วิชาหลักเศรษฐศาสตร์

1. บทที่ 3 พฤติกรรมผู้บริโภค
1. แนว ิดเกี่ยวกับอรรถประโภยชน์
2. ทฤษฎีเส้น วามพอใจเท่ากัน
3. ดุลยคาพของผู้บริโภค

2. 1. แนว ิดเกี่ยวกับอรรถประโภยชน์
1.1) วามหมายของอรรถประโภยชน์
1.2) วามสัมพันธ์ระหว่างอรรถประโภยชน์รวม (TU)
กับอรรถประโภยชน์เพิ่ม (MU)
1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้าใน 2 กรณี ได้แก่
(1) สิน ้าชนิดเดียว ือ MU = P
(2) สิน ้าหลายชนิด ือ
B
B
A
A
P
MU
P
MU


3. 1.1) วามหมายของอรรถประโภยชน์
อรรถประโภยชน์ หมายถึง วาม
พอใจที่ผู้บริโภค ได้รับจากการ
บริโภค สิน ้าหรือบริการ

4. 1.2) วามสัมพันธ์ระหว่าง TU กับ MU

5. 1.2) วามสัมพันธ์ระหว่าง TU กับ MU (ต่อ)

6. 1.2) วามสัมพันธ์ระหว่าง TU กับ MU (ต่อ)
TU สูงขึ้น เมื่อ MU เป็นบวก
TU สูงสุด เมื่อ MU = 0
เมื่อ TU ลดลง MU จะติดลบ

7. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า
กรณีซื้อสิน ้าชนิดเดียว ือ MU = P
ตัวอย่าง กาหนดให้เงิน 1 บาท มี ่าเท่ากับ 1 util
ดังนั้น เส้นอรรถประโภยชน์หน่วยสุดท้ายและเส้นอุปสง ์ก็จะเป็นเส้น
เดียวกัน (MU = D)

8. กรณีซื้อสิน ้าชนิดเดียว (ต่อ)
กรณีสมมติให้ รา า@= 5 บาท สิน ้าหน่วยที่ 1 - 4 จะมี ่า MU > P
ทาให้Cons.ซื้อสิน ้าทั้งหน่วยที่ 1 - 4 และซื้อสิน ้าหน่วยที่ 5 เป็น
หน่วยสุดท้าย เนื่องจากมี MU = P พอดี ส่วนสิน ้าหน่วยที่ 6
ผู้บริโภค จะไม่ซื้อเนื่องจาก MU < P ซึ่งกรณีนี้จะมีส่วนเกิน
อรรถประโภยชน์รวม = XEA
อีกกรณีสมมติให้ รา า@= 4 บาท สิน ้าหน่วยที่ 6 ที่เ ยมี MU < P
ขณะนี้ MU = P พอดี ผู้บริโภค จะเพิ่มการบริโภค มาอยู่ที่สิน ้า
หน่วยที่ 6 ซึ่งผู้บริโภค จะซื้อสิน ้าหน่วยที่ 6 เป็นหน่วยสุดท้าย ส่วน
สิน ้าหน่วยที่ 7 ผู้บริโภค จะไม่ซื้อเนื่องจาก MU < P กรณีนี้มี
ส่วนเกินอรรถประโภยชน์รวม =XE1A1

9. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า (ต่อ)
กรณีซื้อสิน ้าหลายชนิด ือ
ตัวอย่าง ผู้บริโภค มีงบประมาณ 15 บาท ต้องการซื้อ
สิน ้า A รา า@=2 บาท และต้องการซื้อสิน ้า B
รา า@=1 บาท โภดยต้องใช้เงินให้หมดและให้ผู้บริโภค ได้
วามพอใจสูงสุด
B
B
A
A
P
MU
P
MU


10. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า (ต่อ)
 ผู้บริโภค จะได้รับ วามพอใจสูงสุดเมื่อจัดสรรงบประมาณที่มีอยู่อย่างจากัดไปใน
การซื้อสิน ้า A และสิน ้า B คายใต้ 2 เงื่อนไข ดังนี้
เงื่อนไข 1 ือ
เงื่อนไข 2 ือ รายได้ทั้งหมด = รายจ่ายในการซื้อสิน ้า A + รายจ่ายในการซื้อสิน ้า B
หรือ I = PA.A + PB.B
กาหนดให้ I = รายได้ (Income)
PA = รา าสิน ้า A
PB = รา าสิน ้า B
A = จานวนสิน ้า A
B = จานวนสิน ้า B
B
B
A
A
P
MU
P
MU


11. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า (ต่อ)

12. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า (ต่อ)

13. 1.3) การตัดสินใจซื้อสิน ้า (ต่อ)
หากเลือกซื้อสิน ้า A = 1 หน่วย และซื้อสิน ้า B = 5 หน่วย พบว่าเข้า
เงื่อนไข 1 ือ ; 24 = 24 แต่ไม่เข้าเงื่อนไข 2 ือ
I = PA.A +PB.B; 7= 2(1) + 1(5) เนื่องจาก 7 < 15 แสดงว่าใช้เงินต่า
กว่างบประมาณ
อีกกรณี ซื้อสิน ้า A = 4 หน่วย และซื้อสิน ้า B = 7 หน่วย พบว่าเข้า
เงื่อนไข 1 ือ 16 = 16 และเข้าเงื่อนไข 2 ือ 15 = 2(4) + 1(7) แสดงว่า
ใช้เงินหมดเท่ากับงบประมาณที่มีอยู่
ดังนั้น ผู้บริโภค จะเลือกซื้อสิน ้า A = 4 หน่วย และซื้อสิน ้า B = 7
หน่วย ผู้บริโภค จึงจะได้รับ วามพอใจสูงสุดคายใต้การจัดสรร
งบประมาณที่มีอยู่อย่างจากัดไปในการซื้อสิน ้าทั้ง 2 ชนิด
B
B
A
A
P
MU
P
MU


14. 2. ทฤษฎีเส้น วามพอใจเท่ากัน
2.1) อัตราสุดท้ายของการใช้แทนกัน
(Marginal rate of substitution: MRS)
2.2) เส้น วามพอใจเท่ากัน
(Indifference Curve: IC)
2.3) เส้นงบประมาณ
(Budget Line: BL)

15. 2.1) อัตราสุดท้ายของการใช้แทนกัน (MRS)

16. 2.1) อัตราสุดท้ายของการใช้แทนกัน (ต่อ)
เพิ่ม A=1 หน่วย ต้องลด B=5 หน่วย เพื่อรักษา วามพอใจให้เท่าเดิม

17. 2.2) เส้น วามพอใจเท่ากัน
เส้น วามพอใจเท่ากัน (Indifference Curve: IC) ือ เส้นที่แสดง
ส่วนประกอบของสิน ้า 2 ชนิด (หรือมากกว่า) ที่ให้ วามพอใจที่
เท่ากันแก่ผู้บริโภค

18. 2.3) เส้นงบประมาณ (BL)
เส้นงบประมาณสามารถเปลี่ยนแปลงได้ด้วย
สาเหตุ 2 ประการ ได้แก่
1) รายได้ของผู้บริโภค เปลี่ยนแปลง (Shift ขนาน)
2) รา าสิน ้าเปลี่ยนแปลง (Shift ไม่ขนาน)

19. กรณีรายได้ของผู้บริโภค เปลี่ยนแปลง (Shift ขนาน)
เช่น รายได้ของผู้บริโภค เดิม 100 บาท ได้เส้นงบประมาณ ือ AB
ต่อมา รายได้เพิ่มขึ้นเป็น 150 บาท ทาให้เส้นงบประมาณ
เปลี่ยนแปลงระดับ (shift) ขวาเป็นเส้น A1B1 ตรงกันข้าม หาก
รายได้ลดลงจะทาให้เส้นงบประมาณเปลี่ยนแปลงระดับ (shift) ซ้าย
เป็นเส้น A2B2

20. กรณีรา าสิน ้าเปลี่ยนแปลง (Shift ไม่ขนาน)
หากรา าข้าวลดลงทาให้ผู้บริโภค ซื้อข้าวได้มากขึ้น แต่ยังซื้อ
น้าได้จานวนเท่าเดิม ทาให้เส้นงบประมาณเ ลื่อนจากเดิม
(Shift ไม่ขนาน) ือ เส้น AB เป็นเส้น A1B

21. 3. ดุลยคาพของผู้บริโภค
3.1) การเกิดดุลฯ ของผู้บริโภค
3.2) ดุลฯ เมื่อรายได้เปลี่ยน
3.3) ดุลฯ เมื่อรา าเปลี่ยน
3.4) ผลของการทดแทน (Substitution Effect: SE,
ผลของรายได้ (Income Effect: IE), ผลของรา า
(Price Effect: PE)
3.5) การใช้เส้น IC หาเส้นอุปสง ์

22. 3.1) การเกิดดุลฯ ของผู้บริโภค
 ือ จุดที่Consได้ วามพอใจสูงสุดจากการบริโภค สิน ้าด้วยรายได้ที่
มีจากัด ซึ่งจุดดุลฯเกิดขึ้น ณ จุดที่เส้น วามพอใจเท่ากัน (IC) สัมผัส
กับเส้นงบประมาณ (BL)

23. 3.2) ดุลฯ เมื่อรายได้เปลี่ยน (ICC)
หากเราลากเส้นเชื่อมโภยงดุลฯของผู้บริโภค เมื่อรายได้
(งบประมาณ) เปลี่ยนแปลงไปจากจุด E, E, E เข้าด้วยกัน
เราเรียกว่า เส้น Income Consumption Curve หรือ ICC

24. 3.3) ดุลฯ เมื่อรา าเปลี่ยน (PCC)
 หากลากเส้นเชื่อมโภยงดุลฯ E, E, E เข้าด้วยกันจะเป็นเส้นเชื่อมโภยง
ดุลยคาพของผู้บริโภค เมื่อรา าสิน ้า X เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งเรียกว่า
Price Consumption Curve (PCC)

25. 3.4) ผลของการทดแทน (SE) , ผลของ
รายได้ (IE), ผลของรา า (PE)
ผลของรา า = ผลของการใช้ทดแทนกัน + ผลของรายได้
PE = SE + IE ือ
PQ + QR = PR

26. จากรูป 2-16 กรณีสิน ้าปกติ
 กรณี สิน ้า X เป็นสิน ้าปกติ ซึ่งดุลฯ เริ่มที่จุด P ือ เส้นงปม. BA=เส้น วามพอใจ
IC1
 ต่อมา เมื่อ PXQX เส้นงปม. (Shift ไม่ขนาน) เป็น BA’’  วามพอใจมาก
ขึ้น เส้น IC Shift ขวาเป็น IC2 ดังนั้น เส้นงปม. BA’’=เส้น IC2 ได้ดุลฯใหม่ ือ จุด R
 จาก PX QX (ขณะที่รายได้เท่าเดิม จึงต้องQY จุด Q) อาจดูเสมือนว่ารายได้
เพิ่มขึ้นเพราะซื้อสิน ้า X ได้มากขึ้น แต่แท้จริงรายได้มีเท่าเดิม
 จากจุด P จุด Q ือ ผลการทดแทนกัน เพราะ QX ขณะที่รายได้เท่าเดิม จึงต้อง
QY
 จุด Qจุด R ือ ผลของรายได้ (เส้น B’A’ จาลองขึ้นให้สัมผัสเส้น IC1 เพื่ออธิบาย
ผลของรา า ซึ่งผลของรา า=ผลของทดแทน+ผลของรายได้=PQ+QR=PR
 กรณีสิน ้าปกติ (ผลของทดแทนและผลของรายได้)เป็นบวก จึงทาให้ QX

27. รูปที่ 2-17 กรณีสิน ้าด้อย ซึ่ง PE อาจเป็น + หรือ - ก็ได้
ก.
PE = SE+IE ือ
PQ+QR = PR(เป็น+)
PE = SE+IE ือ
PQ+QR = PR(เป็น-)

28. จากรูปที่ 2-17 กรณีสิน ้าด้อย
กรณีสิน ้า X เป็นสิน ้าด้อย เมื่อY  QX
รูป ก จุด Qจุด R ือ ผลของรายได้ (เป็น-)
จุด P จุด Q ือ ผลการทดแทนกัน (เป็น+)
ผลของรา า=ผลของทดแทน+ผลของรายได้=PQ+QR=PR(เป็น+)
รูป ข จุด Qจุด R ือ ผลของรายได้ (เป็น-)
จุด P จุด Q ือ ผลการทดแทนกัน (เป็น-)
ผลของรา า=ผลของทดแทน+ผลของรายได้=PQ+QR=PR(เป็น-)
ดังนั้น กรณีสิน ้าด้อย ผลของรา าอาจมี ่าเป็น + หรือมี ่าเป็น - ก็ได้

29. 3.5) การใช้เส้น IC หาเส้นอุปสง ์
B
A A’
B
A

30. 3.5) การใช้เส้น IC หาเส้นอุปสง ์ (ต่อ)
จากรูป 2-18ดุลฯ เริ่มที่จุด E เส้นงปม. AB=เส้น วาม
พอใจ IC1
ต่อมา เมื่อ PA เส้นงปม.Shiftขวาเป็น A’B QA 
วามพอใจมากขึ้น เส้น IC Shift ขวาเป็น IC2 ได้ดุลฯใหม่ ือ
จุด E1
ดังนั้น จุด E (ดูรูป ก) ณ รา าสิน ้า A= P1 บาท (ดูรูป ข) มี
ปริมาณซื้อสิน ้า A= Q1 หน่วย ือ จุด A
หาก PA (ดูรูป ข) เป็น P2QA ือ จุด B
เมื่อลากเส้นเชื่อมจุด A  จุด B จะได้เส้นอุปสง ์