Αρχες Φιλοσοφίας

1. Μαρίνα Βολικάκη
Θάλεια Δασοπούλου

2. Με τον όρο «μαγεία» περιγράφονται
οι τελετουργικές ή διανοητικές
προσπάθειες για την
πραγματοποίηση κάποιας ενέργειας
πέραν των φυσικών δυνατοτήτων
του ανθρώπου, με μέσο τη σκέψη, την
επίκληση πνευμάτων ή τη χρήση
υπερφυσικών δυνάμεων.
Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την
εφαρμογή τέτοιων διαδικασιών,
έχουν σκοπό να επιβάλουν την
ανθρώπινη θέλησή τους στη φύση ή
σε άλλους ανθρώπους και
αποκαλούνται μάγοι, μάγισσες,
αποκρυφιστές κ.λπ. Η μαγεία
συνήθως διακρίνεται σε λευκή και
μαύρη, με κριτήριο διαφοροποίησης
τα αντίστοιχα κίνητρα.

3. Η μαγεία είναι γνωστή από
την προϊστορία ως
προσπάθεια του ανθρώπου
να υπερβεί τους
υποκειμενικούς και
αντικειμενικούς
περιορισμούς του, με σκοπό
να χειραγωγήσει τις
ανθρώπινες σχέσεις και,
γενικά, τη ζωή του και την
ίδια την πραγματικότητα.
Ως πτυχή της κοινωνικής και
θρησκευτικής ζωής ανά τους
αιώνες εκφράστηκε μεταξύ
άλλων με τον σαμανισμό, τον
μυστικισμό, τον
πνευματισμό, τη μαντεία, τον
ερμητισμό, την αστρολογία
και την αλχημεία.

4. Η μαγεία διακρίνεται σε λευκή
και μαύρη. Με τον όρο «μαύρη
μαγεία» εννοούμε κάθε
συνεργασία με τις δυνάμεις
του κακού. Η μαύρη μαγεία
εξασκείται συνήθως με
διάφορες τελετές. Αλλά και μια
κατάρα συνοδευόμενη με
θυμό ή μίσος, θεωρείται ότι
μπορεί να έχει παρόμοιο
αποτέλεσμα. Στις χειρότερες
περιπτώσεις, δεν είναι λίγα τα
περιστατικά που έχουν
ακουστεί περί θυσιών σε κακά
πνεύματα, ακόμη και
αιματηρών.

5. Αποτελεί ένα πολύπλοκοΑποτελεί ένα πολύπλοκο
λατρευτικό κίνημα πουλατρευτικό κίνημα που
διαμορφώνεται γύρω από τηνδιαμορφώνεται γύρω από την
τεχνική της έκστασης. Θεωρείταιτεχνική της έκστασης. Θεωρείται
μυστικιστική εμπειρία και δεν είναιμυστικιστική εμπειρία και δεν είναι
θρησκεία ή φιλοσοφία καθώςθρησκεία ή φιλοσοφία καθώς
εμφανίζεται πριν από αυτές. Εξεμφανίζεται πριν από αυτές. Εξ
αιτίας της ευρείας γεωγραφικήςαιτίας της ευρείας γεωγραφικής
του εξάπλωσης (Βόρεια Αμερική,του εξάπλωσης (Βόρεια Αμερική,
Νότια Αμερική, Σιβηρία, Ινδονησία,Νότια Αμερική, Σιβηρία, Ινδονησία,
Ωκεανία κ.λπ.) ο σαμανισμός δενΩκεανία κ.λπ.) ο σαμανισμός δεν
παρουσιάζει ομοιομορφία ως προςπαρουσιάζει ομοιομορφία ως προς
τη λατρευτική πρακτική του.τη λατρευτική πρακτική του.
Κεντρικό πρόσωπο στονΚεντρικό πρόσωπο στον
σαμανισμό είναι ο σαμάνος ωςσαμανισμό είναι ο σαμάνος ως
ιερέας, μάγος-γιατρός και αρχηγός.ιερέας, μάγος-γιατρός και αρχηγός.
Η βάση της σαμανικής πρακτικήςΗ βάση της σαμανικής πρακτικής
είναι αρχέγονα ανιμιστική δηλαδήείναι αρχέγονα ανιμιστική δηλαδή
σχετίζεται με πνεύματα.σχετίζεται με πνεύματα.

6. Ο ερμητισμός είναι ένα μεταφυσικό σύστημαΟ ερμητισμός είναι ένα μεταφυσικό σύστημα
και ένα σώμα συστηματοποιημένων μαγικών,και ένα σώμα συστηματοποιημένων μαγικών,
αστρολογικών και αλχημικών πρακτικών, τοαστρολογικών και αλχημικών πρακτικών, το
οποίο ανάγεται στις απόκρυφες διδασκαλίεςοποίο ανάγεται στις απόκρυφες διδασκαλίες
του μυθολογικού Ερμή του Τρισμέγιστου, μίαςτου μυθολογικού Ερμή του Τρισμέγιστου, μίας
θεότητας που αποτελούσε συγχώνευση τουθεότητας που αποτελούσε συγχώνευση του
ελληνικού Ερμή με τη σεληνιακή αιγυπτιακήελληνικού Ερμή με τη σεληνιακή αιγυπτιακή
θεότητα Θωθ.θεότητα Θωθ.
Ο ερμητισμός αποτέλεσε δημιούργημα τωνΟ ερμητισμός αποτέλεσε δημιούργημα των
κατώτερων τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτουκατώτερων τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου
κατά την ύστερη ελληνιστική και τη ρωμαϊκήκατά την ύστερη ελληνιστική και τη ρωμαϊκή
εποχή και αποτελεί τυπικό δείγμα του έντονουεποχή και αποτελεί τυπικό δείγμα του έντονου
συγκρητισμού των χρόνων εκείνων. Πρέσβευεσυγκρητισμού των χρόνων εκείνων. Πρέσβευε
έναν πανθεϊσμό, σύμφωνα με τον οποίον ταέναν πανθεϊσμό, σύμφωνα με τον οποίον τα
συστατικά του φυσικού κόσμου ήτανσυστατικά του φυσικού κόσμου ήταν
(ομοούσιες) νοητικές κατασκευές στη σκέψη(ομοούσιες) νοητικές κατασκευές στη σκέψη
του θεού, με άλλα λόγια του «αντός»,του θεού, με άλλα λόγια του «αντός»,
ουσιαστικά ενός κοσμικού νου. Προωθούσε τηνουσιαστικά ενός κοσμικού νου. Προωθούσε την
αντίληψη της απόλυτης συμμετρίας καιαντίληψη της απόλυτης συμμετρίας και
αναλογίας μεταξύ του μικρόκοσμου και τουαναλογίας μεταξύ του μικρόκοσμου και του
μακρόκοσμου, μεταξύ του εαυτού και τηςμακρόκοσμου, μεταξύ του εαυτού και της
πλάσης («όπως πάνω έτσι και κάτω»).πλάσης («όπως πάνω έτσι και κάτω»).

7. Η Αλχημεία ήταν μιαΗ Αλχημεία ήταν μια
αποκρυφιστική τεχνουργία καιαποκρυφιστική τεχνουργία και
πρακτική που εφαρμόστηκεπρακτική που εφαρμόστηκε
κυρίως κατά τους αρχαίουςκυρίως κατά τους αρχαίους
χρόνους και τον Μεσαίωνα.χρόνους και τον Μεσαίωνα.
Επεδίωκε δύο βασικούςΕπεδίωκε δύο βασικούς
σκοπούς: την μετατροπή των μησκοπούς: την μετατροπή των μη
πολύτιμων μετάλλων σε χρυσόπολύτιμων μετάλλων σε χρυσό
και την παρασκευή του ελιξήριουκαι την παρασκευή του ελιξήριου
της ζωής (πανάκεια) που θατης ζωής (πανάκεια) που θα
παρείχε την αθανασία. Ηπαρείχε την αθανασία. Η
Αλχημεία συνδυάζει τηνΑλχημεία συνδυάζει την
φιλοσοφική θεώρηση καιφιλοσοφική θεώρηση και
συγκεκριμένη πρακτική μέθοδοσυγκεκριμένη πρακτική μέθοδο
με στόχο την κατάκτηση τηςμε στόχο την κατάκτηση της
απόλυτης σοφίας και τηςαπόλυτης σοφίας και της
αθανασίας.αθανασίας.

8. Οι Αλχημιστές αποσκοπούσαν σεΟι Αλχημιστές αποσκοπούσαν σε
προσωπική βελτίωση και δημιουργίαπροσωπική βελτίωση και δημιουργία
διάφορων υλικών με ασυνήθιστεςδιάφορων υλικών με ασυνήθιστες
ιδιότητες. Η πρακτική μέθοδος τωνιδιότητες. Η πρακτική μέθοδος των
αλχημιστών εξελίχθηκε στη βάση τηςαλχημιστών εξελίχθηκε στη βάση της
σύγχρονης χημείας, καθώςσύγχρονης χημείας, καθώς
δημιούργησαν τεχνικές ανάλυσης,δημιούργησαν τεχνικές ανάλυσης,
ταυτοποίησης και διαχωρισμούταυτοποίησης και διαχωρισμού
ουσιών. Επίσης, πολλά γυάλινα σκεύηουσιών. Επίσης, πολλά γυάλινα σκεύη
που χρησιμοποιούνται ακόμη καιπου χρησιμοποιούνται ακόμη και
σήμερα στα χημικά εργαστήρια ήτανσήμερα στα χημικά εργαστήρια ήταν
δημιουργήματα των αλχημιστών.δημιουργήματα των αλχημιστών.
Κατάγεται από την αρχαία ΠερσικήΚατάγεται από την αρχαία Περσική
Αυτοκρατορία.Αυτοκρατορία.
Αλχημιστές υπήρχαν στηνΑλχημιστές υπήρχαν στην
Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ), στηνΜεσοποταμία (σημερινό Ιράκ), στην
Αίγυπτο, στην Περσία (σημερινόΑίγυπτο, στην Περσία (σημερινό
Ιράν), στην Ινδία, στη Κίνα, στηνΙράν), στην Ινδία, στη Κίνα, στην
Ιαπωνία, στην Αρχαία Ελλάδα, στηνΙαπωνία, στην Αρχαία Ελλάδα, στην
αρχαία Ρώμη.αρχαία Ρώμη.

9. Η δαιμονολογία έχειΗ δαιμονολογία έχει
διαδραματίσει σημαντικόδιαδραματίσει σημαντικό
ρόλο στη θρησκευτική καιρόλο στη θρησκευτική και
μυθολογική ιστορία τηςμυθολογική ιστορία της
ανθρωπότητας, με τα διάφοραανθρωπότητας, με τα διάφορα
κακά πνεύματα νακακά πνεύματα να
στοιχειώνουν τη φαντασίαστοιχειώνουν τη φαντασία
λαών, φυλών και εθνών σελαών, φυλών και εθνών σε
όλον τον πλανήτη. Και ενώόλον τον πλανήτη. Και ενώ
ιστορικοί και εθνολόγοιιστορικοί και εθνολόγοι
μελετητές αρχαίων μύθωνμελετητές αρχαίων μύθων
έχουν κατηγοριοποιήσει ταέχουν κατηγοριοποιήσει τα
διάφορα δαιμόνια τηςδιάφορα δαιμόνια της
οικουμένης, ο πραγματικόςοικουμένης, ο πραγματικός
αριθμός τους ξεπερνά ακόμηαριθμός τους ξεπερνά ακόμη
και την πιο τολμηρήκαι την πιο τολμηρή
φαντασία. Ας δούμε λίγαφαντασία. Ας δούμε λίγα
παραδείγματαπαραδείγματα..

10. Σύμφωνα με τη χριστιανικήΣύμφωνα με τη χριστιανική
δαιμονολογική παράδοση, τοδαιμονολογική παράδοση, το
αρσενικό δαιμόνιο φέρνειαρσενικό δαιμόνιο φέρνει
κακοτυχίες, ενώ πιστεύεται ότικακοτυχίες, ενώ πιστεύεται ότι
κυβερνά και τους σεισμούς. Ηκυβερνά και τους σεισμούς. Η
δράση του δεν σταματάδράση του δεν σταματά
ωστόσο εκεί: είναι ο απόλυτοςωστόσο εκεί: είναι ο απόλυτος
ηγεμόνας της ανατολικήςηγεμόνας της ανατολικής
ζώνης της Κόλασης και έχειζώνης της Κόλασης και έχει
στη δούλεψή του 31 λεγεώνεςστη δούλεψή του 31 λεγεώνες
δαιμόνων, τους οποίους καιδαιμόνων, τους οποίους και
στέλνει στους φρικιαστικούςστέλνει στους φρικιαστικούς
σκοπούς του. Είναι βέβαια καισκοπούς του. Είναι βέβαια και
ένας από τους παράξενουςένας από τους παράξενους
στην όψη δαίμονες, καθώςστην όψη δαίμονες, καθώς
απεικονίζεται συνήθως ωςαπεικονίζεται συνήθως ως
χλομός γηραλέος άντρας πάνωχλομός γηραλέος άντρας πάνω
σε κροκόδειλο, με ένα γεράκισε κροκόδειλο, με ένα γεράκι
στο πλευρό τουστο πλευρό του.

11. Ένα παράδειγμα αυτών των
κακών πνευμάτων
προέρχεται από τη
ζωροαστρική μυθολογία,
σύμφωνα με την οποία ο Aka
Manah είναι ο δαίμονας που
κυβερνά τον ανθρώπινο νου.
Είναι το σκοτεινό πνεύμα των
μοχθηρών προθέσεων και των
κακών σκοπών. Όσο για τη
δουλειά του, είναι μάλλον
απλή: προσπαθεί να
αποτρέψει τους ανθρώπους
από την εκπλήρωση των
ηθικών τους δεσμεύσεων και
των ενάρετων πράξεων,
σπέρνοντας το κακό σε κάθε
του πέρασμα.

12. Αναφέρεται και στη Βίβλο,Αναφέρεται και στη Βίβλο,
είναι ο βασιλιάς τουείναι ο βασιλιάς του
απύθμενου λάκκου, πουαπύθμενου λάκκου, που
κρατά φυλακισμένες τιςκρατά φυλακισμένες τις
ξεστρατισμένες ψυχές, τηνξεστρατισμένες ψυχές, την
ώρα που κυβερνά μεώρα που κυβερνά με
απόλυτο έλεγχο μιααπόλυτο έλεγχο μια
τεράστια στρατιά απότεράστια στρατιά από
ακρίδες.ακρίδες.
Ο Αβαδαίος συναντάται καιΟ Αβαδαίος συναντάται και
εκτός χριστιανικών γραφών,εκτός χριστιανικών γραφών,
όπου αναγνωρίζεται σανόπου αναγνωρίζεται σαν
άγγελος της καταστροφής,άγγελος της καταστροφής,
ηγέτης του τέλους τουηγέτης του τέλους του
κόσμου, ακόμα και σανκόσμου, ακόμα και σαν
«αφεντικό» του Κάτω«αφεντικό» του Κάτω
Κόσμου!Κόσμου!

13. Παραδείγματα μαγείας αναφέρονται και
στην ελληνική μυθολογία. Η Κίρκη ήταν
δευτερεύουσα θεότητα και κατ' άλλους
μάγισσα. Ζούσε στο νησί στο οποίο ήταν
βασίλισσα, την Αιαία και μεταμόρφωνε τους
εχθρούς της ή όσους την προσέβαλαν σε
ζώα με τη χρήση μαγικών ποτών, καθώς
γνώριζε πολλά για τα βότανα και τη
φαρμακευτική τους επίδραση.
Η Κίρκη είναι περισσότερο γνωστή από την
Οδύσσεια του Ομήρου, όπου περιγράφεται
να ζει σε ένα μέγαρο στη μέση ενός
ξέφωτου, σε ένα πυκνό δάσος, και να
υφαίνει σε έναν τεράστιο αργαλειό.
Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του
Οδυσσέα, τριγύρω υπήρχαν λιοντάρια και
λύκοι, φαρμακωμένα θύματα της μαγείας
της, που δεν ήταν επικίνδυνα για όσους
επισκέπτονταν το μέρος.

14.  H μαγεία βασίζεται κατά μεγάλο μέρος στην αντίληψη
σχετικά με την ύπαρξη διαφόρων δυνάμεων και
πνευμάτων, τα οποία απειλούν τον άνθρωπο και
χρειάζεται να γίνουν αντικείμενα διαχείρισης, ώστε να
προστατευθεί ο άνθρωπος από αυτά, να «τιμωρήσει» τους
αντιπάλους του και, γενικά, για να επιτύχει τους σκοπούς
του. ότι τα πονηρά πνεύματα μπορούν να ξεγελαστούν
και να εξαπατηθούν, και ότι μπορεί να αιχμαλωτιστούν σε
ένα κομμάτι ξύλο ή σε ένα ομοίωμα.

15.  Ανεξάρτητα από τις ιστορικές και
ανθρωπολογικές (ψυχολογικές,
αναπτυξιακές) προϋποθέσεις διαμόρφωσης
αυτών των αντιλήψεων, η όλη ιδεολογία
εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από
επιτήδειους με σκοπό την εξαπάτηση και
οικονομική εκμετάλλευση ανθρώπων που
δεν έχουν καλλιέργεια και ουσιαστική
μόρφωση.

16.  Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για
«παρενέργεια» της προσπάθειας του
ανθρώπου να κατανοήσει τον κόσμο γύρω
του και εντός του, να χειριστεί τους
φόβους του. Η περιπέτεια της κατάκτησης
της γνώσης με επιστημονικές μεθόδους
είναι επίπονη και πολύχρονη, με συχνές
αποτυχίες, ώστε η ανάγκη για ερμηνείες
των φαινομένων να ικανοποιείται με
δοξασίες και, γενικά, μυθική σκέψη.

17. Την προσπάθεια να
κατανοήσουμε τον
κόσμο βοηθά η γνώση
των βασικών
φιλοσοφικών θεωριών
σχετικά με τις πηγές
της γνώσης.
Οι πρώτες
συστηματικές θεωρίες
διατυπώθηκαν από τον
Πλάτωνα και τον
Αριστοτέλη και
παραμένουν βασικές
μέχρι σήμερα.

18. Η προκείμενη εργασία εκπονήθηκε στο
πλαίσιο του 3ου
κεφαλαίου του βιβλίου
«Αρχές Φιλοσοφίας», σχετικά με τη
Γνωσιολογία.

19.  Ιστορία του Ελληνικού έθνους, τόμος 6:
Ελληνισμός και Ρώμη
 Περιοδικό «Αρχαιολογία», τεύχη 69-72