1. เกษตรพอเพียง.คอม
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน 1
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน
อุปสรรค หรือ ปญหาแรกของผู(เริ่ม)อยากทํากอนเห็ดเอง มี 2 เรื่องใหญครับ คือ
1. เตานึ่งฆาเชื้อ
2. วัสดุที่จะใชในทํากอน
เตานึ่งกอนเห็ดถือเปนหัวใจสําคัญในการทํากอน เพราะถาหากเตาไมมีประสิทธิภาพพอ
คือไมสามารถนึ่งฆาเชื้อจุลินทรียที่ปนเปอนในกอนได ผลที่ตามมา...กอน แรง และทุน (อาจรวมถึงกําลังใจ)
ที่เราทุมทําลงไปก็..สูญเปลา
เตาที่นิยมใชกันอยางเปนมาตรฐาน ตามฟารมทั่วไปคือ เปนอยางในภาพดานซายครับ เปนเตาเกา
ของฟารมเรา แตตอนนี้เก็บเขาพิพิธภันฑไปนานแลว ขอดีของเตาแบบนี้คือ ประสิทธิภาพในการฆาเชื้อ...
ผานครับ แตราคาแพงมากๆๆ (สอบถามลาสุด ราคารวมอุปกรณครบ ประมาณ 50,000 บาท )
เตาแบบนี้จึงเหมาะกับ "กาวตอไป" ของเรามากกวา "กาวแรก" ของเราจะกาวแบบ "พอเพียง" ครับ
(เห็นหลายกลุมเพาะเห็ดที่ทางการสงเสริม "ทุม" งบประมาณซื้อเตาแบบนี้ สุดทายก็ปลอยทิ้งรางเพราะ
"กระโดด" กอนจะแข็งแรง)
เมื่อสักครูไดพูดถึงปญหา(หนักใจ) ขอแรก คือเรื่องเตานึ่งฆาเชื้อไปแลว ทีนี้เรามาดูวิธีแกปญหา
วาจะใชอะไรแทนดี ถึงจะ "...ทําไดทุกคน"
เราจะใชถัง200ลิตรแบบพิเศษดังในภาพดานขวาครับถังแบบนี้มีความหนามากกวาถังใสน้ํามันทั่วไป
ภายในจะสะอาด พรอมใชงาน ที่สําคัญ มีฝาที่เปดได และมีวงแหวนรัดฝาอยางดี ...ประสิทธิภาพ
ไมนอยหนาเตาหาหมื่น เหมาะอยางยิ่งสําหรับผูเริ่มใหม ทั้งตั้งใจทําเปนอาชีพ และทําลุนเปนงานอดิเรก
เดี๋ยวเรื่องรายละเอียด การประกอบการใชงาน เราคอยกลาวอยางละเอียดในขั้นตอน"การนึ่งฆาเชื้อ"
กันนะครับ
เกษตรพอเพียง.คอม เกษตรพอเพียง.คอม

2. เกษตรพอเพียง.คอม
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
2
ทีนี้มาถึงปญหาขอที่สองที่ "เรา" มักจะกังวล และบอกตนเองวา "หายาก" คือปญหา "วัตถุดิบ"
ในการทํากอนเห็ดครับ ตามที่เราเคยเชื่อหรือปฏิบัติสืบตอกันมา เราจะฝงใจวาตองใช "ขี้เลื่อยไมยางพารา
(จากภาคใต)" ซึ่งแตกอนเปนของเหลือใชหรือแทบจะเรียกวา"ขยะ" จากโรงเลื่อยเพราะไมรูจะนําไปทิ้งที่ไหน
ใสสวนยางหรือสวนปาลม เขาก็ไมเอาเพราะยอยสลายยาก
แตปจจุบัน "กลับตาลปตร" เพราะบางครั้ง "หายากยิ่งกวาทองคํา" (หาทอง มีเงินเดินเขารานก็ไดแลว
แตขี้เลื่อยถึงแมมีเงิน บางทีก็ตองรอนานๆ )
อยางไรก็ตาม ผมวาก็คงไมยากเกินความสามารถของทาน ทุกจังหวัดในตอนนี้ ผมคิดวามีโรงเพาะเห็ด
ที่มีแหลงสั่งขี้เลื่อยหมดแลว ในชวงแรกที่เราจะฝกทํากอน ผมก็ขอแนะนําใหใชขี้เลื่อยกอน เพราะ
- เรียนรูการผสม การใหอาหารเสริม การใหความชื้นไดงาย
- หากเปนการทํากอนเพื่อเพาะดอกเอง กอนที่ทําจากขี้เลื่อยก็ยังใหกําไรดีอยู
- เมื่อเขาใจ ทําได (และเพาะแลวเกิดดอก ) คอยหันไปปรับใชวัสดุอยางอื่นทดแทน
การสั่งซื้อขี้เลื่อย มักจะสั่งซื้อกันเปนรถสิบลอ ซึ่งไดน้ําหนักราว 11-13 ตัน แตสําหรับ "ผูเริ่มใหม"
อาจจะไปขอแบงซื้อจากฟารมใกลบานกอน คอยๆ ทดลองทําแบบสนุกๆ ครับ
นอกจากขี้เลื่อยแลว เรายังจะไดเรียนรูการทํากอนเห็ดจากวัสดุอื่นๆ (อันนี้จะเปนสวน
ชวยให...ทําไดทุกคน) ซึ่งทางฟารมใชจริงมานานแลวไดแก ฟางขาว ใหผลผลิตไมนอยหนาขี้เลื่อย
(ไมยางพาราจากภาคใต)เพียงแตอาจจะเตรียมยากไปนิด แตถาตั้งใจจริงไมเกินกําลังครับ เพราะครั้งแรก
ที่ทดลองทําใหมๆ ใชมีดอีโตสับครับ หาไดมีเครื่องมือใดๆ ชวยไม และวัสดุชนิดนี้คงสามารถหาไดกัน
เกือบทุกทาน
มีวัสดุอีกชนิดหนึ่ง ที่หลายทาน (รวมถึงนักวิชาเกินทั้งหลาย) อาจจะไดยินเปนครั้งแรก
และอาจจะตามมาดวยคําถามอีกมากมาย... วัสดุนี้อยูใกลตัวเชนกันครับ
ตนขาวที่กําลังตั้งทอง !!! ผมยกใหเปนวัสดุที่ดีที่สุดครับ ดอกเห็ดออกสวยที่สุดแทบไมตองใส
อาหารเสริมเลยก็ได (เพราะอาหารอุดมฯสุดๆแลว) ถาทานประทับใจ สามารถที่จะทํานาเพื่อเก็บตนขาว
ระยะนี้มาเพาะเห็ดไดโดยตรง ผลตอบแทน "มากกวา" ทํานาเอาเมล็ดครับ (แตตองทนเอาหนอย
กับแรงเสียดทานรอบขาง....แคชวงแรก ..เหมือนผม)
ในบางพื้นที่ (อยางในพื้นที่ของผม) จะมีการปลูกพืชตระกูลถั่ว เชน ถั่วเหลือง ถั่วเขียว เปนตน
ฝกเปลือกถั่วพวกนี้ก็ไมนอยหนาที่จะนํามาทํากอนเห็ดครับที่นี่เขาจะทํากันปละ2 รอบ ผมจะไดเปลือกถั่วชวงนี้
กับชวงเดือนเมษายนครับเมื่อชาวสวนเขาสี หรือกะเทาะเอาแตเมล็ดแลวเราจะไดสวนเปลือกนําไปทํากอนเห็ด
หรือบางพื้นที่อาจปลูกขาวโพดกันมาก ตนตัวผู หรือตนที่เขาไมตองการแลว ก็เปนวัสดุเพาะเห็ดอยางดี

3. เกษตรพอเพียง.คอม
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน 3
เมื่อเรามีหมอนึ่ง มีวัตถุดิบ(ขี้เลื่อย) แลว เราก็มาดูอุปกรณเสริมอื่นๆ ที่ตองใชครับ.. เอาแบบครบ
ทุกอยางเลย และก็อยาเพิ่งตาลายหรือสายหนานะครับ อาจดูจุกจิกหนอย
1. ถุงพลาสติกสําหรับใสขี้เลื่อย (ใสเห็ดคอยซื้อทีหลัง )
2. คอพลาสติก
3. จุกประหยัดสําลี (เตรียมสําลีหรือเทปดําพันสายไฟดวย)
4. กระดาษหนังสือพิมพ, ยางรัดวงเล็ก
5. ที่ตักขี้เลื่อย
6. ขวดสําหรับอัดกอน
7. ตาชั่ง
8. บัวรดน้ํา
9. พลั่ว หรือ คราด หรือจอบ
10.หัวเชื้อเห็ด
11.อาหารเสริม
12.โรงเรือนหรือสถานที่เปดดอก
ครบหนึ่งโหลพอดี ...เดี๋ยวเราไปดูรายละเอียดบางอยางกันตอครับ
- ถุงพลาสติก มีถุงสําเร็จรูปสําหรับเพาะเห็ดโดยเฉพาะ (ดานซาย) ขนาด 6.5*12.5 นิ้ว
แตที่ฟารมจะใชถุงใสแกงที่ขายตามตลาดทั่วไป (ดานขวา) ขนาด 7*11 นิ้วครับ
- จุกประหยัดสําลี เราจะใชปดปากกอนเห็ดตอนนึ่งครัง ชวยใหสะดวกรวดเร็วขึ้นมาก หากไมมี
ใชกระดาษหนังสือพิมพปดแทน ปกติจะยัดสําลีไวในรูแตที่ฟารมจะปดดวยเทปดําพันสายไฟเลยครับ
(ไมคอยเหมือนชาวบานเลยเนาะ.. )
- ที่ตักขี้เลื่อย ใชกระปุกยาพาราฯ จากคลีนิก (3 บาท/ใบ) ตัดอยางในรูปครับ หรือจะใชทอพีวีซีก็ได
แตเลื่อยยาก
- กระดาหนังสือพิมพ ใชคัดเตอรตัด 1 แผนได 24 อัน (ลองดูครับ แรกๆ จะงง ไดไมครบเพราะตัด
เปนสี่เหลี่ยมผืนผา
เกษตรพอเพียง.คอม

4. เกษตรพอเพียง.คอม
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
4
ทีนี้เรามาดูอาหารเสริมกัน (แตละอยางใสทําไม?...คอยยกมือถามทีหลังนะครับ)
1. รําละเอียดหรือบางที่เรียกรําออน
2. ปูนขาว หรือ หินปูน
3. ยิปซัม
4. ดีเกลือ
บางทีเราอาจจะเติมกากน้ําตาลและจุลินทรียหรือปุยหมักมูลสัตวดวยแตมือใหมหัดทํา ยังไมจําเปนครับ
แคนี้ก็รับรองออกดอกชัวร...ฟนธง
ลายทานอาจจะเริ่มมีคําถาม "แลวฉันจะไปหาจากไหนเนี่ย?" ไมยากครับ ทุกฟารมที่ทํากอนเห็ด
ใกลบานทานเขาจะมีครบครับ ลองไปขอแบงซื้อจากเขาดูกอนนะครับ
หรือถาขอซื้อแลวไมยอมแบงใหเรา เอาเบอรนี่ไปเลยครับ 02-441-0369 ศูนยรวมเห็ดบานอริญญิก
ครับ อยูแถวๆ พุทธมณฑลสาย 4 นครปฐมครับ มีครบทุกอยางเขามีบริการสงทั่วประเทศครับ
ออ....ไมตองบอกวาผมแนะนํามานะครับ ทานไมไดสวนลดหรอก เพราะเขาก็ไมรูจักผมเหมือนกัน
ทีนี้เมื่อมีเครื่องไมเครื่องมือ พรอมวัตถุดิบและอาหารเสริมครบแลว เรามาดูสูตรการทํากอนเห็ดกัน
สูตรนี้เปนสูตรมาตรฐานเลยนะครับ
1. ขี้เลื่อย (แหง) 100 กิโลกรัม
2. รําละเอียด 6 กิโลกรัม
3. ปูนขาว 1 กิโลกรัม
4. ยิปซัม 0.5 กิโลกรัม
5. ดีเกลือ 0.2 กิโลกรัม
6. น้ําสะอาด ...... กิโลกรัม (เดี๋ยวคอยดูการใหความชื้น กําหนดแนนอนไมได
เพราะขี้เลื่อยแหงไมเทากัน)
ผสมคลุกเคลาใหเขากัน ไดความชื้น70-75 เปอรเซนตนําไปใชไดเลยครับ อาจจะเริ่มนึกภาพไมออก
อยาเพิ่งกังวลนะครับ ตามดูอีกนิด รับรอง "แจม"
ไปอานไปฟงที่ไหน เราก็มักจะไดยินแต ...ใหความชื้น 70-75 % ... แลวมันเปนอยางไรเหรอ
ความชื้นเทานั้น เทานี้ เปอรเซนตเนี่ย มา...วันนี้จะเอาให "กะจางมะ" และทําไดกันเลย พอเราไดขี้เลื่อย
ซึ่งเปนวัตถุดิบมาแลวนะครับ ใหตักเอาขี้เลื่อยมาแค 1 กิโลกรัม ดังภาพ
เกษตรพอเพียง.คอม

5. เกษตรพอเพียง.คอม
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน 5
หลังจากนั้น กรอกน้ําใสถุงมา 1 กิโลกรัม เชนกัน
เทขี้เลื่อยแหง1 กิโลกรัมลงในภาชนะ แลวคอยๆ เทน้ําที่ชั่งตวงไวแลว ลงไป ทีละนอยลองคลุกผสมไปเรื่อยๆ
เมื่อเทน้ําลงไปไดประมาณ 7.5 ขีด หรือ 750 กรัม ใหทดสอบความชื้นของขี้เลื่อย ดวยวิธีการ กํา บีบ
คลายและจิ้ม
เมื่อกําแลวบีบน้ําไมซึมงามมือ เมื่อคลาย ขี้เลื่อย ยังจับกันเปนกอน เมื่อจิ้มกอนขี้เลื่อย
จึงแตกออกจากกัน นี่แหละครับ ความชื้นที่เราตองการ ในการทํากอนเห็ดครับ
เกษตรพอเพียง.คอม
เกษตรพอเพียง.คอม เกษตรพอเพียง.คอม
เกษตรพอเพียง.คอม

6. เกษตรพอเพียง.คอม
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
6
จะเหลือน้ําในถุงอยู 2.5 ขีด หรือ 250 กรัม ซึ่งถาใสหมด ก็หมายความวา ใหความชื้น 100 %
เมื่อนําไปกรอกถุงคืนดังเดิม ก็จะได (วาที่) กอนเห็ดที่มีน้ําหนักรวม ราว 1.8 กิโลกรัม ซึ่งก็คือถุงละ
900 กรัม เปนน้ําหนักมาตรฐานของกอนเห็ดครับ (อยาลืมวา เรายังตองผสมอาหารเสริมที่แหง ลงไปอีก
ความชื้นก็จะลดลงได 70 % พอดี )
ดังนั้น เราจึงคํานวณจํานวนกอนของเราไดอยางคราวๆ วา ขี้เลื่อยแหง 1 กิโลกรัม (ราคาเทาใด)
สามารถทํากอนเห็ดได 2 กอนครับ (ตองทราบไวเพื่อนําไปคิดตนทุน)
การประยุกตใชกับกองขี้เลื่อยขนาดใหญ
ตอนลองใหความชื้นเลนๆ กับขี้เลื่อยแหงแค 1 กก. ดูไมยากใชไหมครับ แตพอจะใชงานจริง
บางทานอาจเริ่มงง เริ่มตนไมถูกแลว หลักคิดงายๆ นะครับ
น้ํา 1 กิโลกรัม ก็คือ น้ํา 1 ลิตร นั่นแหละครับ เพราะฉะนั้น ใหทานลองกองขี้เลื่อยกองแรก 100
กิโลกรัมนะครับ ทานก็จะตองใชน้ําไมเกิน 75 ลิตร ครับ
เพราะวากองขี้เลื่อยที1-2 ตันครับ หากใชบัวรดน้ํา..ตายแนๆ ผมใหเด็กเขาลากสายยางฉีดน้ําเลยครับ
เพียงแตแบงกองขี้เลื่อยเปนสวนๆ แลวบอกเขาวา "สวนละกี่นาที"
หลักคิดงายๆ ก็คือ เริ่มแรก ผมจะปมน้ําแลวจับเวลาดูวา 1 นาที ไดน้ํากี่ลิตร ? แลวขี้เลื่อยหนึ่งกอง
น้ําหนักรวมเทาใด แคนี้ผมก็คํานวณเวลารดน้ําใหเด็กไดแลวครับ ...ปมน้ําผม 3 นาที ไดน้ํา 100 ลิตรครับ
เราเรียนรูการใหความชื้น (เบื้องตน) แกขี้เลื่อยกันแลว ทีนี้เราจะลงปฏิบัติงานกันจริงเลย
ลองกองขี้เลื่อย จํานวน 200 กิโลกรัมนะครับ (ตอนแรกกะจะเอาแค 100 แตดูมันนอยไป)
...การกองขี้เลื่อยจํานวนมากๆ เชน 200 กก. เราไมจําเปนตองชั่งทั้ง 200 กก. เราเพียงแตใชถัง
(ในภาพ30แกลลอน) มาตักขี้เลื่อยชั่งเพียงครั้งเดียว25กก.ใหจําระดับขี้เลื่อยในถัง ทีนี้ถังตอไปก็แคตักขี้เลื่อย
ใหไดระดับที่ 25 กก. อยางถังแรก ตวงอยางนี้ 4 ถัง ก็ไดแลว 100 กก.
เกษตรพอเพียง.คอม

7. เกษตรพอเพียง.คอม
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน 7
กองนี้ 200 กก. ใชถังตักตวงมา 8 ถัง เสร็จแลวใชไม หรือ วัสดุที่ หาไดรอบตัว
แตงกองใหเปนรูปสี่เหลี่ยมผืนผา หนาบาง กวางยาว ขึ้นอยูกับสถานที่
หลังจากนั้น ตวงน้ําที่จะใช (ก็ประมาณ 150 ลิตร ...เทียบสัดสวนจากบทเรียนเรื่องการใหความชื้น)
ใชบัวรดน้ํา คอยๆ รดใหทั่ว เพราะบางทีขี้เลื่อยแหงมาก จะไมคอยซับน้ํา
ควรรดแลวทิ้งไว 1 คืน เพื่อใหขี้เลื่อยดูดซับและกระจายความชื้นใหเสมอกัน แตถาใชเครื่องผสม
ก็ไปขั้นตอไปไดเลยครับ
เมื่อใหความชื้นเรียบรอยแลว ทีนี้เราก็จะมาตวงอาหารเสริมกัน ขี้เลื่อยกองแรกของเรา 200 กก.
ใชสวนผสม ดังนี้
1. ยิมซัม 1 กก.
2. ปูนขาว 2 กก.
3. รําละเอียด 12 กก.
4. ดีเกลือ 4 ขีด
ใสเพียงเทานี้ก็พอ ตอไปอาจเพิ่มกากน้ําตาล ปุยหมักมูลสัตว หรือน้ําตาลทรายเพิ่มได
เกษตรพอเพียง.คอม
เกษตรพอเพียง.คอม เกษตรพอเพียง.คอม

8. เกษตรพอเพียง.คอม
การทํากอนเห็ดอยางงาย...ทําไดทุกคน
สวนไผในฟารมเห็ด อีกมุมหนึ่งของความพอเพียง สานสัมพันธของสองสายพันธุ
Surachai@JR Farm
8
การหวานอาหารเสริม ใหหวานตามลําดับ (มิใชอะไรหรอก ...บางทีมันอาจมีกลิ่นแปลกๆ
จากการสัมผัสกัน) สวน ดีเกลือ แนะนําใหละลายน้ําใสบัวรดจะสม่ําเสมอกวา
ไดเวลาผสมปูนแลว เตรียมคราดหรือจอบ หรือพลั่วคลุกเคลาสวนผสมใหเขากันกลับไปมาสัก 2 รอบ
ขั้นตอนนี้พอทําเยอะๆ คอยหาวิธีใชเครื่องผสม
เมื่อเราผสมสวนผสมทั้งหมดแลว ทีนี้ก็มาถึงขั้นตอน การบรรจุถุง ใชอุปกรณ และกรอกอยาง"พี่สุพิศ"
เขาสาธิตใหดูครับ
เพื่อคุณภาพของกอนเห็ดเรา (แตที่แนๆ เพื่อใหถุงมันตั้งได..ไมลม) ควรจับปากถุงยกกระแทกสัก 2-
3 ครั้ง
เกษตรพอเพียง.คอม
เกษตรพอเพียง.คอม เกษตรพอเพียง.คอม
เกษตรพอเพียง.คอม