Γ1. Να γράψετε για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή από ένα συνώνυμο: συμφορές, ευημερία, δικαίωμα, αντίπαλοι.

1. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Διακρίνονται σε:
Ι. α) ονοματικές, β) επιρρηματικές
ΙΙ. α) προσδιοριστικές, β) παραθετικές
Αναφορικές ονοματικέςπροτάσεις
Εισάγονται: με αναφορικές αντωνυμίες (που, ο οποίος, όποιος, όσος, που, ό,τι, οτιδήποτε).
Προσδιορίζουν: έναν ονοματικό όρο μιας άλλης πρότασης.
Χρησιμεύουν: υποκείμενο, κατηγορούμενο, αντικείμενο, επιθετικός προσδιορισμός,
ετερόπτωτος προσδιορισμός
π.χ. Πάρε ό,τι θέλεις.
Αναφορικές επιρρηματικέςπροτάσεις
Εισάγονται: με αναφορικά επιρρήματα (όσο, όπου, οπουδήποτε, όπως, καθώς, σαν)
Προσδιορίζουν: ένα επίρρημα ή ένα επιρρηματικό προσδιορισμό μιας πρότασης (αν
παραλείπεται ο επιρρηματικός προσδιορισμός, τότε η αναφορική πρόταση φαίνεται ότι
προσδιορίζει το ρήμα).
Χρησιμεύουν: επιρρηματικός προσδιορισμός. Δηλώνουν:
 Τόπο π.χ. Πήγαινε όπου θέλεις.
 Χρόνο π.χ. Γύρισε όποια ώρα θέλεις.
 Τρόπο π.χ. Τα βόλεψα όπως μπόρεσα.
 Ποσό π.χ. Δεν εισέπραξα όσα ξόδεψα.
 Συμφωνία π.χ. Θα πληρώσω μόνο όπως είπαμε.
 Παρομοίωση π.χ. Ήρθες χωρίς βιβλίο, όπως ο στρατιώτης στον πόλεμο χωρίς όπλο.
 Αιτία (αναφορικές αιτιολογικές) π.χ. Αγαπώ τους φίλους που μου φέρνουν δώρα.
 Σκοπό (αναφορικές τελικές) π.χ. Όταν γεράσουμε χρειαζόμαστε κάποιον που να μας
φροντίζει.
 Αποτέλεσμα (αναφορικές συμπερασματικές) π.χ. Χάρηκε τόσο που πήδηξε μέχρι τον
ουρανό.
 Προϋπόθεση (αναφορικές υποθετικές) π.χ. Όποιος πεινάει, καρβέλια
ονειρεύεται.
 Εναντίωση ή παραχώρηση (αναφορικές παραχωρητικές) π.χ. Ό,τι και αν πω, τα
λόγια μου χαλάω.
 Αναφορικές προσδιοριστικέςπροτάσεις
 Αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα της πρότασης που προσδιορίζουν και δεν μπορούν
να παραλειφθούν.
 π.χ. Πέταξαν τα φρούτα που είχαν σαπίσει (= είχαν σαπίσει όλα τα φρούτα και τα

2. πέταξαν).
 Αναφορικές παραθετικέςπροτάσεις
 Παρέχουν δευτερεύουσες πληροφορίες και μπορούν εύκολα να παραλειφθούν.
Χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζουν.
 π.χ. Πέταξαν τα φρούτα, που είχαν σαπίσει (= είχαν σαπίσει μερικά και μόνο αυτά
πέταξαν).
ΑΣΚΗΣΗ
Να διακρίνετε τις δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις σε προσδιοριστικές (αποτελούν
αναγκαίο προσδιορισμό στον όρο που προσδιορίζουν και δεν χωρίζονται με κόμμα) και σε
προσθετικές (δεν αποτελούν απαραίτητα συμπλήρωμα στον όρο που προσδιορίζουν και
χωρίζονται με κόμμα).
1. Το δεύτερο που σημαίνει το κήρυγμα του Καλαβρύτων, το οποίο αυτή τη φορά έγινε στο
δικαστήριο, όχι από άμβωνος, είναι ότι ο Θεός, ο πανάγαθος και πάγκαλος Θεός, είναι
ικανός να σιχαίνεται.
2. Κατάφερε να προσφέρει πολλά· τόσο πολλά που σίγουρα κάλυψαν την επένδυση που
έκανε το βρετανικό κράτος για τη σωτηρία εκείνου του άσημου φοιτητή τη δεκαετία του
’60.
3. Από τους χιλιάδες ή τα εκατομμύρια που επιβιώνουν και μορφώνονται χάρη στις δομές
του κοινωνικού κράτους, ελάχιστοι θα προσφέρουν όσα ο τεθνεώς αστροφυσικός·
4. Ο Στίβεν Χόκινγκ που "ταξιδεύει" από χθες στα αστέρια που τόσο αγάπησε και μελέτησε,
δεν ήταν μόνο μια επιστημονική ιδιοφυϊα, που με τις ανακαλύψεις του άλλαξε την αντίληψη
μας για τον κόσμο.
5. Ταυτόχρονα, μιας και το θέμα του σόου ήταν «The Fabric of Politics», εμφανίστηκαν επί
σκηνής άντρες μοντέλα και περπάτησαν, κρατώντας στα χέρια τους πανό, στα οποία ήταν
σημειωμένα διάφορα πολιτικά μηνύματα.
6. Στο πλαίσιο της εκθεσιακής δράσης του Μουσείου της Ακρόπολης «Θησαυροί από το
Μουσείο της Σαγκάης», από την Πέμπτη 22 Μαρτίου έως και την Κυριακή 25 Μαρτίου
2018, τις ώρες 10 π.μ. έως 12 το μεσημέρι και 1 μ.μ. έως 3 μ.μ., οι επισκέπτες θα έχουν την
ευκαιρία να παρακολουθήσουν δύο Κινέζους καλλιτέχνες από το Μουσείο της Σαγκάης, οι
οποίοι θα ζωγραφίζουν έργα με την παραδοσιακή κινεζική τεχνική και θα γράφουν με την
περίφημη κινεζική καλλιγραφία. Για την είσοδο των επισκεπτών στο χώρο δεν απαιτείται
εισιτήριο.
7. Μπορεί κάποιοι να βρίσκουν απολύτως ασύμβατες τις έννοιες της επιστήμης και της
τέχνης και όμως η αλήθεια είναι ότι τα «μυστήρια» του σύμπαντος και της ζωής που
εξιχνιάζουν οι επιστήμονες, αλλά και οι ίδιοι ως πρότυπα, γοητεύουν τόσο ώστε να
καταργούν αυτό το στερεότυπο. Και ο σπουδαίος Στίβεν Χόκινγκ κατόρθωσε να διαρρήξει
και αυτό το όριο, να συναρπάσει δημιουργούς της σύγχρονης τέχνης. Ακόμα και αν κάποιοι

3. οδηγήθηκαν σε αποτελέσματα που απώθησαν, εκνεύρισαν, κατακρίθηκαν.
8. Υπενθυμίζουμε ότι η Μύρτις ήταν ένα κορίτσι του 5ου αιώνα π.Χ., θύμα του λοιμού των
Αθηνών, του οποίου το πρόσωπο αναπλάστηκε στο επιστημονικό πρόγραμμα «Μύρτις:
πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν», που ανέλαβε το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
9. Εχει μάλλον φθάσει η ώρα να πάει ο καθένας εκεί όπου πραγματικά ανήκει, όπου και αν
είναι αυτό.
10. Οι σύμμαχοί μας, οι οποίοι είχαν αντίστοιχα περιστατικά με δικούς τους πολίτες, πρέπει
να πάρουν θέση.
11. Ως αντίδοτο προτείνουν την επάνοδο στην κουλτούρα του συμβιβασμού και της
συνεργασίας, τον σεβασμό στις άγραφες δημοκρατικές νόρμες, που προστάτευσαν τη χώρα
στο παρελθόν, αλλά και την επέκτασή τους στο σύνολο της κοινωνίας, χωρίς φυλετικούς
αποκλεισμούς. Αυτή η πρόκληση, όμως, δεν αφορά μόνο την Αμερική. Τα διδάγματα από τη
διεθνή εμπειρία για τις πιέσεις που δέχεται η δημοκρατία στις μέρες μας και την εγρήγορση
που απαιτείται για την προστασία της πρέπει να ενστερνισθούμε όλοι μας.
ΥΦΟΣ
Είναι αυτονόητο πως η ίδια σκέψη μπορεί να διατυπωθεί από διαφορετικούς αν- θρώπους
ή απ’ τον ίδιο άνθρωπο με ποικίλους τρόπους. Ο ιδιαίτερος λοιπόν τρόπος με τον οποίο
χρησιμοποιείται η γλώσσα ονομάζεται ύφος. Ο τρόπος αυτός προκύπτει μέσα από ένα
σύνολο γλωσσικών και εκφραστικών επιλογών που αφορούν το είδος και τη λειτουργία
των λέξεων, τη δομή και τη σύνδεση των προτάσεων, το σχήματα λόγου και τα σημεία
στίξης κτλ. Οι παράμετροι που καθορίζουν το ύφος είναι:
- η επιδίωξη του πομπού (π.χ. η χρήση στομφώδους λόγου μπορεί σε ορισμένες
περιπτώσεις να οφείλεται σε προσπάθεια εντυπωσιασμού).
- το είδος του λόγου (π.χ. ο επιστημονικός λόγος επιτάσσει τη χρήση ειδικού λεξιλογίου
και σύνθετου ύφους, ενώ ο δοκιμιακός λόγος επιτρέπει τη χρήση και της ποιητικής
λειτουργίας της γλώσσας).
- το θέμα που αναπτύσσεται (π.χ. θέματα που από τη φύση τους είναι σύνθετα δεν
μπορούν να αναπτυχθούν με την ίδια ευκολία όσο απλά αναπτύσσονται ζητήματα που δεν
έχουν σύνθετο χαρακτήρα).
- το μέσο μετάδοσης των ιδεών (π.χ. σε ένα επιστημονικό περιοδικό ο λόγος είναι πιο
επεξεργασμένος και σύνθετος απ’ ό,τι σε ένα περιοδικό ποικίλης ύλης).
- το επίπεδο του κοινού (π.χ. ο ίδιος ο πομπός θα διατυπώσει τις ίδιες ιδέες σε
διαφορετικό υφολογικό επίπεδο και χρησιμοποιώντας διαφορετική γλωσσική ποικιλία, αν
απευθύνεται σε κοινό πανεπιστημιακής ή στοιχειώδους εκπαίδευσης).
- ο χώρος της επικοινωνίας (π.χ. τα ίδια πρόσωπα θα χρησιμοποιήσουν διαφορετικό ύφος
λόγου, αν ο διάλογος τους διεξάγεται στο γήπεδο ή στη σχολική αίθουσα).

4. Για να χαρακτηρίσουμε το ύφος ενός κειμένου επισημαίνουμε:
το λεξιλόγιο: α) την αναφορική ή ποιητική λειτουργία της γλώσσας, β) την ακρίβεια,
σαφήνεια, πρωτοτυπία, γ) το επιστημονικό, λόγιο, πλούσιο, ιδιωματικό, εξεζητημένο
λεξιλόγιο, δ) τη χρήση ασυνήθιστων / σπάνιων λέξεων, ε) τον απλό, καθημερινό, λιτό
λόγο
τη σύνταξη: α) την παρατακτική ή υποτακτική, τη διαδοχική υπόταξη, β) το
μακροπερίοδο ή βραχυπερίοδο λόγο, γ) την απόκλιση από τη συνηθισμένη μορφή
σύνταξης, δ) το ασύνδετο ή πολυσύνδετο σχήμα, ε) τη χρήση ρήματος
τα εκφραστικά μέσα: α) την απουσία ή την υπέρμετρη χρήση σχημάτων λόγου, β)
τις εικόνες
Αρετές του ύφους είναι: α) η σαφήνεια, β) η κυριολεξία, γ) η ακρίβεια, δ) η φυσικότητα,
ε) η ευγένεια, στ) η ευπρέπεια, ζ) η ποικιλία, η) η λιτότητα, θ) η αρμονία ( = η κατάλληλη
εκλογή λέξεων ή φράσεων).
Σφάλματα – ελαττώματα του ύφους είναι: α) βαρβαρισμός (παράβαση γραμματικών
κανόνων), β) σολοικισμός (παράβαση συντακτικών κανόνων), γ) νεολογισμός
(εκτεταμένη χρήση νέων, ξένων ή και ανύπαρκτων λέξεων), δ) ιδιωματισμός (ειδική
χρήση λέξεων ή φράσεων χαρακτηριστικών μιας γλώσσας ή διαλέκτου), ε) αναχρονισμός
(απόδοση συνηθειών και ιδεών σε ανθρώπους μιας εποχής, κατά την οποία οι συνήθειες
και οι ιδέες αυτές ήταν άγνωστες π.χ. ο ιπποτισμός των αρχαίων Ελλήνων ενώ είναι ιδέα
του Μεσαίωνα), στ) ανάμειξη δημοτικής γλώσσας – καθαρεύουσας.
Κατηγορίες ύφους (ως προς την ένταση και τον τονισμό του περιεχομένου):
1. απλό (χωρίς λογοτεχνικά στολίδια) – λιτό
2. μέσο ή γλαφυρό ή κομψό (ανάμεσα στο απλό και στο υψηλό, πλούτος και ποικιλία
καλολογικών στοιχείων και εκφραστικών μέσων)
3. υψηλό ή αδρό (μεγαλείο, σφοδρότητα, μεγαλοπρέπεια, υψηλές ιδέες)
4. μεικτό (συνδυασμός των προηγούμενων κατηγοριών)
Γενικότεροι χαρακτηρισμοί για το ύφος:
1. διδακτικό 2. πυκνό
3. περιγραφικό 4. αφηγηματικό
5. αναλυτικό 6. λιτό (ως προς τα εκφραστικά μέσα)
7. απλό (ως προς τα νοήματα) 8. άμεσο, οικείο
9. παραστατικό 10. πομπώδες, στομφώδες
11. σύνθετο 12. ακαδημαϊκό
13. λόγιο ή με λαϊκές λέξεις 14. σοβαρό
15. γλαφυρό 16. λυρικό (συναίσθημα, εικόνες)
17. επικό (ηρωικό στοιχείο) 18. επιστημονικό
19. αλληγορικό 20. ειρωνικό, καυστικό, δηκτικό
21. ρεαλιστικό, φυσικό
1. Ποια στοιχεία του αποσπάσματος καθιστούν το ύφος σύνθετο;
Το μόνο όμως που πετυχαίνουν οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι επικαλούνται τις αναμονές
του κοινού, προκειμένου να δικαιολογήσουν αυτή την πολιτική της δημαγωγικής

5. υπεραπλούστευσης (εντελώς αντίθετη με τη δημοκρατική πρόθεση της πληροφόρησης ή
της εκπαίδευσης μέσω της ψυχαγωγίας), δεν είναι παρά να προβάλουν επάνω στο κοινό
τις δικές τους τάσεις και το δικό τους τρόπο θέασης των πραγμάτων, κυρίως όταν ο
φόβος μήπως προκαλέσουν πλήξη τους εξωθεί να παραχωρούν το προβάδισμα στο
διαπληκτισμό έναντι της συζήτησης, στην πολεμική έναντι της διαλεκτικής και να
επιστρατεύουν κάθε μέσο, προκειμένου να ευνοήσουν τη σύγκρουση μεταξύ των
ανθρώπων (των πολιτικών κυρίως) σε βάρος της αντιπαράθεσης των επιχειρημάτων
τους, δηλαδή σε βάρος αυτού που αποτελεί το ίδιο το διακύβευμα της συζήτησης.
2. Να χαρακτηρίσετε το ύφος στα ακόλουθα αποσπάσματα. Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας.
α. Η ποίηση του Καβάφη είναι μια ποίηση υποβολής και κλειστού χώρου με τις ρίζες
της βυθισμένες στο πνεύμα της παρακμής. Ανθρωποκεντρική και αντιλογοκρατική,
παρά το νοησιαρχικό της χαρακτήρα και την έλλειψη αυθορμητισμού, πεζή και συχνά
πεζολογική με περιορισμένες και σπάνιες λυρικές νότες αντλεί την έμπνευσή της από
την αίσθηση κι από τη μνήμη ή από το ιστορικό παρελθόν και τα βιβλία με επίκεντρο
τους ελληνιστικούς χρόνους...
β. Σάββατο, 20 Ιουνίου 1942
«Είναι πολλές μέρες που δεν έχω γράψει τίποτα, έπρεπε να σκεφτώ μια για πάντα τι
σημαίνει ένα ημερολόγιο. Είναι για μένα ένα εντελώς μοναδικό συναίσθημα να
εκφράζω τις σκέψεις μου, όχι μόνο γιατί δεν έχω ακόμα γράψει, αλλά γιατί μου
φαίνεται πως αργότερα, ούτε εγώ ούτε οποιοσδήποτε άλλος θα ενδιαφερόταν για τις
εκμυστηρεύσεις μιας μαθήτριας δεκατριών χρόνων. Στο κάτω κάτω, δεν έχει και καμιά
σπουδαιότητα. Επιθυμώ να γράψω και, πολύ περισσότερο ακόμη να βυθομετρήσω την
καρδιά μου σχετικά με κάθε λογής πράγματα».
γ. Η συστηματική επιστράτευση της ψηφιακής τεχνολογίας στην υπηρεσία της αύξησης
της εργασιακής αποδοτικότητας έχει ήδη επιφέρει τα πρώτα ψηφιακά στρατόπεδα
εργασίας. Οι εργαζόμενοι έχουν καρφιτσωμένη στο πέτο του σακακιού τους μια
πλαστικοποιημένη ταυτότητα, μέσα στην οποία βρίσκεται ενσωματωμένος ένας
ψηφιακός πομπός. Παρόμοια φωτοκύτταρα καταγράφουν τον ακριβή χρόνο παραμονής
του υπαλλήλου σε κάθε δωμάτιο του εργασιακού χώρου...