Kajian : Tahap kesediaan peserta psh untuk jadi usahawan

1. i
TAHAP KESEDIAAN PESERTA PROGRAM PEMBELAJARAN SEPANJANG
HAYAT (PSH) DALAM KECENDERUNGAN MENCEBURI KEUSAHAWANAN
DI KOLEJ KOMUNITI NEGERI JOHOR
MOHD SHAHZUAN BIN GHAZALAN
Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi
sebahagian daripada syarat penganugerahan
Sarjana Pendidikan Teknik dan Vokasional
Fakulti Pendidikan Teknikal dan Vokasional
Universiti Tun Hussien Onn Malaysia
JUN 2015

2. v
ABSTRAK
Kajian ini bertujuan untuk mengkaji persepsi peserta program Pembelajaran Sepanjang
Hayat (PSH) bidang Pastri terhadap tahap kesediaan dalam kecenderungan menceburi
keusahawanan di kolej komuniti negeri Johor. Aspek tahap kesediaan yang di kaji
adalah pengetahuan, minat, dorongan dan kebolehan peserta program PSH yang
mengunakan persampelan rawak mudah. Sampel kajian ini terdiri daripada 236
responden dari peserta program PSH bidang Pastri. Reka bentuk kajian adalah tinjauan
yang mengunakan pendekatan kuantitatif di analisis mengunakan analisis deskriptif dan
inferensi di mana analisis data dilakukan dalam bentuk min, frekuensi,peratusan dan
mengunakan analisis ujian Kruskal Wallis dan ujian Kolerasi Spearman untuk mencari
perbezaan dan hubungan dengan menggunakan perisian SPSS versi 21.0. Soal selidik
digunakan sebagai instrumen kajian dengan nilai alpha cronbach adalah 0.93 yang
menunjukkan bahawa kebolehpercayaan soal selidik diterima. Hasil dapatan kajian
tahap kesedian peserta program PSH untuk pengetahuan keusahawanan berada pada
tahap sederhana tinggi iaitu 3.67. Manakala, dari segi kesediaan minat keusahawanan
berada pada tahap tinggi iaitu 4.13, kesediaan dorongan keusahawanan berada pada
tahap tinggi ialah 4.13 dan kesediaan kebolehan keusahawanan berada pada tahap
sederhana tinggi iaitu 3.88. Bagi aspek perbezaan antara tahap kesediaan dengan umur
peserta program PSH keputusan menunjukkan bahawa nilai asymp.sig 0.397 lebih
daripada 0.05. Maka, keputusan ujian adalah “tidak terdapat perbezaan yang signifikan
antara tahap kesediaan kepada usahawan dengan umur peserta program PSH”. Bagi
aspek untuk menentukan hubungan antara kesediaan dan kecenderungan hasil dapatan
menunjukkan bahawa hubungan antara kesediaan keusahawanan dengan kecenderungan
peserta program PSH dalam menceburi bidang keusahawanan pada aras hubungan
sederhana iaitu r: 0.511. Oleh itu, hubungan dikenalpasti adalah“terdapat hubungan yang
positif dan signifikan antara kesediaan keusahawanan dengan kecenderungan”.

3. vi
ABSTRACT
This study aims to assess the participants' perception Lifelong Learning Program (LLP)
field Pastry on the readiness of the tendency to venture into entrepreneurship at
community colleges in Johor. Aspects level of readiness review is the knowledge,
enthusiasm, interest and abilities of the participants PSH program by using simple
random sampling. The review sample consisted of 236 respondents from the field Pastry
Participant PSH program. The research design is a survey using a quantitative approach
in the analysis using descriptive and inferential analysis for data analysis is done in the
form of mean, frequency, percentages analysis and Kruskal Wallis test and Spearman
correlation test to find the differences and correlation by using SPSS version 21.0. The
questionnaire used as an instrument by the alpha cronbach is 0.93, which indicates that
the reliability of the questionnaire was received. The finding stage PSH program
participants willingness to entrepreneurial knowledge at a moderate level high at 3.67.
Whereas, in terms of readiness of entrepreneurial interests are at high level of 13.4, the
willingness entrepreneurial drive is at a high level is 4.13 and the readiness of
entrepreneurial abilities at a moderate level high at 3.88. For the difference between the
willingness of the age of the participants indicated that the decision PSH program
Asymp Sig is 0.397 more than 0.05. Then, test results are not a significant difference
between the willingness of participants to entrepreneurs with PSH program. In order to
determine the relationship between willingness and tendency findings indicate that the
relationship between entrepreneurial readiness tendency PSH program participants in
entrepreneurship at the level of simple correlation (r: 0.511). Therefore, the identified
correlation is "there is a positive and significant correlation between entrepreneurial with
readiness tendency".

4. vii
KANDUNGAN
Bil Kandungan Muka Surat
TAJUK i
PENGAKUAN ii
DEDIKASI iii
PENGHARGAAN iv
ABSTRAK v
KANDUNGAN vii
SENARAI JADUAL xii
SENARAI RAJAH xiv
SENARAI SINGKATAN xv
SENARAI LAMPIRAN xvii

5. viii
BAB 1 PENGENALAN 1
1.1 Pengenalan 1
1.2 Latar belakang masalah 2
1.3 Pernyataan masalah 7
1.4 Objektif kajian 7
1.5 Persoalan kajian 8
1.6 Hipotesis kajian 9
1.7 Kepentingan kajian 9
1.8 Skop kajian 12
1.9 Batasan kajian 12
1.10 Kerangka konseptual kajian 13
1.11 Definisi istilah dan operasional 14
BAB 2 KAJIAN LITERATUR 18
2.1 Pengenalan 18
2.2 Pembelajaran sepanjang hayat 29
2.3 Kolej komuniti 24

6. ix
2.3.1 Visi kolej komuniti 24
2.3.2 Misi kolej komuniti 24
2.3.3 Objektif kolej komuniti 25
2.3.4 Bidang kursus pembelajaran sepanjang hayat 26
2.4 Pusat Pembangunan Keusahawanan Kolej
Komuniti (PUSKOM)
27
2.4.1 Visi PUSKOM 27
2.4.2 Misi PUSKOM 27
2.4.3 Strategik objektif 27
2.5 Model kajian 28
2.5.1 Model agenda pembangunan keusahawanan
JPKK
28
2.5.2 Model integratif keusahawanan input dan
keluaran
29
2.5.3 Model asas proses keusahawanan 30
2.5.4 Teori tingkahlaku terancang 31
2.5.5 Model pembangunan usahawan 32
2.5.6 Model proses pembentukan usahawan 33
2.5.7 Teoridan model keusahawanan mengikut
perspektif
34

7. x
2.5.7.1 Keusahawanan mengikut ahli ekonomi 35
2.5.7.2 Keusahawanan dari perspektif ahli
sosiologi
36
2.6 Kecenderungan keusahawanan 37
2.7 Elemen - elemen kajian 38
2.7.1 Usahawan 38
2.7.2 Keusahawanan 39
2.7.3 Kecenderungan keusahawanan 41
2.7.4 Pengetahuan keusahawanan 42
2.7.5 Kebolehan keusahawanan 43
2.7.6 Minat untuk menceburi bidang keusahawanan 46
2.7.7 Dorongan menceburi bidang keusahawanan 46
2.8 Kajian - kajian lepas 47
BAB 3 METODOLOGI 51
3.1 Pengenalan 49
3.2 Reka bentuk kajian 50
3.3 Prosedur kajian 53

8. xi
3.4 Lokasi kajian 53
3.5 Populasi dan persampelan kajian 53
3.6 Sumber data 58
3.7
3.7.1
Instrumen kajian
Pembangunan borang soal selidik
56
57
3.8
3.8.1
3.8.2
Kesahan dan kebolehpercayaan
Kesahan
Kajian rintis
59
59
60
3.9 Prosedur pengumpulan data 61
3.10 Analisis data 62
BAB 4 DAPATAN KAJIAN
4.1 Pengenalan 65
4.2 Pengumpulan Data 66
4.3 Analisis Kebolehpercayaan instrumen soal
selidik
66
4.4 Analisis Sampel kajian 67
4.5 Analisis Kajian 68

9. xii
4.6 Analisis maklumat bahagian A : Demografi
responden
68
4.6.1 Taburan jantina responden kajian 69
4.6.2 Taburan umur responden kajian 69
4.6.3 Taburan responden kajian mengikut bangsa 70
4.6.4 Taburan responden berdasarkan kursus yang
diambil
70
4.7 Dapatan kajian analisis bahagian B 71
4.7.1 Analisis tahap pengetahuan keusahawanan 74
4.7.2 Analisis tahap minat dalam keusahawanan 76
4.7.3 Analisis tahap dorongan dalam keusahawanan 78
4.7.4 Analisis tahap kebolehan dalam keusahawanan 79
4.7.5 Analisis perbezaan antara kesediaan menjadi
usahawan dengan umur peserta Program PSH
81
4.7.6 Analisis hubungan antara kesediaan
keusahawanan dengan kecenderungan peserta
Program PSH
83
BAB 5 RUMUSAN, PERBINCANGAN DAN CADANGAN 84
5.1 Ringkasan 84

10. xiii
5.2 Rumusan kajian 85
5.2.1 Rumusan analisis faktor demografi 85
5.2.2 Rumusan persoalan kajian 86
5.3 Perbincangan 89
5.3.1 Tahap kesediaan peserta PSH dalam
kecenderungan menceburi keusahawanan
90
5.3.2 Mengenalpasti perbezaan antara kesediaan
menjadi usahawan dengan umur peserta
Program PSH dalam menceburi keusahawanan.
95
5.3.3 Mengenalpasti hubungan antara kesediaan
keusahawanan dengan kecenderungan peserta
Program PSH dalam menceburi keusahawanan
kecenderungan
96
5.4 Cadangan 97
5.5 Cadangan kajian lanjutan 99
5.6 Kesimpulan 100
RUJUKAN 101
LAMPIRAN 110

11. xii
SENARAI JADUAL
1.1 Perangkaan utama tenaga buruh dan kadar pengangguran 3
1.2 Plan perancangan pusat pembangunan keusahawanan kolej
komuniti (PUSKOM)
5
2.1 Bidang kursus pembelajaran sepanjang hayat (PSH) yang
ditawarkan di kolej komuniti.
24
3.1 Sasaran populasi dan sampel berdasarkan statistik 2014 pada
bulan Mei dan Jun
54
3.2 Penentuan saiz sampel 55
3.3 Ringkasan skala likert 57
3.4 Interpretasi min 58
3.5 Penerangan pembahagian item di dalam borang soal selidik 59
3.6 Nilai Alpha Cronbach bagi item dalam kajian rintis 61
3.7 Pemilihan kaedah analisis data berdasarkan persoalan kajian 63
3.8 Jadual Analisis skala likert 63
3.9 Jadual tafsiran min 64
3.10 Darjah hubungan yang ditunjukkan oleh saiz pekali korelasi 64
4.1 Hasil dapatan nilai Cronbach's Alpha bagi keseluruhan item 67

12. xiii
4.2 Hasil dapatan nilai Cronbach's Alpha bagi setiap kontrak 67
4.3 Sampel yang terkumpul pada bulan April dan Mei, 2015 68
4.4 Taburan jantina responden kajian 69
4.5 Taburan umur responden kajian 70
4.6 Taburan responden berdasarkan bangsa 70
4.7 Taburan responden berdasarkan kursus yang diambil 71
4.8 Ujian Normaliti untuk kesediaan dan kecenderungan 72
4.9 Jadual Tafsiran Min 72
4.10 Darjah hubungan yang ditunjukkan oleh saiz pekali korelasi 73
4.11 Analisis skor min, kekerapan dan tahap kesediaan pengetahuan
peserta Program PSH dalam kecenderungan menceburi
keusahawanan
75
4.12 Analisis skor min, sisihan piawai dan tahap kesediaan di dalam
minat peserta Program PSH dalam kecenderungan menceburi
keusahawanan
77
4.13 Analisis skor min, sisihan piawai dan tahap kesediaan
dorongan peserta Program PSH dalam kecenderungan
menceburi keusahawanan.
79
4.14 Analisis skor min, sisihan piawai dan tahap kesediaan
kebolehan peserta Program PSH dalam kecenderungan
menceburi keusahawanan
80

13. xiiii
4.15 Analisis yang hendak digunapakai dan hasil dapatan dengan
mengunakan analisis SPSS 21.0:
81
4.16 Hasil dapatan Ujian Kruskal Wallis 82
4.17 Hasil dapatan menunjukan pangkat skor min (Mean Rank) bagi
setiap kumpulan umur peserta PSH dan bilangan peserta(N)
82
4.18 Hasil dapatan Ujian Korelasi Spearman 83

14. xiv
SENARAI RAJAH
1.1 Kerangka konsep kajian 13
2.1 Struktur organisasi jawatankuasa kebangsaan PSH 20
2.2 Model agenda pembangunan keusahawanan JPKK 27
2.3 Model integratif keusahawanan input dan keluaran 28
2.4 Model asas proses keusahawanan 29
2.5 Teori tingkah laku terancang 30
2.6 Model pembangunan usahawan 31
2.7 Model proses pembentukan usahawan 32
3.1 Kerangka operasi 52

15. xv
SENARAI SINGKATAN
CAP - Projek Agenda Kritikal
DEB - Dasar Ekonomi Baru
DPN - Dasar Pembangunan Negara
IPT - Institut Pengajian Tinggi
IPTA - Institut Pengajian Tinggi Awam
IPTS - Institut Pengajian Tinggi Swasta
IPG - Institut Pendidikan Guru
JPTK - Jabatan Pendidikan Teknik dan Kejurutaraan
JPA - Jabatan Perkhidmatan Awam
JPK - Jabatan Pembangunan Kemahiran
JPKK - Jabatan Pengajian Politeknik dan Kolej dan Komuniti
KPT - Kementerian Pengajian Tinggi
MECD - Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi
MARA - Majlis Amanah Rakyat
MQF - Kerangka Kelayakan Malaysia

16. xvi
PSPTN - Pelan Strategi Pendidikan Tinggi Negara
PSH - Pembelajaran Sepanjang Hayat
PUSKOM - Pusat Keusahawanan Kolej Komuniti
RMKe-9 - Rancangan Malaysia Kesembilan
SPSS - Statistical Package For Social Science
SKPG - Sistem Kajian Pengesanan Graduan

17. xvii
SENARAI LAMPIRAN
A Carta Gantt 111
B Borang Soal Selidik 116
C Data Analisis Alpha Cronbach 125
D Analisis Demografi 130
E Analisis Skor Min Dan Sisihan Piawai 135
F Analisis Ujian Normaliti 145
G Analisis Ujian Kruskal Wallis 152
H Analisis Korelasi Spearman 154
I Borang Semakan Soal Selidik 156
J Borang Kebenaran Kajian 167
K Data – Data Kajian 175
L Laporan Teknikal 210

18. 1
BAB 1
PENGENALAN
1.0 Pendahuluan
Bidang keusahawanan telah lama bertapak di Malaysia sejak bermulanya aktiviti
perdagangan menggunakan sistem barter (Yusof & Shafie, 2012). Kegiatan ekonomi ini
terus dipelopori sebagai aktiviti perniagaan secara kecil - kecilan sehingga berkembang
kepada perdagangan antarabangsa iaitu kedatangan pedagang asing dan perdagangan
Negara luar pada zaman kerajaan Melayu Melaka (Hashim, Othman & Buang, 2009).
Perkataan usahawan mula diperkenalkan dalam tahun 1970 iaitu semasa pelancaran
Dasar Ekonomi Baru. Perkataan usahawan mempunyai erti yang sama dengan perkataan
Inggeris entrepreneur. Perkataan entrepreneur berasal dari perkataan Perancis,
entreprendre yang bererti memikul tugas atau tanggungjawab. Perkataan entrepreneur
telah digunakan semenjak tahun 1775 oleh Richard Cantillon yang merujuk kepada
kegiatan dalam keusahawanan (Cantillon 1998; M. Rosli, 2013).
Kerajaan telah memberi penekanan kepada pembentukan usahawan sejak
peringkat rendah lagi iaitu di peringkat sekolah supaya menimbulkan minat dalam
bidang keusahawanan melalui pendidikan formal dalam mata pelajaran Kemahiran
Hidup di tingkatan 1 hingga tingkatan 3 dan subjek Perdagangan di tingkatan 4 dan 5.
Pada peringkat ini, pelajar didedahkan dengan ilmu keusahawanan, penerapan nilai-nilai

19. 2
serta ciri-ciri seorang usahawan supaya timbul kesedaran dan minat yang mendalam
untuk mereka menceburi bidang keusahawanan (Boon & Bohari, 2010).
Kerajaan bermatlamat untuk menjadikan bidang keusahawanan terutamanya
sektor industri kecil dan sederhana sebagai penyumbang utama peluang pekerjaan dan
seterusnya membantu perkembangan ekonomi negara pada abad ke-2l (Lope Pihie,
2009). Atas kesedaran untuk mewujudkan masyarakat yang produktif serta berdaya
saing pelbagai usaha telah diambil untuk meningkatkan minat lebih ramai peserta
menyertai bidang keusahawanan. Namun, usaha ini tidak akan berjaya sepenuhnya jika
tidak dilaksanakan dengan cara yang betul (Othman & Ishak, 2009). Malaysia sedang
mengubah keadaan masyarakat daripada masyarakat yang bergantung kepada kerajaan
kepada masyarakat yang bekerja sendiri. Kerajaan menyarankan agar masyarakat
berkerja sendiri dengan tidak mengharapkan bantuan orang lain untuk menyara diri dan
keluarga (Buang & Yusof, 2006).
Oleh itu, graduan perlu menggunakan peluang ini untuk meneroka bidang yang
luas keusahawanan & menjadikannya sebagai pilihan kerjaya yang lebih disukai (Collins
dan Jones 2004; Morshidi et al 2004; Buang, 2006). Oleh itu, satu anjakan paradigma di
kalangan graduan adalah diperlukan, kerana sumbangan mereka kepada keusahawanan
akan merangsang pertumbuhan ekonomi Negara dan membantu mengerakan ke arah
menjadi sebuah negara maju menjelang tahun 2020.
1.2 Latar belakang masalah
Jumlah purata keseluruhan tenaga buruh 13,990.000 orang daripada Jabatan Perangkaan
Negara (2014) dalam Laporan perangkaan tenaga buruh 2014, kadar tenaga buruh di
Malaysia dari tahun 2010 sehingga 2014 ianya menunjukkan peningkatan bilangan
tenaga buruh setiap tahun (Jabatan Perangkaan Negara, 2014). Malangnya percambahan
ini melebihi permintaan semasa untuk mereka perkhidmatan. Malah, disebabkan oleh
lambakan tenaga buruh baru menyebabkan persaingan di dalam peluang untuk
mendapatkan pekerjaan meningkat dari semasa ke semasa. Akibatnya, pengangguran

20. 3
telah menjadi satu isu di Malaysia. Isu pengangguran di kalangan graduan perlu bijak
ditangani agar tenaga kerja mahir tidak di sia-sia (Hanapi et al, 2014).
Menurut Kementerian Pengajian Tinggi (2010) dalam Laporan Eksekutif
Pengesanan Graduan 2010 kira-kira 43,252 orang graduan sedang menganggur sehingga
akhir 2010. Manakala menurut Jabatan Perangkaan Negara (2014) dalam Laporan
Perangkaan Tenaga Buruh 2014, peratus pengangguran rakyat di Malaysia sehingga ogos
2014 adalah sebanyak 2.7 % (Jabatan Perangkaan Negara, 2014). Data ini merujuk kepada
Jadual 1.1 :
Jadual 1.1: Perangkaan utama tenaga buruh dan kadar pengangguran
(Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, 2014)
Pengangguran akan terus berlaku sekiranya masyarakat tidak berusaha mencari
alternatif baru membina kerjaya sendiri atau menceburkan diri dalam kegiatan ekonomi
seperti bidang keusahawanan yang boleh membantu menggerakan ekonomi di samping
memberi peluang pekerjaan kepada golongan lain. Ruang bagi golongan masyarakat
menceburi pelbagai bidang pekerjaan sendiri, perniagaan dan keusahawanan begitu luas.
Bidang-bidang yang boleh diceburi ini bagaimanapun memerlukan inisiatif dan
kegigihan. secara umumnya, antara punca-punca pengangguran disebabkan oleh
memilih kerja, perlukan pengalaman, kualiti sijil/diploma/ijazah yang tak diiktiraf dan
tidak menepati piawaian, standard yang diperlukan masalah gaji yang dipohon, tiada
kersediaan, ketiadaan soft- skill , pendatang asing dan sikap pekerja tempatan. Namun
begitu, melalui aspek pembangunan kendiri antara punca-punca pengangguran
Tahun Bulan Tenaga
Buruh
(‘000)
Bekerja
(‘000)
Penganggur
(‘000)
Luar
Tenaga
Buruh
(‘000)
Kadar
Penyertaan
Tenaga
Buruh (%)
Luar
Tenaga
Buruh
(%)
2014
Jan. 13,987.6 13,529.9 457.7 6,644.8 67.8 3.3
Feb. 13,887.3 13,440.9 446.4 6,720.3 67.4 3.2
Mar. 13,843.5 13,427.8 415.7 6,847.9 66.9 3.0
Apr. 13,910.3 13,503.1 407.2 6,749.6 67.3 2.9
May 14,052.8 13,646.3 406.5 6,631.1 67.9 2.9
Jun. 14,010.0 13,624.3 385.8 6,748.6 67.5 2.8
Jul. 13,982.9 13,588.8 394.1 6,751.6 67.4 2.8
Aug. 13,926.2 13,546.5 379.7 6,834.4 67.1 2.7

21. 4
disebabkan oleh tiada kesediaan di dalam diri individu tersebut yang melibatkan
pengetahuan, minat, dorongan dan kebolehan di dalam bidang perkerjaan yang hendak
diceburi.
Dalam konteks ini, ia telah dicadangkan bahawa tenaga buruh meluaskan skop
kerjaya mereka dengan menceburi bidang keusahawanan sebagai satu cabang kerjaya.
Keusahawanan akan membantu siswazah baru membangunkan kerjaya mereka sendiri
dan juga akan menyelesaikan isu pengangguran dengan memperluaskan pasaran kerja
(Othman, 2009). Keusahawanan telah diakui oleh kebanyakan penyelidik keusahawanan
sebagai penyelesaian kepada masalah penganguran (Osman, 2007). Pembangunan dalam
bidang keusahawanan mempunyai kesan ketara di dunia perniagaan pada masa ini.
Kerajaan sentiasa memberi perhatian kepada pembangunan usahawan masa depan yang
berdaya tahan dan berdaya saing dalam pasaran global. Ini dapat dilihat dalam pelbagai
program dan aktiviti dalam setiap agenda pembangunan negara termasuk menyediakan
infrastruktur untuk meningkatkan bilangan usahawan terutamanya di kalangan
bumiputera.
Kesan ini sedikit sebanyak memberi impak peserta Program Pembelajaran
Sepanjang Hayat di kolej komuniti untuk mendapatkan pekerjaan setelah tamat kursus.
Sebagai langkah penyelesaian pihak kementerian mengambil keputusan untuk
menjadikan usahawan sebagai salah satu penyelesaian kepada isu penganguran dengan
mengwujudkan program Pembelajaran Sepanjang Hayat di kolej komuniti untuk
menglahirkan bakal – bakal usahawan. Oleh demikian, Keusahawanan merupakan salah
satu bidang yang menjadi tumpuan di kolej komuniti di sebabkan wujudnya Program
Pembelajaran Sepanjang Hayat yang telah di sediakan. Ini dapat dilihat melalui usaha
kerajaan untuk menghasilkan usahawan pelbagai bidang menjadi agenda penting dalam
memastikan keluaran kolej komuniti yang tidak hanya bergantung kepada penawaran
pekerjaan setelah menamatkan pengajian. Kesungguhan ini dapat dilihat dengan
tertubuhnya Pusat Keusahawanan Kolej Komuniti (PUSKOM) di peringkat Jabatan
Pengajian Kolej Komuniti dan E-Tech Centre di semua Kolej Komuniti seluruh
Malaysia (Kementerian Pengajian Tinggi, 2010).
Ini boleh dilihat Jadual 1.2 melalui plan perancangan Pusat Pembangunan
Keusahawanan Kolej Komuniti (PUSKOM) yang mengsasarkan penglibatan peserta

22. 5
program Pembelajaran Sepanjang Hayat kolej komuniti sebanyak 178,000 peserta pada
tahun 2015 untuk melahirkan usahawan.
Jadual 1.2: Plan perancangan Pusat Pembangunan Keusahawanan Kolej Komuniti
(Sumber: PUSKOM, 2010)
Oleh demikian, pada tahun 2011 kolej komuniti telah mula melihat
keusahawanan sebagai salah satu daripada cabang kerjaya alternatif pilihan peserta
lepasan program Pembelajaran Sepanjang Hayat. Sehingga tahun 2013 kolej komuniti
telah berjaya melahirkan hampir 400 usahawan hasil daripada program pembudayaan
yang dilaksanakan. Usaha itu diteruskan dengan sepanjang tahun 2013 kolej komuniti
telah menganjurkan pertandingan cabaran keusahawanan bagi membudayakan
keusahawanan di kolej komuniti. Di dalam cabaran ini semua kolej komuniti diwajibkan
untuk menghantar sekurang-kurangnya 1 pasukan. Usaha ini adalah untuk menyemai
dan membudayakan keusahawanan di kalangan peserta kolej komuniti (Pelan
Pengukuhan Keusahawan, 2012). Selain itu, terdapat beberapa pendekatan yang
digunapakai untuk mencapai matlamat bagi mewujudkan masyarakat Malaysia
berbudaya keusahawanan untuk menarik minat peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat cenderung kepada bidang keusahawanan ialah melalui pendidikan
keusahawanan di IPT yang bertujuan memberikan pengetahuan, dorongan dan
kemahiran keusahawanan (Kementerian Pendidikan Malaysia 2001; Malaysia 2001;
Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi 2005; Malaysia 2006).
Keberkesanan program ini dapat dilihat melalui prestasi perniagaan pada suku tahun
ketiga 2014 bagi bilangan pekerja menunjukkan imbangan bersih positif 5.4 %. (Jabatan
Perangkaan Malaysia, 2014). Oleh yang demikian ia akan dapat memupuk
Objektif
Strategik
(S.O)
Rasional Petunjuk
Prestasi
Utama
(KPI)
2009
Sasaran
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Memupuk
budaya
keusahaw
anan di
kolej
komuniti.
Menyoko
ng usaha
meningka
tkan
bilangan
usahawan
melalui
pendedah
an awal.
Bilangan
peserta
program
keusahaw
anan.
11,000 53,000 94,000 115,000 136,000 157,000 178,000

23. 6
kecenderungan pelajar untuk menceburi bidang keusahawanan dan menukar mentaliti
peserta ke arah bekerja sendiri (Buang, 2008).
Manakala pada tahun-tahun sebelumnya, kolej komuniti hanya membudayakan
keusahawanan di kalangan peserta ke arah menghasilkan usahawan dan menjadikan
usahawan sebagai kerjaya alternatif. Disamping itu, para usahawan kolej komuniti masih
diberi bimbingan untuk memastikan mereka terus berjaya dan dapat berkongsi manfaat
bersama rakan peserta yang lain dari segi pengalaman, peluang kerjaya mahupun
peluang perniagaan. Ini juga dilihat sebagai budaya memupuk keusahawanan sosial di
kolej secara tidak langsung (Adam et al, 2014).
Disamping itu, penyataan ini disokong dengan hasil tinjauan awal yang telah
melakukan:
“Bukan sahaja pengetahuan di dalam penghasilan produk saja
tetapi tahu untuk memasarkannya. Ini sedikit sebanyak membantu
peserta cenderung kepada usahawan”
“Kesediaan minat keusahawanan ada menjadi keperluan
antaranya menambahkan pendapatan sebab itu peserta menceburi
peniagaan”
”Kesediaan Kebolehan sangat perlu sebab contoh yang paling
mudah Kebolehan membuat bahulu jika dapat dipasarkan di komuniti
ia secara tidak langsung membantu cenderung kearah keusahawanan”
“Dorongan oleh ahli keluarga dan kawan - kawan. Dorongan
dari pihak sekolah antaranya yang terlibat pelajar pendidikan khas dan
guru – guru serta dorongan daripada amanah iktiar dan persatuaan ibu
tungal untuk menceburi keusahawanan”
(Normah, Penyelaras PSH, Ketua Jabatan, 2014)
Namun begitu, menjadi persoalannya sejauh mana tahap kesediaan bakal peserta
program Pembelajaran Sepanjang Hayat untuk cenderung ke arah keusahawan bagi
mengurangkan peratus penganguran di Malaysia. Justeru, kajian ini dilaksanakan untuk
melihat tahap kesediaan di dalam pengetahuan, minat, dorongan dan kebolehan peserta
program Pembelajaran Sepanjang Hayat di kolej komuniti terhadap kecenderungan
menceburi bidang keusahawanan ke arah membudayakan keusahawanan di kolej
komuniti.

24. 7
1.4 Pernyataan masalah
Bidang keusahawanan dilihat sebagai satu kerjaya yang berpotensi untuk mengatasi
masalah pengangguran. Oleh itu, menjadi keperluan beberapa penilaian harus
dilaksanakan di dalam kesediaan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat kolej
komuniti untuk melihat tahap kesediaan keusahawanan antaranya pengetahuan, minat,
dorongan dan kebolehan peserta bagi mengenalpasti kecenderungan ke arah menceburi
bidang keusahawanan. Penyataan ini disokong dengan kesediaan keusahawanan yang
dimiliki peserta signifikan dengan pengetahuan keusahawanan, kebolehan
keusahawanan, dorongan keusahawanan, minat keusahawanan (Boon & Bohari, 2010).
Namun begitu, menjadi persoalannya sejauh mana kesediaan bakal peserta program
Pembelajaran Sepanjang Hayat cenderung ke arah keusahawan bagi mengurangkan
peratus penganguran di Malaysia. Justeru itu, kajian ini dilaksanakan untuk melihat
tahap kesediaan di dalam pengetahuan, minat, dorongan dan kebolehan peserta program
Pembelajaran Sepanjang Hayat terhadap kecenderungan menceburi keusahawanan di
kolej komuniti.
1.5 Objektif Kajian
Objektif kajian ini adalah untuk:
i. Mengenalpasti tahap pengetahuan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan.
ii. Mengenalpasti tahap minat keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan.

25. 8
iii. Mengenalpasti tahap dorongan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan.
iv. Mengenalpasti tahap kebolehan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan.
v. Mengenalpasti perbezaan antara tahap kesediaan menjadi usahawan dengan
umur peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam menceburi
keusahawanan.
vi. Mengenalpasti hubungan antara tahap kesediaan keusahawanan dengan
kecenderungan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam
menceburi keusahawanan.
1.6 Persoalan kajian
Kajian ini dilakukan adalah untuk meninjau persoalan-persoalan berikut:
i. Apakah tahap pengetahuan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan?
ii. Apakah tahap minat keusahawanan peserta program Pembelajaran Sepanjang
Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan?
iii. Apakah tahap kebolehan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan?
iv. Apakah tahap dorongan keusahawanan peserta program Pembelajaran
Sepanjang Hayat dalam kecenderungan menceburi keusahawanan?

26. 9
v. Adakah terdapat perbezaan antara tahap kesediaan menjadi usahawan dengan
umur peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam menceburi bidang
keusahawanan?
vi. Apakah hubungan antara tahap kesediaan keusahawanan dengan
kecenderungan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam
menceburi bidang keusahawanan?
1.7 Hipotesis kajian
Berdasarkan persoalan kajian yang dibina, hipotesis nul yang akan dikaji adalah seperti
berikut:
Ho: Tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara tahap kesediaan menjadi
usahawan dengan umur peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam
kecenderungan menceburi bidang keusahawanan.
Ho: Tidak terdapat hubungan yang signifikan antara tahap kesediaan menjadi
keusahawan dengan kecenderungan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat
dalam menceburi bidang keusahawanan.
1.8 Kepentingan kajian
Kajian yang dilaksanakan ini diharap dapat memberi manfaat serta kebaikan kepada
pelajar, tenaga pengajar, pihak institusi pendidikan dan penyelidik.

27. 10
i. Pelajar
Melalui kajian ini, ia akan menjadi salah satu sumber yang dapat memberi kesedaran
kepada pelajar untuk menceburi bidang keusahawanan. Di samping itu data yang akan
diperolehi dapat membantu pelajar menilai potensi diri sendiri sebelum melibatkan diri
dalam dunia keusahawanan. Pelajar perlu mengambil peluang yang ada untuk
menceburkan diri dalam bidang keusahawanan memandangkan bidang ini penting dalam
industri di Malaysia pada masa kini. Ia bukan sahaja memberi manfaat kepada pelajar
tetapi dapat menyumbang kepada pembangunan negara. Selain itu, kajian ini juga dapat
membantu membuka minda pelajar bahawa pengkhususan dan kepakaran yang
diperolehi dalam sesuatu bidang semasa pengajian kadangkala tidak dapat menjamin
seseorang itu untuk mendapat kerjaya yang diimpikan. Ia juga dapat memberi kesedaran
kepada pelajar bahawa bidang kemahiran yang mereka pelajari mempunyai nilai
keusahawanan yang tinggi untuk dikomersialkan. Dengan ini, ia akan mendorong minat
pelajar dalam bidang keusahawanan dan dapat menerapkan ciri-ciri keusahawanan.
Selain itu, pelajar boleh menilai kesediaan diri untuk menjadi usahawan.
ii. Tenaga pengajar
Kajian ini juga diharapkan dapat membantu tenaga pengajar dan pihak pengurusan untuk
melahirkan pelajar yang berkualiti tinggi dan berdaya saing. Tenaga pelajar boleh
menerapkan elemen-elemen keusahawanan dalam proses pengajaran dan pembelajaran
kerana melalui pendekatan ini ia secara tidak langsung dapat memupuk motivasi kepada
pelajar untuk menceburi bidang keusahawanan. Selain itu, ia membantu tenaga pengajar
melihat potensi pelajar dalam bidang keusahawanan. Dengan ini tenaga pengajar boleh
mengenalpasti elemen – elemen yang perlu ada di dalam diri pelajar untuk menjadikan
pelajar lebih bersedia bagi menceburi bidang keusahawanan.

28. 11
iii. Institusi pendidikan
Data serta input yang diperolehi daripada kajian ini diharapkan dapat membantu pihak
institusi pendidikan yang berkenaan untuk merangka program dan seminar yang
berkaitan dengan keusahawanan kepada pelajar. Perkara ini dapat menambahkan
pengetahuan, kemahiran dan pengalaman mereka dalam bidang keusahawanan. Selain
itu, kajian ini juga dapat membantu pihak institusi untuk merangka kurikulum yang
bersesuaian sekiranya kurikulum keusahawanan yang sedia ada kurang berkesan untuk
diaplikasikan kepada pelajar.
iv. Pengkaji dan penyelidik
Kajian ini juga diharap dapat membantu pengkaji dan penyelidik lain yang berminat
untuk menjalankan kajian terhadap kesediaan yang perlu ada dalam diri seseorang
individu untuk menjadi usahawan pada masa akan datang. Selain itu, kajian ini boleh
dijadikan panduan bagi membuat rujukan mengenai data-data dan cadangan-cadangan
yang ada di dalamnya.
1.9 Skop kajian
Bagi memastikan kajian yang dijalankan berpandukan matlamat dan objektif yang telah
ditetapkan, beberapa aspek kajian telah dikenal pasti. Kajian ini memfokuskan kepada
kesediaan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat dalam kecenderungan
menceburi bidang keusahawanan di kolej komuniti negeri Johor. Antara kolej komuniti
yang dipilih di dalam Negeri Johor adalah Kolej Komuniti Batu Pahat, Kolej Komuniti
Tanjung Piai dan Kolej Komuniti Ledang yang disebabkan faktor – faktor tertentu.
Bidang kajian yang di pilih adalah bidang Pastri ini kerana peratus penglibatan peserta di
3 kolej komuniti ini tinggi berbanding kursus jangka pendek yang lain. Aspek yang

29. 12
hendak dikaji oleh pengkaji adalah kesediaan keusahawanan di dalam pengetahuan,
minat, dorongan dan kebolehan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat
terhadap keusahawanan ke arah kecenderungan menceburi keusahawanan di kolej
komuniti.
1.10 Batasan kajian
Beberapa batasan kajian telah dikenalpasti di antaranya adalah kajian ini hanya tertumpu
kepada kecenderungan keusahawanan di kalangan peserta Program Pembelajaran
Sepanjang Hayat di Kolej Komuniti negeri Johor. Selain itu, kajian yang dijalankan
adalah kursus jangka pendek yang melibatkan bidang Pastri. Selain itu, pengkaji hanya
mengkaji tahap kesediaan keusahawanan di dalam aspek pengetahuan, minat, dorongan
dan kebolehan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat terhadap keusahawanan
ke arah kecenderungan menceburi keusahawanan di kolej komuniti. Di samping itu,
hanya satu sahaja kaedah utama yang digunakan untuk mengumpul data iaitu dengan
menggunakan kaedah mengedarkan borang soal selidik kepada peserta akhir kursus
jangka pendek. Kaedah ini mengumpul maklumat secara keratan rentas yang tertakluk
kepada responden yang sedia ada sahaja. Di samping itu, pengkaji sukar untuk
mengenalpasti bilangan yang responden sebenar dan berdasarkan pada persepsi peserta
program PSH sahaja. Oleh kerana, peserta yang terlibat di dalam peserta program
Pembelajaran Sepanjang Hayat di kolej komuniti tersebut hanya dilakukan pada waktu
yang singkat dan penglibatannya dibuka pada tahun 2015. Oleh demikian, sukar untuk
pengkaji mengenalpasti bilangan responden yang terlibat dan kajian hanya melibatkan
persepsi peserta program PSH sahaja .

30. 13
1.11 Kerangka konsep kajian
Kerangka konsep kajian yang telah dirangka untuk menjalankan kajian ini seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 1.1. Kerangka ini merangkumi aliran bagi peserta program
Pembelajaran Sepanjang Hayat untuk kecenderungan menceburi bidang keusahawanan
dan sekaligus bergelar usahawan. Oleh itu, empat pembolehubah tidak bersandar telah
dikenalpasti dalam kesediaan peserta program Pembelajaran Sepanjang Hayat bidang
Pastri dalam menceburi bidang keusahawanan iaitu: (i) Pengetahuan, (ii) Minat, (iii)
Dorongan, dan (iv) Kebolehan serta pembolehubah bersandar telah dikenal pasti adalah
kecenderungan menceburi bidang keusahawanan.
Tahap Kesediaan Peserta
Program Pembelajaran
Sepanjang Hayat
Pengetahuan
Keusahawanan
Minat
Keusahawanan
Dorongan
Keusahawanan
Kebolehan
Keusahawanan
Kecenderungan Menceburi
Bidang Keusahawanan
Rajah 1.1: Kerangka konsep kajian (Ubahsuai daripada Mohd Makbul (2003); Model Asas
Proses Kusahawanan, Barringer & Ireland (2006); Model integrative keusahawanan input
dan keluaran, Morris et al. (1997); Teori tingkah laku terancang yang diutarakan oleh Ajzen
(1991); Model Pembangunan Usahawan – Sumber Edward (1991) dalam Mohd Osman
(2007); Model Proses Pembentukan Usahawan – Sumber: dalam Mohd Osman (2007)

31. 14
1.12 Definisi istilah dan operasional
Definisi operasional ialah definisi yang digunakan oleh penyelidik untuk menjelaskan
responden, pembolehubah yang hendak dikaji atau dimanipulasi dalam kajian. Berikut
disenaraikan definisi operasional terhadap beberapa perkara penting untuk memudahkan
pembaca memahami maksud perkataan yang digunakan dalam kajian ini.
i. Pembelajaran Sepanjang Hayat
Pembelajaran sepanjang hayat ditakrifkan sebagai semua pembelajaran yang dilalui oleh
seseorang individu dalam lingkungan umur 15 tahun hingga 64 tahun kecuali pelajar
professional. Pengkaji mendefinasikan Pembelajaran Sepanjang Hayat merupakan
pelaksanaan pelbagai aktiviti dan kursus pendek dengan berteraskan pembelajaran yang
boleh diikuti hingga akhir hayat bertujuan untuk meningkatkan pengetahuan, minat,
dorongan dan kemahiran dan keterampilan kepada individu serta pembelajaran yang
dilalui oleh seseorang individu dalam lingkungan umur 15 tahun hingga 64 tahun.
ii. Pastri
Menurut Dewan Bahasa dan Pustaka (2006), Pastri adalah nama yang diberikan kepada
pelbagai jenis produk bakar yang diperbuat daripada bahan-bahan seperti tepung, gula,
susu, mentega, lemak, serbuk penaik, telur, kek kecil, tart dan produk bakar manis
dipanggil Pastri. Dalam kajian ini, pengkaji mendefinasikan Pastri sebagai satu jenis
makan yang melibatkan elemen – elemen seperti tepung, gula, susu, mentega, lemak,
serbuk penaik, telur, kek kecil dan tart untuk menghasilkan satu produk makanan.

32. 15
iii. Kursus jangka pendek
Kursus jangka pendek ialah kursus sepenuh masa termasuklah lawatan sambil belajar,
seminar atau bengkel yang tempohnya tidak melebihi tiga bulan kalendar termasuk hari
kelepasan mingguan, kelepasan am dan cuti akademik. Manakala, dalam kajian ini,
pengkaji mendefinasikan kursus jangka pendek adalah sebarang kursus atau latihan
berupakan akademik atau praktikal, lawatan sambil belajar, seminar, bengkel dan
penempatan industri yang bercorak latihan sepenuh masa yang tempohnya iaitu tidak
melebihi tiga bulan calendar dan cuti am.
iv. Kecenderungan
Menurut M. Salleh et al (2005), kecenderungan boleh mengarahkan imaginasi seseorang
untuk mencapai sesuatu matlamat yang positif dan negatif. Kecenderungan
keusahawanan digambarkan sebagai faktor motivasi yang mempengaruhi individu untuk
meneruskan sesuatu hasil keusahawanan (Hisrich et al, 2008). Pengkaji mendefinasikan
kecenderungan sebagai satu sifat dalaman yang mendorong seseorang untuk melakukan
sesuatu bagi memenuhi minat dalam sesuatu bidang berkenaan.
v. Keusahawanan
Menurut Chiew et al (2011), keusahawanan merupakan satu tindakan permulaan,
mencipta, membina dan memperluaskan satu perusahaan atau organisasi, mewujudkan
satu pasukan usahawan serta mengumpul sumber-sumber untuk mencari peluang dalam
pasaran jangka panjang. Dalam konteks kajian ini, keusahawanan merujuk kepada usaha
berterusan oleh individu atau sekumpulan individu yang membentuk organisasi untuk
menjalankan proses mewujudkan barangan atau perkhidmatan baru di mana ianya
dilakukan secara sistematik dengan menggunakan sumber secara optimum untuk
memenuhi permintaan bagi mengwujudkan permintaan baru.

33. 16
vi. Usahawan
Menurut Hisrich et al (2010) dalam Chiew et al (2011), usahawan adalah seorang yang
berinisiatif untuk mengumpulkan sumber - sumber secara inovatif dan sanggup untuk
mengambil risiko atau berani bertindak dalam keadaan ketidakpastian. Dengan itu,
pengkaji menterjemahkan usahawan dalam kajian ini sebagai seseorang yang
menjalankan sesuatu perniagaan dengan usahanya sendiri dan mempunyai ciri-ciri
seorang yang kreatif, berani mengambil risiko, berinovatif, sanggup mengambil risiko,
bijak mencari peluang dan sentiasa ingin memajukan perniagaannya.
vii. Kesediaan
Menurut M. Ariff et al (2002) antara kesediaan yang boleh membantu usahawan untuk
menceburi bidang keusahawanan adalah kesediaan dari segi pengalaman, pendidikan,
pekerjaan sepenuh masa dan kewangan. Bagi kajian ini, tahap kesediaan merujuk kepada
kesediaan peserta dari faktor pengetahuan keusahawanan, kebolehan keusahawanan,
dorongan keusahawanan dan minat keusahawanan. Oleh itu, penyelidik mendefinisikan
bahawa kesediaan merupakan suatu pakej lengkap yang perlu ada bagi seseorang
individu itu sebelum menceburkan diri dalam bidang keusahawanan.
vii. Pengetahuan keusahawanan
Henderson & Robertson (2000), dalam kajiannya telah menekankan kepada dua aspek
penting dalam pemahaman seseorang itu terhadap pengertian keusahawanan. Mendapati
bahawa responden yang memahami pengertian keusahawanan dengan cara yang paling
mudah, telah berjaya membentuk dan menjalankan perniagaan mereka sendiri.
Pengetahuan seperti yang didefinisikan oleh penyelidik dalam kajian ini ialah ilmu
pengetahuan, pemahaman serta pengertian mengenai bidang keusahawanan yang
terdapat dalam diri peserta.

34. 17
viii. Kebolehan keusahawanan
Menurut Van Gelderen (2007), beliau menakrifkan kebolehan keusahawanan sebagai
suatu kemampuan yang diterjemahkan dalam kelakuan atau tindakan seseorang
usahawan yang merangkumi kemampuan untuk memulakan perniagaan baru, mengurus
perniagaan, membuat keputusan, mengenal pasti peluang, mengurus masa,
berkomunikasi dengan baik, menyelesai masalah secara kreatif dan mengurus stress
yang semuanya dianggap sebagai kebolehan asas dalam pengurusan perniagaan. Dalam
kajian ini, penyelidik mendefinisikan kebolehan sebagai sesuatu yang perlu ada dalam di
peserta bagi memastikan perjalanan syarikat yang akan mereka buka akan terurus
dengan sempurna.
ix. Minat keusahawanan
Ariffin & Sabaruddin (2002) menyatakan bahawa minat yang kuat boleh mendorong dan
membakar semangat seseorang untuk menjadi gigih apabila berhadapan dengan
sebarang cabaran dan masalah. Minat di dalam kajian ini merujuk kepada
kecenderungan atau keinginan seseorang itu untuk menceburi bidang keusahawanan.
x. Dorongan keusahawanan
Yusof (2009) menyatakan bahawa golongan pendidik merupakan pendorong dan juga
penyuntik pada penghayatan nilai-nilai keusahawanan dalam kalangan modal insan iaitu
pelajar. Hujah beliau lagi, pendidik perlu bersedia member dorongan kepada pelajar
untuk mengubah sikap dan mengambil faedah daripada gabungan antara potensi yang
mereka miliki dengan ilmu yang disuntik dalam memastikan berlakunya cetusan
pembudayaan keusahawanan mereka sebagai satu pilihan kerjaya yang terbaik. Dalam
kajian ini, penyelidik mendefinisikan dorongan sebagai sesuatu yang menjadi
pemangkin yang diperolehi oleh setiap peserta bagi menceburi bidang usahawan.

35. 18
BAB 2
KAJIAN LITERATUR
2.1 Pengenalan
Bab dua ini membincangkan pendekatan dan dapatan yang diperolehi daripada kajian-
kajian terdahulu yang berkaitan dengan kajian yang telah dijalankan. Dalam kajian
literatur ini, pengkaji membuat rujukan ke atas jurnal, buku ilmiah, atrikel dari laman
sesawang dan tesis yang mengandungi matlumat, idea dan data yang berkenaan dengan
kesediaan individu dalam menceburi bidang keusahawanan. Kesemua maklumat dan
kajian - kajian lepas telah diringkaskan untuk memberi kefahaman dan gambaran yang
bertujuan untuk menguatkan hujah-hujah berkaitan dengan tajuk yang hendak dikaji.

36. 19
2.2 Pembelajaran Sepanjang Hayat
Pembelajaran Sepanjang Hayat (PSH) merupakan satu proses pendemokrasian
pendidikan yang merangkumi program pemerolehan pengetahuan, kemahiran dan
kompetensi sama ada secara formal atau tidak formal berdasarkan pengalaman dan
latihan di tempat kerja. Daya saing global dan kepelbagaian keperluan telah mendesak
individu supaya sentiasa memperbaharui pengetahuan dan kemahiran mereka. Hal ini
juga dituntut oleh majikan dan industri bagi meningkatkan produktiviti. Pada masa yang
sama, sejajar dengan pembangunan sosio ekonomi negara, individu semakin sedar dan
menghayati keperluan untuk pengayaan ilmu dan kemahiran demi kemajuan dan
kepuasan diri.
PSH mempunyai konsep untuk memenuhi keperluan individu dan guna tenaga di
samping mewujudkan warga negara yang aktif dan kesaksamaan sosial. Rangka
Rancangan Jangka Panjang Ketiga (2001-2010) telah memberikan penekanan kepada
penggalakan PSH dengan menyediakan kemudahan untuk menguasai ilmu pengetahuan
dan meningkatkan kemahiran walaupun selepas tamat pendidikan dan latihan formal.
PSH yang dilaksanakan oleh IPT adalah melalui pendekatan pendidikan jarak jauh,
pendidikan fleksibel, pengiktirafan pengalaman bekerja “recognition of prior learning”
dan penawaran kursus pendek bagi peningkatan pengetahuan dan kemahiran diri.
Pendidikan jarak jauh telah lama wujud di kebanyakan negara dan telah dianggap
sebagai suatu model pendidikan yang dapat memajukan dasar PSH. Ciri pelajar juga
telah berubah dari segi umur yang semakin meningkat dan cara belajar pelbagai mod
tanpa batasan masa dan tempat. Antara kumpulan sasaran utama PSH ialah golongan
dewasa yang bekerja, suri rumah dan warga emas yang mahu memberikan sumbangan
kepada negara, menambah baik diri dan mempelbagaikan kemahiran.
Pelaksanaan dasar PSH secara tersusun dalam kalangan pelbagai Kementerian
dan agensi kerajaan memerlukan satu struktur organisasi pusat untuk penyelarasan dan
pemantauan aktiviti PSH dari peringkat kemahiran hingga ke pascaijazah. Struktur
organisasi yang dicadangkan ialah Jawatankuasa Kebangsaan PSH di bawah Majlis

37. 20
Pembangunan Pendidikan dan Latihan dalam Rajah 2.1 bertujuan untuk menyatukan
usaha pelaksanaan PSH.
PSH
BERKUALITI
JPA
IPTA/IPTS
IPG
MQF
JPK DAN LAIN
- LAIN
POLITEKNIK
KOLEJ
KOMUNITI
JAWATANKUASA
KEBANGSAAN PSH
KEPERLUAN
PSH
Rajah 2.1: Struktur organisasi Jawatankuasa Kebangsaan PSH
(Sumber: Majlis Pembangunan Pendidikan dan Latihan,2010)
Berdepan dengan cabaran transformasi negara, pengetahuan dan kemahiran
rakyat Malaysia perlu berkembang seiring dengan Teras Keenam Pelan Stategik
Pengajian Tinggi Negara (PSPTN) iaitu Pembudayaan Pembelajaran Sepanjang Hayat.
Pembelajaran Sepanjang Hayat (PSH) memainkan peranan penting dalam pembangunan
modal insan negara dengan menyediakan peluang menimba pengetahuan dan kemahiran
serta menyemai nilai dan etika positif melalui pendidikan dan latihan yang tidak terlalu
formal dan lebih fleksibel kepada semua lapisan masyarakat (Husin, 2013).

38. 21
Dalam konteks keperluan Negara, PSH ditakrifkan sebagai semua pembelajaran
yang dilalui oleh seseorang individu dalam lingkungan umur 15 tahun ke atas kecuali
pelajar professional. Fokus diberi kepada kumpulan peserta yang berumur antara 15
hingga 64 tahun memandangkan kumpulan tersebut merupakan golongan rakyat yang
aktif dan produktif bagi memaju dan membangunkan ekonomi negara. Unjuran
penduduk Malaysia adalah seramai 34.2 juta orang menjelang tahun 2020 dan golongan
pekerja yang berada dalam lingkungan umur antara 15 hingga 64 tahun adalah sebanyak
26.2 juta orang (PSPTN,2007). Maka potensi dan permintaan untuk program PSH
disalurkan kepada komuniti adalah jelas bagi tujuan peningkatan kemahiran dan
pengetahuan yang seterusnya dapat menyumbangkan nilai dan pembangunan ekonomi
negara. Sasaran Pelan Induk Pembelajaran Sepanjang Hayat Nasional PSH untuk 2011-
2020 adalah 50% daripada penduduk berumur 15 hingga 64 tahun berpeluang menyertai
program peningkatan diri PSH menjelang tahun 2020 (Amir, 2013).
Setiap individu di Malaysia digesa supaya sentiasa memperbaharui pengetahuan
dan daya saing. Pelaksanaan PSH adalah bagi meningkatkan kesedaran dan penyertaan
dalam kalangan komuniti agar dapat memanfaatkan potensi kendiri melalui PSH dan
dapat menghasilkan impak positif dari segi produktiviti, daya saing dan kebolehpasaran
(PSPTN, 2007).
Menurut Toth (2002), UNESCO telah memperkenalkan pembelajaran sepanjang
hayat sejak lebih 30 tahun lalu. Statistik JPKK (2013) menunjukkan sebanyak 86 buah
Kolej Komuniti telah dibina untuk meningkatkan kemahiran dan kemajuan diri komuniti
bagi mencapai matlamat dan objektif PSH. Pelaksanaan dasar PSH secara tersusun
dapat memastikan PSH menjadi satu gaya hidup masyarakat Malaysia bagi
melengkapkan diri dengan ilmu pengetahuan dan kemahiran sepanjang hayat (PSPTN,
2007).
Data tahun 2012 menunjukkan bahawa seramai 607,451 rakyat Malaysia telah
mengikuti PSH di pelbagai kementerian. Sejak penubuhannya pada 2001 hingga kini,
kolej komuniti di seluruh Malaysia telah memberi latihan menerusi latihan kursus jangka
pendek kepada lebih dari 1.03 juta rakyat Malaysia. Ini membuktikan komitmen dan
kesungguhan warga kolej komuniti dalam menjayakan hasrat membudayakan PSH
dikalangan rakyat Malaysia (Husin, 2013).

39. 22
Pembelajaran sepanjang hayat merupakan pelaksanaan pelbagai aktiviti dan
kursus pendek dengan berteraskan pembelajaran yang boleh diikuti hingga akhir hayat
dengan tujuan untuk meningkatkan pengetahuan, kemahiran dan keterampilan kepada
individu, masyarakat dan pembangunan negara (Ekhwan, Rosli & Che Noh , 2013).
2.3 Kolej Komuniti
Kolej Komuniti merupakan satu sistem Institusi Pendidikan Tinggi di Malaysia di bawah
pengurusan Jabatan Pengajian Kolej Komuniti (JPKK), Kementerian Pengajian Tinggi
Malaysia.
2.3.1 Visi kolej komuniti
Menjadi peneraju Pendidikan dan Latihan Teknikal dan Vokasional serta Hab
Pembelajaran Sepanjang Hayat Menjelang 2015.
2.3.2 Misi kolej komuniti
Membangun komuniti setempat sebagai tenaga kerja berpengetahuan dan terlatih untuk
memenuhi tuntutan dunia pekerjaan melalui Pendidikan dan Latihan Teknikal dan
Vokasional dan Pembelajaran Sepanjang Hayat.

40. 23
2.3.3 Objektif kolej komuniti
Menyediakan pendidikan yang berkualiti, berteknologi tinggi dan holistik dengan :
i. Menyediakan laluan alternatif kepada pelajar lepasan menengah dan pelajar yang
tercicir daripada pendidikan formal untuk mengikuti latihan dan pengajian dalam
bidang-bidang teknikal dan vokasional termasuk perdagangan, pertanian,
kesihatan dan lain-lain.
ii. Menyediakan pendidikan seumur hidup kepada individu dan masyarakat
setempat bagi meningkatkan kualiti kehidupan masyarakat.
iii. Membolehkan syarikat-syarikat swasta menggunakan khidmat kolej komuniti
untuk memberi latihan kepada pekerja mereka.
iv. Mewujudkan kerjasama yang erat di antara ahli masyarakat, kerajaan tempatan
dan sektor swasta bagi memajukan kawasan
setempat.
v. Menyelaras latihan dan kemahiran yang disediakan oleh pelbagai kementerian
supaya dapat memenuhi keperluan pasaran dan penduduk setempat.
vi. Memberi peluang kepada masyarakat setempat untuk menggunakan kemudahan
yang disediakan kolej komuniti dan Memberi khidmat nasihat / kaunseling
kepada masyarakat setempat bagi mempertingkatkan tahap pengetahuan dan
perkembangan kerjaya mereka.

41. 24
2.3.4 Bidang Kursus Pembelajaran Sepanjang Hayat
Jadual 2.1 menunjukkan bidang - bidang Kursus Pembelajaran Sepanjang Hayat (PSH)
yang ditawarkan di kolej komuniti.
Jadual 2.1: Bidang Kursus Pembelajaran Sepanjang Hayat (PSH) yang ditawarkan di
kolej komuniti.
Bil Bidang
1. Akuakultur
2. Animasi 2D dan 3D
3. Aplikasi Perisian Komputer
4. Bahasa
5. CIDB
6. Dandanan Rambut
7. Fesyen Dan Pakaian
8. Fotografi Komersial
9. Industri Agro
10. Jahitan Kreatif
11. Kemahiran Asas Kaunseling
12. Kerohanian Dan Keagamaan
13. Kulinari
14. Lanskap dan Nurseri
15. Pastri
16. Pemasangan Elektrik
17. Pembangunan Diri
18. Pemprosesan Dan Kawalan Mutu Makanan
19. Pengendalian Pelancongan
20. Pengkeranian Akaun
21. Pengoperasian Perniagaan
22. Rangkaian Komputer
23. Rekabentuk Dalaman
24. Sains Sukan & Kesihatan
25. Seni Kreatif
26. Senireka Grafik
27. Servis Kenderaan Ringan
28. Terapi Kecantikan dan SPA
(Sumber: Jabatan Pengajian Kolej Komuniti, 2014)

42. 65
RUJUKAN
Adam, A. Razak & Samsudin (2014). Keusahawanan Sosial: Kesediaan Usahawan
Kolej Komuniti Malaysia. Prosiding Seminar Antarabangsa Kelestarian Insan
2014 (INSAN2014).
A. Razak, Adam & Samsudin (2014). Pembangunan Keusahawanan dari Perspektif
Kolej Komuniti. Prosiding Seminar Antarabangsa Kelestarian Insan 2014
(INSAN2014).
Amir (2013). Karnival Pembelajaran Sepanjang Hayat (PSH) My3L Peringkat Zon
Selatan dicapai Julai 23, 2014.
A. Wahab (2013). Penerapan Kemahiran Keusahawanan Dalam Kalangan Pelajar
Bidang Kejuruteraan Mekanikal Di UTHM. Universiti Tun Hussein Onn
Malaysia. pp 1-44
A, Malek (2009). Kesediaan Pelajar Pendidikan Teknikal Dan Kejuruteraan Dalam
Menceburi Bidang Keusahawanan. Universiti Teknologi Malaysia: Projek
Sarjana.
Abu Baka, T, Md Ali, A.Omar, R., Md Som, H. & Md Som & Muktar, S.N. (2007).
Penglibatan Kaum Wanita Dalam Aktiviti Keusahawanan Di Negeri Johor:
Kajian Terhadap Faktor-Faktor Kritikal Kejayaan Dan Kegagalan
Pengendalian Perniagaan. Jabatan Pembangunan Sumber Manusia. Universiti
Teknologi Malaysia: VOT 75087.
Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behaviour. Organisational Behavior and
Human Decision Process, 50(2), 179 – 211.
Ariffin, S. & Sabaruddin, A.S. (2002). Keusahawanan: Rahsia ke Puncak Kejayaan.
Prentice Hall Pearson Malaysia Sdn. Bhd. ms 33

43. 65
Abdul Ghafar, M.N. (2001). Penyelidikan Pendidikan. Fakulti Pendidikan. UTM
Abdul, (2008). Pembudayaan Keusahawanan. Selangor: Pearson Malaysia Sdn. Bhd. ms
43 – 52.
Boon, Y. & Bohari, S. (2010). Kesediaan Untuk Menceburi Bidang Keusahawanan Di
Kalangan Pelajar pelajar Bumiputera Tingkatan Empat Di Tiga Buah Sekolah
Sekitar Skudai, Johor. Fakulti Pendidikan UTM.
Bahrom, M. & Johdi, S. (2009). Kepimpinan Pendidikan dalam Pembangunan Modal
Insan. Proceding. Dicapai pada jun 26, 2014 dari http://irep.iium.edu.my
Buang, N.A (2008). Kajian Keperluan Pendidikan Keusahawanan Secara Formal
Dalam Kalangan Pelajar Fakulti Kejuruteraan dan Alam Binadan Fakulti
Pendidikan, UKM. Fakulti Pendidikan, UKM.
Babbie, E. (2008). The Basics of Social Research. Fourth Edition. Belmont: Thomson
Wadsworth.
Buang & Yusof (2006). Motivating Factors that Influence Class F Contractors to
Become Entrepreneurs .Faculty of Education, Universiti Kebangsaan Malaysia
,UKM. Jurnal Pendidikan ,pp s 107 – 121.
Barringer & Ireland (2006). Entrepreneurship: Successfully Launching New Ventures.
Prentice Hall, New Jersey, pp 18-19
Burke, V. dan Collins, D. (2005). Optimising the effects of leadership development
programmes: A framework for analysing the learning and transfer of leadership
skills.Management Decision. Dicapai pada ogos 26, 2014 dari
http://dx.doi.org/10.1108/00251740510609974
Buang, N.A. (2002). Asas keusahawanan. Shah Alam: PenerbitFajarBaktiSdn Bhd.
Burke, V. dan Collins, D. (2005). Optimising the effects of leadership
developmentprogrammes: A framework for analysing the learning and transfer
ofleadership skills.Management Decision.Dicapaipada Mei 26, 2012 dari
http://dx.doi.org/10.1108/00251740510609974
Buang, N.A. (2002). Asas keusahawanan. Shah Alam: Penerbit Fajar Bakti Sdn Bhd.

44. 65
Bardai, B. (2000). Keusahawanan dan Perniagaan.Kuala Lumpur: DewanBahasa Dan
Pustaka. Barringer& Ireland (2006). Entrepreneurship: Successfully Launching
NewVentures. Prentice Hall, New Jersey, pp 18-19
Chik, M.A. (2010). Analisis Sejauh Manakah Penglibatan Pihak Industri Dapat
Meningkatkan Kebolehpasaran Graduan Dan Cadangan Bagaimana Kerjasama
Ini Dapat Dipertingkatkan Ke Arah Mencapai Hasrat Tersebut. Politeknik
Merlimau, Melaka.
Cooper, D.R. & Schindler, P.S. (2007). Business Research Method:9th edition. New
York: McGraw Hill.
Chua, Y.P. (2006). Kaedah dan Statistik Penyelidikan Buku 1. Malaysia: McGraw- Hill
(Malaysia) Sdn. Bhd.
Collins, D. (2005). Optimising the effects of leadership development programmes: A
framework for analysing the learning and transfer of leadership skills.
Management Decision. Dicapai pada ogos 23, 2014 dari
http://dx.doi.org/10.1108/00251740510609974.
Che Hassan, S. (2001). Pemilihan Kerjaya Berorientasikan Keusahawanan Di Kalangan
Pelajar Diploma Perakaunan Politeknik Kementerian Pendidikan Malaysia :
Kajian Empiri. Universiti Utara Malaysia: Projek Sarjana
David, Matthew, Carole D. Sutton (2004). Social Research. London. Sage Publications.
Doughlas, E.J., & Shepherd, D.A. (2002). Self-Employment as a Career Choice:
England Journal of Entrepreneurship Fall 2002. Vol. 5, Iss. 2; pg. 57, 8 pg.
Ekhwan, Rosli & Che Noh , (2013). Program Kursus Pendek Di Jabatan Pembelajaran
Sepanjang Hayat, Kolej Komuniti Ledang: Satu Kajian Demografi. Kementerian
Pendidikan Malaysia. pp 1- 17
Greenbank & Hepworth, S. (2008). Improving the career decision-making behaviour of
working class students: Do economic barriers stand in the way?. Journal of
European Industrial Training. Vol. 32 Iss: 7, pp.492 – 509
Goodwin, C.J (2008). Research in Psychology: Methods and design. Fifth Edition: John
Wiley & Son. Inc.

45. 65
Hanapi, Nordinb & Che Rus (2014). Unemployment Problem among Graduates of
Technical Field: Competencies of the Graduates and Quality of the Education.
Penerbit UTM Press . pp 1 -5
Husin (2013). Karnival Pembelajaran Sepanjang Hayat(PSH) My3L Peringkat Zon
Selatan.Media : Teks Ucapan Majlis Perasmian Penutup dari Majalah Karnival
Pembelajaran Sepanjang Hayat(PSH) My3L Peringkat Zon Selatan dicapai 26
ogos 2014
Hussin (2010). Tajuk Kertas Pembentangan :Halatuju Pmm Ke Arah Pembudayaan
Pendidikan Keusahawanan – Perancangan Serta Perlaksanaannya. Politeknik
Merlimau, Melaka.
Hashim ,Othman & Buang (2009). Konsep Kesediaan Keusahawanan Berdasarkan
Kajian Kes Usahawan Industri Kecil danSederhana (IKS) di Malaysia. Jurnal
Pendidikan Malaysia. pp 187 – 203
Hussin, Y. (2008). Kompetensi Pelajar Jabatan Pendidikan Teknik dan Kejuruteraan
(JPTK) Terhadap Bidang Keusahawanan. Universiti Teknologi Malaysia:
Sarjana.
Husaini, M.H. & Ahmad, K.A. (2008). Kemahiran Keusahawanan: Satu Kajian Analisis
Kandungan Buku-Buku Teks. Prosiding SKIKS Kolej Universiti Islam
Antarabangsa Selangor (KUIS).
Hamed, A.B. (2006). Keusahawanan dan & Pengurusan Perniagaan Kecil. Sintok:
Penerbit Universiti Utara Malaysia.
Hadi, K. (2006). 4 Tabung Baru Usahawan. Berita Harian: 3 April 2006. Hamed, A.B.
(2006). Keusahawanan dan & Pengurusan Perniagaan Kecil. Sintok: Penerbit
Universiti Utara Malaysia.
Hisrich, R.D., Peters, M.P & Shephard D.A. (2008). Entrepreneurship (International
Edition). Singapore: The McGraw-Hill Education Asia.
Hussin, (2007). Pengenalan Kepada Perniagaan Dalam Perspektif Malaysia. Kuala
Lumpur: Thomson Learning.
Henderson, R. & Robertson, M. (2000). Who wants to be an entrepreneur? Young adult
attitudes to entrepreneurship as a career. Career Development International, 5
(6), 279-287.

46. 65
Idris, N. (2010). Penyelidikan Dalam Pendidikan. Malaysia: McGrawHill Sdn. Bhd.
Ismail, K. & Ab.
Jabatan Pengajian Kolej Komuniti (JPKK) 2011. Senarai Kolej Komuniti Ledang.
Dicapai pada Julai 02, 2014 dari http://www.jpkk.gov.my
Jabatan Perangkaan Negara (2014), Perangkaan Tenaga Buruh, Malaysia, September
2014. Dicapai pada November, 25 2014 di
http://statistics.gov.my/portal/images/stories/files/LatestReleases/employment/20
14/LF_Sept_2014BM.pdf
Jabatan Perangkaan Negara (2014), Statistik Kecenderungan Perniagaan, Suku Keempat
2014. September 2014. Dicapai pada November, 28 2014 di
http://statistics.gov.my/portal/images/stories/files/LatestReleases/bts/2014/BTS_
Q4_14BM.pdf
Khamsah, M.F. & Zakaria, M. (2008). Langkah Bijak Usahawan Terbilang. Kuala
Lumpur: Telaga Biru Sdn. Bhd. ms 23
Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research
Activities. Educational and psychology . 30: 607-610.
Laporan Siasatan Tenaga Buruh Usahawan Di Malaysia(2009), Perangkaan Tenaga
Buruh, Malaysia. Siri 4 bil.1/2009 Dicapai pada November, 30 2014 di
http://www.statistics.gov.my/portal/download_Labour/files/BPTMS/SIARAN_KHAS_(
USAHAWAN_DI_MALAYSIA).pdf
Lope Pihie (2009).Entrepreneurship as a Career Choice: An Analysis of
Entrepreneurial Self-Efficacy and Intention of University Students. Faculty of
Education, Universiti Kebangsaan Malaysia,UKM. European Journal of Social
Sciences. Vol. 9 Iss: 2, pp. 1-12.
Lope Pihie, Z.A. (2007). Usahawan Dan Keusahawanan: Satu Perspektif Pendidikan.
Selangor. Penerbit UPM.
M. Rosli (2013). Pembudayaan Keusahawanan Ke Arah Mempengaruhi Kecenderungan
Menceburi Bidang Keusahawanan Dalam Kalangan Bakal Graduan Di UTHM
.Jabatan Ikhtisas Pendidikan .Fakulti Pendidikan Teknikal dan
Vokasional.UTHM.

47. 65
Mohd Nawi, D. (2011). Budaya Keusahawanan Di Kalangan Pelajar Politeknik Port
Dickson Merentas Aliran Pengajian. Jabatan Perdagangan. National Educational
Colloquium research 2011-NECoR’11: Politeknik Port Dickson.
M. Noor, & A.Rahim, (2011). Kecenderungan Pelajar-Pelajar Institut Kemahiran Mara
(IKM) Ibrahim Sultan Terhadap Bidang Keusahawanan. Fakulti Pendidikan,
Universiti Teknologi Malaysia.
Mohamed Idris, S.H. (2009). Kecenderungan Keusahawanan Di Kalangan Pelajar
Bidang Kejuruteraan Di Institusi Pengajian Tinggi Awam Di Kawasan Utara
Semenanjung Malaysia. Universiti Utara Malaysia: Projek Sarjana.
Madura, J. (2007). Introduction to business. (4th ed.). Mason, OH: Thompson South-
Western.
Mc Burney, D.H. and White, T.H. (2007). Research Method. Seventh Edition: Thomson
Wadsworth.
Mohd Diah, (2007). Kesediaan Pelajar Tahun Akhir Fakulti Pendidikan Universiti
Teknologi Malaysia Untuk Menceburi Bidang Keusahawanan. Universiti
Teknologi Malaysia: Sarjana.
Mohd Osman, M.H. (2007). Faktor-faktor Yang Telah Mendorong Graduan Alumni
UTM Menceburi Bidang Keusahawanan. Universiti Teknologi Malaysia: Sarjana
M. Makbul & Harun, (2003). Menjadi Usahawan: Panduan Menubuhkan Dan
Menguruskan Perusahaan Secara Profesional. Pahang:PTS Publications &
Distributors Sdn. Bhd.
Mohd Ariff, F., Hussin, H. & Che Mat Zahari, S. (2002). Kajian Kecenderungan
Mahasiswa Sarjana Muda Pengurusan Teknologi (SHT) Terhadap Bidang
Keusahawanan. UniversitiTeknologi Malaysia: Sarjana.
Mohd Makbu, Z., Palil, M.R. & Khairi, A. (2003). Mengurus Perniagaan. Pahang: PTS
Publications.
Mohd Makbul, Z. & Mohamad Harun, F. (2003). Menjadi Usahawan: Panduan
Menubuhkan Dan Menguruskan Perusahaan Secara Profesional. Pahang: PTS
Publications & Distributors Sdn. Bhd.

48. 65
Morris, M. S., Lewis, P. & Sexton, D. S. (1997). Reconceptualizing Entrepreneurship:
An input-output perspective. SAM Advanced management journal. 55(1): 21-31.
Nadzri, Shamsudin, & M. Sabri (2010). Faktor-Faktor Penyumbang Kepada Kejayaan
Dan KegagalanPerusahaan Kecil Dan Sederhana (Pks) Bumiputera Di
Malaysia. Jurnal teknologi Sains Sosial.Fakulti Pengurusan dan Muamalah. pp 1-
10
Othman & Ishak (2011). Kecenderongan Pemilihan Kerjaya Mengikut Persepsi
Perserta Skim Usahawan Siswazah. Jurnal teknologi Sains Sosial, Penerbit UTM
Press, UniversitiTeknologi Malaysia. pp 47–63.
Othman (2009). Pelaksanaan Kaedah Pembelajaran Berasaskan Konsultasi dalam
Pembudayaan Keusahawanan. Prosiding Kogress Pengajaran dan Pembelajaran
di Awana Porto Malai Langkawi. 13-17 Dis. 2009.
Othman & Ishak (2009). Attitude Towards Choosing a Career in Entrepreneurship
Amongst Graduates. Faculty of Education, Universiti Kebangsaan
Malaysia,UKM. European Journal of Social Sciences ,Vol 10, Num 3 , pp. 1-16.
Osman (2007). Faktor-Faktor Yang Telah Mendorong Graduan Dan Alumni Universiti
Teknologi Malaysia Menceburi Bidang Keusahawanan. Universiti Teknologi
Malaysia, UTM.
Pelan Stategik Pengajian Tinggi Negara 2007-2010 Fasa 1 (PSPTN), (2007)
Membudayakan Pembelajaran Sepanjang Hayat. Dicapai pada Julai 23, 2014
dari http://www.mohe.gov.my/portal/images/utama/penerbitan/psptn.pdf
Ramachandra (2003). The Big Jump Into Enterpreneurship. Singapore: Horizon.
Ramin & Ahmad, K. (2008). Perniagaan & Keusahawanan. Jabatan Pengurusan Dan
Teknologi, Fakulti Pengurusan Teknologi, Universiti Tun Hussein Onn
Malaysia. UTHM.
Rasheed, H. & Rasheed, B. (2003). Developing Entrepreneurial Characteristics in
Youth: The Effects of Education and Enterprise Experience. Ethnic
Entrepreneurship: Structure and Process, ed: Stile, C. & Gabraith, C: Elsevier
Science, Amsterdam.
Samerjan, A. (2007). Sikap Pelajar Melayu Di Dua Buah Sekolah Menengah Harian di
Daerah Ibrahim Sultan Terhadap Bidang Keusahawanan. Universiti Meknologi
Malaysia: Sarjana.

49. 65
Sekaran, U. (2003). Research Methods For Business: A Skill Building Approach. Fourth
Edition. United States of America:
Sabaruddin (2002). Keusahawanan : Rahsia ke puncak kejayaan Keusahawanan
Malaysia.
Tunggak, T. & Salamon, H. (2011). Budaya Usahawan Berjaya. UTM Press Universiti
Teknologi Malaysia.
Teresa V Menzies, Joseph C Paradi (2002). Encouraging Technology-Based Ventures:
Entrepreneurship Education and Engineering Graduates. New England Journal
of Entrepreneurship, 5(2), 57-64.
Van Gelderen, M. (2007). Research based yet action oriented: Developing individual
level enterprising competencies. Kertas kerja yang dibentangkan di 17th
Global
Conference – Internationalizing Entrepreneurship Education and Training, 8 – 11
July, 2007, Faculty of Management and Economics, Gdansk University of
Technology. Gdansk: Poland.
Wan Hashim (2008). Faktor Penghalang Terhadap Kesediaan Menjadi Usahawan.
Universiti Teknologi Malaysia: Sarjana.
Yusof & Shafie (2012). Konsep Kesediaan Keusahawanan Di Kalangan Pelajar Kolej
Komuniti Bandar Penawar. JurnalPendidikan Malaysiapp 1- 17
Yusof, (2009). Pendidikan Keusahawanan dalam Konteks Pembangunan Negara.
Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur.
Yahya, Shahrin, Jamaludin, Boon dan Abdul Rahim (2006). Menguasai Penyelidikan
dalam Pendidikan. Kuala Lumpur: PTS Profesional.