ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ 49-52
Εισαγωγή
Ο Σωκράτης βγαίνει από το σπίτι του Καλλία. Παρακινημένος από τις ερωτήσεις ενός φίλου
του παίρνει την αφορμή μα αφηγηθεί τον διάλογο του με τον Πρωταγόρα.
Επιλογή – Σκοπός Εισαγωγής : ζωντανή διήγηση της συνάντησης Σωκράτη Πρωταγόρα
Πρόλογος
Αναδεικνύεται το θέμα της φιλοσοφικής συζήτησης : ποια η αξία της σοφιστικής και αν μπορεί
η σοφιστής (ή οποιαδήποτε άλλος ) να διδάξει στους νέους την αρετή.
Πρόσωπα
ΣΩΚΡΑΤΗΣ
ΚΑΛΛΙΑΣ
Οικοδεσπότης , ευγενής και
συμβιβαστικός. Θα επέμβει μαζί με τον
Αλκιβιάδη όταν τα πνεύματα θα έχουν
οξυνθεί
ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Νεαρός φίλος του Σωκράτη με πάθος
για μόρφωση και θαυμασμό για του
σοφιστές από τους οποίους θέλει να
διδαχθεί
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Έντονος και ορμητικός
ΚΡΙΤΙΑΣ
ΠΡΟΔΙΚΟΣ Μανιακός με τους ορισμούς εννοιών Παρουσιάζονται επιδεικτικά
πολυμαθείς και γελοιογραφικά
σχεδιασμένοι
ΙΠΠΙΑΣ Μεγαλόστομος και ρητορικός
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Αλαζονικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση Ο πρωταγορικός στοχασμός
ως άξιος σεβασμού και η
σωκρατική «ειρωνεία» είναι
πολύ διακριτική
Ως λογοτεχνικό έργο κερδίζει σε
ζωντάνια και αμεσότητα
Ως φιλοσοφικός διάλογος χάνει σε πειστικότητα
(πιστότητα και ακρίβεια στην αναπαραγωγή
λεπτομερειών και αποχρώσεων)
Λογοτεχνικό ταλέντο(παραστατικότητα , γλαφυρότητα) του Πλάτωνα μας
κάνει να «ξεχνούμε» τα παραπάνω «μειονεκτήματα»

2. Αρχή της συζήτησης
Το αντικείμενο της διδασκαλίας: Ο Πρωταγόρας ισχυρίζεται ότι ο σοφιστής διδάσκει την
«ευβουλία», (ικανότητα να σκέφτεται και να αποφασίζει σωστά σχετικά με την ιδιωτική και
δημόσια ζωή. Όλοι είναι σε θέση να διδαχθούν την πολιτική αρετή και υπάρχουν άνθρωποι
που έχουν τη δυνατότητα να την διδάξουν στους άλλους.
Ο Σωκράτης εκφράζει τις αμφιβολίες του με παραδείγματα (εκκλησία του δήμου και μεγάλους
πολιτικούς άνδρες ) : η πολιτική αρετή δεν μπορεί να διδαχθεί
Η απάντηση του Πρωταγόρα
Η απάντηση δίνεται με ένα μεγάλο λόγο (δημόσια διάλεξη ) που χωρίζεται σε δύο μέρη.
Πρώτο μέρος
Η απάντηση δίνεται στο ότι δεν υπάρχουν
«ειδικοί» στα θέματα της πολιτικής με το μύθο
του Προμηθέα
 Το» βουλεύεσθαι» στα πολιτικά
πράγματα εξαρτάται από δύο ιδιότητες που εξ
ορισμού κατέχει ο κάθε άνθρωπος για να
μπορεί να σχηματίσει οργανωμένες κοινωνίες:
τη δικαιοσύνη και τη λογική (όποιος δεν τις
κατέχει θεωρείται τρελός )
 Το ότι ο καλός πολίτης δεν είναι θέμα
τύχης αλλά κάτι το οποίο το διδάσκεται κανείς
με τη θέληση του αποτελεί το γεγονός ότι οι
πόλεις έχουν προβλέψει τιμωρίες για πράξεις
αδικίας
Δεύτερο μέρος
Η απάντηση δίνεται στο ότι οι καλοί
πολίτες δεν μπορούν να διδάξουν τους
υιούς τους την αρετή όχι με μύθο αλλά
με επιχειρήματα
 Η αρετή είναι και πρέπει να
θεωρείται διδακτή γιατί είναι η
ιδιότητα που κάνει δυνατή την
ύπαρξη κοινωνιών και πόλεων και
οι γονείς και οι κοινωνίες έχουν
υποχρέωση να την διδάσκουν στα
παιδιά τους
 Οι μεγάλοι πολιτικοί και αυτοί
προσπαθούν να διδάξουν στους
γιους τους την αρετή μόνο που η
διδαχή δεν γίνεται υπό μορφή
μαθήματος.

3. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ
ΘΕΜΑΤΑ:
 Ποια είναι η φύση της αρετής;
 Ποιος μπορεί να διδάξει την αρετή; Είναι οι σοφιστές κατάλληλοι για τη διδασκαλία της
αρετής;
Και τα δύο θέματα σοβαρά για τον Πλάτωνα (Σωκράτη).
Ωστόσο μέσα από την ανάπτυξη των απόψεων τους αντιπαρατίθενται όχι μόνο η
διαφορετικότητα των απόψεων αλλά και η διαφορετικότητα των μεθόδων για την προσέγγιση
της αλήθειας.
*Το θέμα του εάν η αρετή είναι διδακτή διαπερνά εμμέσως ολόκληρο το κείμενο.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ
ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ
Με τη χρήση ερωτήσεων διευκρινίζεται και
ορίζεται με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια
κάθε επιμέρους ζήτημα και κάθε όρος.
Αποτέλεσμα:οι συνδιαλεγόμενοι οδηγούνται
στην απόλυτη γνώση και κατανόηση του
θέματος.
Τρεις τρόποι για την έκθεση των απόψεων.
α)ο μύθος
β)η διάλεξη
γ) ο σχολιασμός ποιητικών κειμένων
α)Ο ΜΥΘΟΣ: Κάθε αφήγηση που έχει ποιητικό χαρακτήρα και προέρχεται από την παράδοση
και το θρύλο ή είναι κατασκευή του διανοητή.
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Ο μύθος του Προμηθέα έχει ποιητικό και
συμβολικό χαρακτήρα.
Κριτική: Η συμβολική αξία δεν μπορεί να
οδηγήσει με ασφάλεια και ακρίβεια στην
φιλοσοφική και επιστημονική γνώση.
Δεν απορρίπτει την αξίας της συμβολικής
μυθικής αφήγησης.
Χρησιμοποίησε πολλές φορές το μύθο (ο
μύθος της σπηλιάς στην Πολιτεία).
Χρησιμοποιεί όμως το μύθο ως
συμπλήρωμα μιας φιλοσοφικής απόδειξης,
όχι ως ισοδύναμη με άλλες φιλοσοφικές
μεθόδους για την κατάκτηση της γνώσης.
Δεν είναι ειρωνικός προς τον Πρωταγόρα σε
αυτό το σημείο.
β) Η ΔΙΑΛΕΞΗ: Η στάση του Πλάτωνα ειρωνική για τη σοφιστική αυτή μέθοδο. Ο Σωκράτης
ισχυρίζεται πως έχει αδύνατη μνήμη και δεν μπορεί να συγκρατεί όλες τις λεπτομέρειες μιας
μακροσκελούς διάλεξης!
Κριτική:Η διάλεξη είναι έκθεση απόψεων/ιδεών εκ μέρους του ομιλητή ενώ ο ακροατής δεν
έχει τη δυνατότητα της εξέτασης των απόψεων. Συμπέρασμα:Η διάλεξη είναι μέθοδος πειθούς
και όχι μέθοδος προσέγγισης και κατάκτησης της αλήθειας, κατάλληλη για την πολιτική και τα
δικαστήρια, όχι όμως για τη φιλοσοφία.
γ) Ο ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Αντίρρηση Σωκράτη στα ποιητικά κείμενα και αιτιολόγηση της.
Γενικά στοιχεία: Η αναφορά στον Όμηρο και τους άλλους ποιητές δεν ήταν χαρακτηριστικό
μόνο των σοφιστών. Η παιδεία των αρχαίων Ελλήνων ήταν ποιητική (ομηρικά έπη) και
συχνή η αναφορά στους ποιητές ως αυθεντίες . Οι σοφιστές καλλιέργησαν τις
ανθρωπιστικές επιστήμες και είχαν ενδιαφέροντα όπως η λογοτεχνική ανάλυση, η φιλολογία
και η γλωσσολογία.

4. Εντάσσεται στη γενική καχυποψία του Σωκράτη και του Πλάτωνα απέναντι στο γραπτό λόγο.
Το γραπτό κείμενο είναι «βουβό», δεν δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να θέσει
ερωτήματα. Σκοπός του Πλάτωνα:Μέσα από το διάλογο Πρωταγόρας θέλει να καταδείξει τις
περιορισμένες δυνατότητες της σοφιστικής και να αναδείξει τη σωκρατική διαλεκτική ως τη
μοναδική ασφαλή φιλοσοφική μέθοδο για την προσέγγιση της αλήθειας.
Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ, Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΟΡΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ.
Το πρώτο θέμα του έργου (φύση της αρετής) μένει στο τέλος του διαλόγου χωρίς τη
διατύπωση ενός οριστικού συμπεράσματος ( χαρακτηριστικό αρκετών νεανικών διαλόγων του
Πλάτωνα). Την ολοκληρωμένη αντίληψη του Πλάτωνα για την αρετή θα τη συναντήσουμε στην
Πολιτεία. Παρόλα αυτά διακρίνονται οι διαφορετικές απόψεις των δύο συζητητών.
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ
Όλα είναι σχετικά, δεν υπάρχει τίποτα
απόλυτο.
Αναζητά μια αλήθεια απόλυτη, γενική και
καθολική.