Βασικές έννοιες στην Οδύσσεια-Α΄Γυμνασίου Οδύσσεια Α΄ Γυμνασίου

1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ
O Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για
όσα θα ακολουθήσουν με διάφορους τρόπους: άλλοτε
προγραμματίζει τη δράση, άλλοτε προειδοποιεί για την
εξέλιξη της δράσης, άλλοτε προϊδεάζει απλώς για την
τύχη ορισμένων ηρώων.
H συστηματική αυτή προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΑΝΑΔΡΟΜΗ: η αφήγηση γεγονότων του παρελθόντος.
ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΜΟΣ: η παρεμβολή μιας αναδρομικής αφήγησης μέσα στην κανονική
πορεία των γεγονότων, μια παρένθεση δηλ. μέσα στην κύρια αφήγηση. Με αυτό τον
τρόπο το ποιητικό παρελθόν διακόπτει προσωρινά το ποιητικό παρόν.
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ: οι θεοί έχουν ανθρώπινη μορφή και διακρίνονται
από πάθη, συναισθήματα, επιθυμίες και φυσικές ανάγκες.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΘΕΩΝ:
Α) ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ: η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους όχι με τη θεϊκή τους
μορφή αλλά ως άνθρωποι χωρίς να γίνεται αντιληπτή η θεϊκή ιδιότητά τους.
Β) ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ: η εμφάνιση ενός θεού στους ανθρώπους με τη θεϊκή μορφή του.
Γ) ΘΕΙΚΗ ΦΩΤΙΣΗ αθέατη θεϊκή βοήθεια
ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ – ΣΥΣΤΟΛΗ ΧΡΟΝΟΥ: η παρουσίαση μιας μακράς χρονικής
περιόδου μέσα σε σύντομο αφηγηματικό χρόνο (π.χ. οι 17 από τις 20 μέρες του
ταξιδιού του Οδυσσέα από την Ωγυγία στη Σχερία περιγράφονται σε έναν στίχο:ε,307
ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ –ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΧΡΟΝΟΥ: η παρουσίαση μιας σύντομης χρονικής
περιόδου σε εκτενή αφηγηματικό χρόνο (π.χ. η 40ή μέρα της Οδύσσειας εκτείνεται σε
4 ραψωδίες:υ,φ,χ, ψ).

2. ΑΤΗ – ΥΒΡΗ – ΝΕΜΕΣΗ - ΤΙΣΗ:
1. ΑΤΗ: η τύφλωση του ανθρώπινου νου
2.ΥΒΡΗ: η αλαζονική και ασεβής ανθρώπινη συμπεριφορά
απέναντι στους θεούς και τους θεϊκούς νόμους
3. ΝΕΜΕΣΗ: η θεϊκή οργή για την ανθρώπινη ύβρη
4. ΤΙΣΗ: η τιμωρία του ανθρώπου για την ύβρη που
διέπραξε.
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ: ένα πρόσωπο του έπους αγνοεί ορισμένα σημαντικά γεγονότα τα
οποία γνωρίζουν κάποιο ή κάποια άλλα πρόσωπα του έπους ή οι ακροατές –
αναγνώστες.
ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ: η αντίληψη πως η καλή φήμη συνοδεύει έναν άνθρωπο και μετά
το θάνατό του.
ΙΚΕΣΙΑ: η θερμή παράκληση για παροχή προστασίας ή βοήθειας
ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: σχήμα λόγου με το οποίο συσχετίζεται η ιδιότητα ενός προσώπου
ή ζώου ή πράγματος ή αφηρημένης έννοιας με την έννοια κάποιου άλλου
προσώπου ή ζώου κλπ. Στα έπη του Ομήρου οι παρομοιώσεις είναι πολύστιχες και
παρεμβάλλονται συχνά - ανάμεσα στην κύρια διήγηση - ως ξεχωριστές ιστορίες.
Διακρίνεται σε δύο μέρη:
· το αναφορικό μέρος (εικόνα από τη φύση) που εισάγεται με τις λέξεις
«σαν, πως, όπως, καθώς…»
· το δεικτικό μέρος που εισάγεται με τις λέξεις «έτσι, παρόμοια, το ίδιο…» αυτό που
θέλει ο Όμηρος να παρομοιάσει
·τον κοινό όρο μεταξύ εικόνας και αφήγησης.(συνήθως ένταση δύναμη ,ορμητικότητα)
Σκοπός : Φωτίζει τη ζητούμενη εικόνα ,συμπληρώνει και πλουτίζει την περιγραφή
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: οι αξίες, οι αντιλήψεις, οι κανόνες ηθικής,
οι θρησκευτικές απόψεις, οι λατρευτικές συνήθειες (π.χ. θυσίες)
ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: οι πρώτες ύλες και η χρησιμοποίησή τους
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ο τρόπος
οργάνωσης και διακυβέρνησης (στην Ιλιάδα οι βασιλείς είναι η κυρίαρχη κοινωνική
ομάδα, διαθέτουν ευγενική καταγωγή και θεωρούνται ως οι βασικοί ήρωες–
πολεμιστές.)

3. ΑΣΤΟΧΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Δηλαδή, εκείνος που ρωτά κάνει διάφορες
λογικές μεν υποθέσεις για την αιτία
ενός γεγονότος, καμία όμως δεν στοχεύει
σωστά· έτσι, εκείνος που απαντά
απορρίπτει μία μία τις «άστοχες»
ερωτήσεις, για να δώσει στο τέλος με
έμφαση τη σωστή απάντηση· σ' αυτό ακριβώς αποβλέπει αυτή η τεχνική, που
αποτελεί τυπικό θέμα της επικής ποίησης αλλά και των δημοτικών μας τραγουδιών.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ:
Συμβαίνει όταν δύο άτομα συναντιούνται μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα και
σταδιακά το ένα αναγνωρίζει την ταυτότητα του άλλου (π.χ. Οδυσσέας και
Πηνελόπη).
χαρακτηρίζεται τυπική:
1. (προϋποτίθεται) πολύχρονη απουσία εκείνου που αναγνωρίζει από αυτό που
αναγνωρίζεται
2. απομονώνονται τα αναγνωριστικά υποκείμενα (δηλαδή, ο αναγνωριστής και το
αναγνωριζόμενο)·
3. καλύπτεται το αναγνωριζόμενο·
4. αποκαλύπτεται και υποβάλλεται σε δοκιμασία·
5. ακολουθεί αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων.
filologosab.blogspot.gr Μαρία Βουρτσιάνη