Πρόγραμμα Π.Ε. για μαθητές και μαθήτριες Α/θμιας Εκπαίδευσης από το ΚΠΕ Δραπετσώνας

1. ΚΕΝΤΡΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
ΕΣΠΑ
2007-2013
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΚΑΙΔΙΑΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
Πρόγραμμα Π.Ε. για μαθητές και μαθήτριες Α/θμιας Εκπαίδευσης
ΕΣΠΑ
πρόγραµµα για την ανάπτυξη
2007-2013
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Ε Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΚΑΙΔΙΑΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ

2. 2
Παιδαγωγική Ομάδα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δραπετσώνας
Βασιλοπούλου Σμαράγδα Δασκάλα, Υπεύθυνη του ΚΠΕ
Τριανταφύλλου Σταυρούλα Φιλόλογος, Δρ. Φιλοσοφίας,
Αναπλ. Υπευθύνου του ΚΠΕ
Στροφύλας Διονύσιος Βιολόγος
Τίτλος προγράμματος Π.Ε.:
«ΔΕΝ ΠΕΤΑΩ … ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ»
Οργάνωση και επιμέλεια:
παρουσίαση-δραστηριότητες-φύλλα εργασίας
Σχεδιασμός εκπαιδευτικού φυλλαδίου:
Βασιλοπούλου Σμαράγδα
ISBN: 978-960-9532-04-4
Δημιουργία Εκπαιδευτικού-Υποστηρικτικού Υλικού
(διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή/CD-ROM):
Βασιλοπούλου Σμαράγδα
ISBN : 978-960-98111-9-4
Το πρόγραμμα υλοποιείται στο ΚΠΕ Δραπετσώνας από τη σχολική περίοδο 2003-04
και απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας.
ΕΚΔΟΣΗ: «ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ»
Α΄ ΕΚΔΟΣΗ: 2008
Β΄ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ: 2011
ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ 2011
Το παρόν δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των Πράξεων «Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την
Αειφορία-Δράσεις για τους μαθητές» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου
Μάθηση» του Ε.Σ.Π.Α. 2007-2013, με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και
Εθνικών Πόρων.
ΕΣΠΑ
πρόγραµµα για την ανάπτυξη
2007-2013
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Ε Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΚΑΙΔΙΑΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
η
ίο
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
ΕΣΠΑ
πρόγραµµα για την ανάπτυξη
2007-2013
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Ε Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΚΑΙΔΙΑΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ

3. 3
Η συνεχόμενη αύξηση του όγκου των απορριμμάτων στις πόλεις και τα χωριά αποτελεί στις μέρες μας
ένα από τα μεγαλύτερα οικολογικά προβλήματα και σχετίζεται με τις καταναλωτικές συνήθειες του σύγ-
χρονου πολίτη. Η διαχείριση των απορριμμάτων μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης διαφέρει από τόπο σε
τόπο και είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις ευαισθητοποίησης και εφαρμογής μέτρων για την ανακύκλωση
ορισμένων υλικών.
Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά ζουν το πρόβλημα των συσσωρευμένων σκουπιδιών γύρω τους (γει-
τονιά, σχολείο, δάσος, παραλία κ.λ.π.), ενώ θέματα όπως εκείνα της μείωσης, ανακύκλωσης και επα-
ναχρησιμοποίησης των σκουπιδιών θα έπρεπε να αποτελούν βασικούς άξονες ευαισθητοποίησης και
ανάπτυξης ποικίλων δραστηριοτήτων. Μέσα από αυτές θα αναπτύξουν θετικές στάσεις απέναντι στο
περιβάλλον και θα αλλάξουν συμπεριφορές σε σχέση με την ποσότητα των απορριμμάτων που προ-
έρχεται από τα ίδια, τη σωστή ταξινόμησή τους ανάλογα με το υλικό προέλευσής τους, και κυρίως να
προσπαθήσουν να διαμορφώσουν σωστές καταναλωτικές συνήθειες!
19ο
Δ.Σ. Κερατσινίου 13ο
και 21ο
Δ.Σ. Κερατσινίου
Κάθε χρόνο παράγονται στη χώρα μας 5,2 εκατομ. τόνοι οικιακών απορριμμάτων. Από αυτά, το 75% οδη-
γείται στους ΧΥΤΑ για υγειονομική ταφή, ενώ το 25% δέχεται επεξεργασία με διάφορους εναλλακτικούς
τρόπους (το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 6% το 2004!).
Λόγοι επιλογής του θέματος

4. 4
Η υιοθέτηση ενός καταναλωτικού προτύπου, με συνήθειες και μορφές συμπεριφοράς, τέτοιες•
ώστε να γίνεται σωστή εκτίμηση της αξίας των υλικών, η χρήση τους να έχει ένα μέτρο (βιώσιμη
οικονομία πρώτων υλών) και να γίνονται κατανοητά τα περιβαλλοντικά οφέλη από τις διαδικασίες
της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησής τους. Μόνο έτσι τα παιδιά θα κατανοήσουν καλύ-
τερα την ανάγκη της αειφόρου ανάπτυξης και θα συμβάλλουν ως ενεργοί πολίτες στη διατήρηση
και προστασία της ποιότητας του περιβάλλοντος!
Οι μαθητές και οι μαθήτριες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα έχουν τη δυνατότητα:
Να ενημερωθούν για τη διαδικασία της Ανακύκλωσης
Να αναγνωρίζουν τα υλικά που ανακυκλώνονται ή επαναχρησιμοποιούνται
Να μελετήσουν τα οφέλη που προκύπτουν από την ανακύκλωση
Να διαμορφώσουν κριτήρια που αφορούν στις συσκευασίες των προϊόντων που αγοράζουν καθη-
μερινά (ποιες είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον)
Να γνωρίσουν (τα μεγαλύτερα παιδιά) τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων
: ειδών συσκευασίας, μπαταριών, ηλεκτρονικών, αυτοκινήτων κ.λ.π.
Να διακρίνουν λανθασμένες και σωστές ενέργειες στη χρήση του «μπλε» κάδου
Να αναπτύξουν κινητικές δεξιότητες (μέσα από διάφορα παιχνίδια)
Να φτιάξουν μόνα τους ανακυκλωμένο χαρτί από παλιές εφημερίδες
Να κατασκευάσουν ποικίλα έργα από παλιά άχρηστα υλικά
Να πειραματιστούν με διάφορα υλικά (διαχωρισμός αλουμινίου από σίδερο μέσω μαγνήτη, χρόνος
αποικοδόμησης υλικών κ.λ.π.)
Να αποκτήσουν εμπειρίες μέσα από τις ομάδες εργασίας, αναπτύσσοντας κλίμα συνεργασίας,
φιλίας, σεβασμού κι αλληλοβοήθειας
Να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητα, φαντασία, πρωτοτυπία, μέσα από τις διάφορες μορφές
καλλιτεχνικής έκφρασής τους
Να βιώσουν θετικά συναισθήματα (μέσα από τη συνεργασία, το παιχνίδι, τη δραματοποίηση)
Να καταγράψουν μέτρα και προτάσεις σχετικά με τη μείωση ή επαναχρησιμοποίηση των απορ-
ριμμάτων
Να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να συνδέσουν την Ανακύκλωση με την τοπική κοινωνία, τους
φορείς, το κράτος, με απώτερο σκοπό την κινητοποίηση όλων
Να διαμορφώσουν σωστές καταναλωτικές συνήθειες
Να αποκτήσουν θετικές στάσεις ως προς τη διατήρηση, προστασία και βελτίωση του περιβάλλο-
ντος
Σκοπός του προγράμματοςΣκοπός του προγράμματος
Στόχοι του προγράμματοςΣτόχοι του προγράμματος

5. 5
Μ’ ένα χάρτινο καράβι ταξιδεύω στην Ανακυκλοχώρα
Προβληματισμός μέσα από εικόνες για το θέμα των απορριμμάτων
Γνωριμία με τους ήρωες-φίλους της ιστορίας μας, τον «Ανακυκλούλη» και την «Ανακυκλούλα»
Ενημέρωση-ευαισθητοποίηση για το τι σημαίνει Ανακύκλωση
Προσδιορισμός των υλικών που ανακυκλώνονται (μέσα από διάλογο με τα παιδιά, αναζητώντας τις
προσωπικές τους εμπειρίες ως τώρα)
Οφέλη από την Ανακύκλωση
Η εικόνα της Χωματερής (περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργεί η ύπαρξή της)
(Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο χαρτί, λόγω της οικειότητας στη χρήση του
από τα παιδιά)
Τι χρειάζεται για να φτιαχτεί το χαρτί
Σύγκριση περιοχών όπου κόβονται μεγάλες ποσότητες δέντρων με άλλες - Συσχέτιση του δά-
σους με τη βιοποικιλότητα και την αλληλεξάρτηση των οργανισμών
Τι γίνεται το χαρτί, αφού μαζευτεί και συγκεντρωθεί στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης χαρ-
τιού
Το σήμα της Ανακύκλωσης (εξηγούμε το ρόλο του κύκλου)
Ο ρόλος της συσκευασίας (σε σχέση με την παραγωγή πολλών σκουπιδιών και την Ανακύκλωση
- φιλικές προς το περιβάλλον συσκευασίες)
Πρόγραμμα Ανακύκλωσης χαρτιού «Κάν’ το κι εσύ» (ΕΣΔΚΝΑ)
Συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων (για τα μεγαλύτερα παιδιά)
Μπλε κάδοι ανακύκλωσης – Ποια υλικά μπαίνουν και ποια όχι
Οικονομία στη χρήση των υλικών (προτεινόμενες λύσεις που μπορούν να υλοποιηθούν από τα ίδια
τα παιδιά, μέσα από τις καθημερινές τους συνήθειες)
Ενημέρωση για τα προϊόντα που κυκλοφορούν στο εμπόριο από ανακυκλωμένο χαρτί
Αποφυγή προϊόντων μιας χρήσης
Επαναπροσδιορισμός των καταναλωτικών συνηθειών των παιδιών – σύνδεση με την παραγωγή
σκουπιδιών
Επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων (δίνονται πολλές ιδέες, πλούσιες σε φαντασία, για να μην πε-
τάμε εύκολα διάφορα πράγματα, αλλά να τα επαναχρησιμοποιούμε)
Περιεχόμενα παρουσίασης του προγράμματοςΠεριεχόμενα παρουσίασης του προγράμματος
Ανακύκλωση χαρτιού και άλλων υλικών
Προτάσεις

6. 6
Είναι απαραίτητη ή όχι η Ανακύκλωση;•
Αφίσες οικολογικών οργανώσεων με θέμα την Ανακύκλωση (χαρτιού, αλουμινίου, μπαταριών,•
ηλεκτρονικών σκουπιδιών κ.ά.)
Τα παιδιά δίνουν το παράδειγμα στους μεγάλους, συμμετέχοντας στην Ανακύκλωση διαφόρων•
υλικών (κυρίως χαρτιού, αλουμινίου, μπαταριών)
Επιστροφή άδειων γυάλινων φιαλών•
Συζήτηση για την εφαρμογή ή όχι προγράμματος ανακύκλωσης στο Δήμο που ζουν τα παιδιά•
Τι γίνεται στις άλλες χώρες με την Ανακύκλωση•
Πώς φαίνονται τα υλικά μέσα από την Τέχνη (πίνακες ζωγραφικής, κατασκευές από παλιά ξύλα κι•
άλλα υλικά)
•
Μπορεί να γίνει με ποικίλους τρόπους :
Μ’ ένα χάρτινο αυτοσχέδιο καραβάκι που κρατούν τα παιδιά και συστήνονται•
Με τις κούκλες από άχρηστα υλικά (Χαρτονένια, Λαδομπουκάλας, Αλουμινάκης κ.ά.) , που «μι-•
λούν» στα παιδιά μέσα από το Εργοστάσιο Ανακύκλωσης
Με την κούκλα «Ανακυκλούλης»•
Συμπεράσματα
Παιχνίδι γνωριμίαςΠαιχνίδι γνωριμίας

7. 7
Επειδή το πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά, και μάλιστα, πολύ μικρής ηλικίας, κρίθηκε απαραίτητο
να είναι πιο ελκυστικό, πιο ζωντανό και άμεσο, ώστε να κερδίζει το ενδιαφέρον τους. Για το λόγο αυτό,
έχουν σχεδιαστεί δυο ήρωες-φίλοι των παιδιών, ο Ανακυκλούλης κι η Ανακυκλούλα, που συστήνονται
στα παιδιά και προσπαθούν κατά τη διάρκεια του προγράμματος να τους ενημερώσουν, να τους κάνουν
ν’ αναρωτηθούν, ν’ αναπτύξουν διάλογο μαζί τους, να τους προτείνουν λύσεις και να παίξουν μαζί
τους!
Ανάλογες είναι και οι δραστηριότητες που έχουν οργανωθεί, είτε μέσα στο χώρο του ΚΠΕ (παιχνίδια
κίνησης με τη συνοδεία μουσικής, κουκλοθέατρο, κατασκευές κ.ά.), είτε στις εξωτερικές διαδρομές,
όπου γίνεται η Μελέτη Πεδίου. Επειδή τα παιδιά στην ηλικία αυτή γοητεύονται από τα παραμύθια, δε
θα μπορούσαμε να μη χρησιμοποιήσουμε ως παιδαγωγικό εργαλείο το παραμύθι. Το πιο κατάλληλο για
το θέμα μας ήταν το παραμύθι «Μια νύχτα στη Χωματερή» του Κ. Μάγου, όπου τα παιδιά, μέσα από την
ενεργή συμμετοχή τους κατά τη διάρκεια της αφήγησης, κατανοούν το διαχωρισμό των υλικών και την
έννοια της Ανακύκλωσης, βιώνοντας στιγμές χαράς!

8. 8
Η «Ανακυκλούλα», την οποία γνώρισαν τα παιδιά μέσα από το πρώτο μέρος του προγράμματος (παρου-
σίαση μέσω Η/Υ) έρχεται στην ομάδα τους και κάνει τα παράπονά της για όλα αυτά που είδε στο δρόμο
και στο πάρκο της γειτονιάς (πεταμένα σκουπίδια, κάδοι γεμάτοι κ.ά.). Μοιράζεται τις σκέψεις της μαζί
με αυτές των μικρών παιδιών και ζητά τη βοήθειά τους.
Έχει μεταφέρει σακούλες με τα σκουπίδια που βρήκε και προτείνει στους φίλους της να τα ξεχωρί-
σουν, ανάλογα με το υλικό που είναι φτιαγμένα και να της πουν ποια από αυτά ανακυκλώνονται. Στη
συνέχεια παίζουν ένα κινητικό παιχνίδι με τη συνοδεία μουσικής.
Οι μικροί μαθητές/-τριες ενθουσιάζονται! Η επόμενη αποστολή τους είναι να τρέξουν να βρουν τους
κατάλληλους κάδους-ζωάκια που αντιστοιχούν σε καθένα υλικό ( χαρτί, αλουμίνιο και πλαστικό).
Το παιχνίδι έχει και άλλες παραλλαγές:
π.χ. αλλάζουμε τα σκουπίδια που κρατούν ορισμένα
παιδιά, για να τα «μπερδέψουμε». Το παιχνίδι ξεκι-
νάει πάλι και όταν σταματήσει να παίζει η μουσική, τα
παιδιά θα πρέπει να βρουν την κατάλληλη ομάδα και
να πάνε στο σωστό κάδο.
Παιχνίδι κίνησης

9. 9
Οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίζονται σε τρεις ομάδες : Χαρτονένιοι, Αλουμινάκηδες και Πλαστικού-
ληδες. Αναλαμβάνουν διάφορα καθήκοντα (γραμματέα, βοηθού κ.ά.), ύστερα από συζήτηση των μελών
της καθεμιάς ομάδας και ετοιμάζονται για τη βόλτα τους στον εξωτερικό χώρο του ΚΠΕ όπου θα γίνει η
Μελέτη Πεδίου. Θα ερευνήσουν μια συγκεκριμένη περιοχή, σε σχέση με τα σκουπίδια που υπάρχουν
εκεί (ποσότητα, είδη).
Η περιοχή αυτή προσφέρεται για Μελέτη Πεδίου,
γιατί υπάρχει η τυπική γειτονιά, το πάρκο, το τμήμα
καθαριότητας του Δήμου, καθώς και ο χώρος απο-
θήκευσης και καθαρισμού των κάδων της περιοχής.
Το ίδιο το περιβάλλον είναι το καταλληλότερο πεδίο
έρευνας και μελέτης για τα παιδιά.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες προσπαθούν να κατα-
γράψουν τα είδη των σκουπιδιών που είναι πετα-
μένα σε διάφορα σημεία της περιοχής, κατατάσσο-
ντάς τα στο ανάλογο υλικό κατασκευής τους (χαρτί,
αλουμίνιο, πλαστικό, γυαλί, κάτι άλλο).
Στη συνέχεια, επιστρέφουν στο εργαστήριο του
ΚΠΕ, όπου θα μελετήσουν τα αποτελέσματα της
έρευνάς τους, θα συζητήσουν ανά ομάδες και ύστε-
ρα θα ανακοινώσουν τις απόψεις τους σε όλους.
Χωρισμός σε ομάδες

10. 10
Τώρα που έχετε καταγράψει τα είδη των σκουπιδιών που υπήρχαν πεταμένα στην περιοχή γύρω από το
ΚΠΕ, συζητήστε ανά ομάδα και συμπληρώστε στο παρακάτω φύλλο :
ΤΙ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΒΡΗΚΑΜΕ
ANTIKEIMENA
ΠΟΣΟΤΗΤΑ
(ΚΑΘΟΛΟΥ, ΛΙΓΑ,
ΑΡΚΕΤΑ,ΠΟΛΛΑ)
ΧΡΟΝΟΣ
ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ
ΧΑΡΤΙ ................................ ΛΙΓΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ................................ 200-250 ΧΡΟΝΙΑ
ΓΥΑΛΙ ................................ ΑΚΑΘΟΡΙΣΤΟΣ
ΠΛΑΣΤΙΚΟ ................................ 450 ΧΡΟΝΙΑ
ΣΙΔΕΡΟ ................................ 100 ΧΡΟΝΙΑ
Ποιο ήταν το πιο συνηθισμένο είδος σκουπιδιού που καταγράψατε;•
……………………………………………………………………………
Πόσους κάδους απορριμμάτων είδατε; ……………………………….•
Αν υπήρχαν κάδοι ανακύκλωσης, για ποιο υλικό ήταν; ……………..•
Γνωρίζετε άλλα υλικά που ανακυκλώνονται; Ποια είναι;•
…………………………………………………………………………….
Στην περιοχή που μένετε γίνεται ανακύκλωση;•
NAI …… OXI ……
Καταγραφή σκουπιδιών

11. 11
Επιλέγω τις λέξεις που δηλώνουν «πρώτες ύλες» και τις παίρνουμε απευθείας από τη φύση.
Μετά τις γράφω στον πίνακα ,στην 1 η
στήλη.
Στη 2 η
στήλη γράφω τα υλικά που παράγονται από τις πρώτες ύλες.
ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΥΛΙΚΑ
Οικονομία στις πρώτες ύλες

12. 12
Μαζεύω παλιές εφημερίδες,
περιοδικά κ.ά,
Τα μουλιάζω σε μια λεκάνη
Τα κάνω όλα ένα πολτό Βάζω τον πολτό
σε μια λεκάνη με νερό

13. 13
Το ανακυκλωμένο χαρτί είναι έτοιμο!!!
Βάζω την σίτα με το
χαρτοπολτό πάνω σε 3-4
εφημερίδες
Αφήνω το χαρτί να
στεγνώσει τελείως
(κοντά σε παράθυρο
Βάζω πολλά βιβλία απο πάνω

14. 14
Κατασκευάζουμε το δικό μας ανακυκλωμένο χαρτί από παλιές εφημερίδες.
Tα παιδιά περιεργάζονται το ανακυκλωμένο χαρτί που φτιάχτηκε στο εργαστήριο του ΚΠΕ και το συ-
γκρίνουν με εκείνο του εργοστασίου!
Πειραματισμοί στο εργαστήριο του ΚΠΕ
Νηπιαγωγείο Ν. Ερυθραίας

15. 15
Μαθαίνουμε πώς να ξεχωρίζουμε τα κουτιά που είναι φτιαγμένα από σίδερο ή από αλουμίνιο, με
τη βοήθεια μικρών μαγνητών.
Μετασχηματίζουμε διάφορα υλικά (αυγοθήκες, ρολά κουζίνας, κουτιά συσκευασίας ή δημητρια-
κών, κουμπιά, καλαμάκια, παλιά CD κ.ά.) για να κάνουμε τις δικές μας παράξενες κατασκευές!
Παίζουμε μια αλλιώτικη μουσική μέσα από πρωτότυπα μουσικά όργανα, φτιαγμένα από «άχρη-
στα» υλικά (κουτιά από γάλα εβαπορέ, ρολό αλουμινίου, κρεμάστρες, καπάκια κ.λ.π.) ή από υλικά
της Φύσης!

16. 16
Στις ειδικές προθήκες του εργαστηρίου του ΚΠΕ δίνονται πολλές ιδέες για την επαναχρησιμοποίηση
υλικών (διακοσμητικά βάζα από γυαλί, αλουμίνιο ή πλαστικό, χρηστικά είδη από σιδερένιους τενεκέδες,
αξιοποίηση των χάρτινων συσκευασιών, έργα καλλιτεχνικά από παλιά καπάκια, καλαμάκια κ.λ.π.).
Τα παιδιά χαίρονται να δημιουρ-
γούν πράγματα από απλά «άχρη-
στα» υλικά και να παίζουν στη
συνέχεια διάφορους ρόλους,
ανάλογα με το αντικείμενο που
έφτιαξαν!
Επαναχρησιμοποίηση υλικών

17. 17
Είναι ένα παιχνίδι που αρέσει πολύ στα παιδιά, γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να πάνε στην Υπεραγορά
που είναι μέσα στο εργαστήριο του ΚΠΕ και να διαλέξουν ό,τι θέλουν, προσέχοντας και μελετώντας στη
συνέχεια, στην ομάδα τους ο καθένας, το είδος της συσκευασίας του προϊόντος που επέλεξαν, αν είναι
ανακυκλώσιμο ή όχι, πού μπορούν ν’ αναζητήσουν το ειδικό σήμα της ανακύκλωσης, αν υπάρχει δυνα-
τότητα να επαναχρησιμοποιήσουν τη συσκευασία και με ποιον τρόπο, να αναρωτηθούν γιατί διάλεξαν
το συγκεκριμένο προϊόν και πόσο συχνά το αγοράζουν.
«Πώς επιλέγω τα προϊόντα που αγοράζω»
Μέσα από βιωματική προσέγγιση, τα παιδιά κατανοούν
ευκολότερα το ρόλο του καταναλωτή, σχετίζοντας τις
επιλογές που κάνουν στα ψώνια τους με τις πραγματικές
τους ανάγκες!
Ακόμη προβληματίζονται σχετικά με:
 τη συσκευασία διαφόρων προϊόντων (λ.χ. φρούτα ή
τρόφιμα σε ειδικές πλαστικοποιημένες συσκευασίες που
επιβαρύνουν το περιβάλλον).
 τον τρόπο μεταφοράς των προϊόντων που αγόρασαν (με
χάρτινες ή πλαστικές σακούλες, με πάνινες τσάντες ή
επαναχρησιμοποιούμενες πολλαπλών χρήσεων κ.λ.π.)
Τα ψώνια στην υπεραγορά
Παιχνίδια για πιο μικρά παιδιά

18. 18
Οι καταναλωτικές μας συνήθειες
και η παραγωγή σκουπιδιών
στο σπίτι μας!!!!
Το ταξίδι των σκουπιδιών από το σπίτι ως τη Χωματερή (Χ.Υ.Τ.Α.)
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πόσο εύκολα μπορεί να δημιουργηθεί τεράστιος όγκος απορριμμάτων από τη
συγκέντρωση των οικιακών απορριμμάτων μιας τυπικής γειτονιάς ή όλου του Δήμου όπου κατοικούν!

19. 19
Ένα μικρό εργοστάσιο Ανακύκλωσης κουτιών αλουμινίου
Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο έχει παραχωρήσει στο ΚΠΕ Δραπετσώνας το έκθεμα «Ανακύκλωση».
Γίνεται προσπάθεια να κατανοήσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες βιωματικά έννοιες και διαδικασίες
που είναι αρκετά δύσκολες να αφομοιωθούν με αφηρημένο τρόπο.
Τα παιδιά αναλαμβάνουν ρόλους (χειριστής μηχανήματος, επιστήμονας κ.ά.) και μελετούν τη διαδικα-
σία ανακύκλωσης κουτιών αλουμινίου (κυρίως σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας). Πώς παράγε-
ται ένα κουτί αλουμινίου, χρησιμοποιώντας την πρώτη ύλη, το βωξίτη, και πώς παράγεται μέσα από την
επεξεργασία των παλιών και «άχρηστων» κουτιών αλουμινίου.
Στη συνέχεια εκφράζουν τις σκέψεις τους, τις εντυπώσεις που αποκόμισαν από όλα αυτά που βίωσαν
και αυτοσχεδιάζουν, δίνοντας κάποιο μήνυμα σχετικό με την Ανακύκλωση ή τις καταναλωτικές τους
συνήθειες, αφού τώρα μπορούν να τις «φιλτράρουν» μέσα από μια πιο κριτική ματιά. Πολλές είναι οι
φορές που, ξεκινώντας από λανθασμένες επιλογές, οδηγούνται σε λύσεις που είναι πιο φιλικές απένα-
ντι στο περιβάλλον και πιθανότατα να μην τις είχαν σκεφτεί μέχρι τώρα.

20. 20
Τα παιδιά με πολλή όρεξη, φαντασία και μεράκι κάνουν διάφορες κατασκευές από άχρηστα υλικά, που
συνήθως πετιούνται στα σκουπίδια.
Φτιάχνουν τα δικά τους μόμπιλε (περιστέρια ή ψαράκια)
Μετατρέπουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης από διάφορα υλικά (κουτιά συσκευασίας, δημη-
τριακών, πλαστικά μιας χρήσης, χάρτινες αυγοθήκες, μπουκάλια κ.ά.) σε ξεχωριστά, πρωτότυπα
έργα τέχνης!
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

21. 21
Δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να εκφράσουν τις ιδέες και τα συναισθήματά τους, δημιουργώντας τις
δικές τους ζωγραφιές με διάφορα μηνύματα ή, δουλεύοντας ομαδικά, να φτιάξουν αφίσες, χρησιμο-
ποιώντας παλιά χαρτιά από εφημερίδες ή περιοδικά ή άλλα άχρηστα υλικά. Ακόμη, μπορούν μέσα από
παιχνίδια ρόλων, να δραματοποιήσουν ένα δικό τους σενάριο (π.χ. τη δημιουργία μιας Χωματερής στην
περιοχή τους και τις επιπτώσεις στους διάφορους τοπικούς παράγοντες).
13Ο
Δ.Σ. Κερατσινίου Δ.Σ. Χιλιομοδίου Κορινθίας
56o Δημοτικό Σχολείο Αθήνας
2ο
Δημοτικό Σχολείο Αλίμου

22. 22
Υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες στα Φύλλα εργασίας, ανάλογα με το γνωστικό και ηλικιακό επίπεδο
των παιδιών (λεξοπαίχνιδο, παιχνίδια αντιστοίχισης, ταξινόμησης, επικόλλησης αντικειμένων, κρυ-
πτόλεξο, επιτραπέζια παιχνίδια κ.ά.). Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται και μια αξιολόγηση του προγράμμα-
τος, μέσα από παιγνιώδεις πάντα μορφές, που ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά της παιδικής
νοοτροπίας, την οποία σεβόμαστε και αγαπάμε!
(Από το βιβλίο της Χορτιάτη Θ. «Παιχνιδόλεξα»,
εκδ. Κέδρος, 1996)

23. 23

24. 24
ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ … ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ
(φωτ. 3 : περ. FOCUS,10/2006, φωτ. 4 : Ανακυκλωμένο μέταλλο, Ερευνητές,•
φωτ. 5 : Ανακυκλωμένο χαρτί, Ερευνητές)
1) «…Ψάχνοντας για τροφή στις χωματερές»
3) «Σπίτια μες στα σκουπίδια της μεγαλούπολης»
4) Τα παιδιά φτιάχνουν τα παιχνίδια
τους, διαλέγοντας σκουπίδια
5) «Το χαρτί που πετιέται κατά τόνους
στις αναπτυγμένες χώρες, γίνεται σπί-
τι σε κάποιες άλλες…»
6) « Η εφευρετικότητα μετατρέπει τα κου-
τιά αλουμινίου σε θεμέλια για κατασκευή
καλύβας»
2) « Η Ανακύκλωση … τρόπος επιβίωσης

25. 25
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ :
Βασάλα, Π. , Φλογαϊτη, Ευγ.,1. Ο καταιγισμός ιδεών ως διδακτική τεχνική για την προσέγγιση
των περιβ/κών προβλημάτων, Πρακτικά 1ου
Περιβ/κού Συνεδρίου Μακεδονίας, Θεσ/κη 1-4 Μαρ-
τίου 2002.
Γεωργόπουλος, Αλ., Τσαλίκη, Ελ.,2. Αρχές-Φιλοσοφία-Μεθοδολογία –Παιχνίδια και ασκήσεις,
Gutenberg, Aθήνα 1993
Δεληκανάκη, Ν., Κοκολάκη, Ρ.,Νοϊδου,Μ,3. Περιβ/κή Εκπαίδευση στην Προσχολική ηλικία, Ελ.
Γράμματα, Αθήνα 2000.
Δημοπούλου, Μ.-Ζόμπολας Α.,Μπαμπίλα, Ελ.-Χατζημιχαήλ,4. Περιβαλλοντική Αγωγή για μικρά
παιδιά, Καλειδοσκόπιο , Αθήνα 2001
5. Κουσούρης,Θ., Αθανασάκης, Αρτ., Περιβάλλον-Οικολογία-Εκπαίδευση, Σαββάλας, Αθήνα 1994.
6. Μιχαλοπούλου, Κ.,Χιωτάκη, Ειρ., Ανακάλυψη και Κατανόηση του περιβάλλοντος, Καστανιώτη,
Αθήνα 2001.
7. Σχίζα, Κ, Συστημική σκέψη και Π.Ε, Δαρδανός, Αθήνα 2008.
8. Τρικαλίτη, Αγ., Παλαιοπούλου - Σταθοπούλου, Ρέα, Περιβ/κή Εκπαίδευση για Βιώσιμες πόλεις,
Ελ. Εταιρεία για την προστασία του περιβ/ντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, ΥΠΕΠΘ, Αθήνα
1999.
9. Φλογαϊτη, Ευγ., Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα 1998
10. Φλογαϊτη, Ευγ., Εκπαίδευση για το περιβάλλον και την Αειφορία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
2006.
11. Fray, K., Η Μέθοδος Project: Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και
πράξη, Αφοι Κυριακίδη, Θεσ/κη 1986.
12. Judy Harriw Helm, Lilian Katz, Mέθοδος Project και Προσχολική Εκπαίδευση, Μεταίχμιο, Αθήνα
2002.
13. Scoullos, M., Malotidi, V, Handbook on Methods used in Environmental Education and Education
for Sustainable Development, MIO-ECSDE, Athens 2004.
Β. ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ :
1. Αποστολή Διάσωσης Πλανήτης Γη, μετ. Κοντολέων,Άννα-Πέππα,Ντορ., Πατάκη, Αθήνα 1995
2. Condon,Jud., Ανακυκλωμένο Χαρτί, Ερευνητές 1992
3. Condon,Jud., Aνακυκλωμένο Γυαλί, Ερευνητές 1990
4. Haberle,T., Έλεγχος ρύπανσης και Διαχείρισης Αποβλήτων, ΙΩΝ, Αθήνα 2003
5. Harlow,R., Morgan,S. , Απορρίματα και Ανακύκλωση, Πατάκη, Αθήνα 1996
6. Καρακασίδης,Ν. , Συσκευασία και Περιβάλλον, ΙΩΝ, Αθήνα 1999
7. Κυρκίτσος,Φ., Πελεκάση,Κ., Χρυσόγελος,Ν. , Μείωση απορριμμάτων:Μια στρατηγική για το
παρόν και το μέλλον, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης-WWF, Αθήνα 1995
8. Λαζαρίδη,Κ., Παυλόπουλος,Κ., Ολοκληρωμένη Διαχείριση Οργανικών Αποβλήτων και Υπο-
λειμμάτων, Χαροκόπειο Παν/μιο, Αθήνα 2001
9. Μαλλιαρός,Χρ., Περιβάλλον-Ρύπανση-Τεχνικές αντιρύπανσης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2000
10. MIO-ECSDE, Τα Απορρίμματα στη ζωή μας, Αθήνα 2003
11. Palmer,Joy., Ανακυκλωμένο Μέταλλο, Ερευνητές 1990
12. Palmer,Joy., Ανακυκλωμένο Πλαστικό, Ερευνητές 1990
13. Παναγιωτακόπουλος,Δ., Βιώσιμη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων, Ζυγός, Θεσ/κη
2002
14. Περιβάλλον-Σειρά: Γαλάζιος πλανήτης, Ερευνητές, Αθήνα 2003
15. Σκορδίλης,Αδ., Εισαγωγή στην επεξεργασία των απορριμμάτων. Μηχανική Διαλογή, Τεχνικό

26. 26
Επιμελητήριο Ελλάδος, Αθήνα 1990
16. Το πρόγραμμα του ΕΣΔΚΝΑ για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της Αττικής και η
τεκμηρίωσή του, ΕΣΔΚΝΑ, Αθήνα 1996
17. Χάρλοου,Ρόζι-Μόργκαν,Σ., Ρύπανση και Απόβλητα, Πατάκη, Αθήνα 1996
18. Χριστοδουλάκης,Ν.Σ., Οικολογία, Πατάκη, Αθήνα 1995
Γ. ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ – ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Άλκηστις, Η Δραματική τέχνη στην εκπαίδευση, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000
2. Ας παίξουμε με νερό και χαρτί, Σαββάλας, Αθήνα 2004
3. Ας παίξουμε μουσική, Σαββάλας, Αθήνα 2002
4. Barnham,Kay. , Ανακύκλωση-Περιβαλλοντική δράση, Άγκυρα, Αθήνα 2007
5. Βουβέρ,Μπρ., Μουσικά όργανα, Ντουντούμης, Αθήνα 2000
6. Bull,Jane, Φτιάξ’το, Πατάκη, Αθήνα 2008
7. Buraggi,Giov., Δημιουργίες με υλικά ανακύκλωσης, Φλούδας, Θεσ/κη
8. Galli,St.-Ballabio,Ir., Δημιουργίες με χαρτί, Φλούδας
9. Ζαραμπούκα, Σ., Ο Κύριος Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια, Πατάκη, Αθήνα 1998
10. Ηλιόπουλος, Βαγ., Η μικρή γοργόνα πώς να ζήσει στο Σκουπιδονήσι, Πατάκη, Αθήνα 2009
11. Κολ,Μ.-Γκέινερ,Σ., Τα παιδιά δημιουργούν με υλικά από το περιβάλλον,Πατάκη, Αθήνα 1994
12. Kussner-Neubert,Andrea, Oικολογικές κατασκευές, Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσ/κη 2003
13. Μάγος, Κ., Μια νύχτα στη χωματερή, Μικρή Άρκτος
14. Μάγος, Κ., Σκουπιδιστάν, Πατάκη, Αθήνα 2006
15. Μακκέυ,Φ. , Δραστηριότητες για το περιβάλλον, Πατάκη, Αθήνα 1996
16. Μεγκριέ, Ντομινίκ, 100 Θεατρικά παιχνίδια για το Νηπ/γείο, Ντουντούμης, Αθήνα 2001
17. Ναούμ, Έλλη-Παπαμιχαήλ,Γ., Θεματικές προσεγγίσεις-Σχέδια εργασίας για το Νηπ/γείο, τ.3,
Ανακύκλωση, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005
18. Deri, Rob., Φτιάχνω μόνος μου κατασκευές με παπιε-μασε, Modern Times, Αθήνα 2000
19. Παπαθανασίου, Δ. , Οι περιπέτειες του Αναπλαγυαλούχα, Δ/νση Π.Ε. Α/θμιας εκπ/σης Ανατολ.
Αττικής, Αθήνα 2007
20. Παρούση,Αντ.-Κυριτσόπουλος,Αλ., Ήταν ένα μικρό χαρτάκι, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα (μαζί με
CD)
21. Robins J.-Steele, Ph., Φτιάχνω μόνος μου Κολαζ, Modern Times, Αθήνα 2000
22. Scalzotto,Lor., Ricicla in arte, Giunti Junior, Firenze 2002
23. Σίδερης,Θ., Τίποτα δεν πάει χαμένο, Δήμος Κερατσινίου, Balkan Xpress 2008
24. Σμυρνιωτάκης,Γ., Νέες ιδέες δημιουργικής χειροτεχνίας, Σμυρνιωτάκης-Προσχ.αγωγή,
Αθήνα 2003
25. Σπανού,Μάγδα, Αφροξυλάνθη Παπαφλούδα, ΚΠΕ Αργυρούπολης, Αθήνα 2006
26. Τόλκα,Ματούλα, Η κυρία Ανακύκλωση και οι φίλοι της, Λιβάνη, Αθήνα 2007
27. Τσιλιμένη,Τασ., Πώς ένα βιβλίο έγινε χαρταετό, Καστανιώτη, Αθήνα 1995
28. Φακίνου,Ευγ., Ντενεκεδούπολη, Κέδρος, Αθήνα 1977
29. Χανή,Φαίη, Ανακυκλώνω το χαρτί, Ωρίων, Αθήνα 2004
30. Χορτιάτη,Θ. , Παιχνιδόλεξα, Κέδρος, Αθήνα 1985
31. The Earth Works Group. , 50 απλά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να σώσεις τη Γη,
Ποντίκι.Αθήνα 1991
CD Ή ΚΑΣΕΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
Σακελλαρίδης, Γ.,1) Τραγούδια για παιδιά («Ανακύκλωση»), Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997
Καψάσκη, Κική,2) «S.O.S. Για τη φύση», ΜΒΙ
Μαρκόπουλος, Γιάν.,3) «Ντενεκεδούπολη» της Ευγ. Φακίνου, ΜΙΝΟΣ
Τσαφταρίδης,Νικ.,4) Τραγούδια από την παράσταση «Ήταν ένα μικρό χαρτάκι»,
Νήσος, Αθήνα 2004

27. 27
Εκπαιδευτικά πακέτα
«Θησαυρός από Σκουπίδια»1) , ΥΠΕΠΘ, Ερευνητές 1999
«Οικολογικά σχολεία»2) , Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης
«Βιώσιμες πόλεις»3) , Ελ. Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
«Τα Απορρίμματα στη Ζωή μας»4) , MIO-ECSDE, Αθήνα 2003
«Η βαλίτσα της Ανακύκλωσης»5) , Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Εφημερίδες – Περιοδικά
1) Άρθρα από εφημερίδες : Η Καθημερινή (ΟΙΚΟ , 15-9-02,9-11-02, 18-01-03,
25-2-07, 18-11-07), Το Βήμα (2002,03,05), Ελευθεροτυπία (20-5-06) κ.ά.
2) Περιοδικά
Σκουπίδια και Ανακύκλωση• , τεύχη : 3,7,13,34,35,46,48,69,70,75,77 κ.ά.,
Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης•
Νέα Οικολογία• , τεύχη : 97 (1992), 1995, 1996
Περιβάλλον 21• (2005)
Γέφυρες• , τεύχη : 1 (2001), 2 και 4 (2002)
Η Φύση• , τ. 96 (2002), ΕΕΠΦ
Απορρίμματα• , 13ο
και 21ο
Δ.Σ. Κερατσινίου, 1998
Ιστοσελίδες
1) http://www.anakyklosi.idx.gr
2) http://www.minenv.gr
3) http://www.prasino.gr
4) http://www.go-recycle.gr
5) www.herrco.gr
6) http//users.otenet.gr/~kpe-soufli/garbage.htm
7) http://kpe-edess.pel.sch.gr
8) www.ecorec.gr
9) www.afis.gr
10) www.edoe.gr
11) www.electrocycle.gr
12) www.esdkna.gr
13) http://www.solidwaste.org
14) http://www.iswa.org Κώστας Τσόκλης
15) http://www.residua.com
« Δεν μπορείς να μεγαλώνεις μια νέα γενιά ανθρώπων, λέγοντάς τους ότι μπορούν να έχουν όσα έχουμε
εμείς κι ακόμη περισσότερα! Μπορούν να έχουν περισσότερα, αλλά θα πρέπει να μετρήσουμε την ποιό-
τητά τους με διαφορετικό τρόπο και, επιπλέον, να μετρήσουμε με διαφορετικό τρόπο και τη φτώχεια.
Ζούμε σ’ ένα δανεικό πλανήτη. Είναι ουσιαστικό το γεγονός ότι οι νέοι μεγαλώνουν τώρα με μια αντίλη-
ψη της θέσης τους στον πλανήτη διαφορετική από την αντίληψη που επικρατούσε στις τελευταίες δύο
γενιές. Πρέπει να δουν τον εαυτό τους στο πλαίσιο του όλου Οικοσυστήματος! »
(Rachel Kyte, Δ/ντρια, «Γυναίκες για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη»)

28. ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
Δ/νση: Αλ. Παναγούλη & Μονεμβάσιας 1, 186 48 Δραπετσώνα
Τηλ.: 210 46 24 627 - 210 46 18 297, Fax: 210 46 12 422
Site: www.kpedrapetsonas.gr
ENVIRONMENTAL EDUCATION CENTER OF DRAPETSONA
1 Alex. Panagouli & Monemvasias Str., GR-186 48 Drapetsona, Piraeus - Greece
Tel.: 210 46 24 627 - 210 46 18 297, Fax: 210 46 12 422
Site: www.kpedrapetsonas.gr
ΕΣΠΑ
πρόγραµµα για την ανάπτυξη
2007-2013
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Ε Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΚΑΙΔΙΑΒΙΟΥΜΑΘΗΣΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ