Download to read offline
More Related Content
Similar to ગ્રામ વિકાસની વિભાવના
ગ્રામ વિકાસની વિભાવના
- 1. Unit : 1 ગ્રામવિકાસની વિભાિના અને પરીપે ........ ગામડું એટલે શું?? ગામડું એટલે એિો વિસ્તાર કે જ્ાું મહદઅંશે કાચા ઘરોથી બનેલું હો્ ખેતરોથી ઘેરા્ેલું હો્ મોટા ભાગના લોકો ખેતી સાથે જોડા્ેલા હો્ મોટા ભાગનો સમાજ પારરિારરક સબુંધોથી જોડા્ેલો હો્ છે.પોતાની મોટાભાગની જરૂરર્ાતો ગામમાુંથી જ પૂરી થતી હો્. સ્િચ્છ તથા પ્રાકૃવતક જીિન વ્્ક્તતને મળતું હો્ અને ૫૦૦૦ થી ઓછી િસ્તી િસિાટ કરતી હો્ એિા વિસ્તારને આપને ગામડું કહીએ છીએ. જોકે બધાજ ગામમાું આ લક્ષણો કે પરરબળો હો્ એવું બનતું નથી િળી ૫૦૦૦ થી િધ અને ૧૦ હજારથી ઓછી િસ્તીનો પણ સમાિેશ થા્ છે પણ આપણા ચચિંતકોએ ૫ હજારની િસ્તી વનવિત કરી છે.
- 2. ગામડાની વ્યાખ્યા : ગ્રામપરથી ગામડું શબ્દ બન્્ો છે ઋગ્િેદમાું આ શબ્દનો ઉદભિ થ્ો હતો એવું મના્ છે પરરિારના સ્િરૂપને આરદકાળથી ગ્રીહા તરીકે િણણિેલ છે ગ્રીહા ઉપરથી ગ્રીહા કે વ્યગ શબ્દ આવ્્ો તેમાુંથી ગ્રામ શબ્દનો ઉદભિ થ્ો એમ માનિામાું આવ્ય, ગ્રીહાના શબ્દ ઉપરથી ગોત્રનો ઉદભિ. ગોત્ર અનસાર ગ્રામ રચના થઇ એમ કહેિા્ છે મહાભારતમાું પણ આ શબ્દ નો ઉલ્લેખ થ્ો હતો.મહાભારતમાું સમૂહ જ્ાું રહેતો હો્ ત્ાું પાલી અથાણત સરચક્ષત સ્થાન તરીકે ઓળખાતો તે સુંગઠન નો મચખ્ા ગ્રાવમણ હતા અને આસપાસના બે માઈલ રહેલા લોકોની સરક્ષાની જિાબદારી નીભાિતો તેનું ક્ષેત્ર ગામ ગણાયું. “મન સ્મૃવતમાું” પણ ગામના સુંગઠનને ગામના અથણમાું કે પરના અથણમાું ઉલ્લેખ કરા્ો છે અને તેનામા નાનામાું નાના એકમે ગ્રામથી ઉલ્લેખા્ો છે એટલે સ્પષ્ટ શબ્દમાું કહી શકા્ કે ગ્રામ એટલે એવું સ્થાન કે જ્ાું સૌ પ્રથમ (કૃવિ) ખેતીની શરૂઆત થઇ કારણ કે ખેતી એ જ માણસને સ્થાઈ જીિન આપયું છે અને તેના આધારે થ્ેલી સ્થાપનાને ગ્રામ કહેિા્.
- 3. વૃદ્ધિ :- (GROWTH) ભૌવતકરીતે વિકસિાની પ્રરક્ા જેને જોઈ શકા્ માપી શકા્.ઉ.દા ........ વિકાસ :- ( DEVELOPMENT) વિકાસ એ બહમખી સુંકલ્પના છે વિકાસ એટલે ગણાતમક પરરિતણનો. આવથિક સામાજજક ક્ષેત્રે રચનાતમક પરરિતણન એટલે વિકાસ.ઉ.દા.......
- 4. વિશ્વ બેન્કની વ્યાખ્યા વિકાસનેમાત્ર આથીક પાસા સાથે નરહ બલ્કે સામાજજક પાસા સાથે પણ સલગ્નતા છે ચોક્કસ પ્રકારના સામાજીક જૂથની આવથિક સામાજજક જીિનમાું સધારણા તેને આવથિક જીિનમાું વ્યૂહરચના તેનો ગ્રામ સમાજની વ્્ાખ્્ામાું સમાિેશ થા્ છે તેની અંદર ગ્રાવમણ ગરીબનો સમાિેશ થા્ છે આ ઉપરાુંત તેની અંદર નાના અને સીમુંત ખેડૂતો, ગણોવત્ાઓ, જમીન વિહોણાઓ િગેરેના જીિનમાું જેઓ પોતાના જીિનધોરણમાું પરરિતણન ઈચ્છે છે અને જેઓ ગામડામાું રહે છે. તેઓના આવથક, સામાજજક જીિનમાું સધારણા કરિી તેને ગ્રામ વિકાસ કહે છે આમ વિશ્વ બેન્કે વ્્ાખ્્ા આપી છે.
- 5. ગામડામાું રહેલા નીચીઆિકિાળા વિશાળ જનસુંખ્્ાના સમૂહનું જીિન ધોરણમાું સધારો થા્ તે જરૂરી બન્યું છે. ઉપરની વ્્ાખ્્ાઓમાું એવું તારિી શકા્ કે ગ્રામ વિકાસ ત્ારે થ્ો ગણા્ કે જ્ારે 1.સામાન્્ જન ૨. સામાન્્ વ્્ક્તતને ભાગીદાર બનાિિામાું આિતી હો્ ૩.વિકાસની પ્રરક્ા સતત ચાલ રહેતી હો્ ૪.આવથિક વિકાસ સાથે સામાન્્ પાસું પણ વિકસતું હો્ ૫.વિકાસ પણ રચનાતમક રીતે થતો હો્ ૬.આવથિક વિકાસના લાભોનું ન્્ા્ોજજત વિસ્તરણ થતું હો્ ત્ારે આપણે ગ્રામ વિકાસની વ્્ાખ્્ા આપી શકીએ બીજા અથણમાું ગ્રામ વિકાસ એટલે ગામડામાું જેમાું સ્િાથ્,વશક્ષણ,આિાસ તથા કલ્્ાણકારી, ઉચ્ચજીિનસ્તરની સધારણા થતી હો્ છેલ્લે એમ પણ કહી શકા્ કે માત્ર આથીક વૃદ્ધિ એટલે વિકાસ નરહ પણ ભૌવતક વિજ્ઞાનમાું સધારણા.
- 6. ગામડાનો વિકાસ શામાટે? • મોટા પ્રમાણમાું િસ્તી ગામડામાું િસે છે,લગભગ ૬૫-૭૦%તેને જો વિકાસના દોરમાું સાુંકળિામાું ન આિે તો આપનો વિકાસ એ અધૂરો છે. • શહેરો અને ગામડાઓનો સમતોલ વિકાસ થિો જોઈએ. • સિે મજબ ગામડામાું ૪૧%ગરીબ અને શહેરમાું ૨૬% ગરીબી દેખાઈ આથી ગામડું તરછોડા્ેલ રહ્ું છે તેથી આપણે તેના તરફ જોવું જોઈએ. • સૌથી િધી બેકારી ગામડામાું રહેલી છે અને આિી બેકારી માુંથી સામાજજક સમસ્્ાઓ જન્મે છે
- 7. ૨૦૦૯ ના િિણનીઅવધકૃત મારહતી પ્રમાણે રોજગારીના ક્ષેત્રમાું લોકોની ટકાિારી ખેતી – ૬૦% ઉદ્યોગ -૧૨% સેિાક્ષેત્ર – ૨૮% ૬૦%િસ્તી પર ધ્્ાન આપવું જરૂરી છે પણ તે િસ્તીતો ગામડામાું રહે છે ગામડાુંમાું વિકાસ કહીએ તો રોજગારીની વિપલ તકો છે
- 8. Unit : 1.2 ગ્રામીણસમાજની લાક્ષણીકતાઓ અને શહેરી તથા ગ્રામીણ સમાજ િચ્ચેના સબુંધો
- 9. ગ્રામીણ સમાજની લાક્ષાણણકતાઓ બારગામે બોલી બદલે તરિર બદલે શાખા, બદલે બઢાપામાું કેશ. પણ લખણ ન બદલે લાખા, કાળક્રમે એક જીિનશૈલી બની જા્ છે તે લક્ષણો કહેિા્.
- 10. કૃવિ વ્યિસાય :- ગામડાનીવ્્ાખ્્ામાું જ આિે છે કે ૭૫% િસ્તી કૃવિ વ્્િસા્ સાથે સુંલગ્ન હો્ આમ, ગામડામાું િસિાટ કરતા લોકો કૃવિ અને તેને આનુંિાચગક પ્રવૃવિ કરતા હો્ છે. પારિિારિકતા :- શહેરોમાું આિી પારરપતિતા જોિા મળતી નથી. જેથી ગામડામાું જોિા મળે છે. કોઈપણ પ્રસુંગો એકબીજાને ઉપ્ોગી થિાની પણ ભાિના રહેલી છે અને એક પરરિારની જેમ જ િતે છે. દા.ત. િેવિશાળમાું જદા-જદા ઘેર ચા પીિા જવું. આિી સરક્ષા સલામતી માટે પરરિારીતતા હો્ છે.
- 11. પ્રકૃવત સાથે પ્રત્યક્ષસબુંધ :- ગામડ પ્રકૃવતને ખોળે આિેલું છે. તેથી તેનો પ્રકૃવત સાથે સીધો સબુંધ રહેલો જોિા મળે છે. જ્ઞાવતનું અસ્તતત્િ :- ગામડાનું આ મહતિનું લક્ષણ છે. અને તે ગામડામાું સવિશેિ પ્રમાણમાું જોિા મળે છે. જ્ઞાવતના લોકો િચ્ચે પ્રબળતા ખબ જ જોિા મળે છે. ગવતશીલતાનો અભાિ :- લોકો ભૂખ્્ા રહે છતાું કામો કરિા તૈ્ાર થા્ નરહ. વ્્િસા્ પરરિતણન કરતા નથી તેથી વ્્િસાવ્ક ગવતશીલતાનો અભાિ છે.
- 12. િતતન પ્રેમીપ્રજા :- બાજમાુંકામ મળે પણ ગામમાું ઇરછા રાખતી ગામ છોડિામાું સુંકોચ થા્ છે. િતતીની ઓછી ગીચતા :- શહેરોમાું િસ્તીની ગીચતા ઘણા મોટા પ્રમાણમાું જોિા મળે છે. તેિી ગામડામાું જોિા મળતી નથી. ગામડામાું ૧૦૦૦-૧૨૦૦ જેટલી િસ્તી હો્ છે. સામાજજક જીિનમાું સમરૂપતા :- અમીર અને ગરીબ માણસોના જીિનમાું દરેક તબક્કો સમરૂપતા જોિા મળે છે. નાનાથી માુંડી મોટા સધીની દરેક વિચારસરણી એક સરખી હો્ છે.
- 13. શ્રમમાું વનષ્ણાતીપણાનો અભાિ:- ગામડામાું લોકોના કા્ણમાું વનપૂણણતાનો સુંપૂણણ આભાિ જોિા મળે છે. તેઓ કોઈ વનપૂણણતાયતત કા્ણ કરી શકતા નથી.
- 14. ગ્રામીણ અને શહેિીસમાજ િચ્ચેનો તફાિત ઇવતહાસમાું નરહ બનેલી ઘટના હિે િધી રહી છે શેહરોની િસ્તી ગામડાની િસ્તી કરતા િધી રહી છે હુંમેશા શહેર તરફની દોટ િધારે રહે છે. શહેરમાું જઈ લોકોની લાક્ષચણકતા બદલાઈ જા્ છે ગ્રામીણ અને શહેિી સમાજ િચ્ચેનો તફાિત
- 15. ગ્રાવમણ સમાજ • ગામડાનીિસ્તી ઓછી હો્ છે ઓછા કટુંબ રહેલા હો્ છે બહારથી લોકો ઓછા આિે છે. • ગ્રાવમણ સમાજના લોકો ઘવનષ્ટ સબુંધ ધરાિે છે. • ગામડામાું જમીનનો ઉપ્ોગ વનિાસ અને ખેતી માટે થા્ છે ગામડાના ઘર છુટા છિા્ા અને સઘન પણે ગોઠિા્ેલા હો્ છે પણ ઘનતા ઓછી હો્ જતી આધારરત મકાનોની ગોઠિણ હો્ છે મકાનો કાચા અને જ્ઞાવત આધારરત હો્ છે. • ગામડામાું સામાજજક ક્સ્થરતા છે અને પરરિતણનની પ્રરક્ા અંશતઃ ધીમી હો્ છે • ગામડામાું જમીન પા્ાનું સાધન છે ઉતપાદન િહેચણી અને િપરાશનો આધાર જમીન છે • ગામડામાું સમાજ એકુંદરે સલામતી અનભિે છે
- 16. • એક વ્્િસા્નેસુંલગ્ન લોકો રહે છે તેથી સમાજ જીિનનો ઢાસો એક સરખો જોિા મળે છે આના કારણે પરરિતણનની પ્રરક્ા ધીમી પડે છે • વ્્ક્તત,પરરિાર જાતી તથા ગામ સાથે ગાઠ રીતે ગથા્ેલા હો્ છે. તેની જીિન પર પરરિાર જાતી અને ગામ આ ત્રણની ગાઠ અસર હો્ છે. આ ત્રણ બાબતો તેના જીિનની રીત-રીિાજો પરુંપરા પર અસર કરે છે. વ્્ક્તતના અંતર સબુંધો, ધમણ, જાવત, જ્ઞાવત, પરુંપરા અને ઘણે ભાગે આધારરત છે. સ્ત્રીઓને અત્ુંત ઓછુું સ્િાતુંત્ર્્ છે. બહેનો સામાજજક વન્ુંત્રણોની મજબત સાકળથી જકડા્ેલી છે. વ્્િસાવ્ક તથા સામાજજક ગવતશીલતા ઓછી છે. • ગામમાું મ્ાણરદત જરૂરર્ાતો છે. આવથિક પ્રવૃવિનું માળખું સીધું છે. સાદું હો્ છે. • ચબનકૃવિ ઉદ્યોગોનો ઓછો વિકાસ થા્ છે. તેથી પ્ાણિરણની સમતલા જળિાઈ રહે છે. • પા્ાની સઉલતોનો અભાિ • વશક્ષણનું પ્રમાણ ઓછુ અને સ્ત્રી-પરિ વશક્ષણની અસમાનતા ઘણી ધીમી
- 17. શહેિી સમાજ • શહેરોમાુંિસ્તી ઘણી િધારે હો્ છે.લોકો બહારથી િધારે આિે છે.મોટી જનસુંખ્્ામાું િધારો થા્ છે. • શહેરી સમાજના લોકોમાું ધનીષ્ટ સબુંધો જોિા મળતા નથી. • શહેરોમાું જમીનના અનેક ઉપ્ોગ થા્ છે. ઉદ્યોગો,સુંસ્થાકી્ા ઉપ્ોગ, બાગ- બગીચામાું,ઘરો વ્્િક્સ્થત િહેચા્ેલા વિસ્તાર ઘણો ઓછો રોકે છતાું િસ્તીની ઘનતા િધ હો્ છે. મકાનો પણ પાકા અને બહમાળી હો્ છે. મકાન ગોઠિણીમાું જ્ઞાવત ભાગ ભજિતા નથી છતાું રહેરીકરણના પ્રારુંચભકકાળમાું જાતી-જ્ઞાવતનો પ્રભાિ ચોકકસ પડે છે. ખાસ કરીને િકણ આધારરત વનિાસ ગોઠિણી થતી જા્ છે.
- 18. • સમ્ાુંતરે સામાજજકપરરિતણનો આિે છે અને પરરિતણનનીપ્રરક્ર્ા ઘણી ઝડપથી હો્ છે. • ઉદ્યોગો અને સેિાઓ મખ્્ો આધાર છે. ઉદ્યોગો અને સેિાઓ જીિનના કેન્રમાું છે તેમાું જ જમીન રોકા્ છે. • શહેરી સમાજ માનિસજિત આપવિથી ભ્ગ્રસ્ત રહે છે. દા.ત. આતકિાદ,તોફાન,હલ્લડ. • િૈવિધ્્સભર વ્્િસા્ોિાળા સમૂહ સાથે રેહતા હોિાથી પરરિતણનની પ્રરક્ર્ા ઝડપી બને છે,
- 19. • વ્્ક્તતના સબુંધોઅનેક જગ્્ાએ ફેલા્ેલા હો્ છે. વ્્ક્તત કેન્રમાું પરરિાર જાતી કે ધમણ નરહ પણ વ્્ક્તત તરીકે ઓળખા્ છે.આધવનકીકરણના પ્રભાિથી રીત- રીિાજો,ધમણ,પરુંપરામાું વશથીલતા ઓછી છે. પોતે પોતાની રીતે વ્્િસા્ કરે છે. સ્ત્રી સ્િાતુંત્ર્્ ઘણું સામાજજક વ્્િસાવ્ક ક્ષેત્રી્ ગવતશીલતા િધ પ્રમાણમાું જોિા મળે છે. • જરૂરર્ાતોિાળું માળખું જરટલ ચબનકૃવિપેદાશની માુંગ ઘણી છે. • નાના-મોટા અનેક ઉદ્યોગો સ્થપા્ છે. પરરણામે પ્રદિણની સમસ્્ા ઉદભિે છે. • સગિડ વપ્ર્ સમાજ • વશક્ષણનું પ્રમાણ ઉચું િૈવિધ્્સભર કોિણની પ્રાપ્પત અને પરરણામે પરરિતણનની પ્રરક્ર્ા ઝડપી.
- 20. Unit : ૧.૩ આઝાદીપહેલા ગામડાઓની સ્તથવત અને પડતીના કાિણો સ્તથવત
- 21. આઝાદી પહેલા ગામડાઓનીસ્તથવત અને પડતીના કાિણો સ્તથવત • નગર સુંન્સ્કૃવત અને િન્્ સુંસ્કૃવતનું વમલન શ્રી રામે કયું હતું ત્ાર બાદ કૃવિ કાળ આવ્્ો તે હજારો િિણ ચાલ્્ા. • પ્રાણીને મારીને ખાિાને બદલે કા્મી ઉપ્ોગ થા્ તેિા વિચારમાુંથી ગોપવૃવત કાળ આવ્્ો
- 22. • કૃવિ સુંસ્કૃવતઅને પશ સુંસ્કૃવતનું જોડાણ શક્ય બન્યું તે શ્રીકૃષ્ણે અને બલરામે કયું. • ગામ અથણશાસ્ત્રી સૌથી પહેલો શ્રીકૃષ્ણ હતો તેને ગ્રાવમણ સમાજના અસહકારનું આદોલન છેડ્ું. • ત્ારબાદ ૫૦૦૦ િિણ બાદ નગર સુંસ્કૃવત અને ઉદ્યોગ સુંસ્કૃવત િચ્ચે મશ્કેલી સજાણણી ત્ારે બીજી વ્્ક્તત આિી તે મહાતમા ગાુંધી તેને ત્રીજી સુંસ્કૃવતનું જોડાણ કયું તેને ગામડાને કેન્રમાું રાખ્યું
- 23. ગામડાની પડતીના કાિણો સુંચાિવ્યિતથાનો સદુંતિ અભાિ સુંચાર વ્્િહારના અભાિના કારણે બે લાખ અંગ્રેજો એ ૩૦ કરોડ ભારતીઓ પર રાજ્ કયું,સુંચાર વ્્િસ્થા એક બીજાને નજીક લાિે છે તે સમ્માું લોકોને આજ બાજ શું થા્ છે તેની પણ જાણ થતી ન હતી પરરણામે લટફાટ થા્ તે પણ લોકોને ખબર ન હતી રદલ્હીમાું યિ કે નિા કા્દા અમલમાું આિે તેની પણ લોકોને જાણ થતી ન હતી. આજનું સવિધાનું કારણ મારહતી સુંચાર છે મારહતી સુંચારના અભાિ ને કારણે જ સામરહક રહતનો અભાિ ઉભો થ્ો આના કારણે જ સ્િકેન્દ્ન્રત સમાજ રચના ઉભી થઇ પરરણામે લોકો સાચા હોિા છતા જીિી શકતા નરહ
- 24. પ્રજા લોકો પોતાનાશોિણ સામે માનવસક ગલામ અંગ્રેજ કા્દાનો પણ સ્િકેન્દ્ન્રત સમાજના કારણે વિરોધ ન થ્ો પરરણામે પ્રજા પોતાના શોિણ સામે માનવસક ગલામ બની ગઈ જમીનદરો પ્રત્ે પણ ગરીબ માણસોની માનવસક ગલામી હતી આના કારણે લોકો તેને નસીબદાર સમજિા લાગ્્ા અને પરરણામે ગામડાનો વિકાસ અટક્યો અને ગામડા ભાુંગ્્.
- 25. વિકાસની ભૂખનો અભાિ દેશમાુંવિકાસની શીખિાની ભખનો જ અભાિ હતો આના કારણે ખાિા પરતું ઉતપન કરિાની વૃવત ધરાિતો થ્ો જરૂરર્ાત ઓછામાું ઓછી હોિાના કારણે વિકાસની ભૂખ ઉઘડતી નરહ આિી સા્કોલોજીએ આપણે પાછળ રાખ્્ા છે ભૂખના અભાિને કારણે ગામડા વિકસ્્ા નરહ અને તેનો લાભ અંગ્રેજોએ લીધો અને ગામડા ભાગ્્ાું
- 26. ગ્રામોદ્યોગ ભાગ્્ાું તૂટયા ૧૭૬૦ થી ૧૮૩૦ સધી ઓદ્યોચગક ક્રાુંવત થઇ માણસોનું સ્થાન ્ુંત્રોએ લીધ ઓદ્યોચગક ક્રાુંવતએ માણસને ગલામ બનાિી દીધો અંગ્રેજોએ આપણા સ્થાવનક ગ્રાવમણ ઉદ્યોગો ભાગી નાખ્્ા,પરરણામે ગ્રાવમણ પ્રજાની રોજી છીનિાતા ગામડા પણ ભાુંગી પડયા તિકેન્દ્ન્િત સમાજ િગતભેદ જમીનદાિી પધ્ધવત
- 27. વશક્ષણ પધ્ધવત મેકોલોએ સુંસોધનકરી જણાવ્યું કે ભારત પર રાજ્ કરવું હો્ તો તેની વશક્ષણ પ્રણાલીમાું ફેરફાર કરિો જોઈએ પોતાની સુંસ્કૃવતના આદશણના કારણે ભારત તાકી શક્ું હતું સાુંસ્કૃવતક એકતા પણ તેમાું જિાબદાર હોિાથી ભારત ટકી શક્ું હતું
- 28.
- 29. પ્રાચીનકાળની સિખામણીએ િતતમાન સમયમાુંઆિેલ પરિિતતન
- 30. પ્રાચીનકાળની સિખામણીએ િતતમાનસમયમાું આિેલ પરિિતતન આવથિક પરિિતતન :- િતણમાન સમ્માું જ્ઞાવત આધારરત વ્્િસા્ોમાું ત ૂટ ફૂટ છીરો પડયા છે દા.ત કોઈપણ જ્ઞાતનો વ્્ક્તત વશક્ષક બની શકે છે જ્ારે પહેલા બ્રાહ્મણો જ વિદ્યા આપિાનું કા્ણ કરતા હતા જો આ પરરિતણનનો અભાિ િતાણ્ તો કેટલાક લોકો બીજા વ્્િસા્માું જઈ શકતા નરહ આમ પરરિતણનના અભાિે તે લોકોને ભૂખે મરિાનો િારો આિે છે આ બધા બુંધનો ઢીલા પડયા તે એક હકારાતમક બાબત છે આજે ઘણે અંશે જ્ઞાવતના બુંધનો રહ્યા નથી
- 31. ચોક્કસ બજાિ વનમાતણથયું છે? િતણમાન સમ્માું બજારો વિકસ્્ા છે પહેલા બજાર વ્્િસ્થામાું િસ્ત વિવનમ્ પ્રથા હતી આ પ્રથાની ઘણી મ્ાણદા હોિાથી છેિટે મૂલ્્ ચલણ નું અક્સ્તતિ આવ્યું ખેતીમાું વ્યિસાયીકિણ થયું? ખેતી એક પ્રકારની જીિન પ્રણાલી હતી એિી એક બુંવધ્ાર પ્રણાલી હતી તેમાુંથી માલ િેચી શકા્ અને િધારાની આિક થા્ તેવું કરવું જોઈએ હિેતો સીધા િેપારીઓ ખેડૂતના ખેડૂતના ઘરેજ માલ લેિા માટે આિિા લાગ્્ા છે તેમાુંથી આિક કેમ િધે તેિી વિચારસરણી આપી અને લોકો સારા ભાિ માટે માલ સાચિતા થ્ા ગામમાું પણ વ્્િસા્ીકરણ આવ્યું આવથિક નફો મેળિિા માટે ખેડૂત આતર છે
- 32. સામાજજક પરિિતતન સુંયતત કટુંબપ્રથાતટતી જા્ છે કારણકે ૧૦૦ િિણ પહેલા એક કા્દો બનાિા્ો કે ૧૮ િિે યિક યિતી પોતાનો વન્ણણ લઇ શકે છે તેિો કા્દો બનવ્્ો કટુંબપ્રથામાું આપની સલામતી રહેતી હતી િતણમાનમાું એક સુંતાન રાખિાની વિચારચરણી ને કારણે સામાજજક પ્રશ્નો ઉભા થ્ા છે આનના કારને બાળકને િધારે પ્રેમ મળે છે તેથી તે લાડ કરે છે જીદ કરે છે અને અંતે બગડે છે. ૧ િીત-િીિાજોમાું પરિિતતન ૨.શહેિીકિણ તિફ દોડ િધી છે. :- શહેરોમાું માણસો બગડી જા્ છે.તે ખ્્ાલમાું ઓટ આિી છે. ૧. દ્વેિ-ભાિમાું પણ િધારો થ્ો છે. ૨. બહેનો તરફના દૃન્દ્ષ્ટકોણમાું તફાિત આવ્્ો છે. બહેનોને માન-સન્માન મળયું છે.
- 33. વશક્ષણ અંગેના ખ્યાલોમાુંપરિિતતન :- હિે ગામડાના લોકો વશક્ષણ તરફ આવ્્ા છે. વશક્ષણ થી મોટો ફા્દો થા્ છે. તેનું કલ્્ાણ થા્ છે. એિી ખબર પડી. વશક્ષણનો વ્્ાપ િધ્્ો છે. બહેનોનું પણ ભણિાનું િલણ વિકસ્યું છે. િાજકીય પરિિતતન :- િારસાગત મખીપ્રથા ત ૂટી છે. રાજકી્ પ્રવૃવતમાું રસ લેતા થ્ા છે. રાજકી્ રાજકારણમાું રહસ્સો જદા-જદા પક્ષો કે રાજકી્ પક્ષોમાું ગામડાનો સમાજ િહેચાિા લાગ્્ો છે. જ્ઞાવતિાદી રાજકારણ જોર પાડતું જા્ છે.
- 34. ભૌવતક સવિધામાું પરિિતતન:- 1. રસ્તાઓની સવિધામાું િધારો થ્ો છે. 2. સુંદેશા વ્્િહારની સવિધામાું િધારો થ્ો છે. 3. કોમ્યનીકેશન સઘન બન્યું છે. 4. ટેકનોલોજીકલ પરરિતણન આવ્યું.
- 35.
- 36. ગામડામાું પ્રિતતતી માનિ-સજિતઅને કદિતી સજિત સમતયાઓ. કદિતી સજિત સમતયાઓ :- અવતવૃન્દ્ષ્ટ,ભૂકુંપ,અનાવૃન્દ્ષ્ટ,િાિાઝોડું,પર,આગ,રોગચાળો,ખેતીમાું રોગ કીટકોનો ઉપરિ, તસનામી,કદરતી હોનારત,પશઓમાું આિતા રોગ. માનિસજિત સમતયાઓ :- ગરીબી,બેકારી,અસ્પૃસ્્તા,શોિણ,િેઠપ્રથા,સ્િૈવછક ગુંદકી,વનરક્ષરતા,જ્ઞાવતિાદ,સ્ત્રીભ્રૂણ હત્ા,ગ્લોબલિોવમિંગ,ખેતીનું નીચું ઉતપાદન, િાહનવ્્િહાર ની સમસ્્ા, બજારનો આપરતો વિકાસ,િીજળીનીસમસ્્ા,ભોગિાદ,િગણભેદ,કોમીરમખાણો,આંતકિાદ,અકસ્માતો, પીિાના પાણીની સમસ્્ા.
- 37. ગામડામાું પ્રિતતતી માનિ-સજિતઅને કદિતી સજિત સમતયાઓ. •કદરતી સજિત આપવિઓથી ગ્રામીણ સમાજને મહતિની અસર થા્ છે. અને માલહાની થા્ છે. •ગ્રામીણ સમાજ ખબ મોટો છે અને કદરતની સૌથી િધારે નજીક ગ્રામીણ સમાજ છે.તેને કદરતી આપવિઓથી સૌથી િધારે અસર થા્ છે. •આ આપવિને આપણે રોકી શકિાના નથી. તેમાુંથી માગણ કાઢી શકા્. •કદરતી આપવિ આિે ત્ારે દેશની બચત દેશવિકાસ કા્ણને બદલે રાહત કા્ણમાું િાપરિી પડે છે. •આપણા દેશની બચત ૩થી૫% છે.૧૪% બચત થા્ તો બધા યિાનોને રોજગારી આપી શકા્. •કદરતી પરરબળો પર જે રાષ્ર િધ આધાર રાખે તે રાષ્રનો વિકાસ ઓછો થા્. •દકાળ અને અવતવૃન્દ્ષ્ટઓ કદરતી આપવિઓ છે. તેનો આિાનો સમ્ માણસ જાણી શકે છે. પણ તેને માપી શકાતો નથી.
- 38. કદિતી સજિત સમતયાઓનેકાિણે ગ્રામવિકાસ પિ અસિ. •માનિ સુંપવતને હાવન. •રસ્તાઓને હાવન. •રાષ્રી્ સુંપવતને હાવન. •કદરતી સુંપવતનો પષ્કળ બગાડ થા્ •જમીન ધોિાણ થા્ દર િિે ૭૬ લાખ જમીન પર નીચે આિી જા્. •દેશની ૨૫% ખેતી વિસ્તાર દષ્કાળગ્રસ્ત છે અને ૫૭% જેટલો વિસ્તાર ભૂકુંપગ્રસ્ત છે. વૃક્ષો ધરાસા્ી થઇ જા્ છે.
- 39. સામાજજક દિણો ઉભાથા્. અસામાજજક પ્રવૃવિ શર થા્ વ્્ાજ િિા્, ચોરી કરિી. િગેરે. લોકોના જાનમાલનો પષ્કળ નકશાન,ઢોરોને નકશાન થા્ ૧૯૯૧ થી ૨૦૦૫ સધીમાું ૧૫ િિણના ગાળામાું દર ૧૦ લાખ લોકોએ ૫૭૩૨ લોકો અસરગ્રસ્ત કદરતી આપવતથી થતા મૃતય ૯૭% વિકાશશીલ તથા ગરીબ દેશોમાું થા્ છે. આરિકાનો દેશ પથેપી્ામાું ૧૦,૦૦૦ ગધેડાને મારી નાખિામાું આવ્્ા. લોકોમાું અપોિણના પ્રશ્નો ઉભા થ્ા. ભૂખમરો ઉભો થા્.અનાજનો બગાડ થા્. ઓછુું ઉતપાદન થા્ લોકોની ખરીદ શક્તત ઘટે લોકો સુંગ્રહ કરિા માુંડે. લોકોમાું સ્થળાુંતરનીસમસ્્ાઓ ઉભી થા્ છે. રાષ્રની બચતો વિકાસના કામને બદલે કરિેરામાું જતા રહે છે.
- 40. માનિ-સજિત અને કદિતીસજિત સમતયાઓ. કદિતી સજિત સમતયાઓ. દષ્કાળ :- દષ્કાળ પડિો એ કદરતી સજિત સમસ્્ા છે. આકાશમાુંથી િાદળમાુંથી ફેરફાર થતા હો્ છે. દષ્કાળ પડિાથી ઘણું નકશાન થતું હો્ છે. િરસાદ િધ કે ઓછો પડિાને કારણે દષ્કાળ પડે છે. દષ્કાળમાું ખાિા-પીિાના ફાફા મારિા પડે છે.ભૂતકાળમાું દષ્કાળમાું ઘણા બધા અનભિો થ્ા છે. દષ્કાળની સૌથી મોટી અસર ગામડામાું થા્ છે. ખેતી પર થા્ છે. ગ્રાવમણ અથણશાસ્ત્ર આખા રાજ્ના પા્ાને હચ મચાિી મકે છે.
- 41. પિ અવતવૃન્દ્ષ્ટ :- અવતિરસાદને કારણે પૂરથી વિનાશ થા્ છે. લોકોની જમીનનું ધોિાણ થા્ છે. તેના કારણે િાિેલ ચબ્ારણ બગડી જા્ છે. અને પછી ચબ્ારણ લાિી ઓરની કરે છે.અને િરસાદ ન પડતા ફરીથી બગાડ થા્ છે. િધારે િરસાદ પડિાથી માણસનું આરોગ્્ પણ બગાડે છે. અને તેના કારણે રોગચાળો િધારે પ્રમાણમાું ફેલા્ છે. આ રોગનું પ્રમાણ ગામડામાું િધારે પ્રમાણમાું જોિા મળે છે. અને નકશાન થા્ છે.
- 42. ધિતીકુંપ :- ધરતીકુંપ |ભૂકુંપએ કદરતી સજિત સમસ્્ા છે આ કદરત આધારરક બનતી સમસ્્ા છે ભૂકુંપથી કેટલા્ લોકો ની જજિંદગી બરબાદ થા્ છે ભૂકુંપબાદ કામ કરિા માટે ભેગું કરેલું ફુંડ િાપરી નાખવું પડે છે અને લોકો ઘર વિહોણા બનતા હો્ છે દા.ત ૨૦૦૧ નો કચ્છ નો ભૂકુંપ
- 43. િોગચાળો રોગચાળો એક વિવશષ્ટપ્રકારની સમસ્્ા છે રોગચાળાના બે પ્રકાર છે 1.માનિીમાું આિતો રોગચાળો ૨.પશઓમાું આિતો રોગચાળો રોગચાળો એક આકક્સ્મક ઘટના છે અને તેમાું પરરિારો હજારો માણસો અને લાખો પશ ઓનું મૃતય થા્ છે તેને કરને બહ મોટા પ્રમાણમાું નકશાન થા્ છે રોગચાળો ફેલાિિાના કારણે લોકોની રોજી પર અસર પડે છે રોગચાળો ફેલાિિાથી કેટલાક લોકોના કામો ઉકેલિામાું વિલુંબ પડે છે ક્ષાિો દરર્ાની નજીક િધી જતા ક્ષારોએ કદરતી સમસ્્ા છે આથી િરસાદને કારણે પણ ખેતીમાું આડ અસર થતી હો્ છે આના કારને પાકને નકશાન થા્ છે
- 44. પશઓમાું આિતો િોગચાળો પશઓમાું આિતા રોગોના કારને અનેક પશપાલકો મૂડી સારિાર માટે ખચી દેતા હો્ છે નિા પશઓ લાિિામાું પણ ખચણ થા્ છે પશઓમાું રોગચાળાથી પશપાલકોની રોજી રોટી પર ઘણી મોટી અસર જોિા મળે છે આમ આ બધી અનેક કદરતી રીતે સજાણતી સમસ્્ાઓ પાચળ માણસે મેળિેલ મડીનો જે ઉપ્ોગ કરિા ઇચ્છતો હો્ તે થઇ શકે નરહ આરીતે કદરત સજીતના કારને ગ્રામ વિકાસને અસર થતી હો્ છે
- 45. માનિ સજિત સમતયાઓ જેસમસ્્ાઓ માનિી થાકી ઉપસ્થીત થતી સમસ્્ાઓને માનિસજિત સમસ્્ા કહે છે પીિાના પાણીની સમતયા પીિાના પાણીની અનેક સમસ્્ાઓ જોિા મળે છે દા.ત તળાિ હો્ તેમાથી મોટાભાગના લોકો બધીજ જગ્્ાએ તે પાણીનો જ ઉપ્ોગ કરતા હો્ છે
- 46. િતતા -િાહન વ્યિહાિનીસવિધા રસ્તા િાહન વ્્િહાર િગેરેથી ઘણી િખત માણસને મશ્કેલી પડતી હો્ છે રસ્તા ન હો્ તો િાહન ના હો્ તો આિી ભૌવતક સવિધાના અભાિને કરને ગ્રામ વિકાસ અિરોધા્ છે તિતચતા સ્િચતા માણસો જાતેજ ઉભી કરતા હો્ છે ગમેતે જગ્્ાએ લેરીન માટે ખલ્લી જગ્્ામાું બેસી જતા હો્ છે સફાઈ પણ પોતાના ઘરની આજ બાજ કરતા હોતા નથી અસ્િચતાના કારને કેટલાક લોકો બીમાર પડતા હો્ છે આમ અસ્િચતા એ માનિ સજિત સમસ્્ા છે
- 47. કોમી િમખાણ ધમણ ધમણિચ્ચેના જઘડાઓ રહિંદ મક્સ્લમ િચ્ચેના ઝઘડાઓના કારને જે મશ્કેલીઓ ઉભી થઇ એ બધી અસરો માનિ સજિત તોફાનોના કારણે થા્ છે જ્ઞાવત ભેદ જ્ઞાવત જ્ઞાવત િચ્ચે ઘણી અસમાનતા તેમજ ઉચ નીચના ભેદ ભાિ િગેરે રૂરઢિાદ પણ લોકોમાું ઘણો જોિા મળે છે લોકો જના વિચારોને િળગી રહેતા હો્ છે આમ જ્ઞાવત િાદ અને રૂરઢિાદ એ માનિસજિત સમસ્્ા છે
- 48. સ્ત્રી ભ્રૂણહત્યા આપના સમાજમાુંસ્ત્રી કરતા પરિને િધ પ્રાધાન્્ આપિામાું આિે છે પત્રની તલનામાું લોકો પત્રીનો ગભણમા જ નાશ કરે છે જેના કારણે બળાતકાર જેિી ઘટનાઓ બનિા પામી છે આમ સરખાપણું જળિાતું નથી જેથી સમાજમાું ઘણા પ્રશ્નો ઉપક્સ્થત થા્ છે
- 49.