Διερεύνηση της παρουσίας βαρέων μετάλλων και ιδιαίτερα των μορφών Cr3 και Cr6 στα υπόγεια νερά των οφιολιθικών μαζών και των χαλαρών σχηματισμών κεντρικής Εύβοιας: Βασιλείου Ελ.

1. Διερεύνηση της παρουσίας βαρέων μετάλλων και ιδιαίτερα των
μορφών Cr3+ και Cr6+ στα υπόγεια νερά των οφιολιθικών μαζών και των
χαλαρών σχηματισμών κεντρικής Εύβοιας.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ε., ΠΕΡΡΑΚΗ Μ., ΣΤΑΜΑΤΗΣ Γ.
"Η Συμβολή των νέων Επιστημόνων στην Έρευνα για τους Υδατικούς Πόρους"
ΗΜΕΡΙΔΑ
Aθήνα, 17 Μαρτίου 2017
Συνεργασία
ΔΠΜΣ/ΕΜΠ
`` Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων``
Διοργάνωση
Εcocity
Επιτροπή Οργάνωσης Βραβείων Οικόπολις

2.  Η παρουσία του χρωμίου στο περιβάλλον
 Η διερεύνηση του γεωλογικού περιβάλλοντος στο οποίο ``φιλοξενείται`` το χρώμιο
 Η εμφάνιση του χρωμίου στους υπόγειους υδροφορείς
Αντικείμενο εργασίας
Ερωτήματα προς απάντηση
 Ποιοι παράγοντες, συμβάλλουν στην παρουσία του χρωμίου σε αυξημένες συγκεντρώσεις στα
υπόγεια νερά;
 Ποιο είναι το αίτιο οξείδωσης του τρισθενούς χρωμίου στο τοξικό εξασθενές χρώμιο;
 Ποια είναι η διαφοροποίηση των συγκεντρώσεων εξασθενούς χρωμίου στο ``φυσικό`` περιβάλλον
και στις περιοχές με έντονη ανθρωπογενή δραστηριότητα και γιατί ;
Στόχος εργασίας
 Συναξιολόγηση και συσχέτιση των ορυκτολογικών-υδροχημικών-γεωχημικών δεδομένων για τον
προσδιορισμό της προέλευσης του χρωμίου και του βαθμού αλληλεπίδρασης των ανθρωπογενών
δραστηριοτήτων και του γεωλογικού περιβάλλοντος, στην παρουσία του εξασθενούς χρωμίου στο
περιβάλλον.

3. Πηγές προέλευσης Χρωμίου στα εδάφη και στα νερά
 Ανθρωπογενείς
Διάβρωση μητρικών πετρωμάτων
πλούσιων σε χρώμιο.
 Φυσικές/Γεωγενείς
Υπερβασικά
πετρώματα/Oρυκτά
Βιομηχανικές δραστηριότητες-πηγές εξασθενούς
χρωμίου όπως π.χ. τα βυρσοδεψεία και οι
βιομηχανίες επιμετάλλωσης, η παρασκευή
χρωμάτων και χρωστικών ουσιών, διάφορες
μεταλλουργικές κατεργασίες, η παραγωγή
τσιμέντου, λιπάσματα, εξορυκτικές
δραστηριότητες κλπ.

4.  Aroma Red Sands Aquifer, California
(Gonzalez et al. 2005),
 Léon Valley, Mexico (Robles-Camacho
and Armienta 2000),
 Western Mojave Desert, California
(Ball and Izbicki 2004)
 Arizona (Robertson 1995),
 Adamantina Aquifer (Almodovar and
Pacheco 1995),
 Spring waters from the northern
sector of the Pollino massif, southern
Italy (Margiotta et.al.,2012),
 La Spezia Province, Italy (Fantoni
et.al., 2002),
 Sedimentary aquifer in Urania, State
of Sao Paulo, Brazil (Bourotte
et.al.,2009).

5. Rigopoulos et al.,2015

6. ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ ΚΑΙ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΒΕΡΓΙΝΑ…
Τον κώδωνα του κινδύνου χτύπησαν χτες στους
κατοίκους της Βεργίνας ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΒ
Δ.Δάσκαλος η δήμαρχος Βέροιας, ο πρόεδρος του
χωριού και ο αντιδήμαρχος κύριος Λαζαρίδης.
Είπαν χτες στους κατοίκους ότι το νερό μετά από
δειγματοληπτικούς ελέγχους που έγιναν σε περιοχές
της Βεργίνας συγκεκριμένη πομόνα που….
πίνουν οι κάτοικοι νερό είναι ακατάλληλο όταν το
όριο είναι 50 μ.γ σε χρώμιο και στον έλεγχο που
έγινε ξεπερνά τα 60 και το χρώμιο ίσως προκαλεί και
καρκίνο.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Εξασθενές χρώμιο από τα Γεράνεια όρη
Σε μεγάλο τμήμα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα της
Κορινθίας έχει επεκταθεί η ρύπανση σε εξασθενές χρώμιο και
Δημοσίευση: 26/10/2012
Σε μεγάλο τμήμα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα της Κορινθίας έχει επεκταθεί η ρύπανση σε εξασθενές χρώμιο
και άλλα βαρέα μέταλλα. Σε περιοχές του δήμου Λουτρακίου, ανιχνεύτηκε με πρόσφατες αναλύσεις σε υπόγεια
νερά εξασθενές χρώμιο που ξεπερνά τα 200 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Επίσης δείγμα νερού από βρύση στην
περιοχή Σχίνο Λουτρακίου, έδειξε εξασθενές χρώμιο πάνω από τα 30 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Οι δημοτικές
αρχές δεν μπορούν να σφραγίσουν τις γεωτρήσεις από τη στιγμή που νομοθεσία υπάρχει μόνο για το ολικό χρώμιο
και το όριο είναι 50 μικρογραμμάρια στο λίτρο. Η δημοτική αρχή του Λουτρακίου, αποδίδει την ύπαρξη του
χρωμίου στην περιοχή σε χρωμιούχα πετρώματα που υπάρχουν στα Γεράνεια όρη. Οι κάτοικοι ξεκίνησαν να
χρησιμοποιούν εμφιαλωμένο νερό για τις ανάγκες τους ενώ το ίδιο κάνουν εδώ και ένα χρόνο κάτοικοι σε περιοχές
του δήμου Μεγαρέων

7. Οξείδωση Χρωμίου Αναγωγή Χρωμίου
ΜnO2 : ταχύτατη αντίδραση
O2 : βραδεία αντίδραση
Η2O2 : ταχεία αντίδραση
(pH>7.5)
(FeOOH)
ΝΟ3
Cr+3
Cr+6
Διαλυμένος Fe+2
Μεταλλεύματα με Fe+2
Σουλφίδια
Οργανική ύλη
Χαλκός
Η2Ο2 (pH<7.5)
 Η συνήθης μορφή του στα υπόγεια νερά είναι η τρισθενής Cr(III) ή η εξασθενής Cr(VI) σε διάφορες ενώσεις.
 Το εξασθενές χρώμιο είναι ευκίνητο και ευδιάλυτο στο υδάτινο περιβάλλον, σε αντίθεση με το τρισθενές.
 Βασικές παράμετροι, που ρυθμίζουν τη σταθερότητα του στο έδαφος και στο νερό, είναι το pH και το
δυναμικό οξειδαναγωγής (Eh).
 Η μετατροπή του Cr3+→Cr6+ είναι δυνατή σε αλκαλικές (pH>6.0) και οξειδωτικές (Eh>0) συνθήκες, ενώ το
αντίστροφο σε όξινες και αναγωγικές συνθήκες.
Γεωχημεία του Χρωμίου

8. Γενικά στοιχεία περιοχής έρευνας
 Η περιοχή έρευνας εντοπίζεται στην Κεντρική Εύβοια
 Έκταση 739 km2
 Μέσο υψόμετρο Κεντρικής Εύβοιας 335 m και μέση κλίση 18%.
 Το κλίμα της περιοχής: υγρό
 Ισοδύναμο ύψος βροχής στην Κεντρική Εύβοια: 1079 mm
 Μέση ετήσια θερμοκρασία 17,5 ο C

9. Χρήσεις Γης
Το μεγαλύτερο τμήμα καλύπτεται από
μεταβατικές δασώδεις εκτάσεις (26%) και
δάση κωνοφόρων (25%).
Η κύρια αγροτική δραστηριότητα
προσδιορίζεται στον κάμπο των Ψαχνών
και στα γύρω χωριά Καστέλλας,
Μακρυκάπας και Νέας Αρτάκης.

10. Γεωλογία Κεντρικής Εύβοιας
Στην περιοχή έρευνας απαντώνται:
 Ανθρακικοί σχηματισμοί,
 Υπερβασικά μέλη οφιολιθικών
συμπλεγμάτων,
 Σιδηρονικελιούχα κοιτάσματα,
 Κοιτάσματα μαγνησίτη,
 Μεταλπικοί σχηματισμοί.

11. Υδρογεωλογία Κεντρικής Εύβοιας
 Υδροπερατοί σχηματισμοί: οι αλλουβιακές
αποθέσεις του Τεταρτογενούς, οι
ψαμμίτες του Νεογενούς, τα κροκαλοπαγή,
οι μαργαïκοί ασβεστόλιθοι και οι
μεσοζωικοί ασβεστόλιθοι.
 Ημιπερατοί σχηματισμοί: τα νεογενή
ιζήματα και ο μανδύας αποσάθρωσης του
φλύσχη και των οφιολίθων.
 Υδροστεγανοί σχηματισμοί: τα νεογενή
ιζήματα αργιλικής σύστασης, ο φλύσχης
και η σχιστοκερατολιθική διάπλαση.
 Υδροφόροι Προσχωματικών Αποθέσεων
(Κοκκώδεις)
 Υδροφόροι Συνεκτικών Πετρωμάτων του
Νεογενούς (ημιπερατοί)
 Υδροφόροι ορίζοντες σχιστοκερατολιθικής
διάπλασης με οφιόλιθους (ρωγμώδεις)
 Καρστικοί Υδροφόροι
Υδροφόρα συστήματα

12. Περιβαλλοντικές πιέσεις
 Ύπαρξη πολλών βουστασίων.
 Παρουσία πλήθους πτηνο-
τροφικών μονάδων.
 Εκτεταμένη χρήση λιπασμάτων
και φυτοφαρμάκων.
 Υπεράντληση υπόγειων
υδροφόρων, ειδικά παράκτιων.
 Θαλάσσια διείσδυση, στο
παραλιακό τμήμα των Ψαχνών,
Καστέλας και Πολιτικών.
 Μεταλλευτική δραστηριότητα
στην περιοχή.

13. ΠΓ11
Υδροφορία σε
τεκτονισμένους
οφιολίθους
ΠΓ2
ΠΓ9
Υδροχημικές αναλύσεις
Μετρήσεις
υπαίθρου
pH, EC, Temp,
D.O, Redox
Μετρήσεις
κύριων ιόντων
Ca, Mg, NO3,
HCO3
Μετρήσεις
μετάλλων
Νi, Cd, Cr, Cu, Fe,
Mn, Zn

14.  Η μέση τιμή στις προσχώσεις για το Μg εκτιμήθηκε
στα 72,15 mg/l, ενώ για το Ca στα 86,14 mg/l
 Στα νερά των οφιολίθων η μέση τιμή του Mg και του
Ca υπολογίστηκε στα 37,24 mg/l και 79 mg/l
αντίστοιχα

15. Νιτρικά ιόντα
 Η μέση τιμή στις προσχώσεις
εκτιμήθηκε σε 138,89 mg/l,
 Στα νερά των οφιολίθων η μέση τιμή
των νιτρικών υπολογίστηκε σε 22,53
mg/l

16. Εξασθενές Χρώμιο
 Η μέση τιμή στις προσχώσεις εκτιμήθηκε
σε 50,27 μg/l,
 Στα νερά των οφιολίθων η μέση τιμή του
εξασθενούς χρωμίου υπολογίστηκε σε
17 μg/l

17. Ομάδα I: χαρακτηρίζονται φυσικά γαιοαλκαλικά – οξυανθρακικά
νερά, υδροχημικού τύπου Ca–HCO3 και Ca–Mg–HCO3.
Ομάδα II: χαρακτηρίζονται γαιοαλκαλικά – οξυανθρακικά –
θειικά υδροχημικού τύπου: Ca–HCO3–SO4.
Ομάδα ΙΙΙ: χαρακτηρίζονται αλκαλικά – χλωροθειικά νερά και
έχουν του υδροχημικούς τύπους Na–HCO3–Cl και Na–Cl.
Στην ομάδα Ι : Ανήκουν τα υπόγεια νερά από την περιοχή
Μακρυμάλλη, Αγ. Τριάδας, Μαντούδι, η πηγή Αγ.Γεωργίου και δυο
γεωτρήσεις από την περιοχή των Ψαχνών (ΠΓ11 και ΠΓ12). Αυτά είναι
φρέσκα νερά εμπλουτισμού, στα οποία κυριαρχούν τα HCO3
– και Ca+2
και έχουν τον υδροχημικό τύπο Ca–HCO3
..
Στην ομάδα ΙΙ : Aνήκουν τα νερά που προέρχονται από την περιοχή στο
Τρούπι,, από το Μαντούδι, και το πηγαίο νερό στις αποθέσεις στην
Αγ.Τριάδα. Τα σημεία αυτά βρίσκονται πλησίον των οφιολιθικών
συμπλεγμάτων, οπότε δικαιολογείται η παρουσία του μαγνησίου.
Επικρατεί η ανταλλαγή κατιόντων με κυρίαρχο ανιόν την οξυανθρακική
ρίζα και κατιόν το μαγνήσιο. Έχουν τον υδροχημικό τύπο Mg–HCO3 και
φανερώνουν την πλήρη εξέλιξη του φαινομένου της κατιοανταλλαγής.
Στην ομάδα ΙΙΙ : Ανήκουν τέσσερα δείγματα από τα Ψαχνά. Πρόκειται
για μεικτά νερά, επηρεασμένα από θαλάσσια διείσδυση. Έχουν
υδροχημικό τύπο Na-Mg-Ca-Cl-HCO3-SO4
-2.

19. Διάγραμμα Pourbaix (pH-Eh)
 Τα νερά της δειγματοληψίας, βρίσκονται
στην οξειδωτική ζώνη για το χρώμιο.
 Το εύρος των τιμών του pH στην περιοχή
έρευνας είναι από 7,5-9,
 Τα περισσότερα δείγματα βρίσκονται στην
τρισθενή μορφή, τρία στην εξασθενή μορφή
του χρωμίου.
 Είναι έντονα οξειδωτικό το φυσικό
περιβάλλον, προκειμένου για τη μετατροπή
του τρισθενούς σε εξασθενές χρώμιο.

20. Διαγράμματα συσχέτισης νιτρικών ιόντων και
εξασθενούς χρωμίου στα νερά των οφιολίθων
Διαγράμματα συσχέτισης νιτρικών ιόντων και εξασθενούς χρωμίου στους
χαλαρούς σχηματισμούς
Διαγράμματα συσχέτισης μαγνησίου ιόντων και εξασθενούς χρωμίου, στα
νερά των οφιολίθων
Διαγράμματα συσχέτισης μαγνησίου ιόντων και εξασθενούς χρωμίου,
στα νερά των χαλαρών ιζημάτων

21. r=0,32
r=0,77
r=0,72
r=0,99
Επικαιροποιημένα στοιχεία: Βασιλείου 2014, Χίου 2014, Φιλίππου 2015, Remoundaki et al. 2016

22. Remoundaki,, Vasileiou, Philippou, Perraki, Kousi, Hatzikioseyian and
Stamatis: Groundwater deterioration: the simultaneous effects of
intense agricultural activity and heavy metals in soil. Procedia
Engineering , Elsevier 2016

23. Aνθρωπογενείς δραστηριότητες
Χρήση λιπασμάτων:
 Διττής σημασίας
 P-λιπάσματα περιέχουν αυξημένες συγκεντρώσεις Cr(III)
που φθάνουν μέχρι τα 1000 mg/Kg
 N-λιπάσματα  Καθορίζουν τις τιμές νιτρικών
(Νιτροποίηση)  οξειδωτικές συνθήκες  Cr(VI)
(Vasileiou, 2013; Stamatis et al., 2011;Vasileiou et
al.,2014; Remoundaki et al.,2016; Mills et al.,2011)
Fertilizers Crtot
(mg/Kg)
N-bearing 50
P-
bearing
1000
K-bearing 1000
Χρονική εξέλιξη των συγκεντρώσεων Cr στο έδαφος σε
βάθος 60 εκατοστών, κατά τη διάρκεια των
βροχοπτώσεων σε έκταση εμπλουτισμένη με φώσφορο
(Becquer et al., 2003)
Οι συγκεντρώσεις χρωμίου σε δείγματα από λιπασμένες
με φώσφορο εκτάσεις ήταν 10 - 50 φορές υψηλότερες σε
σχέση με άλλα δείγματα που προέρχονταν από περιοχές
με φυσική βλάστηση, ενώ όλο το χρώμιο ήταν σε
εξασθενή μορφή.

24. Στην περιοχή, υπολογίστηκε ότι
χρησιμοποιούνται περίπου 2000
tn λιπασμάτων. Η ποσότητα των
λιπασμάτων κυμαίνεται μεταξύ
15-20 kg/στρέμμα.
 N- λιπάσματα =950 tn
 P-λιπάσματα=1000tn
(Φιλίππου Α., 2015).
Στα P- λιπάσματα παρατηρήθηκε
αυξημένη συγκέντρωση ολικού
χρωμίου, ενώ στα αμμωνιακά
απουσιάζει.
Στο λίπασμα φωσφορικής
αμμωνίας καταγράφηκε η
υψηλότερη συγκέντρωση
χρωμίου 80 mg/kg
(Mπεθάνης Ι., 2016)
Κάμπος Ψαχνών

25. Φυσική πηγή προέλευσης Χρωμίου
Φλοιός της γης
Υπερβασικά πετρώματα Βασικά πετρώματαΔιάβρωση πετρωμάτων
Πηγή χρωμίου στα εδάφη
Χρωμίτης {Fe(Mg)Cr2O4 } Κροκοϊτης (PbCrO4)
Ορυκτό εξασθενούς
χρωμίου
Ορυκτά που ``φιλοξενείται`` το χρώμιο
Τρεμολίτης
(Ca2(Mg,Fe)5Si8O)
Ενστατίτης (Mg2Si2O6) Αυγίτης
Ca(Mg,Fe,Al)(Al,Si)2O6
Σερπεντίνης
{Mg6Si4O10(OH)8 }
Χρυσοτίλης
Mg3Si2O5(OH)4
Βερμικουλίτης
Mg3(Al,Si)4O10(OH)24H2O
Τάλκης
Mg6(OH)4Si8O20
Φορστερίτης{Mg2SiO4}Χλωρίτης
(Mg,Fe,Al)6(OH)8(Al,Si)4O10
Σπινέλιος (MgAl2O4)
Cr+3
Cr+3
Cr+3
Cr+3
Cr+3 Cr+3
Cr+3
Ομάδα Σπινελίων Ινοπυριτικά
Αμφίβολος Ορθοπυρόξενος Κλινοπυρόξενος
Χρωμικά
Φυλλοπυριτικά Νησοπυριτικά

26. Πειραματικό μέρος
Δειγματοληψίες εδαφών, πετρωμάτων
Ορυκτολογικές και ορυκτοχημικές αναλύσεις για την ταυτοποίηση
των ορυκτών και τον προσδιορισμό της χημικής σύστασής τους,
γεωχημικές αναλύσεις στα μητρικά πετρώματα και στα εδάφη
XRF
φθορισιμετρία
ακτίνων-Χ
XRD
περιθλασιμετρία
ακτίνων Χ
Οπτικό
μικροσκόπιο
Ηλεκτρονικό
μικροσκόπιο
Σάρωσης (SEM)
Φυσική προέλευση ολικού χρωμίου
Tαυτοποιήθηκαν ορυκτά –οξείδια του μαγγανίου στα
πετρώματα και στα εδαφικά δείγματα. Διαπιστώθηκε
μικρή παρουσία FeOOH στις μεταλλευτικές αποθέσεις.
Αλληλοσυσχέτιση Γεωχημικού-
ορυκτοχημικού-υδροχημικού
περιβάλλοντος
Η κ.β.% Cr2O3 στις ορυκτές φάσεις των υπερβασικών
πετρωμάτων, σύμφωνα με τις αναλύσεις:
 Σπινέλιοι (30-55%)
 Ορθοπυρόξενος (0.20-0.50%)
 Κλινοπυρόξενος (0.30-0.97%)
 Αμφίβολος (0.20-0.70%)
 Χρυσοτιλικός σερπεντίνης (0.20-0.60%,)
 Τάλκης (0.00 σπάνια έως 0.30-0.40 %)
 Χλωρίτης (1.10-2.40%)

27. Αντιπροσωπευτικές φωτο-
μικρογραφίες από οπτικό
πολωτικό μικροσκόπιο
διερχομένου φωτός
σερπεντινιωμένων δουνιτών
(a,b δείγμα G13_1, c,d,e,f
δείγμα G13_2).
Διακρίνονται υπολειμματικοί
κρύσταλλοι ολιβίνη σε κύρια
μάζα από σερπεντίνη, οξείδια
σιδήρου και κόκκοι χρωμίτη
(a,c,e παράλληλα πολαροειδή,
b,d,f κάθετα πολαροειδή).

28. Αντιπροσωπευτικές φωτομικρογραφίες από οπτικό
πολωτικό μικροσκόπιο διερχομένου φωτός
σερπεντινιωμένων χαρτζβουργιτών (δείγματα G13_4,
G13_5, G13_6, G13_7). Διακρίνονται υπολειμματικοί
κρύσταλλοι ολιβίνη και ορθοπυροξένου σε κύρια μάζα
από σερπεντίνη, οξείδια σιδήρου και κόκκοι χρωμίτη.
Επίσης, όπως φαίνεται στις c και d κλινοπυρόξενος
αναπτύσσεται στο σχισμό του ορθοπυρόξενου. Κατά
θέσεις σχηματίζεται τρεμολιτική αμφίβολος (Amph)
(a,c,e,g,i,k παράλληλα πολαροειδή, b,d,f,h,j,l κάθετα
πολαροειδή).
Ρωγμές με σερπεντίνη
Κλινοπυρόξενος στο σχισμό
χρωμίτης

29. Διάγραμμα περιθλασιμετρίας ακτίνων-Χ (XRD) του δείγματος G13_1 (σερπεντινιωμένος
δουνίτης)
Διάγραμμα περιθλασιμετρίας ακτίνων-Χ (XRD) του εδαφικού δείγματος SP5 (Πηγή Αγ.Γεωργίου)
Διάγραμμα περιθλασιμετρίας ακτίνων-Χ (XRD) του δείγματος G13_4
(σερπεντινιωμένος χαρτζβουργίτης)

30. Αντιπροσωπευτικές εικόνες οπισθο-
σκεδαζομένων ηλεκτρονίων (BSE) και
τα αντίστοιχα φάσματα διασποράς
ενεργειών (EDS) Cr-ούχων ορυκτών των
υπερβασικών πετρωμάτων
(α) Cr-ούχος σερπεντίνης (Cr2O3 0.5%)
(b) Cr-ούχος ορθοπυρόξενος (Cr2O3
0.70%)
(c) Cr-ούχος κλινοπυρόξενος (Cr2O3
1.3%)
(d) Cr-ούχος σπινέλιος (Cr2O3 45.5%).
a
b
c
d
Σερπεντίνης
Ορθοπυρόξενος
Κλινοπυρόξενος
Χρωμίτης

31. Συσχέτιση Ύττριου και Ολικού
χρωμίου στα υπερβασικά
πετρώματα, έδειξαν φυσική
προέλευση του χρωμίου
Συσχέτιση Ύττριου και
Ολικού χρωμίου στα
εδαφικά δείγματα στον
κάμπο των Ψαχνών,
έδειξαν ανθρωπογενή
προέλευση του χρωμίου
Prokisch J., et al.,2000

32. Οξειδωτικά μέσα Cr3+ →Cr6+
 University of CALIFORNIA : ``Evaluation of potential nitrate and hexavalent chromium sources in the vicinity of the UCD Lehr Facility.`` March 1990
 Stamatis et.al. (2011): ``Groundwater quality assessment in Oropos–Kalamos basin, Attica, Greece``. Environ Earth Sci , 64:973–988
 Jennifer E. Holland (2007) : ``MULTIPLE OXIDANT CHROMIUM LEACHING FROM HANFORD WASTE``, USDOE Aluminum Chromium Leaching Workshop , January 24th, 2007
 Christopher T. Mills et.al (2011): ``Chromium(VI) generation in vadose zone soils and alluvial sediments of the southwestern Sacramento Valley, California: A potential source of
geogenic Cr(VI) to groundwater``Applied Geochemistry 26 (2011) 1488–1501
Το συμπέρασμα που προέκυψε ήταν ο σημαντικός ρόλος των νιτρικών στην οξείδωση του χρωμίου
4 2 3 2NH 2O NO 2H H O  
   
Σε αρκετά δείγματα υπερβασικών
πετρωμάτων, ταυτοποιήθηκαν, οξείδια
μαγγανίου.
Τα οξείδια μαγγανίου αποτελούν
φυσικό οξειδωτικό μέσο του χρωμίου.
Φυσικός οξειδωτικός μηχανισμός Cr3+
τα οξείδια του μαγγανίου
Άνθρωπογενής οξειδωτικός μηχανισμός
Cr3+ τα νιτρικά ιόντα
Cr3++ 1.5δMnO2(s) + H2O =HCrO-+1.5Mn2++H+ (1)
Cr(OH)2+ + 3βMnO2(s) + 3H20 = HCrO- + 3MnOOH(s) + 3H+ (2)
[(1) Amacher and Baker, 1982; (2) Eary and Rai, 1987].

33. Συμπεράσματα -Συζήτηση
 Στον κάμπο των Ψαχνών, στις προσχώσεις, παρατηρήθηκε αυξημένη συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου,
συγκριτικά με τα νερά των φυσικών πηγών στις επαφές υπερβασικών πετρωμάτων και ασβεστολίθων. Οι
χρήσεις γης στις δυο περιοχές έχουν σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση των συγκεντρώσεων του εξασθενούς
χρωμίου.
 Τα νερά της περιοχής είναι αλκαλικά και το περιβάλλον χαρακτηρίζεται ως έντονα οξειδωτικό. Το ποσοστό
αναλογίας του Cr6+ =40-99%Crtot συνολικά
 Στο φυσικό περιβάλλον, η παρουσία χρωμίου οφείλεται στην εκτεταμένη παρουσία του οφιολιθικού
συμπλέγματος.
 Η χρήση φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων, στον κάμπο, επιβαρύνει ποιοτικά τα νερά, όπως πρόεκυψε από τις
υψηλές τιμές νιτρικών στις χημικές αναλύσεις.Παρατηρήθηκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ συγκεντρώσεων
νιτρικών ιόντων και εξασθενούς χρωμίου και στα δυο υδατικά περιβάλλοντα.
 Η χρήση φωσφορικών λιπασμάτων δρα προσθετικά στην παρουσία ολικού χρωμίου στο έδαφος αρχικά και
στην συνέχεια στα υπόγεια νερά.

34. Ευχαριστώ πολύ