1. Σελίδα 1 από 30
Εισαγωγή στη Χημεία
1.1. Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε;
1.1.1. Ποια από τα παρακάτω υλικά είναι φυσικά (Φ) και ποια παρασκευάζονται από τον
άνθρωπο (Α);
α. πλαστικό ποτήρι β. βωξίτης
γ. νερό βρύσης δ. πορτοκαλιά
ε. αργό πετρέλαιο στ. χαρτί
ζ. αναψυκτικό η. αλουμινόχαρτο
θ. ασβεστόλιθος ι. μπετόν
1.1.2. Στον ακόλουθο πίνακα να συμπληρώσεις τις επωφελείς των προϊόντων, τις επιζήμιες
χρήσεις ή τα προϊόντα που λείπουν:
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΠΩΦΕΛΕΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΖΗΜΙΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ
Λιπάσματα
Πλαστικά
Φάρμακα
Διάνοιξη σηράγγων
Κατασκευή εκρηκτικών για
πολεμικές συγκρούσεις
Βενζοϊκό οξύ (Ε210)
1.1.3. Να αναφέρεις τρία παραδείγματα (προϊόντα ή έρευνα) για κάθε περίπτωση με τα οποία
να αποδεικνύεται ότι η Χημεία συνεργάζεται με τις ακόλουθες επιστήμες:
Φυσική, Γεωλογία, Ιατρική, Αρχιτεκτονική, Καλές Τέχνες
1
2. Σελίδα 2 από 30
1.1.4. Συμπλήρωσε τον ακόλουθο πίνακα:
Πρώτες ύλες Προϊόντα χημικών μετασχηματισμών
Κράμμα αλουμινίου
Λινάρι
Ασβεστόλιθος
Χαρτί
Σιτάρι
Γάλα
Κρασί
Αλεύρι
Βενζίνη
Αιματίτης
Πλαστικό μπουκάλι
Μακαρόνια
3. Σελίδα 3 από 30
1.2. Καταστάσεις των υλικών
1.2.1. Να αναφέρεις τρία παραδείγματα υλικών σωμάτων για κάθε περίπτωση φυσικής κατά-
στασης:
Στερεή: ……………………………………………………………………………………………………………………
Υγρή: ……………………………………………………………………………………………………………………
Αέρια: ……………………………………………………………………………………………………………………
1.2.2. Ποιες μετατροπές φυσικής κατάστασης περιγράφονται στις προτάσεις που ακολουθούν;
α. Μετατροπή του στερεού ιωδίου σε αέριο.
β. Το παγωτό έλιωσε αφού έμεινε εκτός ψυγείου.
γ. Η καμφορά που βάλαμε στα μάλλινα την άνοιξη, εξαφανίστηκε το φθινόπωρο.
δ. Το παγωμένο τζάμι του αυτοκινήτου γέμισε με «υδρατμούς».
ε. Η μπογιά στέγνωσε πάνω στα κάγκελα.
στ. Η Νίκη άνοιξε τη στρόφιγγα του καμινέτου για να φτιάξει ελληνικό καφέ στον
μπαμπά της.
ζ. Το νερό της βροχής μετατράπηκε σε χαλάζι.
η. Στις αλυκές σχηματίστηκε αλάτι.
θ. Τα ρούχα της απλωμένης μπουγάδας στέγνωσαν.
ι. Το λιβάδι σκεπάστηκε με πάχνη.
1.2.3. Να μελετήσεις το παρακάτω διάγραμμα που αναφέρεται στον καθαρό μεταλλικό υδράρ-
γυρο και στη συνέχεια να απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
α. Ποιες φυσικές καταστάσεις αντιστοιχούν στους αριθμούς (1) έως (5);
β. Ποιες μετατροπές φυσικών καταστάσεων αντιστοιχούν στα βέλη (α) και (β);
γ. Πώς ονομάζονται οι αντίστοιχες αντίθετες μετατροπές (-α) και (-β);
δ. Πώς χαρακτηρίζεται η απευθείας μετάβαση από την κατάσταση (5) στην κατάσταση
(1);
ε. Ποιο είναι το σημείο βρασμού του υδραργύρου;
στ.Σε ποια θερμοκρασία συνυπάρχουν η στερεή με την υγρή φυσική κατάσταση του υ-
δραργύρου;
ζ. Ποια από τις μετατροπές (α), (β) απαιτεί απορρόφηση θερμότητας για να πραγματο-
ποιηθεί.
θ(o
C)
θερμότητα
-39
+356
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(α)
(β)
4. Σελίδα 4 από 30
1.2.4. Συμπλήρωσε στον παρακάτω πίνακα τη φυσική κατάσταση κάθε υλικού και απάντησε
στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
Ουσία Σημείο τήξης Σημείο βρασμού
Φυσική κατάσταση
στους 25 o
C
(P = 1atm)
Άζωτο -210 -196
οινόπνευμα -117 +78
Ιώδιο +114 +184
Νερό 0 +100
Αλουμίνιο +660 +2450
Θείο +113 +445
α. Ποια από τις παραπάνω ουσίες διαθέτει το μεγαλύτερο σημείο τήξης;
β. Ποια ουσία έχει το χαμηλότερο σημείο ζέσης;
γ. Ποια είναι η φυσική κατάσταση του ιωδίου στους 500 o
C;
δ. Ποια είναι η φυσική κατάσταση του αλουμινίου στους 0 ο
C;
ε. Ποια είναι η φυσική κατάσταση του οινοπνεύματος στους -117 o
C;
στ. Ποια είναι η φυσική κατάσταση του αζώτου στους -196 ο
C;
ζ. Σε ποια περιοχή θερμοκρασιών το θείο είναι υγρό σε P = 1 atm;
η. Σε ποια θερμοκρασία πήζει το καθαρό αλουμίνιο;
θ. Σε ποια θερμοκρασία το θείο από ατμός γίνεται υγρό;
ι. Σε ποια θερμοκρασία λιώνει το παγάκι που βγάλαμε από την κατάψυξη;
1.2.5. Μια ορειβατική ομάδα οργάνωσε αποστολή στα Ιμαλάια. Στόχος της ήταν η κατάκτηση
της ψηλότερης κορυφής. Στην τελευταία κατασκήνωση, σε υψόμετρο 7.600 m, ένα με-
λος της ομάδας έβρασε νερό και βύθισε μέσα του ένα φακελάκι με τσάι. Το τσάι που πα-
ρασκεύασε είχε διαφορετική γεύση από τη συνηθισμένη.
α. Ποιο είναι το όνομα και το υψόμετρο της υψηλότερης κορυφής των Ιμαλαΐων;
β. Εξήγησε τη διαφορετική γεύση του τσαγιού στο μεγάλο υψόμετρο.
5. Σελίδα 5 από 30
Από το νερό στο άτομο.
Από το μικρόκοσμο στον
μακρόκοσμο.
2.1.Το νερό στη ζωή μας
2.1.1.α. Πώς διαπιστώνουμε ότι ο αέρας ενός δωματίου περιέχει νερό σε αέρια κατάσταση;
β. Ποια είναι η σχέση γαλαζόπετρας και νερού;
γ. Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες βιομηχανικής χρήσης του νερού;
δ. Γιατί παρατηρείται έλλειψη νερού; Τι πρέπει να γίνει για να αποφευχθεί;
2.1.2.Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις ακόλουθες χρήσεις του νερού ως αστική, βιομηχανι-
κή ή γεωργική:
πλύσιμο ρούχων, παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας,
πλύσιμο φρούτων σε κονσερβοποιεία, πλύσιμο πιάτων,
πότισμα χωραφιού, καθαρισμός αυτοκινήτου,
ψύξη αντιδραστήρα σε πυρηνικό εργοστάσιο,
παρασκευή αναψυκτικού
2.1.3.Να συμβουλευτείς τα δεδομένα πίνακα του σχολικού βιβλίου και να διατάξεις σε σειρά
αυξανομένης περιεκτικότητας σε νερό τα ακόλουθα τρόφιμα:
τυρί, ντομάτα, χοιρινό κρέας, καρότα
2.1.4.Σε μια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη κάθε κάτοικος καταναλώνει καθημερινά κατά μέσο όρο,
180 L (λίτρα) νερού ως εξής:
ΧΡΗΣΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΕ L (ΛΙΤΡΑ)
Τουαλέτα 70
Ατομική υγιεινή 40
Πλύσιμο ρούχων 35
Πλύσιμο πιάτων 15
Πότισμα 12
Μαγείρεμα 5
Πλύσιμο αυτοκινήτου 3
α. Κατασκεύασε διάγραμμα με μορφή πίτας που να φαίνονται οι παραπάνω χρήσεις. Η κατα-
σκευή του διαγράμματος μπορεί να γίνει είτε με το μοιρογνωμόνιο (κάθε λίτρο νερού α-
ντιστοιχεί σε τόξο 2o
) είτε με υπολογιστικό πρόγραμμα (π.χ. Εxcel της Microsoft).
β. Σε ποιες από τις παραπάνω χρήσεις μπορεί να γίνει οικονομία στο νερό και πώς;
2
6. Σελίδα 6 από 30
γ. Στην ακόλουθη απόδειξη λογαριασμού της Εταιρίας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύου-
σας (Ε.ΥΔ.Α.Π.) φαίνεται η κατανάλωση νερού μιας τριμελούς οικογένειας που ζει σε ένα
διαμέρισμα του Καματερού:
i. Υπολόγισε τη μέση ημερήσια κατανάλωση νερού ανά άτομο αυτής της οικογένειας.
ii. Σύγκρινέ τη με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και σχολίασε τα αποτελέσματα της σύγκρισης
δ. Βρες μια απόδειξη λογαριασμού ύδρευσης σχετικά με την κατανάλωση νερού από τη δική
σου οικογένεια και στη συνέχεια:
i. Υπολόγισε τη μέση ημερήσια κατανάλωση νερού ανά άτομο αυτής της οικογένειας.
ii. Σύγκρινέ τη με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και σχολίασε τα αποτελέσματα της σύγκρισης
7. Σελίδα 7 από 30
Τι χρειαζόμαστε:
500 γραμμάρια αλευρι που
φουσκώνει
2 φλιτζάνια του τσαγιού καφέ
ζάχαρη
1 1/2 ποτήρι χυμό πορτοκάλι
1 κ.γ ξύσμα πορτοκαλιού
2 αυγά
2 φλιτζάνια του τσαγιού
ελαιόλαδο
125 γρ. κουβερτούρα
2 μεγάλες μπανάνες
Αφράτο κέικ με μπανάνα και σοκολάτα
Πώς το κάνουμε:
1. Χτυπάμε καλά στο μίξερ τη ζάχαρη και το
ελαιόλαδο.
2. Προσθέτουμε μετά το χυμό πορτοκαλιού και
το ξύσμα. Βάζουμε και τα 250 γρ αλεύρι και
χτυπούμε καλα.
3. Τέλος προσθέτουμε τα αυγά και το υπόλοιπο
αλεύρι.
4. Αλευρώνουμε τη φόρμά του κέικ και βάζουμε
τη μισή ζύμη στη φορμα.
5. Αφού έχουμε κόψει τις μπανάνες μας σε
ροδέλες τις τοποθετούμε προσεκτικά στη
σειρά.
6. Σπάζουμε και την μια πλάκα κουβερτούρας σε
μικρά κομμάτια και τα βάζουμε πάνω στις
ροδέλες μπανάνας.
7. Χύνουμε από πάνω την υπόλοιπη ζύμη και
βάζουμε το κέικ σε προθερμασμένο φούρνο
στους 200 βαθμούς και το αφήνουμε 60
λεπτά!!!
8. Λιώνουμε την υπόλοιπη κουβερτούρα σε μπεν
μαρί και μόλις βγει το κέικ με ένα πινέλο
καλύπτουμε όλο το κέικ με σοκολάτα!!! Θα
γλειφετε και τα δάχτυλά σας!!
Πηγή: http://www.sintagespareas.gr/sintages/afrato-keik-me-mpanana-kai-sokolata.html
2.2 & 2.3. Το νερό ως διαλύτης – μίγματα -
περιεκτικότητες
ΜΙΓΜΑΤΑ
2.2&3.1. Στο κείμενο που ακολουθεί να σημειώσεις με κόκκινη γραμμή τα ομογενή μίγματα και
με μπλε γραμμή τα ετερογενή μίγματα.
8. Σελίδα 8 από 30
2.2&3.2. «Το πόσιμο νερό είναι μίγμα».
Χαρακτήρισε την παραπάνω πρόταση ως σωστή ή λανθασμένη, εξηγώντας την επι-
λογή σου.
2.2&3.3. Να χαρακτηρίσεις ως ομογενές ή ετερογενές (με ) καθένα από τα παρακάτω μίγμα-
τα και να αναφέρεις δύο τουλάχιστον συστατικά του:
Μίγμα Ομογενές Ετερογενές κύρια συστατικά
Σούπα
Κέρμα 20 λεπτών
Λευκό κρασί
Μπετόν
Αυτοκίνητο
Μακαρονάδα
Πορτοκαλάδα (αναψυκτικό)
Μπύρα
Λαδόξιδο
Χώμα
Καμπάνα
Ατσάλινο κουτάλι
Αίμα
Τσάι που πίνουμε
Γιαούρτι
Καφές φίλτρου που πίνουμε
Μελάνι
Kέρμα των 2 €
Φυσικός χυμός πορτοκαλιού
ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ
2.2&3.4. α. Να αναφέρεις τρία υδατικά διαλύματα του ανθρώπινου σώματος.
β. Να αναφέρεις δύο μη υδατικά διαλύματα της καθημερινής ζωής.
γ. Ποιος είναι ο διαλύτης και ποιες οι διαλυμένες ουσίες του πόσιμου νερού;
δ. Ποιο διαλύτη χρησιμοποιούν οι κοπέλες όταν ξεβάφουν τα νύχια τους;
ε. Το ανθρακικό ασβέστιο είναι το κύριο συστατικό του μάρμαρου, της κιμωλίας και
του κελύφους του αυγού. Παρασκεύασε ένα μίγμα νερού και κιμωλίας. Θα το χα-
ρακτήριζες διάλυμα;
2.2&3.5. Συμπλήρωσε τα κενά στις προτάσεις που ακολουθούν:
α. Ο …………………………… έχει την ίδια φυσική κατάσταση με το διάλυμα.
β. Ένα ……………………………… μπορεί να είναι ομογενές ή ετερογενές.
γ. Το νερό είναι ο πιο διαδεδομένος διαλύτης, χαρακτηρίζεται ως ……………………………
διαλύτης.
δ. ……………………… διαλύματα χαρακτηρίζονται τα διαλύματα στα οποία διαλύτης είναι
το νερό.
9. Σελίδα 9 από 30
ε. Η ……………………………. δε διαλύεται στο νερό, αλλά γράφει στους πίνακες.
στ. Η ……………………………….. επηρεάζει τη μέγιστη ποσότητα της ζάχαρης που μπορεί
να διαλυθεί σε ορισμένη ποσότητα διαλύτη.
ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ & ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΕΣ - AΣΚΗΣΕΙΣ
2.2&3.6. α. Πόσα g νερού πρέπει να αναμειχθούν με 12 g γλυκόζης για να προκύψει διάλυμα
με 4 % w/w περιεκτικότητα σε γλυκόζη;
β. Αν το παραπάνω διάλυμα το χωρίσουμε σε δύο ίσα μέρη, πόση θα είναι η % w/w
περιεκτικότητα του κάθε μέρους;
2.2&3.7. Συμπλήρωσε καθένα από τα ακόλουθα κενά με μια από τις εκφράσεις αυξάνεται,
μειώνεται ή δεν μεταβάλλεται:
«Αν σε υδατικό διάλυμα γλυκόζης προσθέτουμε νερό, τότε:
α. η μάζα της γλυκόζης ………………………..
β. η μάζα του διαλύματος …………………………
γ. η μάζα του διαλύτη ……………………………….
δ. η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος ………………………………
2.2&3.8. Το οξυγόνο διαλύεται στο νερό σε μικρή ποσότητα αλλά αρκετή για την ανάπτυξη
των υδρόβιων οργανισμών. Ποια είναι η % w/w περιεκτικότητα του νερού σε οξυγό-
νο αν γνωρίζετε ότι σε 1000 kg καθαρού νερού διαλύονται 10 g οξυγόνου;
2.2&3.9. Διαλύουμε πλήρως 32 g ζάχαρης σε 768 g νερό. Προέκυψε το διάλυμα Δ1.
α. Ποια είναι η % w/w περιεκτικότητα σε ζάχαρη του διαλύματος Δ1;
β. Μεταγγίζουμε 200 g από το διάλυμα Δ1 σε κωνική φιάλη. Βρείτε την % w/w πε-
ριεκτικότητα σε ζάχαρη, την ποσότητα σε g της ζάχαρης και την ποσότητα σε νε-
ρό του περιεχομένου της κωνικής φιάλης.
γ. Μεταγγίζουμε άλλα 200 g από το διάλυμα Δ1 σε νέα κενή κωνική φιάλη και αραι-
ώνουμε με προσθήκη 600 g νερού, οπότε προκύπτει το διάλυμα Δ2. Βρείτε την %
w/w περιεκτικότητα σε ζάχαρη του διαλύματος Δ2.
δ. Στο υπόλοιπο από το διάλυμα Δ1 απομακρύνουμε νερό με εξάτμιση, μέχρι να προ-
κύψει το διάλυμα Δ3 μάζας 100 g. Υπολογίστε την % w/w περιεκτικότητα σε
ζάχαρη του διαλύματος Δ3 που προέκυψε.
2.2&3.10.«Η φρουκτόζη θεωρείται ο γλυκύτερος μονοσακχαρίτης που βρίσκεται ελεύθερος
στη φύση και συνήθως συνοδεύει τη γλυκόζη στα σταφύλια και άλλα φρούτα, εξ’ ου
και το όνομα οπωροσάκχαρο. Μαζί με τη γλυκόζη αποτελούν τα συστατικά του
δισακχαρίτη σακχαρόζη (κοινή επιτραπέζια ζάχαρη).»
Υδατικό διάλυμα φρουκτόζης (διάλυμα Δ1) έχει μάζα 380 g και περιεκτικότητα 10 %
w/w σε φρουκτόζη.
α. Βρείτε τη μάζα της φρουκτόζης σε ολόκληρη την ποσότητα του διαλύματος Δ1.
10. Σελίδα 10 από 30
β. Στο σύνολο του διαλύματος Δ1 διαλύουμε επιπλέον 20 g καθαρής φρουκτόζης.
Υπολογίστε την % w/w περιεκτικότητα σε φρουκτόζη του διαλύματος Δ2 που
προκύπτει.
2.2&3.11.Αναμειγνύουμε 200 g aλατόνερου 5 % w/w σε αλάτι (διάλυμα Δ1) με 50 g αλατόνε-
ρου περιεκτικότητας 10 % w/w (διάλυμα Δ2).
α. Υπολογίστε την ποσότητα του αλατιού σε καθένα από τα διαλύματα Δ1 και Δ2.
β. Ποια είναι η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος Δ3 που προέκυψε μετά την
ανάμειξη;
2.2&3.12.α. Να υπολογιστεί η μάζα της ζάχαρης που περιέχεται σε 120 mL υδατικού διαλύμα-
τος ζάχαρης 2 % w/v.
β. Nα υπολογιστεί ο όγκος του φυσιολογικού ορού 0,9 % w/v που περιέχει 18 g α-
λατιού.
γ. Ένα διάλυμα παρασκευάστηκε με τη διάλυση 20 g γλυκόζης σε 200 g νερού. Αν ο
όγκος του διαλύματος που προέκυψε είναι 200 mL να υπολογιστούν:
i. η % w/v περιεκτικότητα του διαλύματος.
ii. η % w/w περιεκτικότητα του διαλύματος.
iii. η πυκνότητα του διαλύματος.
2.2&3.13.Στο πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι περιεκτικότητες του πλήρους γάλακτος
(μπλε συσκευασία) και του γάλακτος τύπου «ελαφρύ» (πράσινη συσκευασία):
Θρεπτικά συστατικά ανά 100 mL γάλακτος
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΠΛΗΡΕΣ ΓΑΛΑ ΓΑΛΑ ΕΛΑΦΡΥ
Πρωτεΐνες 3,2 g 3,3 g
Υδατάνθρακες 4,7 g 4,8 g
Λιπαρά 3,5 g 1,0 g
Ασβέστιο 120 mg 124 mg
a. Ποια είναι η % w/v περιεκτικότητα των δύο τύπων γάλακτος σε λιπαρά;
Ποιο είναι πιο πυκνό σε λιπαρά;
Ποια είναι η % w/v περιεκτικότητα του πλήρους γάλακτος σε ασβέστιο;
β. Σε ποιον από τους δύο τύπους γάλακτος ανήκει το γάλα που αγοράσατε από το
supermarket αν γνωρίζετε ότι η συσκευασία του μισού λίτρου περιέχει 17,5 g
λιπαρών; Πρόκειται για διαιτητικό προϊόν;
γ. Πόσα mL νερού πρέπει να απομακρυνθούν από 500 mL του πλήρους γάλακτος
ώστε να γίνει «εβαπορέ» με περιεκτικότητα 7,0 % w/v σε λιπαρά.
Τη συνταγή θα τη βρείτε στην ιστοσελίδα:
https://www.sintagespareas.gr/sintages/ftiaxno-gala-ebapore.html
2.2&3.14.Πόσα mL νερό πρέπει να προσθέσουμε σε 200 mL ζαχαρόνερου 4% w/v ώστε να
προκύψει αραιωμένο ζαχαρόνερο με περιεκτικότητα 1 % w/v;
11. Σελίδα 11 από 30
2.2&3.15.«Το χλωριούχο νάτριο (μαγειρικό αλάτι) α-
ποτελεί το κύριο συστατικό του θαλασσι-
νού νερού, όπου βρίσκεται σε περιεκτι-
κότητες από 2,7 έως 3,8 % w/v, ανάλογα με
τη θερμοκρασία και τα χαρακτηριστικά του
περιβάλλοντος. Στη Νεκρά θάλασσα
(σύνορα Ισραήλ – Ιορδανίας) η μέση περιε-
κτικότητα σε χλωριούχο νάτριο είναι
18 % w/v. Στη Νεκρά Θάλασσα είναι εύκολο
να επιπλεύσει κανείς χωρίς μεγάλη
προσπάθεια.»
( πηγή: ένωση του μήνα, www.eex.gr ).
a. Πόσα g χλωριούχου νατρίου περιέχονται σε 1 L θαλασσινού νερού από τη Νεκρά
θάλασσα;
β. 200 mL από τη Βαλτική θάλασσα ( 2,8 % w/v) εκτείθενται στον καλοκαιρινό ή-
λιο και συμπυκνώνονται μέχρι τελικό όγκο 50 mL, Να χαρακτηρίσετε το διάλυμα
που προκύπτει ως πυκνότερο ή αραιώτερο (σε αλάτι) σε σχέση με το νερό της
Νεκράς θάλασσας.
2.2&3.16.Σε χημικό εργαστήριο κατά την οξυμέτρηση ελαιόλαδου, απαιτούνται τα εξής αντι-
δραστήρια: δείκτης φαινολοφθαλεΐνη, οργανικοί διαλύτες (αιθυλική αλκοόλη και διαι-
θυλαιθέρας) και υδατικό διάλυμα καυστικού νατρίου 0,4 % w/v (διάλυμα Δ).
α. Πόσα g στερεού καυστικού νατρίου απαιτούνται για την παρασκευή 500 mL του
διαλύματος Δ;
β. Ο παρασκευαστής του διαλύματος Δ από απροσεξία, με την ίδια ποσότητα διαλυ-
μένης ουσίας, παρασκεύασε 750 mL διαλύματος καυστικού νατρίου αντί για
500 mL. Πόση επιπλέον ποσότητα στερεού καυστικού νατρίου πρέπει να διαλύσει
ώστε να μην αναγκαστεί να πετάξει το παραπάνω διάλυμα και να διατηρήσει την
επιθυμητή περιεκτικότητα;
2.2&3.17.Από ένα μπουκάλι κρασί που γράφει στην ετικέτα του ότι περιέχει αλκοόλη 12 % vol
(ή 12 % v/v), κάποιος ήπιε ένα ποτήρι κρασί, δηλαδή 100 mL. H γυναίκα του ήπιε
όλη την μπύρα από ένα κουτάκι (330 mL) που στη συσκευασία του έγραφε ότι
περιέχει αλκοόλη 5 % vol.
a. Η μπύρα ή το κρασί είναι πιο αραιό αλκολολικό διάλυμα;
β. Ποιος από τους δύο κατανάλωσε περισσότερη αλκοόλη, ο άντρας ή η γυναίκα του
και γιατί;
2.2&3.18.Ο αέρας της τροπόσφαιρας περιέχει κατά προσέγγιση 20 % v/v οξυγόνο και
80 % v/v άζωτο.
Πόσα λίτρα οξυγόνο και πόσα λίτρα άζωτο εισπνέει ένας άνθρωπος σε μία ώρα;
Δίνεται ότι ο όγκος του αέρα σε μία εισπνοή είναι 0,5 λίτρα και ένας άνθρωπος
κάνει 15 εισπνοές το λεπτό.
12. Σελίδα 12 από 30
2.2&3.19.Ένα βαρέλι με οίνο έχει χωρητικότητα 200 L και περιεκτικότητα σε αλκοόλη
12 % v/v.
α. Πόσα L αλκοόλης περιέχει το βαρέλι;
β. Αν προσθέσουμε νερό αυξάνοντας τον όγκο του περιεχομένου κατά 20 %, ποια
είναι η % v/v περιεκτικότητα σε αλκοόλη του αραιωμένου οίνου (κρασί) που προ-
έκυψε;
2.2&3.20.O K.O.K. προβλέπει τα παρακάτω, σχετικά με την οδήγηση υπό την επήρεια οινο-
πνεύματος (αλκοόλης) ,
Περιεκτικότητα σε g αλκοόλης / 100 mL
αίματος (% w/v)
Πρόστιμο
Έως 0,050 -
0,050 έως 0,080 200€
και 5 βαθμοί ποινής, ακινητοποίηση οχήματος
0,080 έως 0,110 700 €,
αφαίρεση επιτόπου της άδειας κυκλοφορίας για
90 ημέρες και 9 βαθμ., ακινητοποίηση
Άνω του 0,110 1.200 €,
φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών, αφαίρεση άδειας
οδήγησης 6 μήνες & επιτόπου της άδειας
κυκλοφορίας για έως 6 μήνες
Άνω του 0,110 εντός 2 ετών από την προηγούμενη
παράβαση
2.000 €,
6 μήνες φυλάκιση & αφαίρεση άδειας οδήγησης
για 5 χρόνια, αφαίρεση στοιχείων κυκλοφορίας
έως 6 μήνες.
Ένας άντρας 80 kg κατανάλωσε σε σύ-
ντομο χρονικό διάστημα πέντε σφηνάκια
τεκίλα περιεκτικότητας 40 % v/v σε αλκο-
όλη. Kάθε ποτήρι περιείχε 40 mL τεκίλα.
Μπήκε το αυτοκίνητό του, το οδήγησε, όμως
μετά από λίγο τον σταμάτησαν άντρες της
Τροχαίας για να τον υποβάλλουν σε αλκο-
τέστ. Είχε περάσει μία ώρα από την κατανά-
λωση της αλκοόλης.
a. Πόσα γραμμάρια καθαρής αλκοόλης απορροφήθηκε συνολικά από τον πεπτικό
σωλήνα (στομάχι-έντερο) αυτού του άντρα και πέρασε στο αίμα του;
Δίνεται η πυκνότητα της καθαρής αλκοόλης: p = 0,8 g/mL.
β. Να υπολογίσετε την περιεκτικότητα της αλκοόλης (% w/v) στο αίμα του παρα-
πάνω άντρα μία ώρα μετά την κατανάλωση. Για τον υπολογισμό θα χρειαστεί να
ανατρέξετε στην ιστοσελίδα http://www.iatronet.gr/members/bac/default.asp
γ. Αν η ένδειξη του μετρητή του αλκοολόμετρου ήταν αυτή του β’ ερωτήματος, πι-
στεύετε ότι ο οδηγός θα γλίτωσε το πρόστιμο; Ναι ή όχι και γιατί; Πιστεύετε ότι
είναι σε θέση να οδηγήσει;
13. Σελίδα 13 από 30
2.4. Ρύπανση του νερού
2.4.1. α. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ρύπανσης και μόλυνσης του νερού;
β. Ανέφερε τέσσερις πηγές προέλευσης ρύπων του νερού.
γ. Το θερμό νερό που αποβάλλεται από τις ψυκτικές εγκαταστάσεις ορισμένων
βιομηχανιών όπως βιομηχανίες παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας, ζεσταίνει
το νερό των υδάτινων αποταμιευτήρων στους οποίους καταλήγει.
Με δεδομένο ότι η αύξηση της θερμοκρασίας μειώνει την ποσότητα των διαλυμένων
αερίων στο νερό, να εξηγήσεις γιατί το θερμό νερό θεωρείται ένας από τους πλέον
σημαντικούς ρύπους υδάτινων οικοσυστημάτων.
14. Σελίδα 14 από 30
2.5. Διαχωρισμός μιγμάτων
2.5.1. Να περιγράψεις πειραματική διαδικασία για το διαχωρισμό στα συστατικά τους των ακό-
λουθων μιγμάτων:
α. μίγμα νερού και αλκοόλης β. μπλε μελάνι
γ. αλατόνερο δ. μίγμα αλουμινίου & σιδήρου
ε. γάλα (απομάκρυνση βουτύρου) στ. μίγμα νερού, ζάχαρης και άμμου
2.5.2. Μελετώντας προσεκτικά τον ακόλουθο πίνακα να προτείνεις τρόπο διαχωρισμού στα
συστατικά του καθενός από τα ακόλουθα μίγματα:
α. στερεό μίγμα φαινολοφθαλεΐνης & κιμωλίας
β. μίγμα ρινισμάτων σιδήρου & αλουμινίου
Ουσίες
Διαλυτότητα στο
νερό
Διαλυτότητα στην
αλκοόλη
Μαγνητικές ιδιότητες
Σίδηρος Αδιάλυτος Αδιάλυτος ΝΑΙ
Αλουμίνιο Αδιάλυτο Αδιάλυτο ΟΧΙ
Κιμωλία Αδιάλυτη Αδιάλυτη ΟΧΙ
Φαινοφθαλεΐνη Αδιάλυτη Διαλυτή ΟΧΙ
2.5.3. Η χρωματογραφία χρησιμοποιείται στον έλεγχο των χρωστικών ουσιών που
περιέχονται στα τρόφιμα. Αυτές οι ουσίες είναι συνήθως μίγματα άλλων ουσιών.
Η χρωστική συγκεκριμένου τροφίμου επιτρέπεται να περιέχει μόνο τις χρωστικές Α, Β και Γ
(όλες ή μερικές από αυτές). Ακολουθούν τα αποτελέσματα της χρωματογραφικής ανάλυσης:
α. Ποιες από τις ουσίες Α, Β και Γ υπάρχουν στο δείγμα της χρωστικής του τροφίμου
που εξετάζεται;
β. Είναι νόμιμη η χρήση όλων των χρωστικών που περιέχονται σε αυτό το τρόφιμο;
15. Σελίδα 15 από 30
2.5.4. Ποιες μέθοδοι διαχωρισμού πραγματοποιούνται για την παρασκευή καφέ φίλτρου;
2.5.5. Σε ποιες από τις μεθόδους διαχωρισμού που περιγράφονται στο σχολικό βιβλίο χρειά-
ζεται διηθητικό χαρτί και πώς χρησιμοποιείται;
2.5.6. Να αναφέρεις τρία παραδείγματα διαχωρισμού συστατικών μίγματος που πραγματο-
ποιούνται με τη βοήθεια της ακόλουθης συσκευής:
2.5.7. Να αναφέρεις δύο παραδείγματα διαχωρισμού συστατικών μίγματος που πραγματο-
ποιούνται με τη βοήθεια της ακόλουθης διάταξης:
16. Σελίδα 16 από 30
2.6. Διάσπαση του νερού, χημικές ενώσεις, χημικά στοιχεία
2.6.1. Ποιες από τις ακόλουθες ουσίες είναι χημικά στοιχεία και ποιες χημικές ενώσεις;
υδρογόνο αλουμίνιο χλωριούχο νάτριο
κιμωλία άζωτο νέο
DD νερό θείο διοξείδιο του άνθρακα
σόδα σίδηρος χλώριο
2.6.2. Να αναφέρεις τρία παραδείγματα από καθημερινή ζωή για καθεμιά από τις ακόλουθες
κατηγορίες ουσιών:
χημικά στοιχεία: …………………………………………………………………………………………………….
χημικές ενώσεις: …………………………………………………………………………………………………….
μέταλλα: …………………………………………………………………………………………………….
αμέταλλα: …………………………………………………………………………………………………….
ευγενή αέρια: …………………………………………………………………………………………………….
μεταλλοειδή: …………………………………………………………………………………………………….
ετερογενή μίγματα: …………………………………………………………………………………………………….
ομογενή μίγματα: …………………………………………………………………………………………………….
2.6.3. Να αντιστοιχίσεις τις κατηγορίες ουσιών της στήλης Ι με μια ή περισσότερες από τις
ουσίες της στήλης ΙΙ:
Στήλη Ι
α. μέταλλο
β. χημική ένωση
γ. αμέταλλο
δ. διάλυμα
ε. ετερογενές μίγμα
Στήλη ΙΙ
1. μαγειρική σόδα
2. πόσιμο νερό
3. χαλκός
4. διοξείδιο του άνθρακα
5. χλώριο
6. νερό χειμάρρου
7. DD νερό
8. τσάι που πίνουμε
9. χλωριούχο νάτριο
10. λευκό κρασί
11. άνθρακας
12. σίδηρος
13. οξυγόνο
14. ζάχαρη
15. οινόπνευμα
16. χρυσός
17. Σελίδα 17 από 30
2.6.4. Να αντιστοιχίσεις τις κατηγορίες ουσιών της στήλης Ι με τις αντίστοιχες ιδιότητες της
στήλης ΙΙ:
2.6.5. Να συμπληρωθεί ο ακόλουθος εννοιολογικός χάρτης:
Στήλη Ι
α. χημική ένωση
β. χημικό στοιχείο
γ. μίγμα
Στήλη ΙΙ
1. Έχουν καθορισμένη χημική σύσταση
2. Διαχωρίζονται στα συστατικά τους με
φυσικές μεθόδους.
3. Διαχωρίζονται στα συστατικά τους με
χημικές μεθόδους.
4. Η σύστασή τους ποικίλει
5. Έχουν σταθερό σημείο βρασμού
6. Δεν διασπώνται σε απλούστερες
καθαρές ουσίες
7. Διαθέτουν ένα είδος μορίων
8. Διαθέτουν δύο ή περισσότερα είδη
μορίων
9. Διαθέτουν μόνο ένα είδος ατόμων
το νερό
είναι
…………………….
επειδή διασπάται σε
……………………
……………………
που είναι
……………………
18. Σελίδα 18 από 30
2.6.6. Παρατηρείστε προσεκτικά την παρακάτω πειραματική διάταξη και απαντήστε στις
ερωτήσεις που ακολουθούν:
α. Πώς λέγεται η παραπάνω διαδικασία;
β. Να ονομάσετε καθένα από τα αέρια Α και Β και να τα χαρακτηρίσετε ως στοιχεία
ή χημικές ενώσεις.
γ. Να χαρακτηρίσετε τα αέρια Α και Β ως μέταλλα ή αμέταλλα.
δ. Αν ο όγκος του αερίου Α είναι 8 L να υπολογίσετε τον όγκο του αερίου Β.
ε. Αν η μάζα του αερίου Α είναι 5 g να υπολογίσετε τη μάζα του αερίου Β.
2.6.7. Η χημική ένωση διοξείδιο του άνθρακα αποτελείται από οξυγόνο και άνθρακα με ανα-
λογία μαζών:
3
8
άνθρακα
οξυγόνου
m
m
α. Πόσα g άνθρακα υπάρχουν σε μια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που περιέχει
48 g οξυγόνου;
β. Πόσα g διοξειδίου του άνθρακα διασπάστηκαν για να προκύψει η παραπάνω ποσότη-
τα οξυγόνου;
αέριο Β
αέριο Α
νερό με
λίγο οξύ
19. Σελίδα 19 από 30
2.7. Χημική αντίδραση
2.7.1. a. Τι ονομάζουμε χημική αντίδραση;
β. Δώστε ένα παράδειγμα χημικής αντίδρασης που συμβαίνει στη φύση και ένα παρά-
δειγμα αντίδρασης που πραγματοποιείται στο εργαστήριο.
γ. Να αναφέρετε από ένα παράδειγμα εξώθερμης αντίδρασης και ενδόθερμης αντί-
δρασης.
δ. Ποια σχέση συνδέει τις μάζες των αντιδρώντων με τις μάζες των προϊόντων μιας
αντίδρασης.
2.7.2. Να γίνει η ακόλουθη αντιστοίχιση:
2.7.3. Διαβάσε προσεκτικά το κείμενο του παρακάτω πλαισίου:
και στη συνέχεια πραγματοποίησε τις ακόλουθες σύντομες εργασίες:
α. Σημείωσε τις χημικές αντιδράσεις που αναφέρονται στο κείμενο.
β. Αναγνώρισε αντιδρώντα και προϊόντα σε καθεμιά από τις παραπάνω αντιδράσεις.
Στήλη Ι
α. φυσικό φαινόμενο
β. χημικό φαινόμενο
Στήλη ΙΙ
1. βράσιμο νερού
2. μετατροπή κρασιού σε ξίδι
3. εξάχνωση καμφοράς
4. καύση φυσικού αερίου
5. τσαλάκωμα χαρτιού
6. σκούριασμα σιδηροκατασκευής
7. ανάμειξη νερού με ζάχαρη
8. στέγνωμα μπουγάδας
9. φωτοσύνθεση
10. ξίνισμα του γάλακτος
11. διάσπαση ασβεστόλιθου εντός
ασβεστοκάμινου
12. έκρηξη πυροτεχνήματος
Προέλευση των ρύπων που σχηματίζουν την όξινη βροχή
Με τον όρο όξινη βροχή ονομάζουμε όλες τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχή,
χιόνι, …) που έχουν pH (ενεργή οξύτητα) χαμηλότερο από αυτό της κανονικής βροχής.
Οι σημαντικότεροι πρωτογενείς ρύποι που προκαλούν την όξινη βροχή είναι το διοξείδιο
του θείου (SO2) και τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx). Το διοξείδιο του θείου προέρχεται από
την αντίδραση των υπολειμμάτων του θείου στα ορυκτά καύσιμα με το οξυγόνο της
ατμόσφαιρας. Τα οξείδια του αζώτου παράγονται από την αντίδραση του ατμοσφαιρικού
αζώτου και του ατμοσφαιρικού οξυγόνου εντός των μηχανών εσωτερικής καύσης, των
σταθμών παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας, κ.ά.
Οι ρύποι SO2 και NOx ανεβαίνουν στην ατμόσφαιρα, αντιδρούν με τους υδρατμούς και το
νερό της βροχής και σχηματίζουν τα οξέα θειικό οξύ και το νιτρικό οξύ αντίστοιχα.
20. Σελίδα 20 από 30
2.7.4. Ένας μαθητής, στο εργαστήριο φυσικών επιστημών, έκαψε ένα κομμάτι ξύλο μάζας
30 g. Προέκυψε τέφρα μάζας 5 g.
«Mε βάση τα παραπάνω πειραματικά δεδομένα, η μάζα των αντιδρώντων είναι μεγαλύ-
τερη από τη μάζα των προϊόντων για την καύση του ξύλου.»
Συμφωνείς ή διαφωνείς με την τελευταία πρόταση; Εξήγησε την επιλογή σου.
2.7.5. Αναφλέγονται 12 g μαγνησίου με ατμοσφαιρικό οξυγόνο, οπότε προκύπτουν 20 g οξει-
δίου του μαγνησίου:
α. Αναγνώρισε τα αντιδρώντα και τα προϊόντα της παραπάνω αντίδρασης.
β. Να εντοπίσετε δύο διαφορές στις ιδιότητες αντιδρώντων – προϊόντων.
γ. Η παραπάνω αντίδραση αυξάνει ή μειώνει τη θερμοκρασία του χώρου της αντίδρα-
σης;
δ. Υπολόγισε τη μάζα του καθαρού οξυγόνου που απαιτείται για την πραγματοποίηση
της παραπάνω αντίδρασης.
2.7.6. Μια σιδερένια ράβδος ζυγίζει 2 kg. H ράβδος αφήνεται εκτεθειμένη για μεγάλο χρονικό
διάστημα στον ατμοσφαιρικό αέρα, μέχρι να σκουριάσει.
α. Γιατί το φαινόμενο που περιγράφεται παραπάνω είναι χημική αντίδραση;
β. Εντόπισε τα αντιδρώντα και τα προϊόντα της παραπάνω αντίδρασης.
γ. Κάποιος ισχυρίζεται ότι η σκουριασμένη ράβδος συνεχίζει να ζυγίζει 2 kg.
Έχει δίκιο ή άδικο και γιατί;
2.7.7. Διαβάσε προσεκτικά το κείμενο του παρακάτω πλαισίου:
και στη συνέχεια πραγματοποίησε τις ακόλουθες σύντομες εργασίες:
a. Εντόπισε τα αντιδρώντα και τα προϊόντα της βιομηχανικής σύνθεσης της αμμωνίας.
Βιομηχανική παραγωγή αμμωνίας (ΝΗ3)
Το 1905 οι Γερμανοί χημικοί Fritz Haber και Carl Bosch ανέπτυξαν μια βιομηχανική μέθοδο
παρασκευής αμμωνίας από ατμοσφαιρικό άζωτο (Ν2) και υδρογόνο (Η2), παρουσία κατά-
λύτη (ρινίσματα σιδήρου).
Η μέθοδος παρασκευής αμμωνίας (ΝΗ3) με δέσμευση του ατμοσφαιρικού αζώτου έπαιξε
ακρογωνιαίο ρόλο στην ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας και των λιπασμάτων για τη
γεωργία, αλλά και των εκρηκτικών υλών.
Ο Haber τιμήθηκε με το βραβείο Nobel Χημείας το 1918 και ο Bosch το 1931.
Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_ammonia.htm
21. Σελίδα 21 από 30
β. Γράψε μια πρόταση που να δείχνει το ρόλο των ρινισμάτων σιδήρου στην παραπάνω
αντίδραση.
γ. Αν αντιδράσουν 6 τόνοι υδρογόνου με 28 τόνους αζώτου, να βρείτε πόσοι τόνοι
αμμωνίας θα προκύψουν
δ. Πόση ποσότητα υδρογόνου απαιτείται για να αντιδράσει με 1400 kg αζώτου ώστε να
προκύψουν 1700 kg αμμωνίας;
συμπιεστής
εναλλάκτης θερμότητας
Αντιδρώντα
( N2 & H2 )
στρώματα
σιδήρου
θερμαντήρας
αντιδραστήρας
συμπιεστής
συμπυκνωτής
Μονάδα ψύξης
ζεστό νερό
κρύο νερό
Ν2, Η2 που δεν
αντέδρασαν &
ΝΗ3
Ν2, Η2 που δεν
αντέδρασαν &
ΝΗ3
Ν2
&
Η2
Ν2
&
Η2
22. Σελίδα 22 από 30
2.8. Άτομα & μόρια
2.8.1. Δίνονται τα προσομοιώματα των μορίων του διοξειδίου του άνθρακα, του οξυγόνου, του
νερού και της γλυκόζης:
Απάντησε στα ερωτήματα που ακολουθούν:
α. Να κατατάξεις καθένα από τα παραπάνω μόρια σε μόριο χημικού στοιχείου ή μόριο
χημικής ένωσης.
β. Από πόσα και ποια είδη ατόμων αποτελείται το μόριο της γλυκόζης;
γ. Πόσα μόρια του διοξειδίου του άνθρακα περιέχουν 600 άτομα οξυγόνου;
δ. Πόσα μόρια νερού περιέχουν τον ίδιο αριθμό ατόμων οξυγόνου με αυτόν που υπάρ-
χουν σε 600 μόρια διοξειδίου του άνθρακα;
ε. Στην αντίδραση της φωτοσύνθεσης μετέχουν μόρια από τις παραπάνω καθαρές ου-
σίες. Ποιες από αυτές τις ουσίες χαρακτηρίζονται αντιδρώντα και ποιες προίόντα
της φωτοσύνθεσης;
2.8.2. α. Χρησιμοποιώντας τον πίνακα προσομοιωμάτων του σχολικού βιβλίου να αναπαρα-
στήσετε τα μόρια για τα οποία δίνονται οι ακόλουθες πληροφορίες:
Ι. Ένα μόριο αζώτου αποτελείται από δύο άτομα αζώτου.
ΙΙ. Ένα μόριο αμμωνίας αποτελείται από ένα άτομο αζώτου και τρία άτομα υδρογό-
νου.
ΙΙΙ. Ένα μόριο μεθανίου αποτελείται από ένα άτομο άνθρακα και τέσσερα άτομα υδρο-
γόνου.
ΙV. Ένα μόριο αιθυλενίου αποτελείται από δύο άτομα άνθρακα και τέσσερα άτομα
υδρογόνου.
β. Ποια από τα παραπάνω μόρια είναι μόρια στοιχείου και ποια μόρια χημικής ένω-
σης;
άνθρακας
άνθρακας
οξυγόνο
οξυγόνο οξυγόνο
οξυγόνο
υδρογόνο
υδρογόνο
διοξείδιο του
άνθρακα
οξυγόνο
νερό
γλυκόζη
23. Σελίδα 23 από 30
Άζωτο αμμωνία μεθάνιο αιθυλένιο
2.8.3. Δίνονται οι ακόλουθες πληροφορίες:
Ι. Κατά τη διάσπαση του υπεροξειδίου του υδρογόνου (οξυζενέ), αν αντιδράσουν με-
ταξύ τους δύο μόρια υπεροξειδίου του υδρογόνου θα παραχθούν δύο μόρια νερού
και ένα μόριο οξυγόνου.
ΙΙ. Κάθε μόριο του υπεροξειδίου του υδρογόνου περιέχει δύο άτομα οξυγόνου και δύο
άτομα υδρογόνου.
ΙΙΙ. Κάθε μόριο νερού περιέχει ένα άτομο οξυγόνου και δύο άτομα υδρογόνου.
ΙV. Κάθε μόριο οξυγόνου αποτελείται από δύο άτομα οξυγόνου.
α. Να συμβολίσεις με προσομοιώματα μορίων την αντίδραση διάσπασης του υπεροξει-
δίου του υδρογόνου.
δύο μόρια υπεροξειδίου του υδρογόνου δύο μόρια νερού + ένα μόριο οξυγόνου
β. Πόσα μόρια υπεροξειδίου του υδρογόνου περιέχουν 34 άτομα υδρογόνου;
γ. Αν από την παραπάνω αντίδραση προέκυψαν 6∙1024
μόρια νερού, να βρείτε το πλή-
θος των ατόμων υδρογόνου και οξυγόνου στην συγκεκριμένη ποσότητα νερού.
δ. Πόσα μόρια οξυγόνου θα παραχθούν αν διασπαστούν 200 μόρια υπεροξειδίου του
υδρογόνου;
2.8.4. Να αντιστοιχίσεις τις κατηγορίες της στήλης Ι με τα προσομοιώματα της στήλης ΙΙ:
Στήλη Ι
α. μόριο στοιχείου
β. μόριο χημικής ένωσης
Στήλη ΙΙ
24. Σελίδα 24 από 30
κόκκινο
λευκό
μολυβί
2.8.5. Στο διπλανό σχήμα βλέπεις το προσομοίωμα ενός μορίου μεθανόλης (πρώτη ύλη για
παραγωγή βιοντίζελ, φορμάικας, οξικού οξέος, …).
α. Έχουν τα άτομα ενός μορίου μεθανόλης χρώμα;
β. Τι είναι η μεθανόλη, στοιχείο ή χημική ένωση;
γ. Από πόσα και ποια στοιχεία αποτελείται η μεθανόλη;
δ. Από πόσα συνολικά άτομα αποτελείται το μόριο της μεθανόλης;
ε. Πόσα μόρια μεθανόλης περιέχουν 800 άτομα υδρογόνου;
25. Σελίδα 25 από 30
2.9. Υποατομικά σωματίδια & ιόντα
2.9.1. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες
αιτιολογώντας το χαρακτηρισμό σας κάθε φορά:
α. Ο άνθρακας και το οξυγόνο έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό.
β. Στα ιόντα τα ηλεκτρόνια είναι πάντοτε περισσότερα των πρωτονίων.
γ. Τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα.
δ. Ένα ιόν ασβεστίου με φορτίο +2 προκύπτει με πρόσληψη δύο πρωτονίων από το
αντίστοιχο άτομο ασβεστίου.
ε. Το χλωριούχο νάτριο είναι ιοντική ένωση.
στ. Η μάζα του ατόμου είναι συγκεντρωμένη στον πυρήνα.
ζ. Ο πυρήνας του ατόμου είναι θετικά φορτισμένος.
η. Το σωμάτιο με 12 πρωτόνια, 12 νετρόνια και 10 ηλεκτρόνια είναι άτομο.
θ. Η σύγχρονη επιστημονική κοινότητα θεωρεί το άτομο είναι άτμητο.
2.9.2. Συμπλήρωσε τον ακόλουθο πίνακα:
Όνομα στοιχείου Ασβέστιο Χλώριο Νάτριο Μαγνήσιο
Ατομικός αριθμός 20
Μαζικός αριθμός 40 23
Αριθμός πρωτονίων 17 11
Αριθμός νετρονίων 18 12
Αριθμός ηλεκτρονίων 20 10
Φορτίο σωματίου -1 +1 +2
2.9.3. α. Ένα άτομο του στοιχείου ιώδιο έχει 53 πρωτόνια και το πλήθος των νετρονίων
του είναι κατά 21 περισσότερο από το πλήθος των ηλεκτρονίων του. Βρες τον α-
τομικό και το μαζικό αριθμό του παραπάνω ατόμου.
β. Το ιόν ενός στοιχείου έχει φορτίο -1, έχει 10 ηλεκτρόνια και μαζικό αριθμό 19.
i. Na βρείτε το πλήθος των πρωτονίων και των νετρονίων του παραπάνω ιό-
ντος.
ii. Na βρείτε το πλήθος των πρωτονίων, των νετρονίων και των ηλεκτρονίων
του αντίστοιχου ατόμου.
iii. Πώς προκύπτει το ιόν του παραπάνω στοιχείου από το αντίστοιχο άτομο;
γ. Ένα ιόν έχει φορτίο +2, ατομικό αριθμό 12 και ο αριθμός των ηλεκτρονίων του
είναι κατά δύο μικρότερος από τον αριθμό των νετρονίων του.
i. Πρόκειται για ανιόν ή κατιόν;
ii. Ποιος είναι ο μαζικός αριθμός του αντίστοιχου ατόμου.
δ. Ένα άτομο έχει ατομικό αριθμό z = 8 και προσέλαβε 2 ηλεκτρόνια. Τι φορτίο απέ-
κτησε και πόσα ηλεκτρόνια περιέχει το ιόν που προέκυψε;
ε. Ένα άτομο διαθέτει μαζικό αριθμό 39 και το πλήθος των νετρονίων του είναι κα-
τά ένα μεγαλύτερο από το πλήθος των πρωτονίων του. Βρείτε τη σύσταση του
πυρήνα του παραπάνω ατόμου.
26. Σελίδα 26 από 30
λευκό
μολυβί
2.10. Σύμβολα χημικών & χημικών ενώσεων
2.10.1. α. Τι διαφορετικό δείχνουν οι συμβολισμοί 2Ν και Ν2;
β. Να αναπαραστήσεις με προσομοιώματα τους παραπάνω συμβολισμούς.
2.10.2. «Ο Λάινους Καρλ Πόλινγκ (LINUS CARL PAULING)
(28 Φεβρουαρίου 1901 - 19 Αυγούστου 1994) ήταν
Αμερικανός χημικός, βιοχημικός, ακτιβιστής, συγ-
γραφέας και εκπαιδευτικός. Χαρακτηρίζεται από
πολλούς ως ο σημαντικότερος χημικός του 20ου
αιώνα. Θεωρείται ένας εκ των θεμελιωτών των
πεδίων της Κβαντικής Χημείας και της Μοριακής
Βιολογίας.»
Πόσα σύμβολα χημικών στοιχείων μπορείς να
βρεις στο όνομα:
«LINUS CARL PAULING»
2.10.3. Συμπλήρωσε τα κενά στις ακόλουθες προτάσεις:
«Όταν καίγεται θειάφι, παράγεται η ένωση διοξείδιο του θείου, που έχει ………………….
τύπο SO2. Αυτός ο τύπος δείχνει την ………………………….. σύσταση της ένωσης, καθώς
και το ότι στο μόριο του διοξειδίου του θείου υπάρχουν ………………….. άτομο ……………….
και …………………… άτομα ………………………. .
2.10.4. α. Τι δείχνει ο μοριακός τύπος Η2Ο2;
β. Τι δείχνει ο χημικός τύπος Μg+2
F2
-
;
γ. Βρες πλήθος πρωτονίων, νετρονίων και ηλεκτρονίων στο άτομο με συμβολισμό
K39
19
δ. Ποιος είναι ο συμβολισμός των παρακάτω σωματίων;
i. άτομο φθορίου με 9p, 10n και 9e-
ii. ιόν αζώτου με 7p, 7n & 10e-
ε. Na ονομάσεις τα στοιχεία που αποτελούν τις ακόλουθες ενώσεις:
CHI3 & CaCO3
στ. Γράψε μοριακό τύπο για το μόριο του μεθανίου με προσομοίωμα
και ανέφερε δύο πληροφορίες που εξάγονται άμεσα από αυτόν .
2.10.5. Για καθένα από τα ακόλουθα στοιχεία:
υδρογόνο, οξυγόνο, ήλιο & χλώριο
γράψε αντίστοιχο μοριακό τύπο και σχεδίασε προσομοίωμα για το μόριό του.
27. Σελίδα 27 από 30
2.10.6. Συμβουλέψου τον πίνακα προσομοιωμάτων του σχολικού βιβλίου και συμπλήρωσε τον
ακόλουθο πίνακα (όπου χρειάζεται χρησιμοποίησε έγχρωμα μελάνια):
Όνομα ένωσης ή
στοιχείου
Σύμβολο μορίου Προσομοίωμα μορίου Ποιοτική σύσταση
ουσίας
ακετυλένιο
C2H2
αμμωνία
Άζωτο και υδρογόνο
μεθάνιο
CH4
νερό
διοξείδιο του
άνθρακα
Cl2
όζον
2.10.7.Συμπλήρωσε κενά κελιά του ακόλουθου πίνακα:
Σύμβολο z A πλήθος p πλήθος n πλήθος e-
K39
19
Cl35 18
H1
1
άτομο οξυγόνου ( ) 8 10
U235
92
ιόν σιδήρου ( ) 26 30 23
28. Σελίδα 28 από 30
2.11. Χημικές εξισώσεις
2.11.1. Περιέγραψε την ηλεκτρολυτική διάσπαση του νερού με τρεις τρόπους:
λόγια, προσομοιώματα και χημική εξίσωση
2.11.2. Η αντίδραση σχηματισμού του μονοξειδίου του αζώτου περιγράφεται με την ακόλουθη
χημική εξίσωση:
Ν2(g) + O2(g) NO(g)
a. Γράψε τα ονόματα των αντιδρώντων και των προϊόντων της χημικής αντίδρασης.
β. Να συμπληρώσετε τους συντελεστές της χημικής εξίσωσης.
γ. Να συμβολίσεις την αντίδραση με προσομοιώματα.
2.11.3. «Το υπεροξείδιο του υδρογόνου είναι ανόργανη ένωση του υδρογόνου και του οξυγόνου με
μοριακό τύπο Η2Ο2 . Είναι ισχυρό οξειδωτικό και χρησιμοποιείται συχνά ως απολυμαντικό,
λευκαντικό ή καθαριστικό μέσο. Όλοι οι αερόβιοι ζωντανοί οργανισμοί διαθέτουν το ένζυμο
καταλάση που ακίνδυνα και καταλυτικά διασπούν μικρές ποσότητες υπεροξειδίου του
υδρογόνου σε νερό και διατομικό οξυγόνο.»
α. Διάβασε προσεκτικά το κείμενο του παραπάνω πλαισίου και περιέγραψε με λόγια
τη χημική αντίδραση που αναφέρεται.
β. Συμβόλισε την αντίδραση που αναφέρεται στο κείμενο:
i. με χημική εξίσωση
ii. με προσομοιώματα μορίων
2.11.4. «Τα διατομικά άζωτο & οξυγόνο της ατμόσφαιρας αντιδρούν στο εσωτερικό ενός βεν-
ζινοκινητήρα, δίνοντας μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ) και διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2).
Και τα δύο αέρια υποβαθμίζουν την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε στις μεγα-
λουπόλεις.»
Συμβόλισε τις δύο αντιδράσεις που περιγράφει με λόγια το παραπάνω κείμενο:
α. με χημικές εξισώσεις
β. με προσομοιώματα μορίων
2.11.5. α. Συμπλήρωσε με συντελεστές τη χημική εξίσωση που συμβολίζει το σκούριασμα ε-
νός σιδερένιου αντικειμένου:
….. Fe(s) + ….. O2(g)
O2H
…… Fe2O3(s)
β. Πόσα άτομα σιδήρου απαιτείται να αντιδράσουν με 600 μόρια οξυγόνου ώστε να
προκύψει σκουριά (Fe2O3).
2.11.6. Να συμπληρώσεις με συντελεστές τις ακόλουθες χημικές εξισώσεις:
α. ………. Αl(s) + ………. O2(g) …….. Al2O3(s)
β. ………. Κ(s) + ………. Η2Ο(l) …….. KOH(aq) + ……… H2(g)
γ. ………. Να2Ο(s) + ………. Η2Ο(l) …….. ΝαOH(aq)
δ. ………. ΗgΟ(s) …….. Hg(l) + ……. O2(g)
ε. ……… F2(g) + …… KCl(aq) …….. KF(aq) + ……. Cl2(g)
30. Σελίδα 30 από 30
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
3. Έτσι λέγεται το τμήμα της ατμόσφαιρας
που περιλαμβάνει την οζονοσφαιρα.
6. Είναι το αέριο που συντηρεί την καύση.
ΚΑΘΕΤΑ
1. Διάλυμα που ανιχνεύει το διοξείδιο του
άνθρακα.
2. Ευγενές αέριο, συστατικό της τροπό-
σφαιρας.
4. Πρόκειται για τη βιολογική διεργασία
που ελευθερώνει μοριακό οξυγόνο στη
γήινη ατμόσφαιρα.
5. Είναι το συστατικό της τροπόσφαιρας με
τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα.
Aτμοσφαιρικός αέρας
3.1.1. α. Να περιγράψετε ένα πείραμα με το οποίο να διαπιστώνεται η ύπαρξη του ατμοσφαι-
ρικού αέρα.
β. Να περιγράψετε ένα πείραμα με το οποίο διαπιστώνεται η ύπαρξη του διοξειδίου του
άνθρακα στον ατμοσφαιρικό αέρα.
γ. Ποια είναι η ποιοτική και η ποσοτική σύσταση του αέρα της τροπόσφαιρας;
δ. Από πού προήλθε το οξυγόνο της ατμόσφαιρας;
ε. Ποιος ήταν ο ρόλος των φωτοσυνθετικών οργανισμών στην αλλαγή της σύστασης
της ατμόσφαιρας;
3.1.2. Να λύσετε το σταυρόλεξο που ακολουθεί:
3
