Εργασία στα ΚΝΛ Α Λ. - Οικογενειακές σχέσεις - έρευνα, δημιουργική εργασία βάσει των δυο παραλογών: Του νεκρού αδερφού και Της νύφης που κακοπάθησε

1. Τα φύλα στη λογοτεχνία
Οικογενειακές σχέσεις
Παραλογές: Του νεκρού αδελφού,
Της νύφης που κακοπάθησε
Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Λ. Μαγαλιού
Για το κείμενο εργάστηκαν οι μαθήτριες
του Α2 ΓΕΛ Αιγινίου:
Μελκίδου Παναγιώτα
Νανάκου Ελένη
Παντελή Ελισάβετ
Πατσίδου Ζηνοβία

2. α) Τα δημοτικά τραγούδια Του
νεκρού αδελφού και Της νύφης που
κακοπάθησε ανήκουν στο είδος των
παραλογών. Αφού μελετήσετε στο
βιβλίο σας τα χαρακτηριστικά των
δημοτικών τραγουδιών γενικά και
των παραλογών ειδικότερα, να
εντοπίσετε ανάλογα γνωρίσματα στα
συγκεκριμένα κείμενα.

3. Απάντηση στην ερώτ. α (1)
• Όπως κάθε δημοτικό τραγούδι έτσι και
αυτά "του νεκρού αδελφού" και "της νύφης
που κακοπάθησε" μπορούμε να διακρίνουμε
μερικά βασικά χαρακτηριστικά.
Παραδείγματος χάρη:
• εκφράζονται και τα δύο με απλό και λιτό
λόγο που αποτελείται κυρίως από ρήματα
και ουσιαστικά και προσδίδει ζωντάνια
και παραστατικότητα,
• ο κάθε στίχος χαρακτηρίζεται από
συντακτική αυτοτέλεια και νοηματική
πληρότητα,

4. Απάντηση στην ερώτ. α (2)
• δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία,
• συναντώνται εκφραστικά μέσα όπως
επαναλήψεις, άσκοπες ερωτήσεις,
υπερβολές και προσωποποιήσεις, αλλά και
το θέμα του αδυνάτου, έμψυχος λόγος,
παμψυχισμός κτλ,
• χρησιμοποιείται διάλογος για να σπάσει η
μονοτονία της αφήγησης,
• παραλείπονται τα ασήμαντα και περιττά
γεγονότα.

6. Απάντηση στην ερώτ. α (3)
• Τα συγκεκριμένα δημοτικά τραγούδια
εντάσσονται στην κατηγορία των παραλογών,
είναι δηλαδή πολύστιχα αφηγηματικά
ποιήματα με ολοκληρωμένη αφήγηση και
πλαστό περιεχόμενο. Τέτοια γνωρίσματα
μπορούμε να διακρίνουμε και στα δυο
τραγούδια. Πιο συγκεκριμένα:
• Ξεπερνούν τον συνηθισμένο αριθμό στίχων των
δημοτικών τραγουδιών,
• Αφηγούνται μία ιστορία με εμφανή αρχή, μέση
και τέλος,
• Περιγράφουν μία δραματική ιστορία, το ένα με
στοιχεία φανταστικά και το άλλο πραγματικά.

7. «Του νεκρού αδερφού»
Θέατρο Δράματος του Βελιγραδίου

8. β) Ποια η σχέση μητέρας και κόρης, όπως
διαγράφεται σε καθένα από τα τραγούδια;
Αναφερθείτε σε σχετικούς στίχους. Να
λάβετε υπόψη σας το ιστορικοκοινωνικό
πλαίσιο της εποχής (οι παραλογές
θεωρούνται το παλαιότερο στρώμα των
δημοτικών τραγουδιών).
Επίσης, να συγκρίνετε τη σχέση που
περιγράφεται στα δύο τραγούδια με την
αντίστοιχη στη σημερινή εποχή.

9. Απάντηση στην ερώτ. β (1)
• Και στα δύο τραγούδια η σχέση μητέρας-κόρης
είναι πολύ στενή και ο δεσμός μεταξύ τους
πολύ δυνατός. Εκείνη την εποχή τα κορίτσια
μέχρι να παντρευτούν περνούσαν πολύ χρόνο
στο σπίτι με την μητέρα τους, η οποία τους
μάθαινε τις δουλειές του σπιτιού (μαγείρεμα,
κέντημα κτλ). Έτσι περνούσαν πολύ χρόνο μαζί,
κάτι που τις έφερνε πιο κοντά.
• Σχετικά παραδείγματα στο 1ο κείμενο είναι
στους στίχους: 2-5, 25, 28, 78-81.
• Στο 2ο κείμενο στους στίχους: 5-6, 13, 31, 33,
45-46, 52-53.

10. Λύτρας Νικηφόρος (1832 - 1904)
Μητέρα με παιδί

11. Απάντηση στην ερώτ. β (2)
• Τη σημερινή εποχή οι σχέσεις μεταξύ
μητέρας και κόρης δεν είναι όπως παλιά. Το
δέσιμο των δύο γυναικών παλιότερα ήταν
ιδιαίτερο λόγω του χρόνου που περνούσαν
μαζί. Οι σημερινές κοπέλες περνούν τον
περισσότερο χρόνο τους έξω από το σπίτι με
τις παρέες τους και, εφόσον δεν απαιτείται να
περνούν τόσο χρόνο με τις μητέρες τους όσο
εκείνην την εποχή, δεν υπάρχει γόνιμο
έδαφος για να αναπτυχθούν τέτοιου είδους
σχέσεις.

12. Μαμά-κόρη: Η πιο περίεργη σχέση «αγάπης/μίσους» -
Στο:
http://www.news.gr/gynaika/paidi-oikogeneia/article/227027/mama-
korh-h-pio-periergh-shesh-agaphsmisoys.html

13. γ) Να συγκρίνετε τα δύο
τραγούδια (ομοιότητες και
διαφορές) ως προς το χωρισμό
και το ξαναντάμωμα μάνας και
κόρης.

14. «Του νεκρού αδερφού»
Θέατρο Δράματος του Βελιγραδίου

15. Απάντηση στην ερώτ. γ (1)
• Τα δυο τραγούδια μεταξύ τους έχουν πολλές
ομοιότητες και διαφορές στον χωρισμό και
στο ξαναντάμωμα μάνας και κόρης.
• Ο χωρισμός τον δύο κοριτσιών από τις
μητέρες τους έγινε με τον ίδιο τρόπο:
παντρεύτηκαν σε κάποιο μέρος μακρινό κι
έτσι έπρεπε να αφήσουν το πατρικό τους
σπίτι.

16. Από την ταινία του Π. Βούλγαρη,
Νύφες (2004)

17. Απάντηση στην ερώτ. γ (2)
• Η μόνη διαφορά είναι πως στην παραλογή
"του νεκρού αδελφού" η απόφαση για τον
γάμο της Αρετής έγινε ουσιαστικά από τον
αδελφό της, παρόλο που η μητέρα είχε τον
τελευταίο λόγο λόγω της απουσίας του
πατέρα, ενώ στο "της νύφης που κακοπάθησε",
αν και δεν μας ξεκαθαρίζεται, υποθέτουμε
πως ο πατέρας πήρε την τελική απόφαση,
αφού οι οικογένειες εκείνη την εποχή ήταν
κατά βάση πατριαρχικές.

18. «Τότε, η μάνα προστάζει να βάλουν την άγνωστη κοπέλα στο αργαλειό
της κόρης της. Το ότι έχει κρατήσει τη θέση της στον αργαλειό κενή και
το υφαντό της μισοτελειωμένο δείχνει την λαχτάρα της να δει την κόρη
της. Η Ελένη αρχίζει να υφαίνει…»
(http://afterschoolbar.blogspot.gr/2014/12/blog-post_16.html)

19. Απάντηση στην ερώτ. γ (3)
• Η κύρια ομοιότητα μεταξύ των δύο
ξανανταμωμάτων είναι τα συναισθήματα
τα οποία κατακλύζουν μάνα και κόρη.
Διακρίνουμε την ίδια ένταση και στα
δύο τραγούδια, η οποία οδηγεί στην
λύτρωση, που στην μία περίπτωση είναι
ο θάνατος των δύο.

20. Πίνακας εμπνευσμένος από την πολιορκία
του Μεσολογγίου του Θ. Βρυζάκη

21. δ) Σε καθένα από τα τραγούδια
ποιο πρόσωπο σας προκαλεί τη
μεγαλύτερη συμπάθεια και γιατί;

22. Απάντηση στην ερώτ. δ (1)
• Στο ποίημα "Του νεκρού αδελφού", το πρόσωπο που μας
προκαλεί την μεγαλύτερη συμπάθεια είναι η Αρετή.
Πρόκειται για μια νεαρή κοπέλα που παραμένει διαρκώς
στο σπίτι δεχόμενη τις φροντίδες από τη μητέρα της.
Αυτό που μας κάνει να συμπαθήσουμε την Αρετή είναι η
καλή φήμη που αποκτά και επικυρώνεται με τον ερχομό
των προξενητάδων από τη Βαβυλώνα, δεν βασίζεται
ούτε στην εργατικότητά της, ούτε στην πνευματική της
καλλιέργεια, αλλά στο γεγονός ότι έχει δοθεί τόση
φροντίδα από τη μητέρα της, ώστε η κοπέλα να
παραμείνει ανέγγιχτη τόσο από τον ήλιο όσο κι από τα
αδιάκριτα βλέμματα. Ενώ, παράλληλα, το ενδιαφέρον
από μια τόσο μακρινή περιοχή, καθιστά προφανές ότι η
κοπέλα θα πρέπει να ήταν ξεχωριστά όμορφη.

23. Από το εξώφυλλο του βιβλίου
της Ζ. Σαρή, Τα Χέγια

24. Απάντηση στην ερώτ. δ (2)
• Στο ποίημα "Της νύφης που κακοπάθησε",
μεγαλύτερη συμπάθεια μας προκαλεί η
Ελένη. Είναι ένα τραγικό πρόσωπο γιατί η
μεταβολή της τύχης την οδήγησε στην
ανέχεια, ενώ ήταν συνηθισμένη στα
πλούτη. Είναι όμως αποφασιστική και
δυναμική, διότι παίρνει την απόφαση να
επιστρέψει στους δικούς της με δική της
πρωτοβουλία, χωρίς τη συναίνεση του
άντρα της. Είναι αγαθός άνθρωπος και
καταλαβαίνει ότι στη ζωή σημασία έχει η
αγάπη και όχι ο πλούτος.

26. ε) Ας υποθέσουμε ότι είστε η
Ελένη του δεύτερου τραγουδιού.
Τι θα γράφατε στο ημερολόγιό
σας στο τέλος μιας μέρας, κατά
την περίοδο της ξενιτιάς και της
κακοπάθειας;

27. Απάντηση στην ερώτ. ε
Αγαπητό μου ημερολόγιο,
Πέρασε και το σήμερα θαρρείς στενάχωρα όπως
πάντα. Παν' τα πλούτη τ' άντρα μου, παν και τα
προικιά μου, κι η πεθερά μου ξενοπλένει κι εγώ
ξενοαλέθω, ο πεθερός μου ξενοσκάβει κι ο
άντρας μου ξενοκλαδεύει. Εγώ που μου 'ταζε ο
πατέρας μου κάτεργ' αρματωμένα, μου 'ταζαν και
τ' αδέλφια μου καράβια φορτωμένα, μου 'ταζε κι
η μανούλα μου κρυφά δέκα χιλιάδες, χρυσό
θρονί να κάθομαι, χρυσό μήλο να παίζω,
κατάντησα να ξεναλέθω για μια φέτα ψωμί.

28. 59 αριστουργηματικές φωτογραφίες από την Ελλάδα
(1903-1920). Από τον φιλέλληνα φωτογράφο Φρεντ
Μπουασονά. Πηγή: www.lifo.gr

29. Εγώ που μεγάλωσα στα πούπουλα, που ό,τι ζητούσα το
'χα να κάθομαι εδώ ν' αναρωτιέμαι τι κι αν; Τι κι αν
δεν παντρευόμουνα, και δεν άφηνα την μάνα μου, την
χρυσή μου μάνα; Κι έμενα εκεί, στο σπίτι μου, εκεί στα
γονικά μου; Ίσως να 'ταν καλύτερα, πλούσια ζωή, γεμάτη
να περνούσε, όπως τότε, παλιά πριν φύγω να 'ταν.
Το πήρα απόφαση, θα φύγω. Θα αφήσω και τον άντρα
μου και τα πεθερικά μου και πίσω θα γυρίσω στην
γλυκιά μου μάνα. Να την ικετεύσω πίσω να με πάρει
φρόνιμο δεν θα 'ναι. Αν της ζητήσω για δούλα να με
πάρει η ζωή καλύτερη θαρρείς θα είναι από τώρα. Θεέ
μου, κάνε μέρα να ξημερώσει αύριο λαμπρή, να κινήσω
στ' ωριό το μονοπάτι, να βρω και τις δούλες μου στην
βρύση να λευκαίνουν.

30. Από το: http://www.diaforetiko.gr/ti-thelo-apo-sena-
tou-chorche-boukai/

31. Πηγές
• Λεξικό λογοτεχνικών όρων γυμνασίου
• http://www.news.gr/gynaika/paidi-
oikogeneia/article/227027/mama-korh-h-pio-
periergh-shesh-agaphsmisoys.html
• http://afterschoolbar.blogspot.gr/2014/12/blog-
post_16.html
• www.lifo.gr
• http://www.diaforetiko.gr/ti-thelo-apo-sena-tou-
chorche-boukai/
• Google Εικόνες

32. ΤΕΛΟΣ
Ευχαριστούμε
για την προσοχή σας