Presentatie 'Politiserend werken' van Nele Vanderhulst. Socius Trefdag 'Alle Politiek' 16 november 2023. Als sociaal-cultureel werker word je dagelijks geconfronteerd met ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen in de samenleving. Bepaalde kwesties wil je graag publiek maken, wil je graag aankaarten bij zowel beleidsmakers als de brede samenleving. Welke overwegingen maak je het best bij het ontwikkelen van een politiserende praktijk? Welke verschillende mogelijkheden heb je überhaupt als sociaal-cultureel werker? Nele Vanderhulst werkt als stafmedewerker bij Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw. Ze verdiept zich in politiserend werken en burgerinitiatieven. Ze startte haar loopbaan in het jeugdwerk bij Kazou vzw. Na een job als organisatieadviseur bij de Christelijke Mutualiteit koos ze in 2019 opnieuw voor het sociaal-cultureel werk.

1. Politiserend werken
▼▼▼ Nele Vanderhulst
Trefdag Socius | 16.11.2023 1

2. Tot uw dienst
§ Nele Vanderhulst
§ Stafmedewerker
burgerinitiatieven en
politiserend werken
§ Socius, steunpunt voor
sociaal-cultureel werk
presentatie | 17/11/2023 2

3. Wat is politisering?
presentatie | 17/11/2023 3

4. Politisering in het sociaal werk:
verwarring alom?
§ Is politisering synoniem voor de politieke opdracht van het sociaal
werk?
§ Is er een verschil tussen de politieke opdracht, de beleidsgerichte
opdracht, de politiserende opdracht, of is dat allemaal onderling
verwisselbaar?
§ Of is politisering een vorm van beleidsbeïnvloeding? Of omgekeerd: is
beleidsbeïnvloeding een vorm van politisering?
§ …
Over politisering in het sociaalwerk is er veel discussie, verwarring, …
presentatie | 17/11/2023 4

5. Sociaal-cultureel werk heeft een
politieke opdracht
§ Sociaal-cultureel werk heeft een uitgesproken normatief
karakter
§ Uit de memorie van toelichting van het decreet SCVW:
“Het decreet heeft als doel sociaal-culturele
volwassenenorganisaties te subsidiëren die een bijdrage
leveren aan de emancipatie van mensen en groepen en aan
de versterking van een democratische,
duurzame, inclusieve en solidaire samenleving”.
presentatie | 17/11/2023 5

6. De maatschappelijke bewegingsfunctie =
doelgericht politiseren
§ Definitie
In relatie tot samenlevingsvraagstukken doelgericht ruimte creëren voor
engagement en politisering met het oog op veranderingen in denken en
handelen en in de inrichting van de maatschappij.
§ Memorie van toelichting:
Samenlevingsvraagstukken zijn maatschappelijke kwesties die voorwerp
worden van publiek debat en politieke discussie of besluitvorming. Politisering
gaat over het politiek bewust worden of betrokken raken bij kwesties die als
politiek (en dus niet langer als een louter persoonlijke kwestie) beschouwd
worden.
presentatie | 17/11/2023 6

7. Die politieke opdracht wordt
bedreigd
§ Sociaal(-cultureel) werk als uitvoerders van beleid
• New public management >> rol van strikte uitvoerder
• ….Maar sociaal werk is niet enkel product van de bestaande samenleving
maar doet ook interventies en werkt aan verandering van die samenleving
> Politiek
§ Individualisering van sociale problemen
• Reductie tot individu los van sociale en maatschappelijke context
• … maar sociaal werk benadert problemen in samenhang met
maatschappelijke context > Politiek
• Fragment Marian Donner
§ (Re)claimen van de politieke opdracht is nodig
presentatie | 17/11/2023 7

8. Het concept politisering
§ Allerlei praktijken die bijdragen aan het publieke
meningsverschil over hoe we onze – kleine en grote –
samenleving vorm geven.
§ Dat meningsverschil hangt samen met de
onderliggende machtsverhoudingen.
§ In politiserende praktijken
• worden kwesties en mensen (opnieuw) zichtbaar/hoorbaar
• wordt ‘de bestaande orde’ dus bevraagd en verstoord
presentatie | 17/11/2023 8

9. Politisering en democratisering
§ Politiserende praktijken dragen bij tot een vitale democratie
§ “Democratie” als principe
• Niet zozeer als ‘democratisch bestuurssysteem’ of ‘democratische samenlevingsvorm’
• Wel uitgangspunt dat elk bestaand bestuurssysteem of samenlevingsvorm bevraagt en
verstoort
§ Principe versus praktijk
• Democratisch principe : er bestaat geen ultiem criterium om te bepalen wie min/meer
recht heeft om zich uit te spreken over de samenleving (Rancière, 2005)
• Realiteit: verschil in zeggingsmacht: man/vrouw, leeftijd, rijk/arm, hoger/lager opgeleid,
nieuwkomers, …
§ Democratisch uitgangspunt: belofte dat iedereen mee mag doen aan ‘politiek’
§ Processen van politisering dragen dus bij aan verdere democratisering
presentatie | 17/11/2023 9

10. Politisering en de publieke sfeer
§ ‘Publieke’ meningsverschil?
§ ‘Offentlichkeit’ = sfeer van publieke communicatie
§ Reikwijdte van die publieke sfeer?
• Aparte sfeer van deliberatie los van overheid
• … Of net sterke vervlechting staat/civil society
• Strikte scheiding publiek/privaat
• … Of levert de private sfeer brandstof voor publiek debat (feminisme)
§ Dynamiek in de publieke sfeer?
• Deliberatie naar rationele consensus
• Onvermijdelijke dissensus tussen tegenstanders
§ Veel tegenstellingen, wel beeld van ‘publieke ruimte voor discussie over samenleving’
§ Wanneer is kwestie of discussie ‘publiek’?
• Geen ‘tipping point’
• Denken in minder/meer? Gradaties
presentatie | 17/11/2023 10

11. Politiek en politisering?
§ “Het onderscheid tussen de politieke rol en politisering is belangrijk. Je kan
maatschappelijke verandering op verschillende manieren nastreven en
niet al die manieren zijn politiserend. “
§ Allerlei vormen van consultatie met professionals als experten of
stakeholders en allerlei discrete vormen van lobbying of pleitbezorging
vallen dus buiten die aflijning – precies omdat ze dat publiek karakter
missen.”
Oosterlynck, S., Hertogen, E. & Swerts, T. (2018). De politieke opdracht van het middenveld ter discussie:
nieuwe vormen van politisering. Spotlightpaper onderzoek CSI Flanders.
presentatie | 17/11/2023 11

12. Politieke opdracht vs politiserend
werken
presentatie | 17/11/2023 12
POLITIEKE OPDRACHT
WAT?
het realiseren van verandering
ingebed in het streven naar
rechtvaardigheid, gelijkheid,
solidariteit en mensenrechten
SAMENSTROOM
HOE?
BELEIDSPRAKTIJK
DISCRETIONAIRE RUIMTE
LOBBYWERK
…
POLITISERING
praktijken die bijdragen aan
het publieke meningsverschil
over hoe de samenleving moet
georganiseerd worden
Diversiteit aan:
- Strategieën
- Niveaus
- Werkwijzen
- …

13. Strategieën van politisering
presentatie | 17/11/2023 13
Get up, stand up

14. De politiek – het politieke B. Van Bouchaute
presentatie | 17/11/2023 14

15. Een heldere definitie
§Politisering = praktijken die bijdragen aan het
publieke meningsverschil over hoe de
samenleving moet georganiseerd worden.
presentatie | 17/11/2023 15

16. Aan de slag met het
handelingskader
presentatie | 17/11/2023 16

17. Hoe bewuster je politiserende
praktijk uitwerken?
§ Een handelingskader:
• Een stappenplan
• Een afwegingskader
§ Kan fungeren als een soort van analysekader (wat
gebeurt er tijdens een politiserende praktijk)
§ Wil dienstig zijn in de uitwerking van politiserende
praktijken
presentatie | 17/11/2023 17

18. presentatie | 17/11/2023 18
FEITELIJKE SITUATIE
IN DE
SAMENLEVING
NORMATIEVE
UITGANGSPUNTEN
VAN HET
SOCIAAL WERK
1.
IS ER EEN
KWESTIE?
NOOD IDEAAL
3.
GAAN WE PUBLIEK MET DEZE KWESTIE?
Verschillende mogelijkheden
om politiek te handelen
4.
HOE GAAN WE DEZE KWESTIE POLITISEREN?
2.
WAT IS ONZE BETROKKENHEID?
5.
WAT BETEKENT SUCCES?
WAT
Inhoudelijke kwestie
uitdiepen
WAARTOE
Gewenste veranderingen
omzetten in doelen
WIE
Focus op rol
deelnemers
HOE
Strategie en
actievormen
RANDVOORWAARDEN
JA
INZICHT EN
VAARDIG-
HEDEN
MOED
DRAAG-
KRACHT
ETHIEK
IN-
BEDDING
NEEN
Politiserend handelen = bijdragen aan het publieke
meningsverschil over de samenleving, verbonden met
onderliggende machtsverhoudingen
Wie verdiept de kwestie?
Hoe betrek je mensen?
Kennis en expertise:
Leefwereldkennis
Academische
inzichten,
beleidsteksten, …
Elementen van analyse:
Historiek van de
kwestie
Kern van de kwestie
Wie is betrokken
…
Wie maakt een kwestie
publiek?
De positie en rol van
deelnemers
Emancipatie van de
deelnemers als
uitgangspunt
Meepraten, meedenken,
meedoen als gelijke aan
professionals en
bestuurders?
Omgaan met macht
Drie strategieën:
De kwestie zichtbaar
maken: bewustmaken
Verandering eisen:
agenderen en
contesteren
Verandering doen:
prefigureren
Micro, meso, macro
Wanneer succesvol?

19. De kwestie
presentatie | 17/11/2023 19
Opdracht:
- stap 1: Verschillende
conflicten komen dicht en
beroeren de gemoederen.
Welke kwesties komen
hier uit voort?
- stap 2: Orden deze
kwesties (echt betrokken–
raakvlakken – ver van ons
bed) voor jouw organisatie

20. Publiek gaan
presentatie | 17/11/2023 20
Welke argumenten zijn er om NIET publiek te
gaan?

21. Hoe politiseren? Een analyse-
oefening
presentatie | 17/11/2023 21

22. Praktijk 1 Praktijktesten Nu
presentatie | 17/11/2023 22

23. Praktijk 2 Pool is Cool
presentatie | 17/11/2023 23

24. Praktijk 3 Forumtheater
presentatie | 17/11/2023 24

25. Opdracht
§ Wat is de kwestie?
§ Welke strategie(ën) worden hier naar voor geschoven?
§ Wat is de plaats en rol van de deelnemer/doelgroep in
deze praktijk?
presentatie | 17/11/2023 25

26. Meer weten?
§ www.socius.be
§ Abstract artikel handelingskader
presentatie | 17/11/2023 26

27. Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw
02 215 27 08
welkom@socius.be
www.socius.be
@sociustweets
facebook.com/sociaalcultureel
linkedin.com/company/socius-vzw
Contact
Socius verhuist tijdelijk!
vanaf 1 augustus 2022:
Ellipsgebouw - Koning Albert II laan 35 - Brussel
postadres: Sainctelettesquare 19 - 1000 Brussel
presentatie | 17/11/2023 27