.

1. Αρτινού Ιωάννα 4ο
Γ/σιο Π. Φαλήρου 1
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ Γ/σίου Όνομα: _____________________________ ____ Φ η
 Περιεχόμενο: η ευρύτερη ενότητα στην οποία εντάσσεται το κείμενο (κοινωνικό, οικογενειακό, ιστορικό.. κλπ)
 Θέμα : η συγκεκριμένη ιδέα γύρω από την οποία εκτυλίσσεται η πλοκή.
Ι. Ποιος αφηγείται (αφηγητής) .
Ο αφηγητής είναι το πρόσωπο που αφηγείται, που μεταφέρει δηλαδή λεκτικά (προφορικά ή γραπτά )
σε κάποιους άλλους μιαν ιστορία.
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
1. Ομοδιηγητικός : συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται 1. ΠΡΩΤΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΦΗΓΗΣΗ
α) παρατηρητής – θεατής : είναι ένα από τα πρόσωπα της Ο αφηγητής συμμετέχει στα
ιστορίας ή ένας αυτόπτης μάρτυρας. γεγονότα, περιγράφει προσωπικές
β) πρωταγωνιστής – ήρωας : διηγείται τη δική του ιστορία. εμπειρίες. Χρησιμοποιεί
α΄ πρόσωπο
2. Ετεροδιηγητικός : δεν συμμετέχει καθόλου στην αφήγηση. 2. ΤΡΙΤΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΦΗΓΗΣΗ
Αφηγητής – παντογνώστης ή θεός : βρίσκεται παντού, ξέρει Ο αφηγητής φαίνεται να
τα πάντα. ΠΛΕΟΝΕΚΤΕΙ ΣΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ παρατηρεί από μακριά τα
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟ ΑΦΗΓΗΤΗ. γεγονότα που περιγράφει,
χωρίς να συμμετέχει.
Χρησιμοποιεί γ΄ πρόσωπο
ΙΙ. Οι κύριοι αφηγηματικοί τρόποι .
Πώς παρουσιάζει ο αφηγητής την ιστορία του :
1. με διήγηση : ο αφηγητής εκθέτει-αφηγείται τα γεγονότα. Η δράση προχωρεί.
2. με διάλογο ή μονόλογο (μιλά απευθυνόμενος σε κάποιον)
ή με εσωτερικό μονόλογο: (μιλά στον εαυτό του)
3. με περιγραφή: μας δίνει εικόνες τοπίων, προσώπων, συναισθημάτων (σαν φωτογραφία)
4. με σχόλιο: ο αφηγητής εκφράζει σκέψεις και κρίσεις-απόψεις πάνω στα γεγονότα
ΙΙΙ. Η εστίαση ( πού εστιάζει ο αφηγητής )
Λέγοντας «πού εστιάζει ο αφηγητής», εννοούμε ποια είναι η σκοπιά, η οπτική γωνία που βλέπει τα πράγματα.
1. Αφήγηση χωρίς εστίαση ( ή με μηδενική εστίαση ) : ο αφηγητής δεν εστιάζει σε συγκεκριμένο πρόσωπο,
παρακολουθεί όλους τους ήρωες, ακόμα και τις σκέψεις τους. ( περίπτωση ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗ αφηγητή,
ΤΡΙΤΟΠΡΟΣΩΠΗ αφήγηση )
2. Αφήγηση με εσωτερική εστίαση : ο αφηγητής «βλέπει» μέσα από ένα πρόσωπο του έργου. Επομένως, ΔΕΝ
ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ αλλά μόνον όσων γνωρίζει το συγκεκριμένο πρόσωπο.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Στοιχεία τεχνικής

2. Αρτινού Ιωάννα 4ο
Γ/σιο Π. Φαλήρου 2
3. Αφήγηση με εξωτερική εστίαση : ο αφηγητής εστιάζει έξω από τα πρόσωπα του έργου. Βλέπουμε τα γεγονότα
αλλά αγνοούμε τις σκέψεις των ηρώων. Ο ΑΦ. ΞΕΡΕΙ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ.
IΙΙ. Ο χρόνος της αφήγησης .
Πρέπει να εντοπίζουμε :
1. Πότε, σε ποια ιστορική εποχή εξελίσσεται η υπόθεση (πχ στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)
2. Το χρόνο της ιστορίας : μας δείχνει πόσο διαρκούν τα γεγονότα που παρουσιάζονται.
( πχ η Οδύσσεια εξελίσσεται σε 40 ημέρες )
3. Τον αφηγηματικό χρόνο: πώς παρουσιάζει ο συγγραφέας το χρόνο της ιστορίας. Έχουμε:
I. Γραμμική / ευθύγραμμη αφήγηση: με τη σειρά που έγιναν
II. Αναδρομική αφήγηση: flash back, επιστροφή στο παρελθόν
III. Πρόδρομη αφήγηση / πρόληψη: αναφορά σε κάτι που θα συμβεί στο μέλλον
IV. Επιτάχυνση ή επιβράδυνση ή παράλειψη κάποιων γεγονότων
V. Αρχίζει από την αρχή της υπόθεσης
VI. Αρχίζει από κάποιο σημείο της υπόθεσης ( in medias res )
ΙV. Η γλώσσα του κειμένου .
Σχολιάζοντας τη γλώσσα ενός κειμένου, παρατηρούμε ποια από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά ισχύουν:
Α ) 1. Δημοτική γλώσσα, απλή καθομιλουμένη ή
2. Λόγια γλώσσα ή έχει λόγια στοιχεία (δείχνει μορφωμένο άτομο ή παλιά εποχή)
3. έχει ιδιωματισμούς (λέξεις που σχετίζονται με τόπο, επάγγελμα, ηλικία ...)
4. έχει λαϊκές λέξεις (λέξεις που χρησιμοποιούμε στον προφορικό λόγο)
5. έχει ξένες λέξεις (συχνά δείχνουν τη γλωσσομάθεια αυτού που τις χρησιμοποιεί)
ΠΡΟΣΟΧΗ! Πρέπει να εντοπίζουμε γιατί χρησιμοποιεί ο συγγραφέας το κάθε γλωσσικό χαρακτηριστικό:
Τι θέλει να τονίσει, σε ποια εποχή μας μεταφέρει, τι λογής άτομα είναι αυτά που μιλούν...
Β ) είναι Ομοιογενής : όταν περιέχει ένα από τα παραπάνω στοιχεία
είναι Ανομοιογενής : όταν συνδυάζει περισσότερα χαρακτηριστικά
Γ ) είναι πλούσια: Χρησιμοποιεί πολλά εκφραστικά μέσα, επίθετα, εικόνες ...
V. Το ύφος του κείμενου (επιλογή) .
απλό, λιτό, οικείο … λέξεις καθημερινές, απλή σύνταξη,
χωρίς πολλά εκφραστικά μέσα πυκνό… εκφράζονται νοήματα με οικονομία λέξεων
γλαφυρό, λογοτεχνικό… λέξεις προσεγμένες, σύνθετες
προτάσεις, πλούσιο σε σχήματα λόγου
παραστατικό, ζωντανό με παραδείγματα, διάλογο,
μεταφορές, εικόνες, ρητορικές ερωτήσεις
λυρικό… δημιουργεί συνειρμούς που κινητοποιούν το
συναίσθημα, τη συγκίνηση
επίσημο, σοβαρό, τυπικό, λόγιο δύσκολο λεξιλόγιο,
επίκληση στη λογική
δραματικό, μελαγχολικό διδακτικό, προτρεπτικό, στοχαστικό
υπερβολικό, πομπώδες, επιδεικτικό, στομφώδες ειρωνικό, καυστικό ή και χιουμοριστικό

3. Αρτινού Ιωάννα 4ο
Γ/σιο Π. Φαλήρου 3
VII. Είδη Λογοτεχνημάτων .
ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ (πεζός λόγος) ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ποιητικός λόγος)
1. Διήγημα 1. Προσωπικά
Μικρή έκταση, ένα επεισόδιο, ένας ήρωας (ή λίγοι ) Ο δημιουργός-ποιητής είναι ένα
2. Νουβέλα ορισμένο πρόσωπο
Έκταση ανάμεσα σε διήγημα και μυθιστόρημα.
Λίγοι ήρωες, ψυχολογικές εμβαθύνσεις 2. Δημοτικά
3. Μυθιστόρημα Δημιουργήθηκαν από άγνωστα πρόσωπα
Μεγάλη έκταση, πολλά γεγονότα / επεισόδια και ήρωες Διαδίδονται από στόμα σε στόμα
VII. Στοιχεία Μετρικής ( για τα ποιήματα ) .
 Στίχος : είναι μια αράδα ( σειρά ) του ποιήματος
 Στροφή : είναι η ομάδα δύο ή περισσότερων στίχων
 Μέτρο : ο ρυθμός που δημιουργείται διαβάζοντας φωναχτά ένα στίχο.
- Ιαμβικό μέτρο : ___ ΄ / ____ ΄ / τόνος στη δεύτερη συλλαβή
- Τροχαϊκό μέτρο : ΄ ___ / ΄ ___ / τόνος στην πρώτη συλλαβή
- Δακτυλικό μέτρο : ΄ ___ ___ / ΄ ___ ___ / τόνος στην πρώτη συλλαβή
- Μεσοτονικό μέτρο : ____ ΄ ___ / ____ ΄ ___ / τόνος στη μεσαία συλλαβή
- Αναπαιστικό μέτρο : ___ ___ ΄ / ___ ____ ΄ / τόνος στην τρίτη συλλαβή
Μελετώντας ένα στίχο εντοπίζουμε ακόμα :
- Τον αριθμό των συλλαβών του στίχου ( σύμφωνα με το μέτρο ) πχ δεκαπεντασύλλαβος
- Ποια είναι η τελευταία τονισμένη συλλαβή του στίχου
πχ στίχοι οξύτονοι, παροξύτονοι, προπαροξύτονοι
 Ομοιοκαταληξία ( ρίμα )
- Ζευγαρωτή : α α β β
- Πλεκτή : α β α β
- Σταυρωτή : α β β α
- Ζευγαροπλεκτή ή ζευγαροσταυρωτή (σε εξάστιχα) α α β γ β γ ή α α β γ γ β
- Μεικτή (συνδυασμός των παραπάνω)
ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΧΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ
Τότε μιλάμε για ελεύθερο στίχο

4. Αρτινού Ιωάννα 4ο
Γ/σιο Π. Φαλήρου 4
VIIΙ. Εκφραστικά Μέσα ( επιλογή ) .
1. Αλληγορία : «Ένας αητός περήφανος, ένας αητός λεβέντης» (εννοεί τους κλέφτες)
[Μύθοι Αισώπου ,παραβολές Ιησού]
2. Αντίθεση : « Φέρτε μου το ελαφρύ σπαθί και το βαρύ ντουφέκι»
3. Άστοχα ερωτήματα : «μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;
ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι.
Η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ’ αγγόνια» (έμφαση στο σωστό)
4. Βραχυλογία : «Ολημερίς στον πόλεμο» (εννοείται : βρισκόμαστε)
5. Εικόνα : οπτική, ακουστική, οσφρητική, γευστική, απτική
6. Ειρωνεία : « Ωραία τα κατάφερες! »
7. Επαναφορά ή Επανάληψη : «Μαύρος ήταν, μαύρα φορεί, μαύρο το άλογό του» ή « πίσω-πίσω »
8. Ευφημισμός : λέξεις με καλή σημασία αντί για λέξεις με κακή π.χ. Εύξεινος Πόντος , Ειρηνικός Ωκεανός
9. Κλιμακωτό : « Την κυρίευσε θλίψη, πόνος, οδύνη!» ( κλιμάκωση ≠ αποκλιμάκωση )
10. Κύκλος : « Μοναχή το δρόμο επήρες, εξανάρθες μοναχή »
11. Λιτότητα : « Δεν έχει άδικο » αντί για « Έχει δίκιο »
12. Μεταφορά : « Ράγισε η καρδιά του»
13. Μετωνυμία : «διαβάζει Όμηρο»
14. Παρήχηση : «Το τραγούδι του τράγου με φωνή φονική»
15. Παρομοίωση : «Δεν εκελάηδε σαν πουλί , μηδέ σαν χελιδόνι»
16. Προσωποποίηση : « Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε »
17. Πρωθύστερο : «Χτενίστηκε, ελούστηκε και στο σεργιάνι βγήκε»
18. Σχήμα ασύνδετο : λέξεις που χωρίζονται μόνο με κόμμα : « Νέοι, γέροι, παιδιά »
19. Σχήμα πολυσύνδετο : λέξεις ή προτάσεις συνδέονται με το "και". «και τ’ άσπρα και τα κίτρινα και τα …»
20. Συνεκδοχή : Κλαδιά (αντί για δέντρα) δηλαδή ένα αντί για πολλά , το μέρος αντί για το όλο .
21. Υπερβολή : «Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες γιοφύρι-ν-εθεμέλιωναν »
εκτός από την Εικόνα τα υπόλοιπα αποτελούν Σχήματα λόγου )