1. Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 1
ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ: ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ –ΕΙΔΗ – ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ
ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΠΕΙΘΩ ΓΛΩΣΣΑ –ΥΦΟΣ
Γραμματειακό είδος πεζού λόγου
με μικρή, ως μέση έκταση
Προσπαθεί να πληροφορήσει, να
ενημερώσει τον αναγνώστη
Ακολουθεί τις εντολές της
λογιότερης γραμματικής, αυτής
που χαρακτηρίζει τον επιστημο-
νικό ή στοχαστικό λόγο
Ευπρόσιτο στο πλατύ κοινό
Αποφεύγει το διδακτικό
χαρακτήρα, τον επηρεασμό του
αναγνώστη
Ο Δοκιμιογράφος εκφράζει
σκέψεις, συναισθήματα ως προς
ένα θέμα, άλλοτε περιδιαβαίνει
ελεύθερα στον κόσμο των ιδεών
Στόχος του είναι: να ερμηνεύσει
ένα φαινόμενο, εκφράζοντας
προσωπικές κρίσεις, να
προβληματίσει.
Χρησιμοποιεί μόρια και εκφρά-
σεις που δηλώνουν τη στάση
του δημοσιογράφου, το ποσοστό
της αλήθειας, την οπτική του
γωνία.
Η θεματολογία του αντλείται από
την κοινωνική, πολιτική ζωή,
την επιστήμη, την ηθική, την
αισθητική.
Ο δοκιμιογράφος δεν εξαντλεί το
θέμα, δε δίνει έτοιμες λύσεις,
αλά πειραματισμούς (δοκιμές).
Εξάλλου τίποτα δεν είναι
οριστικό και τετελεσμένο, αφού
όλα μπορούν να αλλάξουν.
Στο δοκίμιο εντοπίζουμε
τεχνικές ομαλής, φυσικής
μετάβασης, συνοχής
Σκοπός του δοκιμιογράφου είναι
να πληροφορήσει, να
ενημερώσει, να μεταδώσει
γνώσεις, να τέρψει, να
διασκεδάσει
Ξεφεύγει από τον καθημερινό
προφορικό λόγο. Έχει συχνά
αφηρημένο λεξιλόγιο, επιγραμ-
ματική και αποφθεγματική δια-
τύπωση
Ως προς τη δομή αποτελείται
από:
α) πρόλογο
β) κύριο θέμα και
γ) επίλογο
Χρήση υποτακτικού λόγου
Το ύφος είναι σοβαρό αντικει-
μενικό όταν θέλει να ενημε-
ρώσει να πληροφορήσει. Χιουμο-
ριστικό, προσωπικό, ειρωνικό
όταν θέλει να ψυχαγωγήσει, να
διασκεδάσει. Φιλοσοφικό, εξεζη-
τημένο όταν θέλει να περάσει
γνώσεις.
2. Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 2
ΕΙΔΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ή
ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΙΘΟΥΣ
ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΌ ή
ΔΟΚΙΜΙΟ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ
Σκοπιά
Απρόσωπος λόγος, αντικειμε-
νική θεώρηση, κυριαρχεί το γ’
πρόσωπο
Προσωπικός λόγος, υποκειμε-
νική θεώρηση, κυριαρχεί το α’
πρόσωπο
Τρόπος πειθούς Κάνει επίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημα
Περιεχόμενο Έχει συγκεκριμένο θέμα Δεν έχει συγκεκριμένο θέμα
Σκοπός
Προσπαθεί να πείσει, να
πληροφορήσει, να ενημερώσει
Προσπαθεί να ευχαριστήσει, να
τέρψει
Γλώσσα
Κάνει κυριολεκτική χρήση της
γλώσσας
Κάνει μεταφορική χρήση της
γλώσσας
Δομή Έχει καλή, συχνά σφιχτή δομή Δεν έχει καλή και σαφή δομή
Ύφος Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο
Λογοτεχνικό, οικείο, άμεσο
προσωπικό.
ΑΡΘΡΟ -ΔΟΚΙΜΙΟ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΘΡΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Πομπός
Γράφεται από δημοσιογράφο,
επιστήμονα, συγγραφέα, πολιτι-
κό, επιστήμονα…
Γράφεται από πρόσωπο των
γραμμάτων, τεχνών, επιστημών
Περιεχόμενο Έχει ποικίλη θεματογραφία
Έχει ποικίλη θεματογραφία. Δεν
έχει επικαιρικό χαρακτήρα
Σχέση του με άλλα γραμματεια-
κά είδη
Απέχει από τη λογοτεχνία
Κινείται ανάμεσα στην επιστή-
μη, φιλοσοφία, λογοτεχνία
Έκταση Πιο σύντομο από το δοκίμιο Μεγαλύτερο από το άρθρο
Οπτική
Κυριαρχεί έντονος προβληματι-
σμός και κοινωνικός χαρακτήρας
Ισχύει το ίδιο
Ύφος Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο
Σοβαρό, επίσημο, λογοτεχνικό,
προσωπικό, απρόσωπο
Σκοπός
Να ενημερώσει, να πληροφορή-
σει
Να πληροφορήσει, να ψυχαγωγή-
να τέρψει.
3. Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 3
ΔΟΚΙΜΙΟ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
(μελ έτη, διατριβή, π ραγμ ατε ία,
μ ονογραφ ία)
Περιεχόμενο Ποικίλη θεματογραφία Ποικίλη θεματογραφία
Κοινό
Απευθύνεται σε όλους
Δεν εμβαθύνει στο θέμα
Απευθύνεται σε εξειδικευμένο
κοινό.
Το εξαντλεί.
Σκοπός
Σκοπός του να πληροφορήσει, να
τέρψει
Σκοπός του η καλλιέργεια, η
γνώση, η μάθηση
Γλώσσα
Καθημερινό λεξιλόγιο.
Λογική και ποιητική χρήση της
γλώσσας
Ειδικό επιστημονικό.
Κυριολεκτική χρήση της
γλώσσας, σαφήνεια και ακρίβεια
Ύφος Το ύφος ποικίλει Ψυχρό, ουδέτερο
Τρόπος πειθούς
Επίκληση στη λογική και στο
συναίσθημα
Επίκληση στη λογική
Έκταση Μικρή έκταση Μεγαλύτερη έκταση
Οπτική
Κυριαρχεί ο προσωπικός και
αντικειμενικός τόνος
Μόνο ο αντικειμενικός
Θέμα
Ασχολείται με συγκεκριμένο
θέμα, αλλά και κάνει ελεύθερη
περιδιάβαση στον κόσμο των
ιδεών
Ασχολείται με συγκεκριμένο
θέμα
ΔΟΚΙΜΙΟ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Θέμα Θεματολόγιο ευρέως φάσματος
Συγκλίνει με το δοκίμιο στη
θεματολογία
Οπτική
Δεν έχει επικαιρικό χαρακτήρα,
όταν τύχει να το κάνει,
ανάγεται στο μόνιμο και γενικό.
Διαθέτει επικαιρικό χαρακτήρα
Σχέση του με άλλο γραμματεια-
κό είδος
Κινείται ως γραμματειακό είδος
ανάμεσα στην επιστήμη ή φιλο-
σοφία και στη λογοτεχνία
Απέχει από τη λογοτενία και
κινείται στο χώρο της ερμηνευ-
τικής δημοσιογραφίας ή της
επιστήμης
Γλώσσα
Επικρατεί η αναφορική ή ποιη-
τική λειτουργία της γλώσσας
Επικρατεί η αναφορική λειτουρ-
γία της γλώσσας
Οπτική
Κυριαρχεί ο αντικειμενικός ή
προσωπικός τόνος
Απουσιάζει, συνήθως, ο προσω-
πικός και οικείος τόνος
Έκταση
Η έκτασή του είναι μικρή ως
μέση
Συνήθως είναι συντομότερο από
ένα δοκίμιο, ιδιαίτερα το άρθρο
που δημοσιεύεται σε μια
εφημερίδα.
Σκοπός
Κυριαρχεί έντονος προβληματι-
σμός, κοινωνικός χαρακτήρας
Κυριαρχεί έντονος προβληματι-
σμός, κοινωνικός χαρακτήρας.
4. Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 4
ΑΡΘΡΟ -ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ
ΚΡΙΤΗΡΙΑ
ΑΡΘΡΟ
δημοσιογραφικό κείμενο
ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ
δημοσιογραφικό κείμενο
Θέμα Πραγματεύεται διάφορα θέματα Πραγματεύεται διάφορα θέματα
Οπτική
Αφορμάται από την επικαιρό-
τητα και μένει στην επικαιρό-
τητα
Αφορμάται από την επικαιρό-
τητα, δεν μένει σε αυτή και
περνάει διαχρονικές αξίες
Πομπός
Γράφεται από δημοσιογράφους
και επιστήμονες, συγγραφείς,
πολιτικούς, καλλιτέχνες κ.ά. για
να εκφράσουν τις απόψεις τους
πάνω σε ποικίλα θέματα που
άπτονται της επικαιρότητας
Γράφεται από πρόσωπο με
ειδικές γνώσεις πάνω στο
συγκεκριμένο θέμα.
Γλώσσα
Κυριολεκτική χρήση της
γλώσσας
Κυριολεκτική χρήση της
γλώσσας
Ύφος Σοβαρό και επίσημο Σοβαρό και επίσημο
Σκοπός
Να ενημερώσει, να
πληροφορήσει
Να πληροφορήσει
