Σχεδιασμός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με την μέθοδο της «Συστημικής του Παρατηρητή»

1. Καταναλωτική Κοινωνία
και Απορρίμματα
Σχεδιασμός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με
την μέθοδο της «Συστημικής του Παρατηρητή»
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΣΙΓΚΟΥ,Υπ/νη Π. Ε. ΔΠΕ Δυτ. Αττικής
ΝΑΝΤΙΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Μέλος ΠΟ ΚΠΕ Ελευσίνας
ΚΠΕ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ 19 Δεκεμβρίου 2015

2. Καταναλωτική
Κοινωνία και
Απορρίμματα
Πριν από όλα…
ας γνωριστούμε
Λέμε το όνομα και την ιδιότητά μας και… με δυό λέξεις…
…για την κατάσταση στο σχολείο μας σχετικά με τα απορρίμματα
Συζητείστε με το διπλανό σας πρόσωπο…
…τη σχέση σας με τα απορρίμματα
Ανταλλάξετε τις απόψεις σας με το διπλανό
σας ζευγάρι και…
…βρείτε κάτι κοινό που σας χαρακτηρίζει
σχετικά με την κατανάλωση και τα σκουπίδια.
Δώστε ένα όνομα στην ομάδα σας !
Όνομα ομάδας
Μέλη
Χαρακτηριστικό
(Σήμα)

3. Καταναλωτική Κοινωνία
και Απορρίμματα
Σχεδιασμός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με
την μέθοδο της «Συστημικής του Παρατηρητή»

4. Συστημική
του
Παρατηρητή
…Σύμφωνα, λοιπόν, με τη «Συστημική του Παρατηρητή», ο κόσμος μας
θα μπορούσε να ήταν διαφορετικός, αν οι ανθρώπινες επιλογές και
αποφάσεις ήταν διαφορετικές και αν ήταν διαφορετικές οι αξίες μας, τα
πρότυπά μας και οι κανόνες που έχουμε θεσπίσει.
Και, εν τέλει, σύμφωνα με τους «συστημικούς» αυτής της
κατεύθυνσης, τα καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα
(α) σχεδιάζονται ως διαδικασίες διαλόγου και διαβούλευσης και
(β) οδηγούν τους μαθητές στην πορεία: «παρατηρώ, κατανοώ,
ερμηνεύω, αμφισβητώ για να δρομολογήσω αλλαγές με τους άλλους
για όλους».
Κ. Σχίζα
 ΦΑΣΗ 1 : ΕΓΩ και το ΘΕΜΑ
 ΦΑΣΗ 2 : Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ και το ΘΕΜΑ
 ΦΑΣΗ 3 : ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ και το ΘΕΜΑ
 ΦΑΣΗ 4 : ΟΙ “ΑΛΛΟΙ” και το ΘΕΜΑ (ΚΡΙΤΙΚΗ – ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ)

5. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
Ερωτήματα :
 Τι νοιώθω όταν ακούω τη
λέξη σκουπίδια ?
Σκουπίδια = ?
Ας σκεφθούμε μια τυπική
μέρα…
 Τι καταναλώνω ?
 Τι σκουπίδια παράγω ?
Εργαλεία :
 Καταιγισμός ιδεών
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ Kαταναλώνω και …πετώ ”

6. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
στην τάξη *
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
Ερωτήματα :
 Πού / γιατί καταναλώνω ?
 Τι καταναλώνω ?
 Τι σκουπίδια παράγω ?
 Τι κάνω τα σκουπίδια μου ?
Εργαλεία :
 Καταγραφή στο σπίτι / στο
σχολείο / στο πάρτυ
 Μέτρηση στο σπίτι / στο
σχολείο / στο πάρτυ
 Φωτογράφηση των
σκουπιδιών μου *
 Εμπειρίες στην εκδρομή, στο
μουσείο, στο μετρό **
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ …………………”
Χρόνος
Μήνας-ες
ΠΑΡΑΤΗΡΩ

7. Παρατήρηση συσκευασιών
Σύμβολα που ΔΕΝ είναι ΟΛΑ ανακύκλωσης
Προϊόν από
ανακυκλωμένο
αλουμίνιο

8. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
ΠΑΡΑΤΗΡΩ

9. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
ΠΑΡΑΤΗΡΩ

10. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
ΠΑΡΑΤΗΡΩ

11. ΦΑΣΗ 1 :
ΕΓΩ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα μου)
ΠΑΡΑΤΗΡΩ

12. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/πόλημου)
Ερωτήματα :
 Ποιές λειτουργίες στην γειτονιά /
πόλη μου παράγουν σκουπίδια ?
 Τι σκουπίδια παράγουν ?
 Ποιοι, πού, πώς τα συλλέγουν ?
 Αποτυπώνω την κατάσταση στη
γειτονιά / πόλη μου
Εργαλεία :
 Εργασία πεδίου
 Φωτογράφηση
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ Βάλε και συ ένα σκουπίδι ”

13. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/πόλημου)

14. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
στην τάξη *
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/ πόλημου)
Ερωτήματα :
 Ποιές λειτουργίες στην γειτονιά / πόλη
μου παράγουν σκουπίδια ?
 Τι σκουπίδια παράγουν ?
 Ποιοι, που, πως τα συλλέγουν ?
 Αποτυπώνω την κατάσταση στην
γειτονιά / πόλη μου
 Εντοπίζω τα καλά και τα κακά
 Σύνδεση με παραγωγή αγαθών –
διακίνηση – εμπόριο – κατανάλωση
 Επιπτώσεις στο περιβάλλον
 Επεκτείνω στην χώρα – κόσμο (πχ
νοσοκομειακα, πυρηνικά,
υπερτοπικά)
Εργαλεία :
 Εργασία πεδίου (κάδοι, θέσεις, μέσα
αποκομιδής, πριν – μετά)
 Φωτογράφηση – Βίντεο – Χάρτης
 Ερωτηματολόγια πχ. επαγγελματίες,
παπούδες για παλιότερα
 Στατιστικές
 Επίσκεψη στο χώρο στάθμευσης
απορριμματοφόρων του Δήμου, ΚΔΑΥ,
ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ
 Διαδικτυακή έρευνα πχ. Ορθή χρήση μπλε
κάδων
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ ……………….. ”ΚΑΤΑΝΟΩ
Χρόνος
Μήνας-ες

16. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/ πόλημου)

17. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/ πόλημου)

18. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/ πόλημου)

19. ΦΑΣΗ 2 :
Η ΠΟΛΗ μου +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(κατανάλωση-
απορρίμματα στη
γειτονιά/ πόλημου)

20. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
Ερωτήματα :
 Ποιοι – πώς εμπλέκονται στη
διαχείριση ?
 Νομικά πρόσωπα δημόσια,
ιδιωτικά, ΜΚΟ ?
 Φυσικά πρόσωπα ?
Εργαλεία :
 Διαδικτυακή έρευνα
 Εννοιολογικός χάρτης
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ Ζητούνται Φορείς για Λύσεις”

21. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)

22. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
στην τάξη *
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
Ερωτήματα :
 Ποιοι – πώς εμπλέκονται στη
διαχείριση ?
 Νομικά πρόσωπα δημόσια,
ιδιωτικά, ΜΚΟ ?
 Φυσικά πρόσωπα ?
 Νόμοι - Οδηγίες ΕΕ
Εργαλεία :
 Διαδικτυακή έρευνα
 Επίσκεψη σε φορείς
 Πρόσκληση φορέων στο
σχολείο
 Μελέτη περίπτωσης
 Παιχνίδι ρόλων
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ ………………. ”ΕΡΜΗΝΕΥΩ
Χρόνος
Μήνας-ες

26. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
ΕΡΜΗΝΕΥΩ

27. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
ΕΡΜΗΝΕΥΩ

28. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
ΕΡΜΗΝΕΥΩ

29. ΦΑΣΗ 3 :
ΟΙΘΕΣΜΟΙ +
τοΘΕΜΑ
στοεργαστήριο*
(οι«αρμόδιοι» φυσικά
καινομικάπρόσωπα,
δημόσιακαιιδιωτικά)
ΕΡΜΗΝΕΥΩ

30. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική -
Αυτοκριτική
(απόδοσηευθυνών)
Ερωτήματα :
 Αδιέξοδα, ποιος φταίει ?
 Συγκρουσιακές καταστάσεις
 Ποιο το βαθύτερο πρόβλημα ?
 Αειφορικές – δίκαιες προτάσεις
Εργαλεία :
• Συζήτηση εικόνων
• Διερεύνηση νέων λύσεων
• Φύλλο εργασίας «Ανάποδη
Πυραμίδα»
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ Κρίνω και ενεργώ”
Αντιλήψεις ΝΙΜΒΥ (Not In My BackYard)
Προτάσεις ?

31. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική –
Αυτοκριτική
στην τάξη *
(απόδοσηευθυνών)
Ερωτήματα :
 Παραλείψεις, ποιος φταίει ?
 Συγκρουσιακές καταστάσεις
 Αειφορικές προτάσεις
 Ποιο το βαθύτερο πρόβλημα ?
Εργαλεία :
• Μελέτη περίπτωσης
• Αξιολόγηση
• Ερωτήσεις σε φορείς
• Δραματοποίηση
• Παιχνίδι ρόλων
• Δημιουργική έκφραση
(αφίσα, τραγούδι…)
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ ………………”ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ
Χρόνος
Μήνας-ες

32. 1
2
3
4
5

33. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική –
Αυτοκριτική
στοεργαστήριο*
(απόδοσηευθυνών)
ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ

34. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική –
Αυτοκριτική
στοεργαστήριο*
(απόδοσηευθυνών)
ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ

35. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική –
Αυτοκριτική
στοεργαστήριο*
(απόδοσηευθυνών)
ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ

36. ΦΑΣΗ 4 :
ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Κριτική –
Αυτοκριτική
στοεργαστήριο*
(απόδοσηευθυνών)
ΑΜΦΙΣΒΗΤΩ

37. ΦΑΣΗ 5 :
ΣΧΕΔΙΟ
ΔΡΑΣΗΣ
στην τάξη *
Ερωτήματα :
 Τι μπορώ να κάνω εγώ?
 Τι μπορούμε να κάνουμε μαζί;
 Τι αλλαγές θα κάνουμε στο σπίτι
μας/ στο σχολείο μας/ στη
γειτονιά μας/ στην πόλη μας?
 Πώς θα «επικοινωνήσουμε» το
θέμα;
Εργαλεία :
• Δημιουργική έκφραση
(αφίσα, τραγούδι…)
• Ανάληψη δράσης
• Οργάνωση εκστρατείας/
πικετοφορίας
• Δημοσιεύσεις στον τοπικό
τύπο
• Εκπομπή στο τοπικό
ραδιόφωνο
• Οργάνωση εκδήλωσης σε
ανοικτό χώρο της πόλης μας
ΤΕΧΝΗΜΑ : “ ………………”ΑΛΛΑΖΩ
Χρόνος
Τελευταί
ος μήνας

38. ΟΙΟΜΑΔΕΣ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ
στοεργαστήριο*

39. Συστημική
του
Παρατηρητή
Βιβλιογραφία Ι
https://dinaschiza.wordpress.com/ Ιστολόγιο της Κ. Σχίζα
Σχίζα Κ., Φλογαΐτη Ε., (2005). Τα «χαρτόνια εργασίας»: ένα παιδαγωγικό εργαλείο
στην υπηρεσία της «ομαδοκεντρικής» μάθησης. 1ο Συνέδριο Σχολικών
Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 23-25/9/2005, Ισθμός Κορίνθου.
Σχίζα Κ., (2006). Η συστημική σκέψη στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: ένα το
ζητούμενο, δύο οι επιλογές, 2ο Συνέδριο σχολικών προγραμμάτων ΠΕ, 15-
17/12/2006, Αθήνα.
Δημοπούλου Μ., Μπαμπίλα Ε., Σχίζα Κ., (2008). Η Συστημική του Παρατηρητή στην
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. 4ο
Συνέδριο ΠΕΕΚΠΕ, 12-14/12/2008, Ναύπλιο.
Τοδούλου-Πολέμη Μ., (2010). Η Συστημική Προσέγγιση - Κλειδί για έναν Νέο
Εκπαιδευτικό Σχεδιασμό, Μετάλογος, Συστημική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος, τεύχος
18, Δεκ 2010.
Ματσαγγούρας Η., (2011). Η Καινοτομία των Ερευνητικών εργασιών στο Νέο Λύκειο,
Βιβλίο Εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ,Αθήνα.

40. Καταναλωτική
κοινωνία και
Απορρίμματα
Βιβλιογραφία ΙΙ
https://dinaschiza.wordpress.com/ Ιστολόγιο Κ. Σχίζα. Εκεί για τα απορρίμματα στο
Η Συστημική Σκέψη  e.book,  info power point (ενδεικτικά θέματα)
Τερζής Ε., (2009). Διαχείριση Απορριμμάτων, WWW Οδηγός για το Περιβάλλον,WWF
Ελλάς,Αθήνα.
Κυρκίτσος Φ., Χαραλαμπίδης Ν., Κουκιάτσας Β., (2015). Θέσεις και απόψεις για το
υπό διαβούλευση Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, Oικολογική Εταιρεία
Ανακύκλωσης, Greenpeace, Δίκτυο Mεσόγειος SOS, 11/5/2015, Αθήνα. (ανακτ.
14/12/2015 από http://www.greenpeace.org/greece/el/news/2015/3/apovlita-theseis/
http://www.ypeka.gr/ Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας / περιβάλλον
http://www.eoan.gr/el/ Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης
http://www.eedsa.gr/default.aspx?lang=gr Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών
Αποβλήτων
http://www.efpolis.gr/ Γενική Γραμματεία Καταναλωτή
http://kalyterizoi.gr/sxoleia/action?field_topic_tid=12WWF, Καλύτερη Ζωή στο
Σχολείο, Κατανάλωση
https://www.wien.info/en/sightseeing/green-vienna/vienna-power-plants επίσημο
ιστολόγιο για τα αξιοθέατα της Βιέννης (εκεί για το κέντρο αποτέφρωσης)