leaf

1. โครงสร้างและหน้าที่ของใบ
By Thanyamon Chaturavitkul

2.  ใบ (Leaf) มีต้นกาเนิดมาจากใบเริ่มเกิด (leaf primordium) โดยจะเจริญและพัฒนาไปเป็น
ใบอ่อน บริเวณตรงกลางของโคนใบเริ่มเกิดจะเห็นเซลล์ขนาดเล็ก รูปร่างยาวเรียงตัวเป็นแนวยาว
ซึ่งจะเจริญไปเป็นเนื้อเยื่อท่อลาเลียง
 เป็นส่วนของพืชที่เจริญเติบโตยื่นออกมาจากด้านข้างของลาต้นบริเวณข้อปล้องและกิ่ง
 มักมี ตา (bud) อยู่บริเวณซอกใบ
 ทาหน้าที่สังเคราะห์ด้วยแสง (เปรียบเสมือนเป็นครัวของพืช) เนื่องจากมีรงควัตถุ(pigment)
ได้แก่ chlorophyll, carotenoid, anthocyanin
By Thanyamon Chaturavitkul

3.  รูปร่างและขนาดแตกต่างกันไปตามชนิดของพืช
By Thanyamon Chaturavitkul

4. โครงสร้างภายนอกของใบ
ส่วนประกอบของใบมี 3 ส่วน คือ
ก้านใบ (petiole), หูใบ (stipule) และ
แผ่นใบ (blade)
ใบที่ขาดส่วนใดส่วนหนึ่งจัดเป็นใบที่ไม่สมบูรณ์
(incomplete leaf)
blade
petiole
stipule
By Thanyamon Chaturavitkul

5. ก้านใบ (petiole)
 เป็นส่วนที่ยึดแผ่นใบไว้กับลาต้นหรือกิ่ง
 มักมีตาตามซอก(axillary bud) ที่ซอกก้านใบ
 มีท่อลาเลียงทั้ง xylem และ phloem
 พืชใบเลี้ยงเดี่ยวอาจมีหรือไม่มีก้านใบ และก้านใบ
อาจจะแผ่ออกเป็นแผ่น เรียก กาบใบ (leaf sheath)
 พืชบางชนิด เช่น มะกรูด มีก้านใบแผ่ออกเป็น
ปีก เรียกว่า winged petiole
sheath wing
sessile leaf
ก้านใบกลายเป็นใบ
(phyllode)
พบในกระถินณรงค์
By Thanyamon Chaturavitkul

6. แผ่นใบ (blade)
 โดยทั่วไปมักมีลักษณะเป็นแผ่นแบนเพื่อให้มีพื้นที่ผิวสัมผัสกับแสงได้มากที่สุด และช่วยระบาย
ความร้อน ซึ่งพืชแต่ละชนิดมีขนาด ความหนา และลักษณะรูปร่างที่แตกต่างกัน
 เส้นบนแผ่นใบ ได้แก่ เส้นใบ (vein), เส้นกลางใบ (midrib) และ เส้นใบย่อย (veinlet)
By Thanyamon Chaturavitkul

7. การจัดระเบียบของเส้นใบ
1. การจัดเรียงของเส้นใบแบบขนาน
(Parallel venation)
 ส่วนใหญ่พบในพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
 เส้นใบเรียงขนานกันตลอด
ความยาวใบ
 เห็นเส้นกลางใบชัด
 เช่น ใบกล้วย พุทธรักษา
2. การจัดเรียงของเส้นใบแบบร่างแห
(reticulate venation) แบ่งเป็น
2.1 ร่างแหแบบขนนก
(pinnate-reticulate venation)
2.2 ร่างแหแบบนิ้วมือ
(palmate- reticulate venation)
By Thanyamon Chaturavitkul

8. หูใบ (stipule)
 เป็นส่วนของใบที่เจริญมาพร้อมกันกับส่วนอื่น
และเจริญได้เร็วกว่า ติดอยู่ที่โคนก้านใบ
 ทาหน้าที่ปกป้องส่วนอื่นของใบขณะที่ยังอ่อน เช่น
ตา และใบอ่อน
 มีขนาด รูปร่าง และตาแหน่งแตกต่างกันไปในพืช
แต่ละชนิด
 พืชที่พบหูใบ เช่น ชบา โพทะเล ถั่วเขียว กุหลาบ
By Thanyamon Chaturavitkul

9. ประเภทของใบ
 ใบเดี่ยว (simple leaf) มีแผ่นใบ 1 แผ่นติดอยู่ที่ก้านใบ เช่น
มะม่วง มันสาปะหลัง มะยม พริก ชบา หูกวาง ฯลฯ
 ใบประกอบ (compound leaf) มีแผ่นใบหลายแผ่น หรือ ใบย่อย
(leaflet) ติดอยู่ที่ก้านใบ เช่น มะขาม มะพร้าว อัญชัน ราชพฤกษ์
หางนกยูงไทย
2.1 ใบประกอบแบบนิ้วมือ (palmately compound leaf)
2.2 ใบประกอบแบบขนนก (pinnately compound leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul

10. By Thanyamon Chaturavitkul

11. โครงสร้างภายในของใบ
By Thanyamon Chaturavitkul

12. โครงสร้างภายในของใบ
upper
Epidermis
Cuticle
Vascular bundle
Spongy
mesophyll
bundle sheath
Palisade
mesophyll
lower
Epidermis
By Thanyamon Chaturavitkul

13. โครงสร้างภายในของใบ
 เมื่อตัดใบตามขวาง ประกอบด้วย
 เอพิเดอร์มิส (epidermis)
 มีโซฟิลล์ (mesophyll)
 มัดท่อลาเลียง (vascular bundle)
By Thanyamon Chaturavitkul

14. เอพิเดอร์มิส (epidermis)
 เป็นชั้นที่อยู่นอกสุด มักเรียงตัวแถวเดียว
ไม่มีคลอโรพลาสต์
 อยู่ทางด้านบน(upper epidermis)
และด้านล่างของใบ(lower epidermis)
 ชั้นคิวทิเคิล (cuticle) มีสารคิวทิน
(cutin) ทาหน้าที่ป้องกันการระเหยของน้า
 บางเซลล์เปลี่ยนแปลงไปเป็น guard cell,
subsidiary cell ทาหน้าที่ ควบคุมการ
ปิดเปิดปากใบในคายน้าและแลกเปลี่ยนแก๊ส
By Thanyamon Chaturavitkul

15. ตาแหน่งของปากใบ
 พืชโดยทั่วไปมักพบปากใบและเซลล์คุมที่ชั้นเนื้อเยื่อผิวด้านล่าง
 พืชบางชนิดพบปากใบอยู่ทางด้านบน เช่น บัวสาย
 พืชบางชนิดไม่มีปากใบ เช่น สาหร่ายหางกระรอก
By Thanyamon Chaturavitkul

16. mesophyll
 คือ ส่วนของเนื้อเยื่อที่อยู่ระหว่าง เอพิเดอร์มิสด้านบน และด้านล่าง
 เนื้อเยื่อส่วนใหญ่เป็น parenchyma ที่มีคลอโรพลาสต์ (chlorenchyma) ทาหน้าที่
สังเคราะห์ด้วยแสง
 มีรูปต่างกัน 2 แบบ คือ Palisade mesophyll และ Spongy mesophyll
By Thanyamon Chaturavitkul

17. Palisade mesophyll
 เป็น palisade cell มีลักษณะยาวและ
แคบ ตั้งฉากกับเอพิเดอร์มิสด้านบน
 อยู่ใต้เอพิเดอร์มิสด้านบนลงมาในเนื้อใบ
เซลล์เรียงเป็นแถวอัดแน่น
 มีคลอโรพลาสต์หนาแน่นมาก
Spongy mesophyll
 เป็น Spongy cell เซลล์มีรูปร่างค่อนข้าง
กลมหรือรูปร่างไม่แน่นอน
 อยู่ติดกับ lower epidermis เป็นเซลล์อยู่กัน
หลวมๆ ไม่เป็นระเบียบ
 มีช่องว่างระหว่างเซลล์กว้าง เกิดเป็นช่องอากาศ
(air space) ช่วยในการแลกเปลี่ยนแก๊ส
By Thanyamon Chaturavitkul

18. vascular bundle
 ประกอบด้วย xylem และ phloem
 มีกลุ่มเซลล์ bundle sheath cell
ล้อมรอบ ช่วยเพิ่มความแข็งแรง
 ส่วนใหญ่มักจะพบอยู่ในชั้น
Spongy mesophyll ที่บริเวณเส้นใบและ
เส้นใบย่อย
By Thanyamon Chaturavitkul

19. By Thanyamon Chaturavitkul

20. By Thanyamon Chaturavitkul

21. By Thanyamon Chaturavitkul

22. หน้าที่ของใบ
 สังเคราะห์ด้วยแสง (Photosynthesis) เพื่อสร้างอาหารให้แก่พืช
 หายใจ (Respiration) เพื่อสร้างพลังงานให้แก่พืช
 คายน้า (Transpiration) ลดอุณหภูมิของใบ, ช่วยลาเลียงน้าและแร่ธาตุ
By Thanyamon Chaturavitkul

23. ใบที่เปลี่ยนไปทาหน้าที่พิเศษ (Modified leaf)
 เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเป็น
มือเกาะ เพื่อพยุงลาต้นให้ไต่
ขึ้นสูงได้
 อาจเปลี่ยนแปลงมาจากใบหรือ
ส่วนหนึ่งของใบ
 เช่น มือเกาะของถั่วลันเตา
ตาลึง มะระ
มือเกาะ (leaf tendril)
By Thanyamon Chaturavitkul

24.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเป็น
หนาม เพื่อป้องกันอันตราย
และลดการระเหยของน้า
 อาจเปลี่ยนแปลงมาจากใบหรือ
ส่วนหนึ่งของใบ
 เช่น หนามกระบองเพชร,
สับปะรด, ศรนารายณ์,
เหงือกปลาหมอ
หนาม (spine)
By Thanyamon Chaturavitkul

25.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอวัยวะ
สาหรับสะสมอาหารหรือน้า
 มีลักษณะอวบอ้วน
 เช่น ใบว่านหางจระเข้ กลีบหัวหอม
และกลีบกระเทียม
ใบสะสมอาหาร (storage leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul

26.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นเกล็ด
เล็กๆ มักไม่มีคลอโรฟิลล์ เช่น
เช่น ขิง ข่า เผือก
ใบเกล็ด (Scale leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul

27.  เป็นก้านใบที่เปลี่ยนแปลงพอง
โตออก มีช่องว่างภายในทาให้มี
อากาศอยู่มาก
 ช่วยพยุงลาต้นให้ลอยน้าอยู่ได้
 เช่น ผักตบชวา
ทุ่นลอย (floating leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul

28.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงพิเศษ
เพื่อรองรับดอก
 ส่วนมากมีสีเขียว แต่มีหลาย
ชนิดที่มีสีสันคล้ายดอก
 เช่น เฟื้องฟ้า หน้าวัว
คริสต์มาส
ใบประดับ (bract)
By Thanyamon Chaturavitkul

29.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อช่วย
ในการขยายพันธุ์
 เช่น ใบของต้นตายใบเป็น
เศรษฐพันล้าน โคมญี่ปุ่น
ใบสืบพันธุ์ (reproductive leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul

30.  เป็นใบที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นกับดักแมลง
 ภายในจะมีการสร้างต่อมสร้างน้าย่อยจาพวก โปรตีน
 เช่น ต้นกาบหอยแครง หยาดน้าค้าง สาหร่ายข้าว
เหนียว หม้อข้าวหม้อแกงลิง
กับดักแมลง (carnivorous leaf)
By Thanyamon Chaturavitkul