Phù phổi cấp tóm tắt

1. phï phæi cÊp
PGS.TS. Chu Hoµng V©n
ViÖn NCKH Y-Dîc l©m sµng 108

2. §Þnh nghÜa: Phï phæi cÊp lµ t×nh tr¹ng tÝch tô níc vµ
dÞch trong khoang ngo¹i m¹ch cña phæi.
I. Sinh lý bÖnh:
1. Mµng phÕ nang – Mao m¹ch phæi:
* Tõ lßng mao m¹ch phæi ®Õn phÕ nang cã c¸c líp sau:
+ Hµng rµo néi m¹c (líp tÕ bµo mét tÇng)
rÊt nh¹y víi sù thay ®æi cña ¸p lùc mao
m¹ch.
+ Kho¸ng kÏ phÕ nang mao m¹ch.
+ Hµng rµo biÓu m«.
* Sù trao ®æi khÝ gi÷a khÝ biÕt vµo vµ m¸u ®îc thùc
hiÖn gi÷a lßng mao m¹ch phæi vµ phÕ nang.
* Sù tÝch tô dÞch ë m« kÏ lµm t¨ng lùc lîng dÞch huyÕt
vµ khÝ vît qu¸ giíi h¹n sÏ trµn vµo phÕ nang g©y
phï phæi.

3. I. Sinh lý bÖnh:
§Æc ®iÓm Phï phæi do tim Phï phæi tæn th¬ng
¸p lùc mao m¹ch phæi T¨ng (Bt: 8-10mmHg) B×nh thêng hoÆc gi¶m
DÞch cña phï phæi - Do t¨ng ¸p lùc mao
m¹ch phæi
- Thµnh phÇn: Gåm c¸c
tÕ bµo m¸u vµ c¸c ®¹i
ph©n tö. Protid thÊp (díi
50%)
- Do t¨ng hÖ sè thÊm ë
mµng phÕ nang mao
m¹ch.
- DÞch nhiÒu Protit
(gÇn gièng huyÕt t¬ng)
DiÔn biÕn Gi¶m thÓ tÝch cÆn
chøc n¨ng. Gi¶m ®µn
håi phæi, t¨ng kh¸ng lùc
®êng dÉn khÝ do tÝch
tô dÞch, xÑp phæi.
ThiÕu oxy m¸u.
Gi¶m thÓ tÝch khÝ cÆn
chøc n¨ng vµ ®µn håi
cña phæi dÉn ®Õn x¬
ho¸ phæi. ThiÕu oxy
m¸u nÆng h¬n phï phæi
do tim.
Nguyªn nh©n Suy tim NhiÒu nguyªn nh©n
(kh«ng do suy tim)

4. II ChÈn ®o¸n.
A. Phï phæi cÊp do tim.
1. Nguyªn nh©n: TÊt c¶ nguyªn nh©n g©y suy tim tr¸i (t¨ng
huyÕt ¸p, bÖnh van tim, thiÕu m¸u c¬ tim, bÖnh c¬
tim...).
- C¸c yÕu tè khëi ph¸t hoÆc lµ yÕu tè lµm nÆng thªm:
(lo¹n nhÞp, c¬n t¨ng huyÕt ¸p, béi nhiÔm phÕ qu¶n-
phæi, thuyªn t¾c phæi, viªm néi t©m m¹c, thuèc chÑn
, hoÆc øc chÕ canxi. Kh«ng tu©n thñ ®iÒu trÞ).

5. 2. L©m sµng.
2.1. C¬n phï phæi cÊp, nÆng, ®iÓn h×nh:
- Ng¹t thë ®ét ngét, nhÞp thë nhanh, thêng vµo ban ®ªm.
- Ho vµ cã bät hång.
- V· må h«i vµ tÝm t¸i.
- Tim nhÞp nhanh, cã tiÕng ngùa phi.
- Phæi cã nhiÒu rales Èm 2 phÕ trêng vµ d©ng lªn tõ ®¸y phæi.
2.2. ThÓ nhÑ h¬n:
- Ho tõng c¬n hoÆc ra m¸u.
- NhiÒu tiÕng rÝt tõ thanh qu¶n. §ì khi ngåi dËy.
- HoÆc chØ khã thë chËm th× thë ra, kÌm t¨ng tiÕt gièng HFQ.
2.3. TriÖu chøng khi kh¸m.
* Tim:
- TiÕng ngùa phi, nhanh vµ cã thÓ thÊy tiÕng cña bÖnh van
tim.
- TiÕng vang m¹nh ë ls II tr¸i (cao ¸p §MP) huyÕt ¸p §M kÑt.
* Phæi:
Rales næ, kÌm rales rÝt vµ ®ôc 2 ®¸y phæi, thêng ®èi xøng 2
bªn.

6. 3. XÐt nghiÖm.
* X quang phæi:
- Thêng lµ muén: DÊu hiÖu phï nÒ phÕ
nang (nèt më kÕt tô h×nh thµnh c¸nh bím ®Ëm ë
vïng rèn, tha, vïng ®¸y, ®Ønh, sau ®ã lan to¶): Dµy
thµnh phÕ qu¶n, trµn dÞch mµng phæi.
* KhÝ m¸u ®éng m¹ch:
- O2 m¸u vµ CO2 m¸u gi¶m. KiÒm h« hÊp.
- H×nh ¶nh t¨ng th¸n khÝ, nhiÔm toan (thêng
lµ rÊt nÆng).
* §iÖn tim: §Þnh híng nguyªn nh©n.
- ECHO tim: §Þnh híng nguyªn nh©n. §o ¸p
lùc ®éng m¹ch phæi.

7. 4. §iÒu trÞ phï phæi cÊp do tim.
CÊp cøu khÈn cÊp t¹i ®¬n vÞ cÊp cøu.
- Ngay lËp tøc:
+ T thÕ nöa n»m- ngåi, ch©n bu«ng thâng vµ b¨ng garo tÜnh m¹ch ë 2 gèc
chi díi (®Ó gi¶m lîng m¸u vÒ tim) 15 phót, th¸o b¨ng tõng chi mét.
+ Hót ®êm d·i, thë oxy qua níc vµ cån, 2-4 lÝt/phót (tØ lÖ níc vµ cån b»ng
nhau) qua èng th«ng ®a s©u vµo mòi.
+ NÕu nÆng h¬n: §Æt bÖnh nh©n ë t thÕ Fowler, ®Æt èng néi khÝ qu¶n,
hót ®êm d·i, thë m¸y víi 100% oxy, ¸p lùc d¬ng th× thë vµo 15 phót ®Çu sau
®ã thë oxy 70%-50% vµi giê.
NÕu kh«ng cã truþ tim m¹ch:
+ §ång thêi gi¶m ¸p lùc tuÇn hoµn phæi: Lasix (furosemid) 20mg  1-3 èng
TM (t¸c dông sau 5- 10 phót) cã thÓ nh¾c l¹i nÕu vÉn khã thë. C¸c dÉn chÊt
Nitrat (gi·n tÜnh m¹ch ngo¹i vi gi¶m lîng m¸u vÒ tim, gi¶m ¸p lùc mao m¹ch
phæi): Nitroglycerin 0,5mg ngËm díi lìi hoÆc b¬m Natispray 2 lÇn vµo
miÖng. Cã thÓ nh¾c l¹i sau 15 phót. ThÓ nÆng h¬n: TruyÒn TM Trinitri
(Lenitral 15mg liÒu 0,5-1mg/giê - b¬m tiªm ®iÖn. HoÆc Risordan èng 10mg
liÒu 2mg/giê. T¨ng liÒu dÇn nÕu cha tèt.

8. 4. §iÒu trÞ phï phæi cÊp do tim.
- TrÝch m¸u (HiÖn Ýt dïng. ChØ qu¸ khÈn cÊp, 300ml b»ng
b¬m tiªm kim to trong 5-15 phót).
- Trî tim: Uabain 0,25mg TM (t¸c dông nhanh).
- Morphin (lµm gi¶m thë nhanh, tr¸nh vËt v·, gi¶m rèi lo¹n vËn
m¹ch do co m¹nh, gi¶m ho). 5-10mg díi da. (kh«ng dïng bÖnh
nh©n cã bÖnh phæi m¹n, nhÞp thë chËm, suy thËn, rèi lo¹n ý
thøc, chèng co th¾t phÕ qu¶n).
- Aminophyllin 0,24g pha 10ml Glucose 5% TM chËm.
- NÕu cã HA  200mmHg: Adalat 10mg nhá 3 giät díi lìi.
- NÕu truþ m¹ch: Dobutrex 250mg, liÒu 2,5-10mg/kg/phót.
HoÆc Dopamin 200mg, liÒu 5-15mg/kg/phót.
- Bæ sung ®iÖn gi¶i theo xÐt nghiÖm.

9. B. Phï phæi cÊp do tæn th¬ng:
1. Nguyªn nh©n:
Sèc. NhiÔm trïng nÆng. §a chÊn th¬ng. BÖnh phæi do hÝt
chÊt ®éc. TuÇn hoµn ngoµi c¬ thÓ. Thuyªn t¾c phæi do èi, do
mì. §«ng m¸u néi m¹c r¶i r¸c. TruyÒn m¸u nhiÒu, thay huyÕt t-
¬ng. X¹ trÞ vïng phæi. Ngé ®éc. Viªm tuþ cÊp (ho¹i tö ®êng tiªu
ho¸). Báng nÆng.
2. L©m sµng:
- RÊt nÆng, ®i kÌm víi suy h« hÊp cÊp.
- Nghe phæi: Rales næ kh«ng h»ng ®Þnh (cã khi b×nh th-
êng)
- TiÕng tim: B×nh thêng.
- L©m sµng: Cã thÓ thÊy dÊu hiÖu cña bÖnh nguyªn nh©n.

10. B. Phï phæi cÊp do tæn th¬ng:
3. CËn l©m sµng:
- X-quang ngùc: H×nh ¶nh "phæi tr¾ng xãa" ®iÓn h×nh
(mê m« kÏ, sau ®ã lan nhanh c¸c phÕ nang vµ t¨ng mËt
®é hai bªn). Bãng tim kh«ng to.
- KhÝ m¸u: Gi¶m O2, CO2. NhiÔm toan nÆng. §¸p øng kÐm
liÖu ph¸p O2.
- §iÖn tim, siªu ©m tim kh«ng cã g× ®Æc biÖt.
4. §iÒu trÞ:
- §Æt néi khÝ qu¶n, hót ®êm d·i.
- Thë m¸y, O2 40% ¸p lùc d¬ng liªn tôc.
- Chèng nhiÔm khuÈn: Kh¸ng sinh, corticoid.
- Nhá Gentamycin vµo phÕ qu¶n 2mg/kg/24 giê. Pha trong
10ml Nacl 4‰ tõng lóc mét.
- Bï dÞch ®iÖn gi¶i.
- §iÒu trÞ nguyªn nh©n.