
 Να χαρακτθρίςετε ςυντακτικζσ τισ μετοχζσ με ζντονα γράμματα: εἰςορῶςι, προκθρύξοντα
7. Γραμματικι:
 Να γράψετε το β’ ενικό πρόςωπο του παρακειμζνου Ε.Φ. των:
ἐξέπεμπον →
λέγουςι →
ἐκκεκθρῦχκαι →
ἄγειν →
 Να γράψετε τισ πλάγιεσ πτϊςεισ του πλθκυντικοφ αρικμοφ του ουςιαςτικοφ: «ἔποσ»
8. Λεξιλογικά: Να ςυμπλθρϊςετε το κενό με μια λζξθ από το α.ε. κείμενο, ζτςι ϊςτε να ολοκλθρωκεί ο πιο
όμορφοσ (κατά τθν Πλγα Κομνθνοφ- Κακριδι) ςτίχοσ τθσ Λλιάδασ:
«Εἷσ _________ ἄριςτοσ, ἀμφνεςκαι περὶ πάτρθσ»
Καλό διάβαςμα

5. 5
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
Πρόλογοσ : Η Αντιγόνθ ανακοινϊνει ςτθν Ιςμινθ τθν πρόκεςι τθσ να κάψει τον αδερφό τουσ Πολυνείκθ
3ο
φφλλο εργαςίασ
Πρόλογοσ : ςτίχοι 39-68
Ι΢. Τί δ’, ὦ ταλαῖφρον, εἰ τάδ’ ἐν τούτοισ, ἐγὼ
(40) λύους’ ἂν εἴκ’ ἅπτουςα
18
προςκείμθν πλέον;
ΑΝ. Εἰ ξυμπονήςεισ καὶ ξυνεργάςῃ
19
ςκόπει.
Ι΢. Ροῖόν τι κινδύνευμα; ποῖ γνώμθσ ποτ’ εἶ;
20
ΑΝ. Εἰ τὸν νεκρὸν ξὺν τῇδε κουφιεῖσ χερί.
Ι΢. Ἦ γὰρ νοεῖσ κάπτειν ςφ’, ἀπόρρθτον πόλει;
(45) ΑΝ. Τὸν γοῦν ἐμὸν καὶ τὸν ςόν, ἢν ςὺ μὴ κέλῃσ,
ἀδελφόν· οὐ γὰρ δὴ προδοῦς’ ἁλώςομαι.
Ι΢. Ὦ ςχετλία, Κρέοντοσ ἀντειρθκότοσ;
ΑΝ. Ἀλλ’ οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν μ’ εἴργειν μέτα.
Ι΢. Οἴμοι· φρόνθςον, ὦ καςιγνήτθ, πατὴρ
(50) ὡσ νῷν ἀπεχκὴσ δυςκλεήσ τ’ ἀπώλετο,
πρὸσ αὐτοφώρων ἀμπλακθμάτων διπλᾶσ
ὄψεισ ἀράξασ αὐτὸσ αὐτουργῷ χερί·
ἔπειτα μήτθρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔποσ,
πλεκταῖςιν ἀρτάναιςι λωβᾶται βίον·
(55) τρίτον δ’ ἀδελφὼ δύο μίαν κακ’ ἡμέραν
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάςαντ’ ἐπαλλήλοιν χεροῖν.
Νῦν δ’ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα ςκόπει
ὅςῳ κάκιςτ’ ὀλούμεκ’, εἰ νόμου βίᾳ
(60) ψῆφον τυράννων ἢ κράτθ παρέξιμεν.
Ἀλλ’ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ’ ὅτι
ἔφυμεν, ὡσ πρὸσ ἄνδρασ οὐ μαχουμένα·
ἔπειτα δ’ οὕνεκ’ ἀρχόμεςκ’ ἐκ κρειςςόνων
καὶ ταῦτ’ ἀκούειν κἄτι τῶνδ’ ἀλγίονα.
(65) Ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦςα τοὺσ ὑπὸ χκονὸσ
ξύγγνοιαν ἴςχειν, ὡσ βιάηομαι τάδε,
τοῖσ ἐν τέλει βεβῶςι πείςομαι· τὸ γὰρ
περιςςὰ πράςςειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
Ι΢ΜΗΝΗ
Τι παραπάνω δφςτυχθ, αν όντωσ ζχουν ζτςι,
λφνοντασ είτε δζνοντασ, κα ιταν να προςκζςω;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Σκζψου αν κα ςυνεργαςτείσ και κα με βοθκιςεισ.
Ι΢ΜΗΝΗ
Σε ποια πράξθ παράτολμθ; Ροφ πάει το μυαλό ςου;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Αν κα ςθκϊςεισ το νεκρό μαηί μ' αυτό το χζρι.
Ι΢ΜΗΝΗ
Μα να τον κάψεισ ςκζφτθκεσ τον αποκθρυγμζνο;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Τον αδερφό μου βζβαια μαηί και το δικό ςου,
άμα εςφ δεν το δεχτείσ· και δε κα τον προδϊςω.
Ι΢ΜΗΝΗ
Ω δφςτυχθ! Ο Κρζοντασ το ζχει απαγορεφςει!
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Να εμποδίςει χρζοσ μου δικαίωμα δεν ζχει.
Ι΢ΜΗΝΗ
Αλίμονο! Σκζψου, αδελφι, πόςο πια μιςθμζνοσ
και ντροπιαςμζνοσ χάκθκε ο δόλιοσ μασ πατζρασ,
που ριμαξε τα μάτια του με το δικό του χζρι,
ςαν ζφερε μόνοσ ςτο φωσ τα μαφρα κρίματά του.
Φςτερα θ γυναίκα του και μάνα του, πια ζνα,
με τθν πολφπλεχτθ κθλειά ρθμάηει τθ ηωι τθσ.
Τρίτωςαν τα αδζλφια μασ τα δυο, που ςε μια μζρα
τα μαφρα αλλθλοςφάχτθκαν, κι ο ζνασ απ' το χζρι
του άλλου βρικε κάνατο πικρό, καταραμζνο.
Και τϊρα εμείσ, που μείναμε ζρμεσ και μόνεσ, ςκζψου
πόςο φρικτότερα κι οι δυο κ' αφανιςτοφμε, αν ίςωσ
παράνομα αψθφιςουμε τθ δφναμθ τυράννου.
Βάλε καλά μεσ ςτο μυαλό πωσ είμαςτε γυναίκεσ
και πόλεμο ν' ανοίξουμε με άνδρεσ δεν μποροφμε.
Κι ζπειτα, αφοφ μασ κυβερνοφν πιο δυνατοί ςτ' αλικεια,
κι αυτά πρζπει ν' ακοφςουμε και πιο ςκλθρά ακόμα.
Γι' αυτό κι εγϊ γυρεφοντασ απ' τουσ νεκροφσ ςυγγνϊμθ,
που αναγκάηομαι ς' αυτό παρά τθ κζλθςι μου,
κα υποταχτϊ ςτουσ άρχοντεσ· είναι κακάρια τρζλα
να κζλεισ ό,τι ξεπερνάει τθ δφναμθ που ζχεισ.
1. Μφκοσ:
 Να αφθγθκείτε το μφκο των Λαβδακιδϊν ςτθριηόμενοι ςτα λόγια τθσ Λςμινθσ, ςτ. 49-57, και ειδικότερα ςτισ λζξεισ: πατὴρ
(49), μήτθρ (53), ἀδελφὼ (55) *να ςυμβουλευτείτε και τθν ειςαγωγι ςασ+.
2. Ήκοσ:
 Θ Λςμινθ επιχειρθματολογεί προςπακϊντασ να αποτρζψει τθν Αντιγόνθ από τθν ειλθμμζνθ απόφαςθ τθσ ταφισ του
Ρολυνείκθ, παρά τισ διαταγζσ του νεόκοπου βαςιλιά Κρζοντα. Ραρατίκενται τα 4 επιχειριματά τθσ. Να τα ελζγξετε
ςτθριηόμενοι ςτισ οδθγίεσ που ςασ δίνονται:
18
Ραροιμιακι ζκφραςθ αμθχανίασ, ενδεικτικι τθσ ταραχισ τθσ Λςμινθσ
19
Σχεδόν ςυνϊνυμα ριματα, αλλά το πρϊτο ζχει γενικότερθ ςθμαςία. Θ πρόκεςθ «ξυν» με τθν επανάλθψι τθσ δείχνει
εμφατικά τθ κζλθςθ τθσ Αντιγόνθσ να ςυμπράξει μαηί τθσ και θ Λςμινθ ςε ζνα ζργο που ιδθ ζχει αποφαςίςει θ ίδια θ Αντιγόνθ
να υλοποιιςει
20
Οι ερωτιςεισ τθσ Λςμινθσ δείχνουν τθ διςτακτικότθτά τθσ

6. 6
1
ο
επιχείρθμα: φοβάται τον κάνατο (με λικοβολιςμό), δθλαδι φοβάται να μθν ζχουν κακό κάνατο, όπωσ οι προθγοφμενοι
τθσ γενιάσ τουσ (οδθγία ελζγχου επιχειριματοσ: ανατρζξτε ςτουσ λόγουσ για τουσ οποίουσ οι προθγοφμενοι τθσ γενιάσ τουσ είχαν κακό
κάνατο. Θ επικείμενθ πράξθ τθσ Αντιγόνθσ και τθσ Λςμινθσ ζχει καμιά ςχζςθ με τισ πράξεισ εκείνων;;;;;)
2
ο
επιχείρθμα: θ γυναικεία φφςθ είναι αδφναμθ και δεν μπορεί να τα βάηουν οι γυναίκεσ με τουσ άντρεσ (οδθγία ελζγχου
επιχειριματοσ: για τθν εποχι εκείνθ, τόςο του μφκου όςο και του Ακθναϊκοφ κοινοφ, θ άποψθ αυτι ιταν αποδεκτι. Σκεφτείτε όμωσ
πωσ ιταν γνωςτζσ από το μφκο και δυναμικζσ γυναίκεσ, π.χ. θ Θλζκτρα, θ Μιδεια, θ Άλκθςτθ)
3
ο
επιχείρθμα: πρζπει να υποταςςόμαςτε ςτισ εντολζσ του μονάρχθ (οδθγία ελζγχου επιχειριματοσ: για τθν εποχι του μφκου θ
άποψθ αυτι ιταν αποδεκτι. Ιταν όμωσ και για τθν εποχι του Ακθναϊκοφ κοινοφ;;; Μελετιςτε και τα λόγια τθσ ίδιασ τθσ Λςμινθσ ςτον
ςτ. 79: βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανοσ)
4
ο
επιχείρθμα: αδυναμία χαρακτιρα, το να κάνει κάποιοσ κάτι πάνω από τισ δυνάμεισ του είναι τρζλα (οδθγία ελζγχου
επιχειριματοσ: δείτε τθν αντιπρόταςθ τθσ Αντιγόνθσ ςτον ςτ. 91: Οὐκοῦν, ὅταν δὴ μὴ ςκένω, πεπαύςομαι)
 Θ Λςμινθ, θ επιφυλακτικι αυτι Λςμινθ του προλόγου, ςτο 2
ο
επειςόδιο μπροςτά ςτον ίδιο τον Κρζοντα κα αναφωνιςει
Δέδρακα τοὔργον, εἴπερ ἥδ’ ὁμορροκεῖ,
καὶ ξυμμετίςχω καὶ φέρω τῆσ αἰτίασ. (536-537). Μπορείτε να φανταςτείτε γιατί ςτο 2
ο
επειςόδιο θ Λςμινθ ξεχνάει όλα τα
επιχειριματα του προλόγου;
3. Λζξθ:
 Στθριηόμενοι ςτα ςχιματα λόγου και ςτισ λεκτικζσ επιλογζσ του ποιθτι ςτουσ ςτίχουσ 40, 41, 42 να δείξετε τθν αντίκεςθ
των χαρακτιρων τθσ Αντιγόνθσ και τθσ Λςμινθσ *να μελετιςετε τισ υποςθμειϊςεισ+
4. Όψθ:
 Να ερμθνεφςετε ωσ θκοποιοί από το πρωτότυπο κείμενο ι από τθ μετάφραςθ τουσ ςτίχουσ 43- 47. Να προςζξετε ότι ςτθ
φράςθ ξὺν τῇδε κουφιεῖσ χερί κρφβεται ζνα εξωγλωςςικό ςτοιχείο και ότι θ λζξθ ςφ’ κινεί τθν εςωτερικι δράςθ
21
*προςζξτε τθν αντικατάςταςθ τθσ προθγοφμενθσ λζξθσ από τθν λζξθ ἀδελφόν από τθν Αντιγόνθ+
5. Διάνοια:
 Να ςκιαγραφιςετε τθ κζςθ του πολίτθ ςτθν κοινωνία τθσ Κιβασ, βγάηοντασ ςυμπεράςματα από τθ ςτάςθ που κρατά θ
Λςμινθ απζναντι ςτθν τιμωρία, ςτθν εξουςία και ςτα προςωπικά τθσ όρια
 Να ςκιαγραφιςετε τθ κζςθ τθσ γυναίκασ ςτθν κοινωνία τθσ Κιβασ, ςτθριηόμενοι ςτθ ςτάςθ τθσ Λςμινθσ
 Θ Αντιγόνθ νιϊκει χρζοσ για τον νεκρό αδερφό τθσ (ςτ.46: οὐ γὰρ δὴ προδοῦς’ ἁλώςομαι). Λςχφει κάτι ανάλογο ςιμερα;
6. ΢υντακτικό: Να χαρακτθρίςεισ ςυντακτικά τισ υπογραμμιςμζνεσ λζξεισ του α.ε. κειμζνου
7. Γραμματικι:
 Να γραφοφν οι ορκζσ πτϊςεισ του ουςιαςτικοφ “ὄψεισ” ςτον ενικό αρικμό:
 Να κλικοφν οι προςωπικζσ αντωνυμίεσ Ἐγὼ και ςὺ ςτον πλθκυντικό αρικμό
8. Λεξιλογικά:
 Να βρείτε μια ςυγγενικι ετυμολογικά λζξθ του ριματοσ λωβᾶται ςτα νζα ελλθνικά
 Να βρείτε με ποια λζξθ του α.ε. κειμζνου είναι ςυγγενικι ετυμολογικά θ ν.ε. λζξθ ελλιπισ
Καλό διάβαςμα
21
εςωτερικι δράςθ: λζξθ, φράςθ, κίνθςθ, ςυμπεριφορά ενόσ προςϊπου που προκαλεί τθ ςυναιςκθματικι αντίδραςθ (κετικι
ι αρνθτικι) ενόσ άλλου προςϊπου vs εξωτερικι δράςθ: λζξθ, φράςθ, κίνθςθ, ςυμπεριφορά που προκαλεί τθν είςοδο ι τθν
ζξοδο ενόσ προςϊπου από τθ ςκθνι (π.χ. το γεγονόσ ότι ο Κρζοντασ φτάνει ςε φβρθ προκαλεί τθν ζλευςθ του μάντθ Τειρεςία)

7. 7
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
Πρόλογοσ : Η Αντιγόνθ ανακοινϊνει ςτθν Ιςμινθ τθν πρόκεςι τθσ να κάψει τον αδερφό τουσ Πολυνείκθ
4ο
φφλλο εργαςίασ
Πρόλογοσ : ςτίχοι 69-99
ΑΝ. Οὔτ’ ἂν κελεύςαιμ’ οὔτ’ ἄν, εἰ κέλοισ ἔτι
(70) πράςςειν, ἐμοῦ γ’ ἂν ἡδέωσ δρῴθσ μέτα.
Ἀλλ’ ἴςκ’ ὁποῖά ςοι δοκεῖ, κεῖνον δ’ ἐγὼ
κάψω· καλόν μοι τοῦτο ποιούςῃ κανεῖν.
Φίλθ μετ’ αὐτοῦ κείςομαι, φίλου22
μέτα,
ὅςια πανουργήςας’23
· ἐπεὶ πλείων χρόνοσ
(75) ὃν δεῖ μ’ ἀρέςκειν τοῖσ κάτω τῶν ἐνκάδε.
Ἐκεῖ γὰρ αἰεὶ κείςομαι· ςοὶ δ’ εἰ δοκεῖ,
τὰ τῶν κεῶν ἔντιμ’ ἀτιμάςας’ ἔχε.24
Ι΢. Ἐγὼ μὲν οὐκ ἄτιμα ποιοῦμαι, τὸ δὲ
βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανοσ.
(80) ΑΝ. Σὺ μὲν τάδ’ ἂν προὔχοι·, ἐγὼ δὲ δὴ τάφον
χώςους’ ἀδελφῷ φιλτάτῳ πορεύςομαι.
Ι΢. Οἴμοι ταλαίνθσ ὡσ ὑπερδέδοικά ςου.
ΑΝ. Μὴ ’μοῦ προτάρβει· τὸν ςὸν ἐξόρκου25
πότμον.
Ι΢. Ἀλλ’ οὖν προμθνύςῃσ γε τοῦτο μθδενὶ
(85) τοὔργον, κρυφῇ δὲ κεῦκε26
, ςὺν δ’ αὔτωσ ἐγώ.
ΑΝ. Οἴμοι, καταύδα· πολλὸν ἐχκίων ἔςῃ
ςιγῶς’, ἐὰν μὴ πᾶςι κθρύξῃσ τάδε.
Ι΢. Κερμὴν ἐπὶ ψυχροῖςι27
καρδίαν ἔχεισ.
ΑΝ. Ἀλλ’ οἶδ’ ἀρέςκους’ οἷσ μάλιςκ’ ἁδεῖν με χρή.
(90) Ι΢. Εἰ καὶ δυνήςῃ γ’· ἀλλ’ ἀμθχάνων ἐρᾷσ.
ΑΝ. Οὐκοῦν, ὅταν δὴ μὴ ςκένω, πεπαύςομαι.
Ι΢. Ἀρχὴν δὲ κθρᾶν οὐ πρέπει τἀμήχανα.
ΑΝ. Εἰ ταῦτα λέξεισ, ἐχκαρῇ μὲν ἐξ ἐμοῦ,
ἐχκρὰ28
δὲ τῷ κανόντι προςκείςῃ δίκῃ.
(95) Ἀλλ’ ἔα με καὶ τὴν ἐξ ἐμοῦ δυςβουλίαν29
πακεῖν τὸ δεινὸν τοῦτο30
· πείςομαι γὰρ οὐ
τοςοῦτον οὐδὲν ὥςτε μὴ οὐ καλῶσ κανεῖν.
Ι΢. Ἀλλ’ εἰ δοκεῖ ςοι, ςτεῖχε· τοῦτο δ’ ἴςκ’, ὅτι
ἄνουσ μὲν ἔρχῃ, τοῖσ φίλοισ δ’ ὀρκῶσ φίλθ31
.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Οφτε και ςε παρακαλϊ οφτε, κι αν το κελιςεισ
μαηί μου να ςυνεργαςτείσ τϊρα πια, κα χαιρόμουν.
Ζχε τθ γνϊςθ που κρατείσ· εκείνον κα τον κάψω
εγϊ· τιμι μου ο κάνατοσ κάνοντασ τζτοια πράξθ.
Αγαπθμζνθ απ' αυτόν πλάι ς' αγαπθμζνον
κα κείτομαι για ιερό κρίμα· πιότερο χρόνο
πρζπει ν' αρζςω ςτουσ νεκροφσ παρά ςε όςουσ ηοφνε.
Εκεί κά 'μαι αιϊνια· κι εςφ, αν το νομίηεισ,
ατίμαηε ό,τι οι κεοί τίμιο κεωροφνε.
Ι΢ΜΗΝΗ
Δεν τ' ατιμάηω· δφναμθ μονάχα που δεν ζχω
αντίκετα ςτθ κζλθςθ των πολιτϊν να πάω.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Αυτά να προφαςίηεςαι· εγϊ όμωσ ςτον τάφο
τον ακριβό μου αδελφό κα πάω να τον βάλω.
Ι΢ΜΗΝΗ
Αλίμονό ςου, δφςτυχθ! Για ςζνα πόςο τρζμω!
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Πχι να τρζμεισ και για με· βόλεψε τθ ηωι ςου!
Ι΢ΜΗΝΗ
Τα ςχζδιά ςου πουκενά να μθν τα φανερϊςεισ·
κρφψου, κινιςου μυςτικά· ζτςι κι εγϊ κα κάνω.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Φϊναξε και διαλάλθςε· πιο μιςθτι κα είςαι
τθ γλϊςςα ςου άμα κρατάσ, αν δεν τα πεισ ςε όλουσ.
Ι΢ΜΗΝΗ
Κερμι για πράγματα ψυχρά που είναι θ καρδιά ςου!…
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Μα ξζρω νά 'μαι αρεςτι ς' όςουσ κυρίωσ πρζπει.
Ι΢ΜΗΝΗ
Αν το μπορζςεισ βζβαια· τ' αδφνατα γυρεφεισ.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Πταν κα δω πωσ δεν μπορϊ, τότε κα ςταματιςω.
Ι΢ΜΗΝΗ
Απ' τθν αρχι τ' αδφνατα να κυνθγάσ δεν πρζπει.
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Αν ςυνεχίςεισ να τα λεσ, κι εγϊ κα ςε μιςιςω,
κα ςε μιςιςει κι ο νεκρόσ, όταν κα πασ κοντά του.
Άςε με εμζ και τθν τρελι, τθν άμυαλι μου γνϊςθ
να πάκουμε τθ ςυμφορά που λεσ· μα δε κα πάκω
τίποτα το φρικτότερο, να μθν πεκάνω τίμια.
Ι΢ΜΗΝΗ
Αν το νομίηεισ, πιγαινε· να ξζρεισ όμωσ ότι
χωρίσ το νου τραβάσ μπροςτά, μα φίλθ για τουσ φίλουσ.
22
Επανάλθψθ: εμφατικά θ αδελφικι αγάπθ
23
Οξφμωρο: όςιο για τουσ κεοφσ, κακό για τον άνκρωπο- Κρζοντα
24
Ρερίφραςθ: για ζνδειξθ τθσ ζνταςθσ
25
Μεταφορά και ειρωνεία
26
Εκ παραλλιλου: προμθνύςῃσ …μθδενὶ (-), κρυφῇ δὲ κεῦκε (+): μθ το πεισ ςε κανζναν – κράτα το κρυφό|| πλεοναςμόσ:
κρυφῇ δὲ κεῦκε, ενδεικτικά των αιςκθμάτων τθσ Λςμινθσ
27
Αντίκεςθ και μεταφορά: ενδεικτικά των αιςκθμάτων τθσ Λςμινθσ
28
Επανάλθψθ: αποκαλφπτει τα αιςκιματα τθσ Αντιγόνθσ προσ τθν Λςμινθ και τθ βεβαιότθτα ότι θ Αντιγόνθ κα πράξει τθν ταφι
29
Ειρωνεία προσ Λςμινθ
30
Ειρωνεία προσ Λςμινθ
31
Επανάλθψθ: ενδεικτικι των αιςκθμάτων τθσ Λςμινθσ

8. 8
1. Μφκοσ:
 Θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖςι καρδίαν ἔχεισ(88): Να προςδιορίςετε το γεγονόσ, το πρόςωπο ι τθν κατάςταςθ ςτθν οποία
αναφζρεται θ λζξθ ψυχροῖςι
 Να προςδιορίςετε τα πρόςωπα ςτα οποία μπορεί να αναφζρεται θ λζξθ τοῖσ φίλοισ ςτον ςτ. 99: ἄνουσ μὲν ἔρχῃ, τοῖσ
φίλοισ δ’ ὀρκῶσ φίλθ
 Θ Αντιγόνθ, οργιςμζνθ και απογοθτευμζνθ από τθν Λςμινθ φωνάηει ςτον ςτ. 86: Οἴμοι, καταύδα. Ριςτεφετε ότι θ ςτάςθ
τθσ Αντιγόνθσ απζναντι ςτθν αξία τθσ ςιωπισ τθσ Λςμινθσ είναι ςωςτι; Αν όχι, μπορείτε να τθν δικαιολογιςετε;
2. Ήκοσ:
 Θ Αντιγόνθ, αμζςωσ μετά τθν επιχειρθματολογία τθσ Λςμινθσ εξωτερικά φαίνεται να οργίηεται: Οὔτ’ ἂν κελεύςαιμ’
οὔτ’ ἄν (69)// ἴςκ’(71). Ριςτεφετε ότι εςωτερικά νιϊκει τα ίδια ςυναιςκιματα;
 Θ Αντιγόνθ είναι ολοφάνερο ότι πλζον δεν προςπακεί να πείςει τθν Λςμινθ να ςυμπάξουν αλλά επιχειρθματολογεί
για να τθσ αποδείξει ότι θ ίδια ζχει δίκιο και θ Λςμινθ άδικο. Ροια είναι τα επιχειριματα τθσ Αντιγόνθσ;
 Τα προθγοφμενα επιχειριματα θ Αντιγόνθ (αδελφικι αγάπθ & υπακοι ςτουσ κεϊκοφσ νόμουσ) ςτο 2
ο
επειςόδιο τα
επαναλαμβάνει μπροςτά ςτον Κρζοντα αλλά με αντίςτροφθ ςειρά. Μπορείτε να φανταςτείτε γιατί το κάνει αυτό;
 Θ Λςμινθ ξαναδικαιολογεί τθν άρνθςι τθσ να ςυμπράξει με ζνα νζο και ζνα προθγοφμενο επιχείρθμα. Να τα
εντοπίςετε προςζχοντασ τον ςτ. 79: βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανοσ και να ελζγξετε τθν αξιοπιςτίασ τουσ (οδθγίεσ
ελζγχου νζου επιχειριματοσ: ςκεφτείτε ότι προθγουμζνωσ μίλθςε για μοναρχικό κακεςτϊσ (63), ςκεφτείτε ποιοσ ζβγαλε τθ
διαταγι και αν οι κινιςεισ του Κρζοντα δείχνουν ότι οι πολίτεσ ςίγουρα ςυμφωνοφν μαηί του)
3. Λζξθ:
 Στθριηόμενοι ςτα ςχιματα λόγου να ςχολιάςετε τθν ψυχρι, επικετικι και ειρωνικι ςτάςθ τθσ Αντιγόνθσ προσ τθν
Λςμινθ και τθν θπιότερθ και αδελφικι τθσ Λςμινθσ*να μελετιςετε τισ υποςθμειϊςεισ+
4. Όψθ:
 Στο τζλοσ του προλόγου θ ςκθνι αδειάηει. Από ποφ φεφγει θ Αντιγόνθ και από ποφ θ Λςμινθ;
5. Διάνοια:
 Ἐκεῖ γὰρ αἰεὶ κείςομαι: Θ φράςθ μζςα ςτθ λακωνικότθτά τθσ ςθκϊνει το βάροσ των απόψεων των αρχαίων Ελλινων
για τθν μετακανάτια ηωι: ακαναςία και ζλλειψθ δράςθσ. Σχολιάςτε τθν προθγοφμενθ άποψθ λαμβάνοντασ υπόψθ
και τθν άποψθ του Α. Γεωργοπαπαδάκου: Η μετακανάτια ηωι κεωρείται ωσ άκλια επιβίωςθ ςτθν οποία το μόνο
προνόμιο των θρϊων είναι να διατθριςουν τθ κζςθ που είχαν ςτθ γθ. Η ςυναίςκθςθ τθσ ςυντομίασ τθσ ηωισ δεν
κάνει τουσ ιρωεσ τθσ αρχαιότθτασ φιλόψυχουσ. Είναι ζτοιμοι να κυςιάςουν το πολφτιμο αγακό, τθ ηωι τουσ, για τθν
τιμι τουσ, τθν τιμι του ζκνουσ τουσ, για ζναν αδφνατο που κζλουν να προςτατεφςουν.
6. ΢υντακτικό: Να εντοπίςετε το είδοσ των υπογραμμιςμζνων υποκετικϊν λόγων του α.ε. κειμζνου
7. Γραμματικι :
 πείςομαι (96): να κλικεί θ οριςτικι ενεςτϊτα Ε.Φ.
 λζξεισ (93): να κλικεί ςτθν ίδια ζγκλιςθ και φωνι ο ιςοδφναμοσ ςυνθρθμζνοσ τφποσ του
8. Λεξιλογικά:
 Να βρείτε 4 νεοελλθνικά ομόρριηα (απλά ι ςφνκετα) με το β’ ςυνκετικό τθσ λζξθσ πανουργιςας’(74)
 Να βρείτε μια ςυγγενικι ετυμολογικά λζξθ του α.ε. με τθν νεοελλθνικι λζξθ ουςία και μια με τθ λζξθ ςχζςθ
Καλό διάβαςμα

9. 9
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
Πάροδοσ: ςτίχοι 100-161 (από μετάφραςθ): Η χαρά32
των Θθβαίων για τθ ςωτθρία τθσ πόλθσ τουσ
5ο
φφλλο εργαςίασ
1. Μφκοσ
33
:
 Στο 1
ο
μζροσ τθσ παρόδου μασ δίνεται θ περιγραφι τθσ μάχθσ Κθβαίων (Ετεοκλισ)- Αργείων (Ρολυνείκθσ). Μπορείτε από τθν αναφορά
τθσ θλιαχτίδασ να ςυμπεράνετε τα ςυναιςκιματα του χοροφ;
 Τι χρϊμα είχαν οι αςπίδεσ των Αργείων;
 Στο 2
ο
μζροσ τθσ παρόδου ο χορόσ εκφράηει τισ ευχαριςτίεσ του ςτουσ κεοφσ για τθν νίκθ κατά των Αργείων. Ροιουσ κεοφσ ευχαριςτεί
και πϊσ αυτοί βοικθςαν;
 Στθριηόμενοι ςτθ φράςθ «τάμα κρεμάςαν χάλκινο» (ςτροφι β’), να περιγράψετε τι ζκαναν οι Κθβαίοι μετά τθ νίκθ τουσ;
 Στο 3
ο
μζροσ τθσ παρόδου ο χορόσ απευκφνει πρόςκλθςθ ςε χορό. Ροιουσ προςκαλεί ςτο χορό και γιατί;
2. Ήκοσ:
 «Πολυνείκθσ» - «φιλόνικα μιςόλογα»: ςτθριηόμενοι ςτισ εκφράςεισ αυτζσ να εντοπίςετε το λογοπαίγνιο το οποίο εκφράηει ςτθν ουςία
τον χαρακτιρα του Ρολυνείκθ και να προςπακιςετε να διακρίνετε αν ο χορόσ κεωρεί τον Ρολυνείκθ, όπωσ ο Κρζοντασ, δθλαδι
προδότθ.
 «Αλλά να ο Κρζοντασ…ςυνάκροιςθ»: Εςτιαςμζνοι ςτα λόγια αυτά και ιδίωσ ςτισ φράςεισ « κεϊκζσ ςυγκυρίεσ» και «το μυαλό του
πελάγωςε», να ερμθνεφςετε τουσ υπαινιγμοφσ
34
του χοροφ για τον Κρζοντα.
3. Λζξθ:
 Ρϊσ φαντάηεςτε τθν θλιαχτίδα ωσ ματόκλαδο τθσ χρυςισ μζρασ ( παρομοίωςθ ςτθ ςτροφι αϋ); *μπορείτε, αν κάποιοσ κζλει, να
ηωγραφίςει τθν εικόνα]
 Ρϊσ φαντάηεςτε τθν θλιαχτίδα ωσ αρματθλάτθ (παρομοίωςθ ςτθ ςτροφι α’). Τα άλογα ποιοι ιταν;
 Ρϊσ φαντάηεςτε τθν εξωτερικι εμφάνιςθ του Ρολυνείκθ; *να ςτθριχκείτε και ςτθν παρομοίωςι του με άςπρο αετό+
 Στθριηόμενοι ςτθν παρομοίωςθ των ςτίχων : «και πιρε πλάτεσ και φτερά/ και δφςκολα τον ζβαλεν ο Δράκοντασ ςτο χζρι» να
ςυμπεράνετε τθν ζνταςθ και τθν ζκβαςθ τθσ μάχθσ
 Ο Καπανζασ (ςτροφι β’ ) «κεοκρουςμζνοσ φυςομανοφςε ριπζσ άγριων ανζμων». Μπορείτε να εξθγιςετε τθν παρομοίωςθ;
4. Όψθ:
 Τι ροφχα φαντάηεςτε ότι φοροφςαν οι άντρεσ του χοροφ; *να λάβετε υπόψθ ςασ το αξίωμα και τθν θλικία τουσ ςτθριηόμενοι ςε
εςωκειμενικοφσ δείκτεσ+
 Να εντοπίςετε το ςκθνικό χρόνο
35
τθσ παρόδου. Κα μποροφςε αυτόσ ο χρόνοσ να ταυτίηεται με τον πραγματικό χρόνο τθσ διδαςκαλίασ
τθσ τραγωδίασ, όταν ανζτελλε ο ιλιοσ ςτθν Αττικι από τον Υμθττό;
5. Διάνοια:
 Στθν αρχι τθσ ςτροφισ β’ υπονοείται ο κάνατοσ του Αργείου ςτρατθγοφ Καπανζα. Γιατί αυτόσ τελικά ςκοτϊκθκε; Να λάβετε υπόψθ ότι
ο Αιςχφλοσ (Επτά επί Κιβασ, 425-435) αναφζρει ότι ςτθν αςπίδα του ο Καπανεφσ είχε χαράξει τθ φράςθ «πριςςω πόλιν». Ροια είναι θ
προςωπικι ςασ άποψθ για το κζμα που προκφπτει;
 Αν και μοναρχικό το πολίτευμα ςτθ Κιβα, ο νεόκοποσ βαςιλιάσ Κρζοντασ ηθτά τθ ςφγκλθςθ του ςυμβουλίου ευγενϊν γερόντων, ςχεδόν
ςυνομθλίκων του. Ροιοσ πιςτεφετε ότι είναι ο ρόλοσ αυτοφ του ςυμβουλίου;
6. Μζλοσ:
 Ρϊσ φαντάηεςτε τθν είςοδο του χοροφ κατά τθν πάροδο; *από ποια πάροδο ζμπαινε, ποιοσ ιταν ο αρικμόσ των χορευτϊν και ςε τι
ςχιμα και με τι ρυκμό+
 Ρϊσ εκτελοφςαν οι χορευτζσ τισ ςτροφζσ και πϊσ τισ αντιςτροφζσ; *να ςυμβουλευτείτε και τθν ειςαγωγι ςασ «Οι ςυντελεςτζσ τθσ
παράςταςθσ»+
 Σε ποιο ςθμείο καταλαβαίνετε να διακόπτεται το λυρικό μζροσ και να ακοφγεται μόνο ο κορυφαίοσ του χοροφ;
Άςκθςθ:
Να ςυηθτιςετε το ρόλο τθσ ςυγκεκριμζνθσ παρόδου μζςα ςτο δράμα. Να λάβετε υπόψθ το κοινό, το κλίμα του προλόγου
και τα λόγια τθσ Αντιγόνθσ ςτουσ ςτ. 32-34 «κἀμοί, λέγω γὰρ κἀμέ, κθρύξαντ’ ἔχειν, //καὶ δεῦρο νεῖςκαι ταῦτα τοῖςι μὴ
εἰδόςιν// ςαφῆ προκθρύξοντα»
Καλό διάβαςμα
33
Ρολλά ςτοιχεία του μφκου ςτθν πάροδο είναι κρυπτογραφικά δοςμζνα και μζςα από ςχιματα λόγου, τρόποσ που ςυνάδει με τον
υπαινικτικό και ςυνυποδθλωτικό λυρικό λόγο
34
Ο χορόσ γενικά δεν παίρνει ςε κανζνα ςθμείο του δράματοσ απροκάλυπτα τθ κζςθ του Κρζοντα. Θ αντίςταςι του φαίνεται με υπαινιγμοφσ,
γιατί μπροςτά του ςκφβει υποτακτικά το κεφάλι του. Μόνο μετά τθ ςυντριβι του Κρζοντα, κα ξεςτομίςει ςτον 1270: «Αλίμονο, είδεσ αργά,
καρρϊ, το δίκιο». Θ ςτάςθ του χοροφ κάνει τραγικότερθ τθ μοναξιά τθσ Αντιγόνθσ.
35
Ο ςκθνικόσ χρόνοσ του δράματοσ είναι μία μζρα. Συγκεκριμζνα ςτθν «Αντιγόνθ»: πρόλογοσ = μιςοςκόταδο // πάροδοσ και πρϊτα ςθμάδια
ταφισ ( α’ επειςόδιο)= ξθμζρωμα // ςφλλθψθ Αντιγόνθσ (β’ επειςόδιο) = μεςθμζρι //τελευταίο ςτάςιμο = βραδάκι

10. 10
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
1
ο
επειςόδιο: ςτίχοι 162- 331: Οι προγραμματικζσ δθλϊςεισ του Κρζοντα – Ο φφλακασ αναγγζλλει τθν ταφι του Πολυνείκθ
α’ ςκθνι: ςτίχοι 162-222 (από μετάφραςθ): Οι προγραμματικζσ δθλϊςεισ του Κρζοντα
36
6ο
φφλλο εργαςίασ
1. Μφκοσ:
 Ο Κρζοντασ κάνει μια «ιςτορικι» αναδρομι ςτουσ βαςιλείσ τθσ Κιβασ: Λάιοσ → Οιδίποδασ → Ετεοκλισ + Ρολυνείκθσ →
Κρζοντασ. Ροια ςκοπιμότθτα διακρίνετε πίςω από αυτι του τθν αναδρομι;
 Το κιρυγμα του Κρζοντα είναι γνωςτό από τον πρόλογο. Γιατί ο Σοφοκλισ το επαναλαμβάνει; *α. αποκτά βαρφτθτα
ειπωμζνο από ζναν βαςιλιά, β. αποκαλφπτεται θ προδοςία του Ρολυνείκθ, που επιμελϊσ αποκρφφτθκε από τθν Αντιγόνθ, γ.
αποκαλφπτεται θ μονομζρεια και θ αυταρχικότθτα του Κρζοντα μζςα από τισ υπερβολικζσ κατθγορίεσ εναντίον του Ρολυνείκθ.
Επομζνωσ ο Κρζοντασ κα είναι αμείλικτοσ με τουσ παραβάτεσ+
2. Ήκοσ:
 Ο Κρζοντασ προςφωνεί τον χορό «Πολίτεσ». Από τθν προςφϊνθςθ αυτι, αφοφ τθ ςυγκρίνετε με τθν αντίςτοιχθ
προςφϊνθςθ του Τειρεςία ςτο 5
ο
επειςόδιο, ςτ. 988 «Θιβθσ ἄνακτεσ», να ςκιαγραφιςετε το ικοσ του Κρζοντα
37
 Ο Κρζοντασ, όπωσ και κάκε βαςιλιάσ, κζλει να κερδίςει τθν εφνοια του λαοφ του. Με ποια φράςθ του ο Κρζοντασ ςτθν
αρχι του λόγου του προςπακεί να κερδίςει τθν εφνοια (captatio benevolentiae) του λαοφ-χοροφ;
 Ρϊσ ο Κρζοντασ με τον ρθτορικό και επιχειρθματολογικό του λόγο καταφζρνει να δικαιολογιςει τον νόμο του για τθν
αταφία του Ρολυνείκθ; * τα χαρακτθριςτικά του θγζτθ είναι: φρόνθμα-γνϊμθ-ψυχι-αποφαςιςτικότθτα-παρρθςία-φιλοπατρία ||
εγϊ δεν κα ςιωποφςα (ζχω δθλαδι φρόνθμα-γνϊμθ-ψυχι-αποφαςτιςτικότθτα-παρρθςία) → βγάηω επομζνωσ τον νόμο ||οφτε κα
ζκανα φίλο μου τον εχκρό τθσ πατρίδασ μου (ζχω δθλαδι φιλοπατρία)→ τιμωρϊ επομζνωσ τον Πολυνείκθ!!!]
 Ο Κρζοντασ ορκίηεται ςτον Δία τρεισ φορζσ. Στον ςτίχο 658 πάνω ςτθν οργι του φτάνει ςτθν φβρθ και για αυτό ζρχεται ο
Τειρεςίασ για να τον προειδοποιιςει. Στουσ ςτίχουσ 185 (μάρτυρασ ο κεόσ ο παντεπόπτθσ) και 304 (Ἀλλ’ εἴπερ ἴςχει Ζεὺσ ἔτ’ ἐξ
ἐμοῦ ςέβασ) δεν είναι οργιςμζνοσ. Το κάνει εςκεμμζνα. Μπορείτε να εικάςετε ποιοσ είναι ο ςκοπόσ του όρκου;
 Στθριηόμενοι ςτισ φράςεισ του Κρζοντα «Εγγυθτζσ», «τον άνκρωπο τον ζφαγαν ελπίδεσ κζρδουσ», να εξθγιςετε τουσ φόβουσ
του Κρζοντα
3. Λζξθ:
 Ο Κρζοντασ μιλϊντασ για τισ ςυμφορζσ τθσ πόλθσ λζει: «αφοφ τθ ςείςαν οι κεοί με μζγα ςάλο». Να ςχολιάςετε τθν
παρομοίωςθ. Κα βοθκθκείτε από τουσ ςτίχουσ 189-190 «και μόνο πάνω ςτθσ πόλθσ το ςκαρί//ορκό ςαν πλζει, δθμιουργοφμε
τισ φιλίεσ μασ» και από τουσ λυρικοφσ ςτίχουσ του Αλκαίου: «Σο ζνα κφμα ςπρϊχνει το άλλο//κα φζρει ςτθν πόλθ κρινο
πολφ//θ κάλαςςα τϊρα μπαίνει ςτ’ αμπάρι»
 Να εξθγιςετε γιατί ζγινε θ μετάβαςθ από τον ςυνεχι λόγο ςτθ ςτιχομυκία
4. Όψθ:
 Από ποφ μπαίνει ο Κρζοντασ ςτθ ςκθνι (ςτο λογείο). Ρϊσ φαντάηεςτε το ςκθνικό του τοίχου τθσ ςκθνισ;
 Να περιγράψετε τθν εξωτερικι εμφάνιςθ του Κρζοντα, όπωσ τθν φαντάηεςτε (ροφχα, ςτολίδια κ.α.)
 Φαντάηεςτε ότι ο Κρζοντασ κα ζμπαινε μόνοσ του ςτθ ςκθνι; Αν όχι, πϊσ φαντάηεςτε τουσ ςυνοδοφσ του;
5. Διάνοια:
 Ο Κρζοντασ, ςτισ προγραμματικζσ δθλϊςεισ του, αναφζρει τα χαρακτθριςτικά του θγζτθ; Να τα εντοπίςετε και να
ςυηθτιςετε αν οι κζςεισ του Κρζοντα ιςχφουν και ςιμερα
 «και μόνο πάνω ςτθσ πόλθσ το ςκαρί, ορκό ςαν πλζει, δθμιουργοφμε τισ φιλίεσ μασ»: Να επιχειρθματολογιςετε για το
ότι οι ςτίχοι αυτοί αποτελοφν αναχρονιςμό για τθν εποχι ςτθν οποία αναφζρεται το δράμα και να ςυηθτιςετε τθ ςχζςθ
ατομικοφ-ςυλλογικοφ καλοφ ζωσ και τισ μζρεσ μασ
 Ρροςφορζσ τιμισ για τον Ετεοκλι: γάλα, μζλι και κραςί. Σιμερα, ποια αντίςτοιχα ταφικά ζκιμα ζχουμε;
 Θ αταφία ιταν μια τιμωρία. Μπορείτε να ςκεφτείτε ποφ αποςκοποφςε; Τι ιςχφει ςιμερα;
Άςκθςθ:
Ενϊ ςτθν α’ ςκθνι του 1
ου
επειςοδίου δεν ζχουμε δράςθ, θ ςκθνι αυτι προωκεί τθ δράςθ. Να τεκμθριϊςετε τθν
προθγοφμενθ άποψθ.
Καλό διάβαςμα
36
Οι προγραμματικζσ δθλϊςεισ του Κρζοντα χωρίηονται αδρομερϊσ ςτισ εξισ: εγϊ είμαι τϊρα ο θγζτθσ → αυτά είναι τα χαρακτθριςτικά του
καλοφ θγζτθ → εγϊ ζχω αυτά τα χαρακτθριςτικά και για αυτό βγάηω αυτόν εδϊ τον νόμο τθσ αταφίασ του Ρολυνείκθ.
37
Ρολλοί μελετθτζσ κεωροφν πϊσ μζςω του Κρζοντα ο Σοφοκλισ αςκεί κριτικι ςτθν αλαηονικι ςτάςθ τθσ Ακινασ μετά τθν επιτυχία τθσ
ςτουσ Ρερςικοφσ πολζμουσ.

11. 11
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
1
ο
επειςόδιο: ςτίχοι 162- 331: Οι προγραμματικζσ δθλϊςεισ του Κρζοντα – Ο φφλακασ αναγγζλλει τθν ταφι του Πολυνείκθ
β’ ςκθνι: ςτίχοι 223- 279 (από μετάφραςθ): Οι δυο ριςεισ του φφλακα
7ο
φφλλο εργαςίασ
1. Μφκοσ:
 O φφλακασ ςτθν 1
θ
ριςθ του φλυαρεί. Ροια πλθροφορία δίνει ςτον Κρζοντα; *ο ρόλοσ τθσ 1
θσ
ριςθσ είναι α. θ άριςτθ
θκογράφθςθ ενόσ λαϊκοφ τφπου, β. θ πρόκλθςθ ευκυμίασ ςτο κοινό, γ. θ επιβράδυνςθ- suspense θ οποία επιτείνει τθν αγωνία+
 O φφλακασ ςτθ 2
θ
ριςθ του δίνει εκτενείσ πλθροφορίεσ για το περιςτατικό τθσ ταφισ: τόποσ – χρόνοσ – τρόποσ –
ςφγκρουςθ φυλάκων – κεοδικία – κλιροσ. Να αφθγθκείτε το περιςτατικό με δικά ςασ λόγια *ο ρόλοσ τθσ 2
θσ
ριςθσ είναι:
α. να μεταφερκοφν εξωςκθνικά γεγονότα, οπότε ο ςκθνικόσ χϊροσ νεκρϊνεται, β. να εξαφκεί θ φανταςία των κεατϊν, οι οποίοι
μποροφν να αναπλάςουν τισ ςκθνζσ με τθν φανταςία τουσ+
 Γιατί ο τρόποσ ταφισ του Ρολυνείκθ ςτθ φάςθ αυτι είναι πρόχειροσ; (ςτθν απάντθςι ςασ να λάβετε υπόψθ το κοινό και τθν
οικονομία του δράματοσ)
2. Ήκοσ:
 Στθριηόμενοι ςτθ φράςθ του φφλακα «παράξενο μυςτιριο» και ςτθ φράςθ του χοροφ «κεόςταλτο ςθμάδι», να
υποςτθρίξετε τθν άποψθ ότι τόςο ο φφλακασ όςο και ο χορόσ ζμμεςα αποδοκιμάηουν τθν απόφαςθ του Κρζοντα για
τθν αταφία του Ρολυνείκθ
3. Λζξθ:
 Να επιβεβαιϊςετε τθν άποψθ ότι οι λεκτικζσ επιλογζσ του φφλακα (λαϊκζσ λζξεισ, προςωποποίθςθ, ερωτιςεισ,
αντικζςεισ)διαγράφουν επιτυχϊσ ζναν λαϊκό τφπο
 Να εντοπίςετε τα ερωτθματικά ςτα λόγια του Κρζοντα ςτον διάλογό του με τον φφλακα και να διαπιςτϊςετε αν
διαφζρουν μεταξφ τουσ ςτθν ζνταςθ και ςτα ςυναιςκιματα τα οποία εκφράηουν
4. Όψθ:
 Από ποφ ζρχεται ο φφλακασ ςτθ ςκθνι; Τι ροφχα φαντάηεςτε να φοράει;
 Θ άφιξι του δεν ανακοινϊνεται από κανζναν. Ρϊσ το κρίνετε αυτό;
5. Διάνοια:
 «Σι λεσ; Ποιοσ άντρασ τόλμθςε μια τζτοια πράξθ;»: Ρϊσ θ φράςθ αυτι του Κρζοντα (που περιζχει και τραγικι ειρωνεία) κα
μποροφςε να αντιμετωπιςτεί τότε και ςιμερα από τον κλάδο των ςπουδϊν φφλου (gender studies);
Άςκθςθ:
Ρϊσ φαντάηεςτε ότι κα αντιδράςει ο Κρζοντασ ςτα τελευταία λόγια του χοροφ («κεόςταλτο ςθμάδι»);
Καλό διάβαςμα

12. 12
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
1
ο
επειςόδιο: ςτίχοι 162- 331: Οι προγραμματικζσ δθλϊςεισ του Κρζοντα – Ο φφλακασ αναγγζλλει τθν ταφι του Πολυνείκθ
β’ ςκθνι: ςτίχοι 280-314: Σο ξζςπαςμα του Κρζοντα προσ τον χορό και προσ το φφλακα, μετά τθν αναγγελία τθσ ταφισ Πολυνείκθ
8ο
φφλλο εργαςίασ
(280) ΚΡ. Ραῦςαι, πρὶν ὀργῆσ κἀμὲ μεςτῶςαι λέγων,
μὴ ’φευρεκῇσ ἄνουσ τε καὶ γέρων ἅμα.
Λέγεισ γὰρ οὐκ ἀνεκτά δαίμονασ λέγων38
πρόνοιαν ἴςχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι.
Ρότερον ὑπερτιμῶντεσ ὡσ εὐεργέτθν
(285) ἔκρυπτον αὐτόν, ὅςτισ ἀμφικίονασ
ναοὺσ πυρώςων ἦλκε κἀνακήματα
καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμουσ διαςκεδῶν;
ἢ τοὺσ κακοὺσ τιμῶντασ εἰςορᾷσ κεούσ;
Οὐκ ἔςτιν· ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεωσ
(290) ἄνδρεσ μόλισ φέροντεσ ἐρρόκουν39
ἐμοί
κρυφῇ, κάρα ςείοντεσ, οὐδ’ ὑπὸ ηυγῷ
λόφον δικαίωσ εἶχον, ὡσ ςτέργειν ἐμέ.
Ἐκ τῶνδε τούτουσ ἐξεπίςταμαι καλῶσ40
παρθγμένουσ μιςκοῖςιν εἰργάςκαι τάδε.
(295) Οὐδὲν γὰρ ἀνκρώποιςιν οἷον ἄργυροσ
κακὸν νόμιςμ’ ἔβλαςτε41
· τοῦτο καὶ πόλεισ
πορκεῖ42
, τόδ’ ἄνδρασ ἐξανίςτθςιν δόμων
τόδ’ ἐκδιδάςκει καὶ παραλλάςςει φρένασ
χρθςτὰσ πρὸσ αἰςχρὰ43
πράγμακ’ ἵςταςκαι βροτῶν
(300) πανουργίασ δ’ ἔδειξεν ἀνκρώποισ ἔχειν
καὶ παντὸσ ἔργου δυςςέβειαν εἰδέναι.
Ὅςοι δὲ μιςκαρνοῦντεσ ἤνυςαν τάδε,
χρόνῳ ποτ’ ἐξέπραξαν ὡσ δοῦναι δίκθν.
Ἀλλ’ εἴπερ ἴςχει Ηεὺσ ἔτ’ ἐξ ἐμοῦ ςέβασ
(305) εὖ τοῦτ’ ἐπίςτας’, ὅρκιοσ δέ ςοι λέγω,
εἰ μὴ τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου
εὑρόντεσ ἐκφανεῖτ’ ἐσ ὀφκαλμοὺσ ἐμούσ,
οὐχ ὑμὶν Ἅιδθσ μοῦνοσ ἀρκέςει, πρὶν ἂν
ηῶντεσ κρεμαςτοὶ τήνδε δθλώςθκ’ ὕβριν,
(310) ἵν’ εἰδότεσ τὸ κέρδοσ ἔνκεν οἰςτέον
τὸ λοιπὸν ἁρπάηθτε, καὶ μάκθκ’44
ὅτι
οὐκ ἐξ ἅπαντοσ δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν.
Ἐκ τῶν γὰρ αἰςχρῶν λθμμάτων τοὺσ πλείονασ
ἀτωμένουσ ἴδοισ ἂν ἢ ςεςωςμένουσ.
ΚΡΕΟΝΣΑ΢
Σταμάτα, πριν απ' τθν οργι με κάνεισ να φουντϊςω,
μιπωσ βρεκείσ και άμυαλοσ ζτςι που είςαι γζροσ.
Είναι πια απαράδεκτα αυτά που λεσ, πωσ τάχα
ζχουνε ζγνοια οι κεοί για τον νεκρόν ετοφτον.
Γιατί να τον τιμιςουνε; Σαν ευεργζτθ μιπωσ
ςε τάφο κα τον κάβανε, που ιρκε για να κάψει
τουσ ομορφόςτυλουσ ναοφσ και για να καταςτρζψει
τθ γθ, τα ανακιματα, ακόμα και τουσ νόμουσ;
Είδεσ ποτζ ςου τουσ κεοφσ κακοφργουσ να τιμοφνε;
Δε γίνεται· μα όλα αυτά από καιρό πολίτεσ
που δε με παραδζχονταν τα κρυφομουρμουρίηαν
ςε βάροσ μου και κοφναγαν τθν κεφαλι· ςτο ςβζρκο
ηυγό μου δεν ανζχονταν ϊςτε να με υπακοφνε.
Ξζρω καλά ότι αυτοί ξελόγιαςαν ετοφτουσ,
τουσ ακριβοπλθρϊςανε να κάνουν τζτοια πράξθ.
Γιατί δε φφτρωςε ποτζ ςτον κόςμο, ςαν το χριμα,
τόςο κακι εφεφρεςθ· αυτό γκρεμίηει πόλεισ,
αυτό κι από τα ςπίτια τουσ ανκρϊπουσ ξεςπιτϊνει,
αυτό το φρόνιμο μυαλό το ξεπλανεφει πάντα,
το παραςζρνει ςτο κακό και ςτθσ ντροπισ τθ ςτράτα,
και κακετί το πονθρό μακαίνει ςτουσ ανκρϊπουσ,
διδάςκει τθν αςζβεια ς' όλεσ τθσ τισ εκφράςεισ.
Μα όςοι τα κατάφεραν ςτο χριμα πουλθμζνοι
με τον καιρό κάποια ςτιγμι άςχθμα το πλθρϊνουν.
Και αν ο Δίασ ςεβαςμό ζχει από μζνα ακόμα,
κατάλαβε καλά αυτό, με όρκο ςου το λζω:
Εάν το δράςτθ τθσ ταφισ δεν πάτε να μου βρείτε
και να τον φζρετε μπροςτά ςτα μάτια τα δικά μου,
για ςασ ο Χάροσ αρκετόσ δε κά 'ναι, πριν δθλϊςτε
και κρεμαςμζνοι ηωντανοί τθν άτιμι ςασ πράξθ,
για να το μάκετε από ποφ κα βγάηετε το κζρδοσ,
κι ζτςι πια να αρπάηετε, και για να διδαχκείτε
ότι δεν πρζπει απ' όλα πια κζρδοσ να κυνθγάτε.
Από τα κζρδθ τθσ ντροπισ τουσ πιο πολλοφσ τουσ βλζπεισ
να φτάνουν ςτθν καταςτροφι κι όχι ςτθ ςωτθρία.
38
λζγων – λζγεισ - λζγων: επανάλθψθ και κφκλοσ, με ζμφαςθ θ ενόχλθςθ του Κρζοντα από τα λόγια του χοροφ
39
Μεταφορά από τον ιχο τθσ κάλαςςασ, εκφράηει τθν καχυποψία του Κρζοντα ότι κάποιοι ςυνωμοτοφν εναντίον του
(Κικζρωνασ: tyrannis omnia semper suspecta)
40
Ρλεοναςμόσ: θ προθγοφμενθ καχυποψία (ἐρρόκουν) μετατρζπεται ςε βεβαιότθτα. Ο Κρζοντασ κινείται ανάμεςα ςτθν
καχυποψία και τον υπερβολικό ηιλο να αςκιςει ςωςτά και δίκαια τα νζα του κακικοντα
41
Μεταφορά
42
Ρροςωποποίθςθ
43
Αντίκεςθ
44
Χαιρζκακθ ειρωνεία

13. 13
1. Μφκοσ:
 Ο Κρζοντασ προβάλλει δυο αντεπιχειριματα ςτο χορό, αντιδρϊντασ ςτθν προθγοφμενθ υπόνοια του χοροφ ότι θ ταφι
του Ρολυνείκθ μπορεί να είναι «κεόςταλτο ςθμάδι». Υποςτθρίηει ότι θ ταφι δεν είναι κεϊκι, για ςυγκεκριμζνουσ λόγουσ,
αλλά είναι ανκρϊπινθ, για ςυγκεκριμζνουσ λόγουσ. Να εντοπίςετε τουσ ςυγκεκριμζνουσ κάκε φορά αυτοφσ λόγουσ
 «ἀμφικίονασ ναοὺσ» : Να εξθγιςετε τον αναχρονιςμό
 Να εντοπίςετε ςθμεία τραγικισ ειρωνείασ ςτο απόςπαςμα [μιςκοῖςιν, Ὅςοι]
2. Ήκοσ :
 Στθριηόμενοι ςτον τρόπο ςκζψθσ και ςτον τρόπο ςυμπεριφοράσ του Κρζοντα προσ τουσ υπθκόουσ του, να βγάλετε
ςυμπεράςματα για τον χαρακτιρα του
 Ο Κρζοντασ θκικολογεί για το χριμα, αν και ςτθρίηει τθν εξουςία του ςτο χριμα. Ο Τειρεςίασ, ςτο Ε’ επειςόδιο, ςτ.
1056 «Σὸ δέ γε τυράννων αἰςχροκζρδειαν φιλεῖ.» το επιβεβαιϊνει. Ρϊσ κα μποροφςατε να κεραπεφςετε αυτιν τθν
«αντίφαςθ»;
 Ο Κρζοντασ ορκίηεται εδϊ για δεφτερθ φορά ςτο Δία. Γιατί το κάνει αυτό πάλι; * το κζμα αυτό το επεξεργαςτικατε και ςτο
6
ο
φφλλο εργαςίασ: ικοσ+
 Ο Κρζοντασ απειλεί τον φφλακα για βαςανιςτιρια, εκφράηεται με χαιρζκακθ ειρωνεία και γεμάτοσ αλαηονεία κεωρεί
ότι θ παράβαςθ τθσ εντολισ του αποτελεί φβρθ ( ὕβριν 309). Ρόςο ςυνάδουν όλα αυτά με το κφροσ και τθν εικόνα ενόσ
βαςιλιά;
3. Λζξθ:
 Να τεκμθριϊςετε τον εκνευριςμό του Κρζοντα προσ το χορό ςτθριηόμενοι ςε ςχιματα λόγου και ςθμεία ςτίξθσ (τα
οποία, φυςικά, ςτον προφορικό λόγο, εκφράηονται με τον επιτονιςμό)
4. Όψθ:
 ςτ. 280: Παῦςαι, πρὶν ὀργῆσ κἀμὲ μεςτῶςαι λέγων…
ςτ. 302: Ὅςοι δὲ μιςκαρνοῦντεσ ἤνυςαν τάδε…
Αν ιςαςτε ςκθνοκζτεσ, ποια κινθςιολογικι οδθγία κα δίνατε ςτον θκοποιό ςασ;
5. Διάνοια:
 Στθριηόμενοι ςτισ φράςεισ «ὑπὸ ηυγῷ» «παρθγμένουσ» «μιςκοῖςιν» να βγάλετε ςυμπεράςματα για τον τρόπο λειτουργίασ
των απολυταρχικϊν κακεςτϊτων. Οι αρχζσ των απολυταρχικϊν ςθμερινϊν κακεςτϊτων παραμζνουν οι ίδιεσ;
 Να ςχολιάςετε τισ ςυμφορζσ που φζρνει ςτουσ ανκρϊπουσ το χριμα, ςφμφωνα με τθ κεωρία του Κρζοντα. Ροια είναι
θ προςωπικι ςασ άποψθ;
6. ΢υντακτικό: Να κάνετε πλιρθ ςυντακτικι ανάλυςθ των δφο υπογραμμιςμζνων χωρίων
7. Γραμματικι:
 Να γράψετε τα απαρζμφατα αορίςτου β’ ςτθν Ε.Φ. των παρακάτω ρθματικϊν τφπων:
Λζγεισ:
__________
ἦλκε
__________
εἶχον
________
φέροντεσ
__________
εὑρόντεσ
__________
μάκθκ’
_________
 Να γράψετε τθν ίδια πτϊςθ του άλλου αρικμοφ των παρακάτω ουςιαςτικϊν (ςτο α.ε. κείμενο είναι με ζντονα γράμματα):
δαίμονασ
__________
μιςκοῖςιν
__________
πανουργίασ
________
λθμμάτων
__________
8. Λεξιλογικά: Να βρείτε ετυμολογικά ςυγγενικζσ λζξεισ, ςυμπλθρϊνοντασ τα γράμματα που λείπουν
λζγεισ _ ζ _ θ _ _ μ α _ π ό ρ _ θ_οσ
ἦλκε Ε _ _υ ς_ ν α π_ _ς θ_ υ_ ι _ μ _ σ
εἰςορᾷσ ε _ δ _ λ _ _ δ_ α κ_ τ _ π _ ρ _ ό _ θ
ἔςτιν _ υ _ ί α ε _ υ _ _ λο _ ί _
εἶχον ς _ ζ _ θ ζ _ ο _ ο σ ε _ θ σ _ ς χ _ _ ο σ
εἰδέναι _ ι δ θ _ θ ι _ _ ο _ ί _
Καλό διάβαςμα

14. 14
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
1ο
ςτάςιμο: ςτίχοι 332- 383 (από μετάφραςθ): Ύμνοσ ςτθ δεινότθτα του ανκρϊπου
9ο
φφλλο εργαςίασ
1. Μφκοσ:
 Με ποιον τρόπο ο άνκρωποσ νίκθςε τα άψυχα: κάλαςςα και γθ;
 Γιατί θ λζξθ «Γθ» είναι γραμμζνθ με κεφαλαίο γράμμα ενόσ ο «πόντοσ» όχι;
 Με ποιον τρόπο ο άνκρωποσ νίκθςε τα ζμψυχα: πουλιά, ηϊα, ψάρια;
 Σε ποια πνευματικά επιτεφγματα του ανκρϊπου αναφζρεται ο χορόσ;
 Ρϊσ ςυνδζεται το 1
ο
ςτάςιμο με τθν υπόκεςθ του ζργου; * να λάβετε υπόψθ το γεγονόσ τθσ ταφισ, παρά τισ εντολζσ του
βαςιλιά +
 Ριςτεφετε ότι οι κεατζσ, γνωρίηοντασ τθν τφχθ τθσ Αντιγόνθσ, ςυμμερίηονται τον φμνο του χοροφ για τον άνκρωπο;
2. Ήκοσ:
 Ο χορόσ ςε προθγοφμενουσ ςτίχουσ (278-279) χαρακτιριςε τθν ταφι ωσ κεόςταλτθ, πράγμα που εξόργιςε και τον
Κρζοντα περιςςότερο. Τϊρα ποια γνϊμθ καταλαβαίνετε ότι ζχει. Τθν ίδια ι όχι;
 Ροιο περιεχόμενο δίνει ο χορόσ ςτισ ζννοιεσ του «καλοφ» και του «κακοφ»;
 Θ φράςθ του άντρα κορυφαίου του χοροφ «ακατανοιτο μυςτιριο», όταν αντικρίηει τθν Αντιγόνθ, πιςτεφετε ότι
οφείλεται μόνο ςτο ξάφνιαςμα του χοροφ επειδι ο δράςτθσ ιταν ςυγγενισ του Κρζοντα; Τι τον παραξενεφει;
 «όποιοσ κλωςάει το άδικο, μακάρι και μ’ αποκοτιά, / ποτζ ςε τράπεηα κοινι ποτζ μου βοφλθςθ κοινι/ με κείνον που τζτοια
τολμάει»: Αν αυτοφσ τουσ ςτίχουσ τουσ άκουγε θ Αντιγόνθ, ςε ποιον νομίηετε ότι κα νόμιηε ότι αναφζρονται οι ςτίχοι;
Αν τουσ άκουγε ο Κρζοντασ όμωσ; Το κοινό, από τθν άλλθ, που τουσ ακοφει; * να λάβετε υπόψθ τθν άποψθ του Lesky ότι ο
χορόσ ςε κανζνα ςθμείο του ζργου δεν παίρνει απροκάλυπτα το μζροσ του Κρζοντα και, επίςθσ, τθ ςχετικότθτα και
υποκειμενικότθτα των εννοιϊν του δικαίου και του αδίκου+
3. Λζξθ:
 Ραρατθρϊντασ τα ςχιματα λόγου και τθ ςτίξθ τθσ δεφτερθσ ςτροφισ, να προςπακιςετε να εικάςετε τθν κινθςιολογία
του χοροφ
4. Όψθ:
 Πταν ο χορόσ εκτελεί το ςτάςιμο, βρίςκεται κάποιοσ άλλοσ ςτθ ςκθνι;
 Πταν ο κορυφαίοσ του χοροφ αναγγζλλει τθν είςοδο τθσ Αντιγόνθσ, πϊσ φαντάηεςτε τα ροφχα τθσ; (χρϊμα, μικοσ,
κατάςταςθ)
 Ο χορόσ, χωριςμζνοσ ςε 2 θμιχόρια, πϊσ εκτελοφςε τισ ςτροφζσ και πϊσ τισ αντιςτροφζσ; * με ποια κατεφκυνςθ+
5. Διάνοια:
 Ο χορόσ παρόλο τον καυμαςμό του ςτθν πνευματικι και τεχνολογικι ανάπτυξθ του ανκρϊπου κεωρεί ότι ο άνκρωποσ
ζχει δυο αδυναμίεσ. Ροιεσ είναι αυτζσ; Υπάρχουν ακόμθ και ςιμερα αυτζσ οι αδυναμίεσ ;
 Ρόςθ ςθμαςία δίνουμε εμείσ ςιμερα ςτισ ζννοιεσ «πνευματικότθτα», « τεχνολογία», «θκικι»;
 Ο ιδανικόσ πολίτθσ για το χορό είναι αυτόσ που κάνει το «καλό», δθλαδι ςζβεται τουσ ανκρϊπινουσ και κεϊκοφσ
νόμουσ. Σιμερα ποιον κεωροφμε ωσ «ιδανικό» πολίτθ;
 Στθν Οδφςςεια, ς 130-131, ο ποιθτισ λζει: «Δεν τρζφει θ γθ απ’ τον άνκρωπο αδυνατότερο άλλο, / από όςα απάνω
περπατοφν ςτθν πλάςθ κι αναςαίνουν». Να ςυηθτιςετε το διάλογο Σοφοκλι-Ομιρου πάνω ςτο κζμα και να πάρετε
προςωπικι κζςθ
6. Μζλοσ:
 Σε ποιο ςθμείο του ςτάςιμου φαντάηεςτε ότι ο ρυκμόσ του αυλθτι γίνεται περιςςότερο αργόσ * να λάβετε υπόψθ το
ςθμείο που αρχίηουν τα κακοδικά ςυναιςκιματα του χοροφ για τον άνκρωπο+
Καλό διάβαςμα

15. 15
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
2ο
επειςόδιο: 384-560: Η Αντιγόνθ οδθγείται από τον φφλακα μπροςτά ςτον Κρζοντα – ΢φγκρουςθ Κρζοντα –
Αντιγόνθσ – Η Ιςμινθ δθλϊνει ότι ςυμμετείχε ςτθν ταφι
α’ ςκθνι: ςτίχοι 384 - 440 (από μετάφραςθ): Η Αντιγόνθ οδθγείται από τον φφλακα μπροςτά ςτον Κρζοντα
10ο
φφλλο εργαςίασ
1. Μφκοσ:
 Για ποιον λόγο θ Αντιγόνθ πιγε για δεφτερθ φορά να κάψει τον Ρολυνείκθ; *να λάβετε υπόψθ ςασ τον τρόπο τθσ πρϊτθσ
ταφισ και τθ κεατρικι οικονομία του δράματοσ+
 Να ανιχνεφςετε τθν πικανι ςτοχοκεςία του Σοφοκλι με τθ χριςθ του τεχνάςματοσ του «μεγάλου κουρνιαχτοφ»
 Ο διάλογοσ φφλακα - Κρζοντα, παροφςθσ βουβισ τθσ Αντιγόνθσ, αποτελεί τζχναςμα του Σοφοκλι. Να υποςτθρίξετε
τθν προθγοφμενθ κζςθ
2. Ήκοσ:
 Να ςυγκρίνετε τθ ςυναιςκθματικι κατάςταςθ του φφλακα, όπωσ διαγράφεται εδϊ, με εκείνθ του α’ επειςοδίου. Για
τθν απάντθςι ςασ να ςτθριχκείτε και ςτισ φράςεισ «μα ποφ ‘ναι ο Κρζοντασ», «παρ’ τθ για ανάκριςθ», «μιλάω τάχα κακαρά
και ξάςτερα;»
 Να προςδιορίςετε τον χαρακτιρα των φυλάκων και τθσ Αντιγόνθσ βαςιηόμενοι ςτθν αντίκεςθ «κι ορμιςαμε» ≠ «δεν
ζμοιαηε κακόλου ταραγμζνθ» και «κρθνεί ςαν το πικρό πουλί» ≠ «δεν ζμοιαηε κακόλου ταραγμζνθ»
3. Λζξθ:
 Ο λόγοσ του Κρζοντα ςτθρίηεται ςε ερωτθματικζσ προτάςεισ. Μπορείτε να εξθγιςετε τι τον ωκεί ςτον ερωτθματικό
λόγο;
4. Όψθ:
 Από ποια πάροδο μπαίνουν ο φφλακασ με τθν Αντιγόνθ;
 Να εντοπίςετε τθ κεατρικι ςφμπτωςθ ςτθ ςκθνι φφλακα- Κρζοντα
 «πάρ’ τθ γι’ ανάκριςθ»: να δραματοποιιςετε τθ φράςθ αυτι του φφλακα
 Να προςδιορίςετε τον ςκθνικό χρόνο βάςει κειμενικϊν δεικτϊν και να τον ςυγκρίνετε με εκείνον του προλόγου, τθσ
παρόδου και του 1
ου
επειςοδίου
5. Διάνοια:
 H γνωμολογία του φφλακα για το ότι «δεν πρζπει πια κανείσ να παίρνει όρκο», πόςο ταιριάηει με τον χαρακτιρα και τθ
μόρφωςι του; Γιατί πιςτεφετε ότι το κάνει αυτό ο Σοφοκλισ; Ροια θ προςωπικι ςασ άποψθ για τθ κζςθ που εκφράηει
με τα λόγια του ο φφλακασ;
 Ροια θ προςωπικι ςασ γνϊμθ για τα τελευταία λόγια του φφλακα: «Όταν γλυτϊνεισ ςυμφορζσ είναι γλυκό,/ κι όμωσ πικρό
ςτθ ςυμφορά να ςζρνεισ φίλουσ./ Όμωσ για μζνα δε μετροφν αυτά,/ μπροςτά ςτθ ςωτθρία μου. Ριςτεφετε ότι τα λόγια αυτά
του φφλακα παραμζνουν πάντα επίκαιρα;
 Ο φφλακασ προτείνει ςτον Κρζοντα μια αυκαίρετθ ανάκριςθ «ξεψάχνιςε μονάχοσ ςου και βρεσ τα»: Ρϊσ κα ακουγόταν
αυτι θ φράςθ από τουσ κεατζσ τθσ εποχισ και πϊσ ακοφγεται από εςάσ τουσ ίδιουσ
 Ρϊσ εξθγεί τον μεγάλο κουρνιαχτό ο φφλακασ; Θ εξιγθςθ αυτι είναι ενδεικτικι τθσ εποχισ;
Καλό διάβαςμα

16. 16
΢οφοκλζουσ Αντιγόνθ, 442 π. Χ.
2ο
επειςόδιο: 384-560: Η Αντιγόνθ οδθγείται από τον φφλακα μπροςτά ςτον Κρζοντα – ΢φγκρουςθ Κρζοντα –
Αντιγόνθσ – Η Ιςμινθ δθλϊνει ότι ςυμμετείχε ςτθν ταφι
β’ ςκθνι: ςτίχοι 441 - 472 Η ομολογία τθσ Αντιγόνθσ μπροςτά ςτον Κρζοντα
11ο
φφλλο εργαςίασ
ΚΡ. Σὲ δή, ςὲ
45
τὴν νεύουςαν εἰσ πέδον κάρα,
φῄσ, ἢ καταρνῇ μὴ δεδρακέναι τάδε;
ΑΝ. Καὶ φθμὶ δρᾶςαι κοὐκ ἀπαρνοῦμαι
46
τὸ μή.
ΚΡ. Σὺ μὲν κομίηοισ ἂν ςεαυτὸν ᾗ κέλεισ
(445) ἔξω βαρείασ αἰτίασ ἐλεύκερον
47
·
ςὺ δ’ εἰπέ μοι μὴ μῆκοσ, ἀλλὰ ςυντόμωσ
48
,
ᾔδθςκα κθρυχκέντα μὴ πράςςειν τάδε;
ΑΝ. Ἤιδθ· τί δ’ οὐκ ἔμελλον; ἐμφανῆ γὰρ ἦν.
ΚΡ. Καὶ δῆτ’ ἐτόλμασ τούςδ’ ὑπερβαίνειν νόμουσ;
(450) ΑΝ. Οὐ γάρ τί μοι Ηεὺσ ἦν ὁ κθρύξασ τάδε
49
,
οὐδ’ ἡ ξύνοικοσ τῶν κάτω κεῶν Δίκθ
τοιούςδ’ ἐν ἀνκρώποιςιν ὥριςαν νόμουσ·,
οὐδὲ ςκένειν τοςοῦτον ᾠόμθν τὰ ςὰ
κθρύγμακ’ ὥςτ’ ἄγραπτα κἀςφαλῆ κεῶν
(455) νόμιμα δύναςκαι κνθτὸν ὄνκ’ ὑπερδραμεῖν
50
.
Οὐ γάρ τι νῦν γε κἀχκέσ, ἀλλ’ ἀεί ποτε
ηῇ ταῦτα, κοὐδεὶσ οἶδεν ἐξ ὅτου ’φάνθ.
Τούτων ἐγὼ οὐκ ἔμελλον, ἀνδρὸσ οὐδενὸσ
φρόνθμα δείςας’, ἐν κεοῖςι τὴν δίκθν
(460) δώςειν· κανουμένθ γὰρ ἐξῄδθ, τί δ’ οὔ;
κεἰ μὴ ςὺ προὐκήρυξασ. Εἰ δὲ τοῦ χρόνου
πρόςκεν κανοῦμαι, κέρδοσ αὔτ’ ἐγὼ λέγω·
ὅςτισ γὰρ ἐν πολλοῖςιν ὡσ ἐγὼ κακοῖσ
ηῇ, πῶσ ὅδ’ οὐχὶ κατκανὼν κέρδοσ φέρει;
(465) Οὕτωσ ἔμοιγε τοῦδε τοῦ μόρου τυχεῖν
παρ’ οὐδὲν ἄλγοσ· ἀλλ’ ἄν, εἰ τὸν ἐξ ἐμῆσ
μθτρὸσ κανόντ’ ἄκαπτον ἠνςχόμθν νέκυν,
κείνοισ ἂν ἤλγουν· τοῖςδε δ’ οὐκ ἀλγύνομαι.
Σοὶ δ’ εἰ δοκῶ νῦν μῶρα δρῶςα τυγχάνειν,
(470) ςχεδόν τι μώρῳ μωρίαν ὀφλιςκάνω.
ΧΟ. Δθλοῖ τὸ γέννθμ’ ὠμὸν ἐξ ὠμοῦ πατρὸσ
τῆσ παιδόσ· εἴκειν δ’ οὐκ ἐπίςταται κακοῖσ.
ΚΡΕΟΝΣΑ΢
Εςφ, που το κεφάλι ςου μασ κατεβάηεισ κάτω·
ομολογείσ ι κα μασ πεισ πωσ δεν τα ζχεισ κάνει;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Κι ομολογϊ και δε ςασ λζω πωσ δεν τα ζχω κάνει.
ΚΡΕΟΝΣΑ΢
Ράρε τα πόδια ςου εςφ και τράβα όπου κζλεισ,
λεφτεροσ από τισ βαριζσ κατθγορίεσ· φφγε.
Τϊρα εςφ: Ρεσ ςφντομα, μθν το τραβάσ ςε μάκροσ:
Τθ γνϊριηεσ τθν προςταγι που τό 'χε απαγορεφςει;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Τθ γνϊριηα· μα πϊσ αλλιϊσ; Ξεκάκαρθ πια ιταν.
ΚΡΕΟΝΣΑ΢
Ραρ' όλα αυτά το τόλμθςεσ να παραβείσ το νόμο;
ΑΝΣΙΓΟΝΗ
Γιατί δε μου το πρόςταξε αυτό ο μζγασ Δίασ
οφτε και θ ςυγκάτοικοσ με τουσ κεοφσ του Άδθ,
θ Δίκθ, είναι που όριςε ςτον κόςμο τζτοιουσ νόμουσ.
Οφτε και νόμιηα ποτζ πωσ ζχουν τζτοιο κφροσ
πια οι δικζσ ςου προςταγζσ, ϊςτε, κνθτόσ που είςαι,
τουσ άγραφουσ κι αςάλευτουσ νόμουσ να ξεπεράςεισ.
Πχι μονάχα ςιμερα και χκεσ, μα αιϊνια ηοφνε,
κι οφτε που ζμακε κανείσ ποια είναι θ πθγι τουσ.
Γι' αυτό και δεν εςκόπευα, μόνο γιατί φοβάμαι
μια κζλθςθ ανκρϊπινθ, ςτα κεία ν' αμαρτιςω.
Ρωσ κα πεκάνω τό 'ξερα –και πϊσ να μθν το ξζρω;–
χωρίσ κι αυτι τθν προςταγι· αν τϊρα πριν τθσ ϊρασ
χακϊ, για κζρδοσ μου αυτό εγϊ το λογαριάηω.
Πποιοσ μζςα ςτα βάςανα, όπωσ εγϊ, παλεφει,
πϊσ κζρδοσ απ' το κάνατο αυτόσ δεν προςκομίηει;
Ζτςι για μζνα να με βρει θ μοίρα του κανάτου
δεν είναι διόλου λυπθρό· μ' αν ίςωσ ανεχόμουν
το γιο τθσ μάνασ μου άκαφτο, κακοκανατιςμζνο,
εκείνο κα με πλιγωνε· αυτά δε με πικραίνουν.
Κι αν ίςωσ άμυαλα αυτά ςου φαίνονται που κάνω,
περίπου ζνασ άμυαλοσ άμυαλθ κα με κρίνει.
ΧΟΡΟ΢
Δείχνει ςκλθρό το φυςικό κι από ςκλθρό πατζρα
αυτισ τθσ κόρθσ· ςτα δεινά δε ςκφβει το κεφάλι.
1. Μφκοσ:
 Γιατί θ Αντιγόνθ ζχει ςκυφτό το κεφάλι τθσ μπροςτά ςτον Κρζοντα; *να λάβετε υπόψθ ςασ το ρόλο τθσ ςιωπισ για τουσ
κεατζσ και το γεγονόσ ότι ςίγουρα δεν ντρζπεται για τθν πράξθ τθσ+
2. Ήκοσ:
 Ο Κρζοντασ ρωτά τθν Αντιγόνθ ςτον ςτ. 447 «ᾔδθςκα κθρυχκέντα μὴ πράςςειν τάδε;». Για ποιον λόγο νομίηετε ότι ο
Κρζοντασ τθσ απευκφνει αυτιν τθν ερϊτθςθ; *να αντιμετωπίςετε τθν προκετικότθτα του Κρζοντα και κετικά και αρνθτικά]
45
Σχιμα αναδίπλωςθσ (΢ὲ … ςὲ) → προςπάκεια του Κρζοντα να βγάλει από το λικαργό τθσ τθν Αντιγόνθ
46
Σχιμα εκ παραλλιλου (και κετικι και αρνθτικι διατφπωςθ: δρᾶςαι κοὐκ ἀπαρνοῦμαι) → ειρωνεία Αντιγόνθσ προσ Κρζοντα: τθν διπλι
ερϊτθςθ του Κρζοντα τθν απαντά τολμθρά με διπλι απάντθςθ θ Αντιγόνθ
47
Ρλεοναςμόσ (ἔξω … ἐλεύκερον) → ο Κρζοντασ ακωϊνει πλιρωσ τον φφλακα μετά τθν ομολογία τθσ Αντιγόνθσ
48
Σχιμα εκ παραλλιλου (μὴ μῆκοσ…ςυντόμωσ) → τονίηεται το απειλθτικό φφοσ του Κρζοντα
49
Ειρωνεία: θ Αντιγόνθ με τθ χριςθ του ουδετζρου γζνουσ υποτιμά τουσ νόμουσ του Κρζοντα: τούςδ’ νόμουσ → τάδε
50
Μεταφορά από αγϊνεσ δρόμου και ειρωνεία τθσ Αντιγόνθσ προσ τον Κρζοντα: του απαντά με τον ίδιο τρόπο: ὑπερβαίνειν (449) ↔
ὑπερδραμεῖν

17. 17
 Θ Αντιγόνθ επιχειρθματολογεί μπροςτά ςτον Κρζοντα υπεραςπιηόμενθ τθν πράξθ τθσ:
1
ο
επιχείρθμα: υπεραςπίςτθκε τουσ κεϊκοφσ-άγραφουσ νόμουσ περί ταφισ χωρίσ να φοβάται τουσ ανκρϊπουσ και το
κάνατο
2
ο
επιχείρθμα: υπεραςπίςτθκε τθν τιμι του αδερφοφ τθσ
Να κρίνετε τθν επιχειρθματολογικι τακτικι τθσ Αντιγόνθσ ςτθριηόμενοι ςτθν ζκταςθ του κάκε επιχειριματοσ και ςτθν
τωρινι αντιςτροφι των ίδιων επιχειρθμάτων που πρόβαλε ςτθν Λςμινθ, όταν ςτον πρόλογο προςπακοφςε να τθν πείςει
να ςυμπράξει μαηί τθσ ςτθν ταφι του Ρολυνείκθ
 Θ Αντιγόνθ αςκεί κριτικι προσ τον Κρζοντα. Να υποςτθρίξετε τθν άποψθ αυτι ςτθριηόμενοι ςτισ φράςεισ: «τὰ ςὰ
κθρύγμακ’» (453-454), «ἀνδρὸσ οὐδενὸσ φρόνθμα δείςας’» (458-459) «μώρῳ μωρίαν ὀφλιςκάνω» (470)
 Ο χορόσ διαπιςτϊνει τθν ωμότθτα του χαρακτιρα τθσ Αντιγόνθσ «Δθλοῖ τὸ γέννθμ’ ὠμὸν». Γιατί πιςτεφετε ότι ο
Σοφοκλισ διαγράφει τόςο ςκλθρό τον χαρακτιρα τθσ Αντιγόνθσ; * να λάβετε υπόψθ το ςθμείο τθσ τραγωδίασ ςτο οποίο
βριςκόμαςτε, το κοινό ςε ςυνδυαςμό με τισ ςοφιςτικζσ επιδράςεισ τθσ εποχισ+
3. Λζξθ:
 Να ςχολιάςετε τθ ςτάςθ τθσ Αντιγόνθσ προσ τον Κρζοντα ςτθριηόμενοι ςτισ φράςεισ «δρᾶςαι κοὐκ ἀπαρνοῦμαι» (443),
«τάδε»(450), «ὑπερδραμεῖν»(455) *να ςυμβουλευτείτε και τισ υποςθμειϊςεισ+
4. Όψθ:
 Από ποια πάροδο φεφγει ο φφλακασ και ποιο πρόςωπο κα ετοιμαςτεί να υποδυκεί ςτθ ςυνζχεια; *να λάβετε υπόψθ ςασ
ότι οι θκοποιοί ςτισ τραγωδίεσ του Σοφοκλι ιταν 3+
5. Διάνοια:
 Να ςχολιάςετε τθν άποψθ που προβάλλει θ Αντιγόνθ για τουσ άγραφουσ νόμουσ ςτθριηόμενοι ςτισ φράςεισ
«ςκζνειν»(453) και «νῦν γε κἀχκέσ»(456). Ροια θ προςωπικι ςασ άποψθ για τουσ άγραφουσ νόμουσ;
 Ροια ςτάςθ διαμορφϊνει θ Αντιγόνθ μπροςτά ςτον πικανό πρόωρο κάνατο (ςτ. 460-464). Θ ςτάςθ αυτι νιϊκετε ότι
τθν μειϊνει ωσ χαρακτιρα; *να λάβετε υπόψθ και τθν άποψθ του Σενζκα: «Είμαςτε δυςτυχιςμζνοι ςτο βακμό που το
πιςτεφουμε»+
6. ΢υντακτικό: Να χαρακτθρίςετε ςυντακτικά τουσ υπογραμμιςμζνουσ όρουσ ςτο ςτ. 457 και να χαρακτθρίςετε
επίςθσ το είδοσ του υποκετικοφ λόγου ςτουσ ςτ. 466-468
7. Γραμματικι: Να γράψετε το γ’ πλθκυντικό τθσ οριςτικισ ενεςτϊτα των παρακάτω τφπων:
κομίηοισ
__________
εἰπέ
____________
ὥριςαν
____________
ὄνκ’
____________
φέρει
_________
τυγχάνειν
____________
8. Λεξιλογικά: Να γράψετε από ζνα ςυνϊνυμο ςτα α.ε. των λζξεων:
φθμί↔________, ἀλγῶ↔_________,κνῄςκω↔________,οἶδα↔_________,ὀφλιςκάνω↔_______, οἴομαι ↔ _________
Καλό διάβαςμα