Xuất phát từ các vấn đề trên, tôi lựa chọn đề tài: “ Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản ở Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam) ” làm nội dung nghiên cứu cho Luận văn của mình

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THU HÀ
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ
Hà Nội, 2015

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
NGUYỄN THU HÀ
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC QUẢN LÝ
MÃ SỐ: ĐÀ O TẠO THÍ ĐIỂ M
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Minh Cƣơng
Hà Nội, 2015

3. MỤC LỤC
DANH MỤC CÁ C TƢ̀ VIẾ T TẮ T ..............................................................1
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................2
PHẦ N MỞ ĐẦ U.............................................................................................. 3
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................... 3
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu............................................................ 4
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................. 7
4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 7
5. Mẫu khảo sát............................................................................................ 7
6. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................. 7
7. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................. 8
8. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................ 8
9. Kết cấu của Luận văn.............................................................................. 9
PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................10
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VHDN NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
VÀ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHỦ YẾU CỦA VHDN NHẬT BẢN.............10
1.1. Những khái niệm cơ sở.......................................................................10
1.1.1. Văn hóa .............................................................................................10
1.1.2. Văn hóa kinh doanh .........................................................................12
1.1.3. Văn hóa doanh nghiệp .....................................................................14
1.1.4. Văn hóa doanh nhân........................................................................17
1.2. Các yếu tố quy định sự hình thành và biến đổi của VHDN Nhật
Bản...............................................................................................................19
1.2.1. Hoàn cảnh tự nhiên..........................................................................19
1.2.2. Điều kiện xã hội, văn hóa và lịch sử................................................21
1.2.3. Yếu tố chính trị và phát triển kinh tế quốc gia................................25
1.2.4. Vai trò của người sáng lập, lãnh đạo DN và tầng lớp doanh nhân26
1.2.5. Ảnh hưởng của khoa học, công nghệ, giáo dục, và giao lưu văn
hóa ...............................................................................................................29

4. 1.2.6. Tác động của hội nhập quốc tế và đầu tư ra nước ngoài của Nhật
Bản...............................................................................................................32
1.3. Đặc điểm cơ bản của VHDN Nhật Bản ............................................34
1.3.1. VHDN Nhật Bản đề cao viê ̣c quản tri ̣nguồn nhân lực theo mô
hình nhà – gia đình ....................................................................................36
1.3.2. VHDN Nhật Bản nổi bật vớ i phong cá ch quản lý kết hợp giữa
“khoa học, công nghê ̣phương Tây vớ i tinh thần , văn hóa dân tộc Nhật
Bản”.............................................................................................................37
1.3.3. Trân trọng t hương hiê ̣u của công ty , danh thiếp cá nhân và hê ̣
thống chứ c danh của DN ...........................................................................39
1.3.4. Tổ chứ c, quản lý sản xuất kinh doanh năng động và độc đáo.......40
1.3.5. Công tá c đào tạo và sử dụng con người đ ịnh hướng theo giá trị
đồng thuận vớ i một VHDN cụ thể và trung thành vớ i lợi ích và sự phá t
triển bền vững của công ty .........................................................................41
* Kết luận Chƣơng 1.....................................................................................43
CHƢƠNG 2. NHẬN DIỆN VHDN NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM (NGHIÊN
CỨU THỰC TẾ TẠI CÔNG TY TNHH FUJITSU VIỆT NAM)..............44
2.1. Tổng quan DN Nhật Bản ở Việt Nam...............................................44
2.1.1. Quy mô, số lượng, ngành nghề, phân bố đầu tư của DN Nhật Bản
ở Việt Nam...................................................................................................44
2.1.2. Đánh giá chung về hoạt động của DN Nhật Bản ở Việt Nam .......51
2.2. Khảo sát VHDN Nhật Bản tại Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam .52
2.2.1. Giới thiệu về Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam..............................52
2.2.2. Biểu hiện của VHDN tại Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam..........57
2.3. Nhận xét, đánh giá..............................................................................66
2.3.1. Nhận xét chung.................................................................................66
2.3.2. Đánh giá tác động của VHDN Nhật Bản đối với việc quản lý DN ở
Việt Nam......................................................................................................67
* Kết luận Chƣơng 2.....................................................................................69

5. CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MÔ HÌNH
VHDN NHẬT BẢN CHO CÁ C DN CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN
NAY ................................................................................................................71
3.1. Phát triển quan hệ đối tác chiến lƣợc Việt − Nhật và yêu cầu về
nghiên cứu, đào tạo, hợp tác về kinh doanh và quản lý........................71
3.2. Một số bài học kinh nghiệm bổ ích cho các DN Việt Nam .............76
* Kết luận Chƣơng 3.....................................................................................81
KẾT LUẬN....................................................................................................83
KHUYẾ N NGHI ̣............................................................................................84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................86
PHỤ LỤC...................................................................................................... 89

6. 1
DANH MỤC CÁ C TƢ̀ VIẾ T TẮ T
DN : Doanh nghiê ̣p
FDI : Foreign Direct Investment
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
FVL : Fujitsu Vietnam Limited
Công ty trách nhiê ̣m hữu ha ̣n Fujitsu Viê ̣t Nam
JETRO : Japan Export Trade Research Organization
Tổ chứ c Xúc tiến Ngoa ̣i thương Nhâ ̣t Bản
TNHH : Trách nhiệm hữu hạn
VHDN : Văn hóa danh nghiê ̣p
VHKD : Văn hóa kinh doanh

7. 2
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. FDI của Nhâ ̣t Bản vào Viê ̣t Nam giai đoa ̣n 1998 – 2002....44
Bảng 2.2. FDI của Nhâ ̣t Bản vào Viê ̣t Nam giai đoa ̣n 2003 – 2012....45
Bảng 2.3. Danh sách các DN Nhâ ̣t Bản tiêu biểu ta ̣i Viê ̣t Nam..........46
Bảng 2.4. Top 5 đi ̣a bàn thu hú t nhiều đầu tƣ của DN Nhâ ̣t Bản......49
Hình 2.1. Sơ đồ tổ chƣ́ c của Công ty TNHH Fujitsu Viê ̣t Nam.........55

8. 3
PHẦ N MỞ ĐẦ U
1. Lý do chọn đề tài
Sau gần 30 năm đổi mới, mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, đầu tư nước
ngoài vào Việt Nam ngày càng gia tăng. Tính đến nay đã có 78 quốc gia đầu
tư làm ăn tại Việt Nam, trong đó phải kể đến Nhật Bản là một trong những
đối tác quan trọng hàng đầu của nước ta. Quan hệ Việt Nam – Nhật Bản bắt
đầu từ cuối thế kỷ 16 khi các nhà buôn Nhật đến Việt Nam buôn bán. Ngày
21/9/1973, Việt Nam và Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Kể
từ đó đến nay, quan hệ giữa Việt Nam – Nhật Bản phát triển nhanh chóng trên
nhiều lĩnh vực, đã bước sang giai đoạn mới về chất và đi vào chiều sâu. Các
mối quan hệ kinh tế, chính trị, giao lưu văn hóa không ngừng được mở rộng;
đã hình thành khuôn khổ quan hệ ở tầm vĩ mô; sự hiểu biết giữa hai nước
không ngừng được tăng lên. Đặc biệt trong bối cảnh kinh tế − xã hội – chính
trị hiện nay thì mối quan hệ giữa Việt Nam – Nhật Bản ngày càng mang tính
chiến lược.
Hiện nay, đối với Việt Nam thì Nhật Bản là quốc gia đang đứng đầu về
số lượng dự án và tổng vốn đầu tư, là nước có ODA (Official Development
Assistance) viện trợ nhiều nhất cho Việt Nam, vì vậy nên tầm ảnh hưởng của
Nhâ ̣t Bản rất lớn đối với Viê ̣t Nam về mọi phương diê ̣n như kinh tế , văn hóa,
giáo dục, nghê ̣thuâ ̣t,… Mối quan hệ giữa hai nước về mặt ngoại giao và an
ninh quốc phòng cũng ngày càng tốt đẹp. Không chỉ như vậy, với dân số
khoảng 128 triệu người và GDP hàng năm vào khoảng 4500 tỉ USD (khoảng
500 ngàn tỉ Yên), Nhật Bản luôn là một đất nước hứa hẹn mang lại sự đầu tư
lớn không chỉ cho Việt Nam mà còn cả các nước trong khu vực và quốc tế.
Từ thời kỳ đổi mới đến nay, hình ảnh nước Nhật phát triển thần kỳ từ
đống tro tàn chiến tranh, phong cách kinh doanh và quản trị thành công của
các DN Nhật Bản đã thu hút được sự ngưỡng mộ và quan tâm học hỏi của
đông đảo thành phần xã hội nước ta, từ các nhà lãnh đạo chính trị cho đến các
nhà nghiên cứu, các nhà lãnh đạo DN. Trong đó, VHDN Nhật Bản, qua các
điển hình và tấm gương thành công của Honda, Matsushita, Sony, Toyota,

9. 4
Canon,… đã trở thành không chỉ đề tài nghiên cứu mà còn là niềm cảm hứng
cho sự đổi mới thể chế và phong cách quản trị DN ở Việt Nam. Tuy nhiên,
trong giai đoạn toàn cầu hóa và chủ động hội nhập với thế giới hiện nay, việc
nghiên cứu về VHDN lại có những yếu tố mới, khi chúng ta có điều kiện so
sánh, đánh giá với các hệ thống và phong cách quản trị DN các nước khác tác
động vào Việt Nam như Hoa Kỳ, Đức, Hàn Quốc, Singapore,…
Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam thì
VHDN của Nhật Bản được biểu hiện như thế nào? Nó có ảnh hưởng và tác
động đối với việc quản lý DN Việt Nam ra sao? Chúng ta nên học hỏi cái gì
và không nên học cái gì từ VHDN Nhật Bản để xây dựng một hệ thống
VHDN phù hợp với dân tộc và đất nước mình trong bối cảnh toàn cầu hóa và
môi trường kinh doanh đa văn hóa? Xuất phát từ các vấn đề trên, tôi lựa chọn
đề tài: “Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản ở Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp
Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam)” làm nội dung nghiên cứu cho Luận văn
của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
■ Ngoài nước:
Bàn về vấn đề VHDN, một tác phẩm cũng rất đáng chú ý là “Tư duy lại
tương lai” của tập thể 20 tác giả nổi tiếng thế giới do R.Gibson biên tập. Đây
là một tác phẩm có nhiều bài viết đề cập đến vấn đề VHDN, văn hóa quản lý
định hướng vào tương lai. Có quá nhiều vấn đề chúng ta còn chưa biết về
tương lai, sự đoán định về tương lai của con người không đi theo một đường
thẳng, chúng ta cần phát triển một văn hóa quản lý, VHDN mới dựa trên
những nguyên tắc mới trong những điều kiện biến động bất thường, không
tuyến tính.
Nhiều công trình của nước ngoài tiếp cận vấn đề từ góc nhìn của văn
hóa học, xã hội học, nhân chủng học. Samuel P. Huntington đã lý giải một
cách thuyết phục về sự đụng độ giữa các nền văn minh, các quốc gia phải đối
mặt với những nguy cơ gì, những thách thức nào và chúng ta có thể thoát ra
bằng cách nào?

10. 5
Một số công trình nổi tiếng về VHKD (G.Hofstede – 1994; John Kotter
– 1992); về đạo đức kinh doanh (Farrell, O.C Fraedrich, J. & Farrell, L. –
2002) như là những nền tảng lý luận vững chắc để nghiên cứu sâu về VHKD,
VHDN. Đã có các công trình nghiên cứu về vai trò của các nhân tố văn hóa
(như lễ hội, tập quán, truyền thống, hệ thống các giá trị của công ty, tinh thần
DN, các chuẩn mực đạo đức, triết lý công ty, văn hóa công ty, văn hóa của
người lãnh đạo DN,…); Nghiên cứu bước đầu về tinh thần DN, trong đó nhấn
mạnh vai trò của các nhân tố văn hóa; Nghiên cứu về kinh doanh trong môi
trường văn hóa đa dạng, VHDN trong bối cảnh toàn cầu hóa.
■ Trong nước:
Những tác phẩm nghiên cứu các vấn đề chung về văn hóa rất
phong phú và đa dạng. Ngay những khái niệm cơ sở (khái niệm văn hóa) cũng
còn nhiều tranh cãi, do vậy các tác giả cũng sẽ tiếp cận vấn đề không hoàn
toàn giống nhau. Các tác giả Trần Quốc Vượng, Phan Ngọc, Trần Ngọc Thêm
đã có những công trình nghiên cứu cơ bản, hệ thống về văn hóa Việt Nam,
giúp cho chúng ta hiểu rõ được bản chất, chức năng của văn hóa, những đặc
điểm cơ bản của văn hóa Việt Nam, những giá trị truyền thống của dân tộc
Việt Nam, những vấn đề đặt ra đối với văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn
cầu hóa và hội nhập quốc tế. Nhiều công trình đã đề cập đến mối liên hệ giữa
quản lý và văn hóa, đề cập thẳng đến những vấn đề của văn hóa chính trị,
VHKD, VHDN, văn hóa tổ chức,…
Vấn đề VHDN, VHKD qua kinh nghiệm thành công của một số
nước phát triển như Nhật Bản, Hoa Kỳ đã được truyền bá vào nước ta một
cách mạnh mẽ từ thời kỳ đổi mới đến nay. Từ các nguồn thông tin và tư liệu
này, một số nhà nghiên cứu nước ta đã có công trình nghiên cứu chuyên khảo.
Điều đó được biểu hiện qua việc đã có rất nhiều công trình viết về VHDN,
làm rõ hệ thống khái niệm, phạm trù của VHDN; mối quan hệ văn hóa, kinh
tế, kinh doanh; tổng quan khá đầy đủ các quan niệm về triết lý kinh doanh,
đạo đức kinh doanh và văn hóa doanh nhân,…

11. 6
Những tác phẩm nghiên cứu về VHKD và VHDN ở Việt Nam chủ yếu
xuất hiện từ cuối những năm 1990. Điều đáng chú ý là các sách chuyên khảo,
tham khảo và giáo trình về VHKD, VHDN nước ta đều rất coi trọng việc
nghiên cứu nguồn tư liệu về VHKD, VHDN Nhật Bản, thông qua các sách
tiếng Anh và sách dịch của các tác giả Hoa Kỳ, Nhật Bản,… Các tác giả Đỗ
Minh Cương, Dương Thị Liễu , Nguyễn Ma ̣nh Quân , Trần Hữu Quang,
Nguyễn Công Thắng, Nguyễn Hoàng Ánh,… đã có những công trình nghiên
cứu làm rõ các vấn đề đặt ra đối với VHKD và VHDN, từ những góc nhìn
khác nhau. Đỗ Minh Cương (2000, 2001), trong giáo trình và sách chuyên
khảo “Văn hóa kinh doanh và Triết lý kinh doanh” đã có cách tiếp cận nghiên
cứu VHKD, VHDN có mục tiêu giúp các nhà lãnh đạo, quản lý DN Việt Nam
thực hiện hoạt động kinh doanh một cách có văn hóa, phát huy bản sắc của
mình, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của DN; sử dụng VHDN như là
một phương thức quản trị nhân văn – hiệu quả trong các lĩnh vực hoạt động
của DN như quản trị nguồn nhân lực, quản trị chiến lược, quản trị
marketing,… Đến nay, nhận thức được tầm quan trọng của VHKD, VHDN,
nhiều trường Đại học lớn ở nước ta, nhất là các trường thuộc khối kinh tế,
kinh doanh như Đại học Kinh tế quốc dân, Trường Đại học Kinh tế − Đại học
Quốc gia Hà Nội, Đại học Ngoại thương, Học viện Tài chính,… đã có môn
học riêng, có bài giảng, giáo trình về môn học này.
Về nghiên cứu VHDN có vốn đầu tư nước ngoài nói chung và của DN
Nhật Bản ở Việt Nam nói riêng, đã có một số công trình nghiên cứu về
VHDN của một tập đoàn, DN cụ thể và chủ yếu là nghiên cứu ảnh hưởng của
nhân tố văn hóa đến hoạt động kinh doanh của DN, hay văn hóa ứng xử đặc
trưng của các quốc gia; so sánh văn hóa giữa Việt Nam với Nhật Bản, chứ
chưa có một công trình nghiên cứu nào đi sâu tìm hiểu về VHDN Nhật Bản
biểu hiện ở Việt Nam như thế nào? Và ảnh hưởng, tác động vào Việt Nam ra
sao về phương diện lý luận khoa học quản lý và kinh nghiệm, thực tiễn quản
trị kinh doanh, quản trị DN,… Từ đó Việt Nam học hỏi được những bài học
kinh nghiệm quý báu gì từ VHDN Nhật Bản?

12. 7
Như vâ ̣y, qua viê ̣c tìm hiểu về tổng quan tình hình nghiên cứ u trong và
ngoài nước, có thể khẳng định rằng: Luâ ̣n văn của tôi đã kế thừ a, chọn lọc các
công trình trên, song cho đến nay chưa có công trình nào được công bố trùng
với tên đề tài Luâ ̣n văn của tôi.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
■ Mục tiêu: Luận văn tập trung nghiên cứu về các đặc điểm, giá trị của
VHDN Nhật Bản nói chung và nhận diện, phân tích VHDN Nhật Bản ở Việt
Nam nói riêng, từ đó rút ra một số bài học kinh nghiệm từ mô hình VHDN
Nhật Bản cho các DN của Việt Nam giai đoạn hiện nay.
■ Để đạt được mục tiêu trên, Luận văn có các nhiệm vụ chính sau đây:
Một là, nghiên cứu lý luận về nội dung, đặc điểm và giá trị của VHDN
Nhật Bản đối với nước Nhật và với nước ngoài, trong đó có Việt Nam.
Hai là, nghiên cứu, khảo sát thực tế tại Công ty TNHH Fujitsu Việt
Nam nhằm nhận diện những biểu hiện của VHDN Nhật Bản ở Việt Nam giai
đoạn hiện nay.
Ba là, đề xuất một số khuyến nghị và rút ra bài học kinh nghiệm để vận
dụng, nghiên cứ u một cách sáng ta ̣o cho phù hợp với các DN Viê ̣t Nam.
4. Phạm vi nghiên cứu
■ Phạm vi nội dung: Nhận diện, phân tích VHDN Nhật Bản ở Việt
Nam.
■ Phạm vi không gian:
Nghiên cứu lý thuyết VHDN Nhật Bản ở Nhật Bản và ở Việt Nam.
Nghiên cứu, khảo sát thực tế: Giới hạn khảo sát một DN Nhật Bản đang
kinh doanh tại Việt Nam là Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam tại Hà Nội.
■ Phạm vi thời gian: Từ đầu thời kỳ đổi mới (1986) đến nay.
5. Mẫu khảo sát
Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam.
6. Câu hỏi nghiên cứu
■ VHDN Nhâ ̣t Bản có những nô ̣i dung và đă ̣c điểm cơ bản gì?

13. 8
■ VHDN Nhật Bản biểu hiện ở Việt Nam như thế nào?
■ Việt Nam học hỏi được những bài học kinh nghiệm quý báu gì từ
VHDN Nhật Bản?
7. Giả thuyết nghiên cứu
■ VHDN Nhật Bản ở Việt Nam vẫn là VHDN của Nhật Bản, tạo nên
cái bản sắc và phong cách quản trị DN do người sáng lập và lãnh đạo DN xây
dựng nên, có nguồn gốc cơ bản từ văn hóa dân tộc Nhật Bản.
■ VHDN Nhật Bản ở Việt Nam có sự giao lưu, biến đổi phù hợp với
những điều kiện của Việt Nam.
■ VHDN Nhật Bản ở Việt Nam thể hiện sự kết hợp giữa những đặc
điểm của Nhật Bản với những đặc điểm của Việt Nam, là văn hóa của công ty
Nhâ ̣t Bản ta ̣i nước ngoài thích ứ ng với môi trường kinh doanh đa văn hóa , là
một phương thức quản trị dựa trên các giá tri ̣văn hóa mà Việt Nam cần
nghiên cứu, học hỏi.
■ Bài học về phát triển quan hệ đối tác chiến lược Việt − Nhật và yêu
cầu về nghiên cứu, đào tạo, hợp tác về kinh doanh và quản lý,…
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
Những phương pháp nghiên cứu chủ yếu được dùng để nghiên cứu
Luận văn này là:
■ Nghiên cứu tài liệu, kế thừa các kết quả của các công trình đi trước
và cập nhật những tài liệu mới, phương pháp xử lý tài liê ̣u thứ cấp trong
nghiên cứ u;
■ Phương pháp phân tích – so sánh;
■ Phương pháp điều tra thống kê;
■ Phương pháp khảo sát thực tế xã hội học bằng bảng hỏi, xử lý các dữ
liê ̣u sơ cấp;
■ Phương pháp chuyên gia, phỏng vấn sâu;
■ Nghiên cứu tổng hợp, liên ngành.

14. 9
9. Kết cấu của Luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghi ̣, các Phụ lục và Danh mục
tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn bao gồm 03 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của VHDN Nhật Bản ở Việt Nam và những
đặc điểm chủ yếu của VHDN Nhật Bản.
Chương 2. Nhận diện VHDN Nhật Bản ở Việt Nam (Nghiên cứu thực
tế tại Công ty TNHH Fujitsu Việt Nam).
Chương 3. Một số bài học kinh nghiệm từ mô hình VHDN Nhật Bản
cho các DN của Việt Nam giai đoạn hiện nay.

15. 10
PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VHDN NHẬT BẢN Ở VIỆT NAM
VÀ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHỦ YẾU CỦA VHDN NHẬT BẢN
1.1. Những khái niệm cơ sở
1.1.1. Văn hóa
Văn hóa là m ột khái niệm có ngoại diên rất rộng lớn bao gồm nhiều
loại đối tượng, tính chất và hình thức biểu hiện khác nhau . Văn hóa gắn liền
với sự ra đời của nhân loa ̣i , nói một cách khác, văn hóa có từ thuở bình minh
của xã hội loài người. Cùng với quá trình phát triển nhân loại , khái niệm văn
hóa càng được bổ sung thêm những nội dung mới . Năm 1952, hai nhà nhân
chủng học người Mỹ là A .L. Kroeber và K . Kluckolm đã sưu tầm được 164
đi ̣nh nghĩa khá c nhau về văn hóa . Tại Hội n ghị về văn hóa UNESCO tại
Mêhico năm 1982, người ta cũng đã đưa ra 200 đi ̣nh nghĩa về văn hóa . Hiê ̣n
nay thì số lượng khái niê ̣m về văn hóa ngày càng tăng thêm đến con số ngàn
đơn vi ̣, khó mà thống kê hết được. Văn hóa là một khái niệm đa nghĩa do các
nhà nghiên cứu có những cách tiếp cận khác nhau nên dẫn đến nhiều quan
niê ̣m khác nhau về khái niê ̣m văn hóa.
♦ Theo Lưu Hướ ng: thời Tây Hán (76-6 trước Công nguyên) được coi
là người đầu tiên dùng thuật ngữ Văn hóa lấy từ “Văn” và “Hóa” trong bí
sách Chu dịch (Quan hồ nhân văn , dĩ hóa thành thiên hạ , có nghĩa là xem
dáng vẻ con người mà giáo hóa thiên hạ ). Dòng quan niệm này , quan niê ̣m
“Văn hóa = Văn tri ̣+ Giáo hóa”, có nghĩa là sống trong đời sống tổ chức, cần
quản lý con người bằng cái đẹp của nhân văn , để đối lập với tư tưởng quản lý
bằng ba ̣o lực. Trong bất kỳ loa ̣i hình tổ chứ c nào , ta cũng thấy văn hóa , giáo
dục, quản lý hòa vào nhau và quyết định đến đời sống tổ chức1
.
♦ Theo nghĩa của từ nguyên , văn hóa trong từ nguyên của cả phương
Đông và phương Tây đều có mô ̣t nghĩa chung căn bản là sự giá o hóa , vun
trồng nhân cá ch c on ngườ i (bao gồm cá nhân , cô ̣ng đồng và xã hội loài
1
Theo Pha ̣m Ngọc Thanh (2008), Những vấn đề lý luận chủ yếu của văn hóa quảnlý, Đề tài nghiên cứ u khoa
học cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, mã số QX-06-24, Hà Nội, tr17.

16. 11
người), cũng có nghĩa là làm cho con người và cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn .
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “Vì lợi ích mườ i năm trồng cây , vì lợi ích trăm
năm trồng ngườ i” là theo cái ngữ nghĩa căn bản này của văn hóa. Tóm lại, dù
ở phương Đông hay phương Tây thì văn hóa đều được coi là hoạt động tinh
thần hướ ng tớ i việc sản xuất ra cá c giá tri ̣Chân, Thiện, Mỹ2
.
♦ Theo nghĩa hẹp: Văn hóa là hê ̣tư tưởng, các hệ thống và các thể chế
đi theo nó như văn hóa , nghê ̣thuâ ̣t, khoa học, triết học, đa ̣o đứ c ho ̣c,… Theo
nghĩa hẹp, văn hóa được giới ha ̣n theo bề sâu và bề rộng , theo không gian ,
thời gian hoă ̣c chủ thể.
♦ Theo nghĩa rộng : Trong khoa học nghiên cứ u về văn hóa , văn hóa
được hiểu theo nghĩa rộng . Theo nghĩa này , đi ̣nh nghĩa văn hóa cũng có rất
nhiều. Năm 1874, trong công trình Văn hóa nguyên thủy (xuất bản lần đầu
năm 1871), nhà nhân ch ủng học người Anh Edward Burnett Tylor (1832-
1917) đưa ra đi ̣nh nghĩa: “Văn hóa là một tổng thể phứ c tạp gồm tri thứ c , tín
ngưỡng, nghệthuật, đạo đứ c, luật lệ, phong tục và tất cả những khả năng ,
thói quen, tập quá n mà con ngườ i đạt được vớ i tư cá ch là thành viên của một
xã hội” [7;4]. Cho đến nay , phần lớn các nhà nghiên cứ u văn hóa đều xem
đây là đi ̣nh nghĩa khoa học đầu tiên về khái niê ̣m văn hóa , mă ̣c dù danh từ
văn hóa – cultura đã xuất hiện khá sớm trong đời sống ngôn ngữ ở cả phương
Đông và phương Tây.
Vào năm 1943, Chủ tịch Hồ Chí Minh , lãnh tụ thiên tài của dân tộc
Viê ̣t Nam đưa ra đi ̣nh nghĩa: “Vì lẽ sinh tồn cũng như vì mục đích cuộc sống,
loài người mới sá ng tạo và phá t minh ra ngôn ngữ , chữ viết, đạo đứ c, pháp
luật, khoa học, tôn giá o, văn hóa, nghệthuật, những công cụ cho sinh hoạt
hàng ngày về mặc , ăn ở và cá c phương tiện , phương thứ c sử dụng . Toàn bộ
những sá ng tạo và phá t minh đó tức là văn hóa” [13;431].
Theo đi ̣nh nghĩa của UNESCO (được chấp nhâ ̣n ta ̣i Hội nghi ̣liên chính
phủ các chính sách văn hóa họp năm 1970 tại Venise) thì văn hóa bao gồm tất
2
Theo Dương Thi ̣Liễu – Chủ biên (2012), Giáo trình Văn hóa kinh doanh, Nhà xuất bản Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội, tr9.

17. 12
cả những gì làm cho dân tộc này khá c với dân tô ̣c khác , từ những sản phẩm
tinh vi hiê ̣n đa ̣i nhất cho đến tín ngưỡng , phong tục, tâ ̣p quán, lối sống và lao
đô ̣ng. Tháng 12 năm 1986, UNESCO phát triển thêm đi ̣nh nghĩa về văn hóa :
“Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo của các cá nhân và
các cộng đồng trong quá khứ , hiện tại, qua cá c thế kỷ hoạt động sá ng tạo ấy
đã hình thà nh nên hệthống cá c giá tri ̣, các truyền thống và cách thể hiện , đó
là những yếu tố xác đi ̣nh đặc tính riêng của mỗi dân tộc” [16;11]. Qua đi ̣nh
nghĩa của UNESCO, ta thấy văn hóa là một tổng thể bao gồm tất cả những gì
con người kiến ta ̣o nên, văn hóa chính là những nét khác biê ̣t giữa các dân tộc
về vâ ̣t chất cũng như tinh thần.
Trong Từ điển tiếng Viê ̣t, văn hóa được đi ̣nh nghĩa: “Văn hóa là
tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo
ra trong quá trình li ̣ch sử” . Phát triển cách tiếp cận văn hó a theo nghĩa rộng,
GS.TS Trần Ngọc Thêm đi ̣nh nghĩa: “Văn hóa là một hệthống hữu cơ những
giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình
hoạt động thực tiễn , trong sự tương tá c giữa con ngườ i vớ i môi trườ ng tự
nhiên và xã hội của mình” [32;25].
Từ những quan niê ̣m và đi ̣nh nghĩa của một số tác giả về văn hóa như
đã trình bày ở trên , Luâ ̣n văn dùng khái niệm văn hóa theo nghĩa rộng và xin
đưa ra một đi ̣nh nghĩa về văn hóa , đó là: “Văn hóa là tất cả cá c giá tri ̣vật
chất và tinh thần do con người sá ng tạo ra qua quá trình hoạt động của
con người vớ i con người , trong mối quan hê ̣vớ i người khác và vớ i môi
trường tự nhiên, xã hội”.
1.1.2. Văn hóa kinh doanh
Càng ngày, con người càng nhâ ̣n thấy rằng văn hóa tham gia vào mọi
quá trình hoạt động của con người, sự tham gia đó ngày càng được thể hiê ̣n rõ
nét và tạo thành các lĩnh vực văn hóa đặc thù như v ăn hóa chính tri ̣, văn hóa
pháp luật, văn hóa giáo dục, văn hóa gia đình,… và VHKD.
Theo Từ điển tiếng Viê ̣t , “kinh doanh” được hiểu là “tổ chứ c viê ̣c sản
xuất buôn bán sao cho sinh lời” . Với nghĩa phổ thông này , “kinh doanh”

18. 13
không chỉ có nghĩa là “buôn bán” mà còn bao hàm cả nghĩa “tổ chứ c viê ̣c sản
xuất”. Kinh doanh là hoa ̣t đô ̣ng của cá nhân hoă ̣c tổ chứ c nhằm hướng tới
mục đích đạt lợi nhuận qua một loạt các hoạt động kinh doanh như quản trị ,
tiếp thi ̣, tài chính, kế toán, sản xuất. Kinh doanh là mô ̣t trong những hoa ̣t động
phong phú nhất của loài người , là một hoạt động cơ bản của con người xuất
hiê ̣n cùng với kinh tế hàng hóa và thi ̣trường . Nếu là danh từ , kinh doanh là
một nghề – được dùng để chỉ những con người thực hiê ̣n các hoa ̣t động nhằm
mục đích kiếm lợi , còn nếu là động từ thì kinh doanh là một hoạt động – là
viê ̣c thực hiê ̣n một , một số hoă ̣c tất cả các công đoa ̣n củ a quá trình đầu tư từ
sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng các dịch vụ trên thị trường.
Dù xét từ giác độ nào thì mục đích chính của kinh doanh là đem lại lợi
nhuâ ̣n cho chủ thể kinh doanh nên bản chất của kinh doanh là để kiếm lời .
Trong nền kinh tế thi ̣trường, kinh doanh là mô ̣t nghề chính đáng xuất phát từ
nhu cầu phát triển của xã hội , do sự phân công lao đô ̣ng xã hội ta ̣o ra . Còn
viê ̣c kinh doanh như thế nào, kinh doanh đem la ̣i lợi ích và giá trị cho ai thì đó
chính là vấn đề của VHKD.
Trong kinh doanh , những sắc thái văn hóa có mă ̣t trong toàn bô ̣quá
trình tổ chức và hoạt động của hoạt động kinh doanh , được thể hiê ̣n từ cách
chọn, cách bố trí máy móc và dây chuyền công nghệ ; từ cách tổ chứ c bộmáy
về nhân sự và hình thành quan hê ̣giao tiếp ứ ng xử giữa các thành viên trong
tổ chứ c cho đến những phương thứ c quản lý kinh doanh mà chủ thể áp dụng
sao cho có hiê ̣u quả nhất. Hoạt động kinh doanh không lấy các giá trị của văn
hóa làm mục đích trực tiếp , song nghê ̣thuâ ̣t kinh doanh , từ viê ̣c ta ̣o vốn ban
đầu, tìm địa bàn kinh doanh , mă ̣t hàng kinh doanh , cách thức tổ chức thực
hiê ̣n chiến lược kinh doanh, tiếp thi ̣sản phẩm, dịch vụ và bảo hành sau bán,…
được “thăng hoa” lên với những biểu hiê ̣n và giá tri ̣tốt đe ̣p thì kinh doanh
cũng là biểu hiện sinh động văn hóa của con người.
Với cách tiếp câ ̣n về văn hóa như trên, có thể hiểu theo nghĩa rộng ,
VHKD (business culture) là toàn bộ các giá trị vật chất và các giá trị tinh
thần do chủ thể kinh doanh sá ng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động kinh

19. 14
doanh, trong sự tương tá c giữa chủ thể kinh doanh với môi trường kinh
doanh3
. Như vâ ̣y, theo nghĩa rô ̣ng, VHKD là toàn bộnhững giá tri ̣vâ ̣t chất và
tinh thần, những phương thứ c và kết quả hoa ̣t động của con người được ta ̣o ra
và sử dụng trong quá trình kinh doanh.
Văn hóa là những giá tri ̣, thái độ và hành vi giao tiếp được đa số thành
viên của một nhóm người cùng chia sẻ và phân đi ̣nh nhóm này với nhóm
khác. Văn hóa là quá trình thích nghi với môi trường , quá trình học hỏi, hình
thành thói quen, lối ứ ng xử của con người. Vâ ̣y, có thể hiểu VHKD là lối ứng
xử của cá nhân , tổ chứ c làm kinh tế (doanh nghiê ̣p – doanh nhân) với tất cả
những gì liên quan , phù hợp với xu thế thời đại . Do vâ ̣y, theo nghĩa hẹp, có
thể hiểu: VHKD là một hệthống cá c giá tri ̣, các chuẩn mực, các quan niệm và
hành vi do chủ thể kinh doanh tạo ra trong quá trình kinh doanh , được thể
hiện trong cá ch ứ ng xử của họ vớ i xã hội , tự nhiên ở một cộng đồng hay một
khu vực4
.
Từ các cách hiểu trên , Luâ ̣n văn xin đưa ra một đi ̣nh nghĩa mang tính
khái quát về VHKD như sau : “VHKD là việc vận dụng các giá trị văn hóa
bao gồm giá tri ̣vật chất và tinh thần vào trong quá trình kinh doanh của
chủ thể nhằm tạo ra những sản phẩm, lợi ích, nghê ̣thuật và bản sắc riêng
của chủ thể đó”.
1.1.3. Văn hóa doanh nghiệp
Vào những năm 1970, sau sự thành công rực rỡ của các công ty Nhâ ̣t
Bản và đặc biệt đã t hành công vang dội trên đất Mỹ , các công ty Mỹ bắt đầu
đi nghiên cứ u và quan tâm đến vấn đề VHDN, vốn được coi là một trong
những nhân tố quan trọng góp phần vào sự thành công của các công ty Nhâ ̣t
Bản trên khắp thế giới . Đặc biê ̣t từ những năm đầu thế kỷ XXI đến nay, khái
niê ̣m VHDN ngày càng được sử dụng phổ biến ở Việt Nam , nó đã và đang
3
Theo Dương Thị Liễu – Chủ biên (2012), Giáo trình Văn hóa kinh doanh, Nhà xuất bản Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội, tr42-43.
4
Theo Dương Thi ̣Liễu – Chủ biên (2012), Giáo trình Văn hóa kinh doanh, Nhà xuất bản Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội, tr43.

20. 15
được nhắc tới như là một “tiêu chí” để đánh giá DN; cũng có quan niệm mới
cho rằng, VHDN chính là “tài sản vô hình” của mỗi DN.
Từ quá trình nghiên cứ u đó đã có rất nhiều khái niê ̣m VHDN được đưa
ra, nhưng cho đến nay chưa có một đi ̣nh nghĩa chuẩn nào được công nhâ ̣n.
Theo ông Georges de Saite Marie , một chuyên gia người Pháp về DN
vừ a và nhỏ , đã đưa ra đi ̣nh nghĩa như sau : “VHDN là tổng hợp cá c giá tri ̣ ,
các biểu tượng, huyền thoại, nghi thứ c, điều cấm kỵ, các quan điểm triết học,
đạo đứ c tạo thà nh nền móng sâu xa của DN”5
.
Một đi ̣nh nghĩa khác củ a Tổ chứ c Lao đô ̣ng quốc tế (International
Labour Organization – ILO): “VHDN là sự trộn lẫn đặc biệt cá c giá tri ̣ , các
tiêu chuẩn, thói quen và truyền thống , những thá i độ ứ ng xử và lễ nghi mà
toàn bộ chúng là duy nhất đối vớ i một tổ chứ c đã biết”6
.
Tuy nhiên, đi ̣nh nghĩa phổ biến và được chấp nhâ ̣n rô ̣ng rãi nhất là đi ̣nh
nghĩa của Edgar Shein , mô ̣t chuyên gia nghiên cứ u các tổ chứ c : “Văn hóa
công ty là tổng hợp cá c quan niệm chung mà cá c thà nh viên trong công ty học
được trong quá trình giải quyết cá c vấn đề nội bộ và xử lý vớ i cá c môi trườ ng
xung quanh”7
.
Nói chung, các định nghĩa trên đều đã đề cập đến những nhân tố tinh
thần của VHDN như : các quan niệm chung , các giá trị , các huyền thoại , các
nghi thứ c,… của DN, nhưng chưa đề câ ̣p đến yếu tố vâ ̣t chất; đây cũng là một
nhân tố quan trọng của VHDN.
Trên cơ sở kế thừ a những nghiên cứ u của các học giả và theo logic của
khái niệm VHKD đã nêu ở mục 1.1.2, Luâ ̣n văn xin đưa ra đi ̣nh nghĩa của
mình: “VHDN là toàn bộ cá c giá tri ̣văn hóa được gây dựng trong suốt quá
trình tồn tại và phát triển của DN, trở thành cá c giá tri ̣, các chuẩn mực, các
quan niê ̣m và hành vi của DN , chi phối hoạt động của mọi thành viên
trong DN và tạo nên bản sắc kinh doanh riêng của DN đó”.
5,6,7
Theo Dương Thi ̣Liễu – Chủ biên (2012), Giáo trình Văn hóa kinh doanh, Nhà xuất bản Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội, tr233.
.

21. Mã tài liệu : 6000125
Tải đầy đủ luận văn theo 2 cách :
- Link tải dưới bình luận .
- Nhắn tin zalo 0932091562