Σχολιασμός παραθεμάτων (Αρχαϊκή Εποχή)

1. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΩΝ
1. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες του β αποικισμού.
Οι Έλληνες τελειοποίησαν την εφεύρεση των βασιλιάδων της Λυδίας και απέκτησαν ένα πολύτιμο μέσον,
απαραίτητο για την ανάπτυξη ενός μεγάλου διαμεσογειακού εμπορίου. Χάρη στο νόμισμα, τολμηροί έμποροι
θα δημιουργήσουν μεγάλες περιουσίες, που για πρώτη φορά είναι περιουσίες κινητές και όχι κτηματικές.
Μερικοί ανάμεσά τους είναι ευγενείς, αλλά πολλοί άλλοι είναι απλοί άνθρωποι του λαού, των οποίων ο
πλουτισμός θα δημιουργήσει μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.
P. Leveque, L' aventure greque, p. 159-160.
Σημείωση: Το απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο Κοινωνική και Πολιτική οργάνωση (Β Λυκείου) βλ.
ΨΗΦΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Εισαγωγή (προαιρετικά) : Από τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. μέχρι και τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. οι Έλληνες
εξαπλώθηκαν στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο περιορίζοντας έτσι τη δραστηριότητα άλλων λαών και
ιδιαίτερα των Φοινίκων. Η αποικιστική εξάπλωση είχε σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία
και την πολιτιστική εξέλιξη αυτής της περιόδου. Η οικονομική κρίση αντιμετωπίστηκε έξω από τα όρια των
πόλεων-κρατών, σε ευρύτερο οικονομικό χώρο με την ανάπτυξη του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της
οικονομίας. Το εμπόριο δεν περιορίστηκε στην ανταλλαγή αγαθών, απέκτησε χαρακτήρα
εμπορευματοχρηματικό με την κοπή και την εκτεταμένη χρήση του νομίσματος στις συναλλαγές. .Η εφεύρεση
του νομίσματος δεν ήταν μια απλή καινοτομία που διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις εκείνης της εποχής. Το
νόμισμα γίνεται τώρα το κύριο μέσο συναλλαγής. Οι τολμηροί και καινοτόμοι έμποροι θα το χρησιμοποιήσουν
και θα πλουτίσουν. Αυτοί οι έμποροι προέρχονταν από την τάξη των ευγενών και από το πλήθος, αναφέρει το
ιστορικό παράθεμα, και εξαιτίας της δύναμης που άντλησαν από τον πλούτο τους διεκδίκησαν μερίδιο στην
εξουσία, απειλώντας τους ευγενείς που την μονοπωλούν μέχρι τότε και διαταράσσοντας τις προϋπάρχουσες
πολιτειακές ισορροπίες της αρχαϊκής κοινωνίας. Το γεγονός αυτό, επομένως, δημιούργησε, όπως
χαρακτηριστικά αναφέρεται στο παράθεμα, «μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα» . Η τάξη αυτή των
νεόπλουτων πολιτών της αρχαϊκής εποχής οδήγησε τελικά σε κρίση την αριστοκρατικά δομημένη κοινωνία.
Τέλος, παράγοντας της οικονομικής ανάπτυξης έγιναν οι δούλοι, που για πρώτη φορά είναι αργυρώνητοι ,
δηλαδή αγορασμένοι κι όχι μέτρο αναφοράς με ανταλλακτική αξία όπως στην ομηρική εποχή.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι ο αποικισμός της αρχαϊκής εποχής αποτέλεσε μοχλό σημαντικών και ζωτικής
σημασίας εξελίξεων στην οικονομική και πολιτική ζωή των ελληνικών πόλεων- κρατών.
2. Το πολίτευμα της τυραννίδας.
Α. Ο τύραννος προέρχεται από το λαό και το πλήθος κι έχει σκοπό να προστατέψει τον λαό από τους
προνομιούχους, για να μην τον αδικούν. Και τούτο αποδεικνύεται από τα γεγονότα. Μπορούμε να
ισχυριστούμε πως οι περισσότεροι τύραννοι προήλθαν από τους δημαγωγούς, αφού κέρδισαν την
εμπιστοσύνη του λαού, κατηγορώντας τους προνομιούχους. Αριστοτέλη, Πολιτικά, Βιβλίο E', Κεφάλαιο
1310b
Β. Όταν ο Κύψελος έγινε τύραννος, αποδείχτηκε άνθρωπος κακός. Κυνήγησε πολλούς Κορινθίους, πολλών
τους πήρε την περιουσία τους κι ακόμη πιo πολλών τους πήρε την ζωή. Έμεινε στην εξουσία τριάντα χρόνια
και έζησε ευτυχισμένος. Τον διαδέχθηκε ο γιoς του ο Περίανδρος, που στην αρχή ήταν πιο μαλακός από τον
πατέρα του αλλά από τότε που συνεννοήθηκε μέσω απεσταλμένων με τον τύραννο της Μιλήτου Θρασύβουλο,
έγινε πολύ πιο αιμοβόρος από τον Κύψελο.
Ηροδότου, Ιστορίαι, Τερψιχόρη (Βιβλίο Ε'), παράγραφος 92 Μετάφραση: Αγγ. Βλάχου
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΚΑΣΤΑΛΙΑ.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Οι αιτίες για την εμφάνιση αυτής της μορφής πολιτεύματος υπήρξαν τα άλυτα προβλήματα του πλήθους
που δεν επιλύθηκαν μέσω της ολιγαρχίας και οι κοινωνικές αντιθέσεις σε συνδυασμό με τις προσωπικές
φιλοδοξίες κάποιων προσώπων, κυρίως ευγενών, που εκμεταλλεύτηκαν τις κοινωνικές αναταραχές, για να
επιβάλλουν την εξουσία τους. Αυτοί οι ευγενείς είχαν αναδειχθεί ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων,
με την υποστήριξη των οποίων κατόρθωναν να καταλάβουν την εξουσία. Η προσωπική εξουσία που
επέβαλλαν ονομαζόταν τυραννίδα.. Η λέξη «τύραννος» ήταν μάλλον λυδικής προέλευσης. Ορισμένοι από τους
τυράννους αναδείχθηκαν σε καλούς ηγέτες, που φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και τη βελτίωση
των συνθηκών ζωής των πολιτών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τυράννων ήταν ο Πολυκράτης στη Σάμο, ο

2. Κύψελος (παράθεμα) και ο γιός του Περίανδρος στην Κόρινθο, ο Θεαγένης στα Μέγαρα, ο Πεισίστρατος στην
Αθήνα αλλά και ο Θρασύβουλος της Μιλήτου (παράθεμα) κ.ά.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του Πολιτικά μας πληροφορεί για την κοινωνική προέλευση των τυράννων
υποστηρίζοντας ότι οι τύραννοι προέρχονταν από το λαό καθώς και για τους στόχους τους που ήταν, τάχα, να
προστατεύσουν τον λαό από τις αυθαιρεσίες των ανώτερων τάξεων. Προσθέτει ότι ήταν δημαγωγοί καθώς
προσπαθούσαν να γίνουν αρεστοί στον λαό και να κερδίσουν τη συμπάθεια και τη δημοφιλία μιλώντας στον
λαό εναντίον των προνομιούχων.. Από την άλλη ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε συγκεκριμένο παράδειγμα
αυταρχικού τυράννου, αυτό του Κύψελου, που υπήρξε βάναυσος, άπληστος, κακός χαρακτήρας, αλλά
παραδόξως αυτό δεν τον εμπόδισε να ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή έχοντας την εξουσία για πολλά χρόνια. Ο γιός
του Περίανδρος παρά τις αρχικές του αγαθές προθέσεις και συμπεριφορά υπήρξε κι αυτός απεχθέστατος και
αιμοβόρος με τη συνδρομή μάλιστα ενός εξίσου αντιπαθητικού τυράννου, του Θρασύβουλου από την Μίλητο.
Μπορούμε λοιπόν να κατανοήσουμε γιατί οι περισσότεροι από αυτούς είχαν βίαιο τέλος ή υπέστησαν
δολοφονικές απόπειρες καθώς δεν ήταν συμπαθείς στους πολίτες.
Δεμοιράκου Μαρία φιλόλογος
1ο Γενικό Λύκειο Σπάρτης