Ақназарова Фариза Ерназаркызы Степногорск қаласы білім бөлімінің «А. Косарев атындағы №9 орта мектебі» мемлекеттік мекемесінің бастауыш сынып мұғалімі

1. Сабақтыңтақырыбы:Мектеп-кеме, білім-теңіз
Сабақтыңкөрнекілігі:Интерактивті тақта, ақын, ағартушылардың
суреттері, үлестірмелі кеспелер, таблицалар, Венн диаграммасы, плакаттар,
қанатты сөздер мен мақал-мәтелдер қолданылады.
Мектеп-білім бесігі, осы бесікте тербеліп, ұстаз әлдиімен ержетіп білім
биігіне шыққан талапты шәкірт ғылым есігін еркін ашып үлкен табыстарға
жетеді. Халқымыздыңасыл ақыны, қайран Қасымы «Мектеп-кеме, білім-
теңіз» деп мағынасы терең теңеу айтқан еді. Майталман Мұқағали болса
«Тарыдайболыпкіресің, таудай болыпшығасын» деп оқушылық дәуірдің
қызықта қиын шақтарын екі қатар сөзгесыйғызады. Демекмектеп пен білім
ажырамас егіз әрі телегей теңіз үлкен ұғым.
Білім ордасы мектепте оқушыларға барлықсаладан жан-жақты білім
беріледі. Осығанорай балалар мектеп пен білімнің мәні мен мазмұнына
терең бойлай алады ма, олардыңқадір-қасиетіне жете біле ме деген ой
туындайды. Ең алдымен балалар бойынабүлдіршін кезінен мектептің
қасиетті де киелі орынекенін, білім алу жай ғана міндет, бәсеке, жарыс емес.
Керсінше адам өмірінде аса маңызды орыналатын бағалы байлық, құнды
дүние екенін сіңіру қажет сияқты. Сондамұны жақсы түсінген, ойына құйып
алған бала салқынқанды жай бір шәкірт емес, саналы түрдебілім игеруге
ұмтылатын талапты, ізденімпаз, ыстық ықылас пен жарқын жалынын білім
жолына жұмсайтынкемел адам болыпшығуы күмәнсіз. Сол үшін ұлылардың
ұлағатты ойларын тағы бір кеңінен пайдаланып шығармашылықпен
«шеберлік сабағын» өту-оқушылардыңшынайы білім алуға итермелеп,
қызығуы мен құлшынысыноятады деп ойлаймын.
Балалар, халқымызды «ақын халық, батыр халық» деп атайды. Расында,
бір шумақ өлеңді суырыпсалып, ойынан шығаратын кісілер көп. Сондайбір
оқиғаны сабаққа кіріспе ретінде айтып берейін. Мұқият тыңдаңдар, бірде үш
салт атты кісі ауылға келіп қалғанда, алыстан көрінген биік, оқшау тұрған
жаңа мектепті көріп, қане осығанүшеуміз бір-бір қатардан өлең шығарайық
деседі. Бірінші кісі, «Анау тұрған мектеп» депті, екінші жолаушы «Сабақ
оқыр ептеп» дейді. Үшінші адам қапелімде түк таппай қалса керек, мектепке
қарап «білмеймін, әйтеуір кіріп-шығып жүр ғой» деген екен. Балалар біз
мұнан не ұқтық, не түсіндік. Мектеп білім алатын орынекен және бұл жерде
балалар сабақ оқиды. Соныменбірге мектепке білім алу үшін келетін,
ынталы түрде, ықыласпен оқитынбалалар бар және жай ғана көппен бірге
келіп-кетіп, кіріп-шығып уақытын босқаөткізетін оқушылар бар деп отыр.
Сондаүшінші жолаушы шындықты айтып тұр деп ойлайсыңдар ма болмаса

2. дұрыс емес пе? Соныменмектепке келіп, кету ғана емес, шын беріліп, зейін
қойып, мұғалімді тыңдап, білмегенін сұрапбарынша ұмтылып, ізденіп оқу
керек екен, сондаол оқушы нағыз білімді, еліне, жұртына пайда келтіретін
азамат болыпшығады. Қане, онда жоғарыдағы өлеңгеаздап түзету енгізіп,
«Сергіту сәтін» жасап алайық.
Анау тұрғанмектеп,
Білім алар ептеп.
Кім білімді көп алса,
Мақсатына жетпек.
(Балалар мұғалімге қосылыпайтып, бірінші қолдарыналға созады, ақырын
саусақтарын қозғайды кейін алақандарын шапшаң әрі барынша ашып
жұмады)
Оқушылар! Бойжазып, сергіп алсаңдар енді, «Кел балалар оқылық» өлеңінің
авторы кім? Балалар: ЫбырайАлтынсарин. Дұрыс, ендісұрақтарғажауап
беріп, ЫбырайАлтынсаринныңкісілік келбетін, бейнесі мен кәсібін
анықтаймыз. Ол үшін тақтаға ілінген таблицаның ашық орындарына
алдарыңда жатқан қиылған қағаздардағы тиісті сөздердіорындарына
жабыстырасыңдар.
1. Ы. Алтынсаринды халқымыз кім деп атайды? (Ұлы ағартушы)
2. Оныңнегізгі мамандығы не еді? (Ұстаз)
3. Ұлы ағартушы қандай қызметті атқарды? (Оқу инспекторы)
4. Ол кісінің тағы қандай дарыны мен қабілеті бар? (Ақын әрі жазушы)
5. Ыбрайдыңшынесімі қандай еді? (Ибрагим)
6. Ыбырайды тәрбиелегенатасының аты? (Балқожа би)
7. Ы. Алтынсарин еңбек етіп, өмір сүргенөлке? (Қазіргі Қостанай
облысыныңТорғайжәне Ақтөбе облысыныңЫрғызөңірі)
Міне, балалар халқымыздыңұлы ағартушысы, тұңғыш педагогы, ақын
әрі жазушы, аудармашы, қазақ даласында алқашқы мектептер ашып, оған
арнап оқулықтар жазған ұстаздардыңұстазыЫбырайАлтынсаринныңөмірі,
Ыбырай
Ұлы ағартушы
Оқу инспекторы
Ибрагим Торғай, Ырғыз
өңірі
Ұстаз
Балқожа би
Ақын әрі жазушы

3. қызметі, еңбек жолыментанысып алдық. Ол кісі 1841 жылы өмірге келіп
1889 жылы дүниеден озған.
Осы жердегі ағартушы деген ұғым нені білдіреді? Ағартушы сөзі-ұстаз,
мұғалім, білім беруші дегенді білдіреді. Демек түнді-күндіз, қараңғыны
жарық етуші деген сөз. Бұл жерде ағартушы сөзі-баланың, жас
балдырғанныңкөкірегіне сәуле, санасынанұр, жан-жүрегіне жарық беріп,
сауатын ашып, оқытыпкөзі ашық, көкірегі ояуазамат ететін тәрбиеші
тәлімгер деген мағынаны беріп тұр. Балалар біз білімді мектеп қабырғасынан
аламыз мектеп-оқу ордасы, білім бесігі, ғылым ғарышына өрлететін өнегелі
орта, мәртебелі мекеме, әлемді, өмірді, өзіңді, өзгенітанытатын, ғылымның
ғажайып ғимараты. Сол үшін Ыбырайаталарың бүкіл саналы ғұмырын
мектептер ашуға, бала оқытуға арнады. Сендер өз мектептеріңді жақсы
көресіңдер ме? Дұрыс. Мектепті сүю, білімге ұмтылу оларды қадірлеу керек.
Сол мектептің жүрегі болыпсаналатын, балаларды білім нәрімен
сусындатып, ғылым нұрынсебетін кім? Ұстаз. Жақсы, солай екен ұстаз-ең
сыйлы, ең құрметті жан. Ыбырай аталарың «Кел балалар оқылық» деген
өлеңін сендергеарнаған:
Кел балалар оқылық!
Оқығанды көңілге,
Ықыласпен тоқылық! дейді
Мұнда ұлы ұстаз балаларды келіңдер, білім алыңдар деп оқуға шақырып
тұр. Соныменбірге бар ынта-жігерімізді, ықылас пен зейінімізді қойып оқып,
сол оқығанбілімді ойымызғатоқиықяғни есте сақтайық, білім алып оны іске
асырайық, халыққа қызмет етейік үнемі алға басып, күнделікті оқып,
білімімізді жоғары көтере берейік деп отыр.
Қазақтың ұлы ақыны, кемеңгері, данышпаны хакім Абай атамыз да
мектеп пен білім адам баласы үшін ең бірінші керек нәрсе деп біліп,
жастарды білімге, еңбекке шақырған. Абай атамыз балаларды шынайы білім
алуға үндеп«Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр», «Әсемпаз
болма әрнеге» деген өлеңдерін жазған. А. Құнанбаев «Жасымдағылым бар
деп ескермедім» деген өлеңінде:
Жасымдағылым бар деп ескермедім,
Пайдасын көре тұра тексермедім.
Ер жеткен соңтүспеді уысыма,
Қолымды мезгілінен кеш сермедім. деп жазады.

4. Мұнда Абай аталарың ғылым деп мектепті, білім алуды айтып отыр.
Өзінің жас кезінде, бала шағында білім мен ғылымныңсоңынатүсіп, ізденіп
көп оқи алмағанына өкінеді. Бұл бір жағынан сендерге айтып отырғанөсиеті;
жас кезіңде, мектепте жүргендежақсы оқы, терең білім ал, ержетіп үлкейген
соңоқу қиындау болады деп ескертеді.
Сабақ соңындабастауыш сыныпоқушыларына оқу-ағарту, білім алу-
ісінің маңыздылығынкөрсеткен;Шәкәрім, Жамбыл, А. Байтұрсынов, С.
Торайғыров, М. Жұмабаев, М. Дулатовтардыңөткір өлеңдерінен қысқа да
нұсқа мысалдар келтіріледі. Ы. Алтынсаринныңшәкірті болған атақты ұстаз,
жазушы Спандияр Көбеевтің өмір және еңбек жолымен, шығармаларымен
қысқаша таныстырылады.