1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ( Ποιος , τι αφηγείται; )
Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ
Ο συγγραφέας είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον αφηγητή και μόνο στην
περίπτωση της αυτοβιογραφίας ή των απομνημονευμάτων , ο συγγραφέας
ταυτίζεται με τον αφηγητή.
Σε κάθε ανάγνωση υπάρχουν τρεις συντελεστές :
 ο συγγραφέας που υπάρχει έξω από το κείμενο
 ο αφηγητής που λειτουργεί μέσα στο κείμενο (πομπός)
 ο αναγνώστης που είναι ο αποδέκτης της αφήγησης
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ(G.GENETTE)
 ομοδιηγητικός αφηγητής που είναι ένα από τα πρόσωπα της αφήγησης και
συμμετέχει ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός) ή ως απλός παρατηρητής. Η
χρήση πρωτοπρόσωπης αφήγησης δεν σημαίνει πάντα ομοδιηγητικό
αφηγητή.
 Ετεροδιηγητικός αφηγητής όταν δε συμμετέχει στην ιστορία και την ιστορία
αφηγειται σε τρίτο πρόσωπο ένα ξένο πρόσωπο.
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
 Ομοδιηγητική αφήγηση
 Ετεροδιηγητική αφήγηση
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΊΠΕΔΑ (G.GENETTE)
 Εξωδιηγητικό επίπεδο που είναι η αφήγηση εξωτερικών γεγονότων
(πρόλογοι π.χ επίκληση Μούσας στην Οδύσσεια )
 Ενδοδιηγητικό επίπεδο που είναι η αφήγηση γεγονότων που ανήκουν στην
κύρια αφήγηση (π.χ οι περιπέτειες του Οδυσσέα από την Καλυψώ ως την
Ιθάκη)
 Μεταδιηγητικό επίπεδο που είναι η δευτερεύουσα αφήγηση που
εγκιβωτίζεται στην κύρια αφήγηση ( τα γεγονότα που αφηγείται ο Οδυσσέας
στους Φαίακες )
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΊΠΕΔΑ

2.  Εξωδιηγητικός είναι ο αφηγητής α΄βαθμού που αφηγείται την ιστορία αφού
αυτή έχει πια αυτή συντελεστεί.
 Ενδοδιηγητικός είναι ο αφηγητής β΄βαθμού που είναι ένα από τα πρόσωπα
της ιστορίας.
 Μεταδιηγητικός είναι ο αφηγητής που βρίσκεται μέσα στην δευτερευουσα
ιστορία και αφηγείται μια άλλη ιστορία.
Προκύπτουν έτσι οι ακόλουθοι τύποι αφηγητή:
 Εξωδιηγητικός-ετεροδιηγητικός είναι ο αφηγητής α΄βαθμού που
αφηγείται σε γ΄πρόσωπο μια ιστορία στην οποία δε συμμετέχει.(π.χ ο
Ομηρος στην Ιλιάδα)
 Εξωδιηγητικός-ομοδιηγητικός είναι ο αφηγητής α΄βαθμού που
αφηγείται την προσωπική του ιστορία (π.χ ο Γιωργής στο Αμάρτημα της
μητρός και ο Κοζάκογλου στην ιστορία ενός αιχμαλώτου)
 Ενδοδιηγητικός-ετεροδιηγητικός είναι ο αφηγητής β΄βαθμού που
ανήκει στην κύρια ιστορία αλλα αφηγείται μια δευτερεύουσα ιστορία
στην οποία δε συμμετέχει.
 Ενδοδιηγητικός-ομοδιηγητικός είναι ο αφηγητής β΄βαθμού που
ανήκει στην κύρια ιστορία και αφηγείται την προσωπική του ιστορία
(π.χ η μητέρα του Γιωργή στο Αμάρτημα της μητρός)
ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ / ΕΣΤΙΑΣΗ
Είναι η σκοπιά μέσα από την βλέπει τα δρώμενα ο αφηγητής και η
απόσταση που παίρνει από τα πρόσωπα και τα πράγματα .
 Εσωτερική είναι όταν την ιστορία αφηγειται ο βασικός ήρωας ή ένα
δευτερεύον πρόσωπο (αφηγειται όσα υποπίπτουν στην αντίληψη
του)
 Εξωτερική όταν ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση (γ
πρόσωπο)
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ



Αφηγητής - παντογνώστης ο οποίος γνωρίζει τα πάντα
(γ΄πρόσωπο)
Αφηγητής - παρατηρητής είναι ένα από τα πρόσωπα της
ιστορίας που συμμετέχει στη δράση (α΄πρόσωπο)
Αφηγητής- πρωταγωνιστής ο οποίος αφηγείται τη δική του
ιστορία (α΄πρόσωπο)
Ή


Δραματοποιημένος που είναι ένα από τα πρόσωπα της
ιστορίας με εσωτερική οπτική γωνία και πρωτοπρόσωπη
αφήγηση και περιορισμένη εμπειρία.
Αμέτοχος που βρίσκεται έξω από την υπόθεση με εξωτερική
οπτική γωνία, παντογνώστης και τριτοπρόσωπη αφήγηση

3. ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ


Προνομιακός με βαθιά γνώση των γεγονότων
Περιορισμένος με περιορισμένη γνώση
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΗ(G.GENETTE)



Αφήγηση με μηδενική εστίαση είναι όταν ο αφηγητής γνωρίζει
περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας και επομένως δεν εστιάζει
σε κάτι συγκεκριμένο (παντογνώστης με τριτοπρόσωπη αφήγηση)
Αφήγηση με εσωτερική εστίαση είναι όταν ο αφηγητής γνωρίζει όσα
και τα πρόσωπα της ιστορίας και επομένως ξέρει όσα υποπίπτουν στην
αντίληψη του (τριτοπρόσωπη αφήγηση ή πρωτοπρόσωπη)
Αφήγηση με εξωτερική εστίαση είναι όταν ο αφηγητής γνωρίζει
λιγότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας και επομένως δεν ξέρουμε τις
σκέψεις του. (π.χ ταινίες τρόμου)
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΟ /ΥΛΙΚΟ




Μύθος : η ιστορία , η υπόθεση , η οποία αντλείται από
προσωπικά βιώματα ή από την ιστορική πραγματικότητα και
μετατρέπεται σε μυθοπλαστικό υλικό.
Μορφή: η γλώσσα , οι εκφραστικοί τρόποι και μέσα.
Δομή : η οργάνωση των μερών , η οπτική γωνία
Πλοκή : η εσωτερική εξέλιξη του μύθου , η κλιμάκωση , η
κορύφωση , η λύση.
ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
Ανάλογα με τη σπουδαιότητα τους στην πλοκή : κύριοι και δευτερεύοντες
Ανάλογα με τα γνωρίσματα τους : επίπεδοι (απλοί) ή σφαιρικοί (πολύπλοκοι)
Ανάλογα με την εξέλιξη τους : στατικοί (σταθεροί) ή δυναμικοί (μεταβλητοί)
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ( Πώς παρουσιάζεται η ιστορία; )

Αφήγηση είναι η έκθεση των γεγονότων , η οποία διακρίνεται σε
διήγηση (τριτοπρόσωπη με παντογνώστη), σε μίμηση (τριτοπρόσωπη
αφήγηση ή πρωτοπρόσωπη με αφηγητή που συμμετέχει ) και σε μεικτό
(συνδυασμός διήγησης μίμησης )

4. 




Διάλογος είναι εκεί όπου τα πρόσωπα συνομιλούν σε ευθύ λόγο και σε
α΄πρόσωπο
Περιγραφή είναι η αναπαράσταση προσώπων ,τόπων , αντικειμένων
Σχόλιο είναι η παρεμβολή σκέψεων , σχολίων.
Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος είναι η αφήγηση σε γ΄πρόσωπο και σε
ιστορικό χρόνο σκέψεων και συναισθημάτων μη εξωτερικευμένων ενός
προσώπου.
Εσωτερικός μονόλογος είναι η απόδοση σκέψεων και συναισθημάτων
και συνειρμών σε α΄πρόσωπο και σε ενεστώτα.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
ΕΞΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
 Ο χρόνος του πομπού (πότε ζει ο συγγραφέας)
 Ο χρόνος του αφηγητή (πότε διαδραματίζονται τα γεγονότα )
 Ο χρόνος του δέκτη (πότε ζει ο αναγνώστης )
ΕΣΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
 Ο χρόνος της ιστορίας που είναι ο φυσικός χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η
ιστορία
 Ο χρόνος της αφήγησης που οριοθετείται από την αρχή ως το τέλος της
αφήγησης και δεν συμπίπτει γενικά με το χρόνο της ιστορίας . Η φυσική σειρά
των γεγονότων παραβιάζεται με τις ακόλουθες τεχνικές :
ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ
 Αναδρομές ή αναλήψεις με τις οποίες διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά
για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος
 Πρόδρομες ή προλήψεις με τις οποίες γίνεται αναφορά σε ένα μελλοντικό
σημείο
Οι παραπάνω τεχνικές ονομάζονται και αναχρονίες
 In media res με την οποία η ιστορία δεν ξετυλίγεται από την αρχή , αλλά
από το κρισιμότερο σημείο.
 Εγκιβωτισμός που είναι μια αφήγηση μέσα στην αφήγηση
 Παρέκβαση που είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής ροής των
γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την
υπόθεση.
 Προϊδεασμός ή προσήμανση με την οποία προετοιμάζεται ψυχολογικά ο
αναγνώστης για το τι θα ακολουθήσει .
 Προοικονομία με την οποία δημιουργούνται οι κατάλληλες
προϋποθέσεις , ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι φυσική .
ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να έχει τις ακόλουθες σχέσεις με το χρόνο της
ιστορίας με κριτήριο τη διάρκεια:

5. α. Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας ,
όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει το χρόνο και παρουσιάζει συνοπτικά γεγονότα
που έχουν μεγάλη διάρκεια .
β. Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της
ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει το χρόνο και παρουσιάζει αναλυτικά
γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια .
γ. Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι ίσος με το χρόνο της ιστορίας.
Οι τεχνικές με τις οποίες συντομεύεται ο χρόνος είναι :
 Επιτάχυνση που είναι η σύντομη παρουσίαση γεγονότων με μεγάλη
διάρκεια
 Παράλειψη που είναι η μη αναφορά κάποιων γεγονότων
 Περίληψη που είναι η συνοπτική παρουσίαση ενδιάμεσων γεγονότων
 Έλλειψη ή αφηγηματικό κενό όταν παραλείπονται κάποια γεγονότα που
εννοούνται εύκολα
Οι τεχνικές με τις οποίες διευρύνεται ο χρόνος είναι :
 επιβράδυνση που είναι η εκτεταμένη παρουσίαση γεγονότων με μικρή
διάρκεια
ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΥΧΝΌΤΗΤΑ
Είναι οι επαναλήψεις γεγονότων , φράσεων ή ενός θέματος (μοτίβο-leitmotiv) , με τις
κλιμακώνεται η δράση.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΝΙΑ : ομάδα συγγραφέων που έχουν περίπου την ίδια ηλικία , κοινά
θέματα ,
κοινά μορφικά χαρακτηριστικά και οράματα.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: το χρονικό διάστημα στο οποίο εντάσσεται η
λογοτεχνική παραγωγή
και καθορίζεται από ιστορικά ή πολιτικά κριτήρια π.χ άλωση Κων/πολης
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ : το «προϊόν» μιας επαναστατικής ομάδας λογοτεχνών
που εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο π.χ υπερρεαλισμός .
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΡΕΥΜΑ : η νέα τάση των λογοτεχνών που δε φέρνει την
επανάσταση έχει όμως το
ανανεωτικό στοιχείο π.χ ρεαλισμός
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ : ομάδα συγγραφέων που έχουν επικεφαλής μια εξέχουσα
λογοτεχνική προσωπικότητα π.χ Επτανησιακή- Σολωμός
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΙΔΗ

6. ΔΙΗΓΗΜΑ :έχει μικρή έκταση και ολοκληρωμένη υπόθεση. Σύντομο ,λιτό, πυκνό . Το
θέμα του περιστρέφεται γύρω από ένα βασικό γεγονός . Τοποθετείται σε
συγκεκριμένο τόπο και έχει αληθοφανή διήγηση. Χρησιμοποιείται η διήγηση, η
περιγραφή και διάλογος..
ΝΟΥΒΕΛΑ : μεγαλύτερο από διήγημα και μικρότερο από μυθιστόρημα . Εξιστορεί
γεγονότα σύγχρονης πραγματικότητας.
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ : είναι το πιο εκτεταμένο. Εκτείνεται σε πολλά επεισόδια και η
πλοκή σε διάφορα χρονικά και τοπικά επίπεδα .Υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες .