“ใต้สุดสยาม เมืองงามชายแดน” เบตงเป็นอำเภอซึ่งอยู่ทางทิศใต้สุดของประเทศไทย ด้วยลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่เป็นพื้นที่ภูเขาสูงล้อมรอบอุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติที่หลากหลายและเป็นเมืองชายแดนที่มีอาณาเขตติดต่อกับประเทศมาเลเซียส่งผลให้เบตงมีลักษณะโดดเด่นในฐานะเมืองการค้าและการท่องเที่ยวทางด้านสังคมและวัฒนธรรม ประกอบกับกระแสการเปลี่ยนแปลงของบริบทสังคม การเมือง และวัฒนธรรมของโลก เบตงในฐานะเมืองชายแดนจึงเป็นพื้นท่าที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง ทั้งด้านการค้า ด้านสังคม และโดยเฉพาะด้านการพัฒนา ด้วยการปรับเปลี่ยนของบริบทโลกบูรพาภิวัตน์จะช่วยยกระดับให้เบตงก้าวขึ้นสู่แบบอย่างการพัฒนาเมืองชายแดนของไทยได้อย่างสมบูรณ์

1. เบตง :การปรับตัวของเมืองชายแดนท่ามกลางกระแสบูรพาภิวัตน์
วีรวิชญ์ เอี่ยมแสง
ณัฐธิดา เย็นบารุง
อรุณ สถิตพงศ์สถาพร
ผู้ช่วยนักวิจัย
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต

2. 2
เบตง :การปรับตัวของเมืองชายแดน
ท่ามกลางกระแสบูรพาภิวัตน์
วีรวิชญ์ เอี่ยมแสง
ณัฐธิดา เย็นบารุง
อรุณ สถิตพงศ์สถาพร
ผู้ช่วยนักวิจัย
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่ออนาคตของเมือง

3. 3
ผู้เขียน : นายวิรวิชญ์ เอี่ยมแสง, นางสาวณัฐธิดา เย็นบารุง , นายอรุณ สถิตพงศ์สถาพร
บรรณาธิการบริหาร : นางสาวยุวดี คาดการณ์ไกล
บรรณาธิการฝ่ายวิชาการ : นางสาวยุวดี คาดการณ์ไกล
กองบรรณาธิการ : นายฮาพีฟี สะมะแอ, นางสาวณัฐธิดา เย็นบารุง, นายอรุณ สถิตพงศ์สถาพร
ปก : นางสาวณัฐธิดา เย็นบารุง
รูปเล่ม : นางสาวณัฐธิดา เย็นบารุง
ปีที่เผยแพร่ : พฤศจิกายน พ.ศ. 2558
ผู้เผยแพร่ : ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง มหาวิทยาลัยรังสิต ร่วมกับมูลนิธิส่งเสริมปัญญาสาธารณะ (CPWI) ภายใต้
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
ผู้สนับสนุน : สานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

4. 4
เบตง :การปรับตัวของเมืองชายแดนท่ามกลางกระแสบูรพาภิวัตน์1
“ใต้สุดสยาม เมืองงามชายแดน” เบตงเป็นอาเภอซึ่งอยู่ทางทิศใต้สุดของประเทศไทย ด้วยลักษณะ
ทางภูมิศาสตร์ที่เป็นพื้นที่ภูเขาสูงล้อมรอบอุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติที่หลากหลายและเป็นเมือง
ชายแดนที่มีอาณาเขตติดต่อกับประเทศมาเลเซียส่งผลให้เบตงมีลักษณะโดดเด่นในฐานะเมืองการค้าและ
การท่องเที่ยวทางด้านสังคมและวัฒนธรรม ประกอบกับกระแสการเปลี่ยนแปลงของบริบทสังคม การเมือง
และวัฒนธรรมของโลก เบตงในฐานะเมืองชายแดนจึงเป็นพื้นท่าที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง ทั้งด้านการค้า ด้าน
สังคม และโดยเฉพาะด้านการพัฒนา ด้วยการปรับเปลี่ยนของบริบทโลกบูรพาภิวัตน์จะช่วยยกระดับให้เบ
ตงก้าวขึ้นสู่แบบอย่างการพัฒนาเมืองชายแดนของไทยได้อย่างสมบูรณ์
1. ด้านประวัติศาสตร์เมืองเบตง
อาเภอเบตงมีอาณาเขตติดต่อกับรัฐเกดะห์ ประเทศมาเลเซีย หากย้อนกลับไปพิจารณาในบริบท
ด้านประวัติศาสตร์ความเป็นมาของเมืองเบตง เริ่มมาจากการอพยพของชาวจีนจากมณฑลกวางโจว ได้เข้า
มาเบตงประมาณปี พ.ศ.2440 (ค.ศ.1897) แต่เดิมชาวจีนกลุ่มนี้ได้มาอาศัยที่รัฐเปรัคและรัฐสลังงอใน
ประเทศมาเลเซียปัจจุบัน โดยจะมาอาศัยทางานในเหมืองแร่ เพราะที่ตั้งของประเทศมาเลเซียเป็นแหล่งแร่
เงินและดีบุก นอกจากนี้ มีบางส่วนที่ไปอาศัยตามชายฝั่งตะวันตกของประเทศมาเลเซีย เช่น
เกาะปีนัง มะละกาและสิงคโปร์ ในปัจจุบันคนจีนกลุ่มนี้ยังคงอาศัยอยู่ตามเมืองชายทะเลตะวันตก (wiki
pedia/orang cina di Malaysia) ประกอบกับคนจีนที่อพยพออกนอกประเทศอีกส่วนหนึ่งได้เดินทางมายังเบ
ตงโดยคิดว่าพื้นที่ตรงนี้ตั้งอยู่ในประเทศมาเลเซีย แต่เมื่อพิจารณาตามลักษณะทางภูมิศาสตร์โดยแบ่งแนว
เขตแดนตามแนวสันปันน้าเทือกเขาสันกลาคีรีจะพบว่าอาเภอเบตงตั้งอยู่ในประเทศไทย
เมื่อญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้กวาดล้างจับกุมชาวจีนในเบตง แต่คนไทยเชื้อ
สายพุทธและคนไทยเชื้อสายมุสลิม ซึ่งมีความสัมพันธ์อันดีกับชาวจีนได้ช่วยเหลือชาวจีนที่ตั้งรกฐานในเบตง
ไว้โดยการให้ที่อยู่อาศัยเพื่อให้รอดพ้นจากการกวาดต้อนของทหารญี่ปุ่น หลังสิ้นสุดยุคสงครามโลกครั้งที่ 2
เกิดเหตุการณ์ความขัดแย้งฝั่งมาลายา ระหว่างพรรคคอมมิวนิสต์มาลายา (Parti Komunis Malaya) กับเจ้า
อาณานิคมอังกฤษที่ไม่สามารถเจรจากันได้ จึงเกิดการต่อสู้และปราบปราม ตามบันทึกของพรรค
คอมมิวนิสต์มาลายาในปี ค.ศ.1948 – 1955 รัฐบาลสหพันธรัฐมาเลเซียภายใต้รัฐบาลอังกฤษ ได้กวาดล้าง
จับกุมสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาอย่างหนัก มีสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาถูกสังหารถึง 3,000
คน เนรเทศออกนอกประเทศ 10,000 คน ส่วนใหญ่ประกอบไปด้วยคนมาลายาเชื้อชาติจีน และเชื้อชาติ
อินโดนีเซีย ส่วนหนึ่งกลับประเทศจีน และส่วนหนึ่งก็ทะลักมาฝั่งไทย ประกอบกับช่วงนั้นเศรษฐกิจของเบตง
ตกต่ามาก ประชาชนในพื้นที่อยู่ในยุคที่ค่าครองชีพสูง อย่างไรก็ตาม เบตงสามารถผ่านวิกฤตทั้งทาง
การเมืองและเศรษฐกิจมาได้ด้วยการร่วมมือกันของประชาชาชนในพื้นที่ ทั้งชาวไทยพุทธ ชาวไทยเชื้อสาย
จีน และชาวไทยชื้อสายมุสลิม
1
การเขียนบทความชิ้นนี้มีเนื้อหาและข้อมูลจากการลงศึกษาดูงานเมืองเบตง วันที่ 26-27 กันยายน 2558 จัดโดยสถาบันคลังปัญญาด้าน
ยุทธศาสตร์ชาติ ร่วมกับ แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง (นพม.) วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
ภายใต้การสนับสนุนของสานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

5. 5
2. ด้านสังคมและวัฒนธรรม : คนจีน
อาเภอเบตงประกอบด้วยประชาชนนับถือศาสนาอิสลาม 52.9% ศาสนาพุทธ 46.4% และศาสนา
คริสต์ 0.7%2
โดยเชื้อชาติของผู้คนในเบตงประกอบด้วย 3 กลุ่มใหญ่ คือ คนไทย คนไทยเชื้อสายมลายู
และคนไทยเชื้อสายจีน ซึ่งในเมืองเบตงส่วนใหญ่จะมีคนไทยเชื้อสายจีนค่อนข้างมากและมีบทบาทโดดเด่น
ในเมืองเบตง ชุมชนชาวไทยเชื้อสายจีนที่มีหลายแซ่ในเมืองเบตง และยังคงมีวิถีชีวิต ประเพณี ของผู้คนที่
แสดงถึงความเป็นจีนไว้เกือบทุกอย่าง รวมภาษาที่ผู้คนใช้สื่อสารกันส่วนใหญ่ยังคงเป็นภาษาจีน โดยคนจีน
ในเบตงส่วนใหญ่เป็นผู้อพยพมาจากหลายมณฑลในประเทศจีนกว่าร้อยปีที่ผ่านมา และกลุ่มคนจีนจาก
พรรคคอมมิวนิสต์มาลายาจากประเทศมาเลเซียที่อพยพเข้ามาอาศัยในเบตง
ปัจจุบันคนไทยเชื้อสายจีนในเบตงมีการรวมตัวกันก่อตั้งเป็นมูลนิธิหรือสมาคมแล้วถึง 5 องค์กร
ประกอบด้วย บาเพ็ญบุญ มูลนิธิ (กวางไส), สมาคมกว๋องสิ่ว เบตง, สมาคมบารุงราษฎร์ (แต้จิ๋ว) เบตง,
สมาคมฮากกา และสมาคมฮกเกี้ยน และทั้ง 5 สมาคมจีนนี้ได้รวมตัวกันเป็นหนึ่งเดียว ภายใต้ชื่อของมูลนิธิ
อาเภอเบตง โดยช่วงประเพณีไหว้พระจันทร์ของคนจีน ซึ่งเป็นเทศกาลตามวัฒนธรรมจีนที่มีขึ้นในกลางฤดู
ใบไม้ร่วง เพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยว จะมีขึ้นในคืนวันเพ็ญเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ (กันยายนตาม
ปฏิทินสากล) ในเทศกาลนี้ ชาวจีนจะเฉลิมฉลองด้วยการไหว้ดวงจันทร์ในเวลากลางคืน งานประเพณีไหว้
พระจันทร์ที่เมืองเบตงนั้น มีความแตกต่างจากประเพณีไหว้พระจันทร์เมืองอื่นๆ ซึ่งโดยปกติคนไทยเชื้อสาย
จีนอื่นในเมืองอื่นนั้นจะมีเพียงพิธีการไหว้ดวงจันทร์เท่านั้น แต่เมืองเบตงนั้น สมาคมชาวจีน 5 สานัก ได้
ร่วมกันเฉลิมฉลองด้วยการปิดถนนจัดขบวนพาเหรดคนไทยเชื้อสายจีนในเมืองเบตง พร้อมทั้งการเชิดสิงโต
แห่เดินทั่วทั้งเมืองเบตง ซึ่งการเฉลิมฉลองใหญ่เช่นนี้ มักมีในบางประเทศ เช่น ฮ่องกง ไต้หวัน สิงคโปร์
หรือเวียดนาม ซึ่งในคนไทยเชื้อสายจีนทั้ง 5 สานักได้จัดขบวนได้อย่างยิ่งใหญ่ สร้างความตื่นเต้นและเป็นที่
ชื่นชอบนักท่องเที่ยวอย่างยิ่ง
นอกจากนี้ มูลนิธิอาเภอเบตง ภายใต้การรวมตัวของ 5 สมาคมจีนได้สร้างสถาบันการศึกษาเพื่อคน
จีนเบตง คือ โรงเรียนจงฝามูลนิธิ เป็นโรงเรียนที่สอนภาษาจีนแห่งแรกของเบตง สอนตั้งแต่อนุบาลจนถึง
มัธยมปลายอย่างครบถ้วน และในวันนี้โรงเรียนจงฝายังคงเป็นโรงเรียนที่ทาหน้าที่สถาบันการศึกษา
ภาษาจีนที่เป็นที่ยอมรับของผู้คนในเมืองเบตง เป็นอีกหนึ่งสถาบันช่วยหลอมรวมเป็นหนึ่งของคนไทยเชื้อ
สายจีน ก่อให้เกิดแนวคิดผลักดันการพัฒนาเมืองเบตงให้เป็นศูนย์การศึกษาระดับนานาชาติ โดยใช้ความ
เข้มแข็งทางภาษาจีน เป็นจุดนาเมืองเบตงเข้าสู่ระดับนานาชาติ
การรวมตัวของ 5 สมาคมจีน ภายใต้มูลนิธิอาเภอเบตงนั้น ถือได้ว่าเป็น ประชาสังคม (Civil
Society) ของเมืองเบตง เป็นประชาสังคมที่มีรากฐานความเป็นจีนอย่างเข้มแข็ง โดยกลุ่มคนจีนภายใต้
มูลนิธิอาเภอเบตง จัดเป็นสถาบันทางสังคมหลักของผู้คนไทยเชื้อสายจีนในเมืองเบตง โดยเฉพาะการยังจัด
งานที่ยังดารงซึ่งอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมความเป็นจีน โดยทางมูลนิธิอาเภอเบตงเป็นเจ้าภาพจัดงาน
ประเพณีวัฒนธรรมจีนอย่างยิ่งใหญ่ทุกเทศกาล ไม่ว่าจะเป็นงานพิธีสมโภช และแห่เจ้า การอนุรักษ์ประเพณี
การถือศีลกินเจของชาวไทยเชื้อสายจีน รวมทั้งการจัดเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่ในเทศบาลไหว้พระจันทร์ใน
ข้างต้น ที่สาคัญการจัดประเพณี วัฒนธรรม เช่นนี้เป็นการส่งเสริมเยาวชน และประชาชนปฏิบัติตนเป็นคนดี
2
ข้อมูล ปี พ.ศ. 2550 แหล่งที่มาจากระบบฐานข้อมูลศูนย์ปฏิบัติงานจังหวัดยะลา

6. 6
ละเว้นความชั่ว ส่งเสริมการท่องเที่ยวให้เกิดการหมุนเวียนด้านเศรษฐกิจ ก่อให้เกิดความรักสามัคคี และ
สร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้แก่อาเภอเบตง ซึ่งเป็นเมืองท่องเที่ยวชายแดนอีกด้วย
ความเป็นประชาสังคมที่เต็มไปด้วยอัตลักษณ์ความเป็นจีนอย่างแข็งแกร่งที่แตกต่างจากคนไทยเชื้อ
สายจีนในเมืองอื่นๆ ในวันนี้คนไทยเชื้อสายจีนในเมืองเบตงได้กลายเป็นชุมชนและเครือข่ายทางชาติพันธุ์
(ethnic networks and associations) ที่ผ่านการทากิจกรรมร่วมกัน เพื่อสร้างความรู้สึกของการมีตัวตน
รวมเป็นหนึ่งเดียวกัน ( a sense of collective selfhood) กลายเป็นความรัก ความภูมิใจในความเป็นจีน ได้
ส่งผลให้คนไทยเชื้อสายจีนเหล่านี้ รวมตัวเป็นสถาบันคนจีนในเมือง ได้ทาประโยชน์แก่สาธารณะ เป็น
สถาบันหลักดารงสืบสานประเพณีจีน ซึ่งกลายเป็นประเพณีของเมือง เป็นเอกลักษณ์ของเมืองเบตง
ทั้งนี้ในเมืองเบตง กลุ่มคนไทยพุทธ มุสลิม ได้ดาเนินวิถีวัฒนธรรมตามความเชื่อ ประเพณีของ
ตนเองได้เช่นเดียวกันกับคนจีน เนื่องจากเทศบาลเมืองเบตงบริหารงานโดยยึดหลัก "ความหลากหลายเป็น
หนึ่งเดียวบนพื้นฐานของการพัฒนาที่มั่นคง" เปิดโอกาสให้ประชาชนในทุกเชื้อสายมีโอกาสเท่าเทียมกันทั้ง
ทางด้านเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา การศึกษา
กล่าวโดยสรุปเมืองเบตงเป็นเมืองที่มีความเป็น “สังคมพหุลักษณ์ (Plural societies)” ซึ่ง
ประชากรมีความแตกต่างกันทางเชื้อชาติ (race) ต่างวัฒนธรรม (Cultural heterogeneous) อาศัยอยู่ใน
ร่วมกัน โดยแต่ละเชื้อชาติสามารถแสดงออกทางชาติพันธ์ ศาสนา ได้อย่างเท่าเทียม เป็นพลเมืองที่มี
คุณภาพที่รวมกลุ่มสร้างประโยชน์ให้แก่เมืองเบตง อีกทั้งยังเป็นคนต่างกลุ่มที่สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่าง
สันติ ไม่มีความขัดแย้งในพื้นที่ต่างจากเมืองอื่นๆ ในสามจังหวัดชายแดนใต้อีกด้วย
3. ด้านเคลื่อนย้ายผู้คน
"การเคลื่อนย้ายของผู้คน" เป็นหนึ่งในประเด็นสาคัญของโลกปัจจุบันซึ่งมีพลวัตปรากฏการณ์การ
เคลื่อนที่และเคลื่อนไหวอันหลากหลายซึ่งก่อตัวขึ้นมาในสังคมที่ไม่หยุดนิ่งต่างๆ รัฐเปรัคประเทศมาเลเซีย
เป็นพื้นที่ชายแดนซึ่งติดต่อระหว่างไทย-มาเลเซีย ในพื้นที่นี้ประกอบด้วยชาวมาเลเซียเชื้อสายไทย หรือที่
ในมาเลเซียมักนิยมเรียกกันว่า "ชาวสยาม (Orang Siam - โอรังเซียม)" สภาพความเป็นอยู่ของชาว
มาเลเซียเชื้อสายไทยในแถบดังกล่าวนั้นในสมัยก่อนไม่มีพรหมแดนที่ระบุประเทศอย่างชัดเจน การข้ามไป
มาระหว่างประเทศไทยและมาเลเซียเป็นเรื่องง่าย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการเคลื่อนที่ของผู้คนจากประเทศหนึ่ง
ไปอีกประเทศหนึ่งเป็นลักษณะการเคลื่อนที่ทางสังคม (Social mobility) ที่กล่าวข้างต้นมีปัจจัยมาจากสภาพ
ทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา แต่ละพื้นที่ก่อให้เกิดแรงจูงใจของ
ผู้คนในพื้นที่ทั้งสองประเทศในการเคลื่อนย้ายไปมาระหว่างประเทศ
การเคลื่อนย้ายของประชากรในประเทศไทยไปยังประเทศมาเลเซียส่วนหนึ่งผู้คนเล็งเห็นถึง
ความสาคัญของระบบการศึกษา ซึ่งระบบการศึกษาในประเทศมาเลเซียมีนโยบายการศึกษาที่ให้เรียนฟรี
11 ปี พร้อมกับสถาบันการศึกษาซึ่งอยู่ในความดูแลของรัฐ โดยปัจจุบันมีนักศึกษาไทยจานวนมากเดินทาง
มาแลกเปลี่ยนที่มหาวิทยาลัยในมาเลเซีย รวมถึงมีนักศึกษาไทยจบใหม่จานวนมาทางานและฝึกงานที่
มาเลเซีย เนื่องจากมีผลตอบแทนการทางานที่สูง นอกจากนี้ยังเห็นถึงความสาคัญของการใช้ภาษาอังกฤษ
ซึ่งเป็นภาษาหลักในการทางานของบริษัทต่างชาติอีกด้วย

7. 7
4. ด้านเศรษฐกิจ การค้า และการท่องเที่ยว
เมืองชายแดนเป็นเมืองที่มีโอกาสสร้างเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบ้านมากกว่าเมืองอื่น ๆ ไม่ว่าจะ
เป็นการค้าหรือการท่องเที่ยว หากเมืองมีการส่งเสริมและจัดการที่ดี ล้วนสามารถทาให้เงินไหลเข้าประเทศ
ได้อย่างมหาศาล เมืองเบตงนับเป็นเมืองชายแดนแห่งหนึ่งในประเทศไทยที่มีมูลค่าการค้าชายแดนสูงเป็น
อันดับที่หนึ่งในบรรดาสามจังหวัดชายแดนภาคใต้หลายปีติดต่อกัน โดยปี พ.ศ. 2557 ด่านศุลกากรเบตงมี
มูลค่าการนาเข้า-ส่งออกเท่ากับ 3,533.69 ล้านบาท (กรมการค้าต่างประเทศ, 2558) จึงไม่อาจปฏิเสธได้ว่า
เมืองเบตงนั้นมีความโดดเด่นทั้งด้านการค้าระหว่างประเทศและการท่องเที่ยว อันเป็นส่วนสาคัญที่กระตุ้น
เศรษฐกิจภายในเมืองและความเป็นเมืองให้ขยายตัวอย่างรวดเร็ว
ในปี พ.ศ. 2557 ประชากรในเทศบาลเมืองเบตงมีจานวน 26,640 คน และมีแนวโน้มคงที่มาโดย
ตลอดตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547-2557 (กรมการปกครอง, 2558) ซึ่งผู้นาทางการเมืองในพื้นที่ได้ตั้งข้อสังเกตว่า
อาจเป็นเพราะเมืองเบตงไม่มีสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาขึ้นไป ทาให้เด็กวัยเรียนส่วนใหญ่จาเป็นต้อง
อพยพออกไปเรียนในเมืองใหญ่ เช่น กรุงเทพ หาดใหญ่ เป็นต้น หรือไม่ก็ออกไปเรียนในสถาบันการศึกษา
ของประเทศเพื่อนบ้านเลย ยิ่งไปกว่านั้น เมืองเบตงมีอาชีพที่รองรับนิสิตนักศึกษาที่จบปริญญาตรีค่อนข้าง
น้อยมาก โดยส่วนมากหากไม่ทาธุรกิจค้าขายก็ต้องทาอาชีพเกษตรกรรม เช่น กรีดยาง เป็นต้น และถึงแม้
คนเก่าคนแก่ของเมืองจะมีแนวโน้มจะกลับมาทางานในบ้านเกิดอยู่บ้าง แต่เมืองเบตงก็ยังขาดแคลน
ประชากรวัยทางาน ซึ่งโดยทั่วไปแล้วเป็นกาลังสาคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของเมืองให้เกิดการ
ขยายตัว
ทั้งนี้ เมืองเบตงมีข้อได้เปรียบที่สาคัญอยู่ 3 ประการ ได้แก่ ประการที่หนึ่ง เมืองเบตงมีลักษณะทาง
ภูมิศาสตร์อยู่ติดกับประเทศมาเลเซีย ทาให้การเดินทางสะดวกรวดเร็ว สามารถท่องเที่ยวแบบไปเช้าเย็น
กลับได้ ประการที่สอง เมืองเบตงมีประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่เป็นจุดเริ่มต้นของสายสัมพันธ์ระหว่างชาวจีนกับ
ชาวมลายู เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมชาวเมืองเบตงจึงมีลักษณะค่อนข้างใกล้เคียงกับชาวมาเลเซีย ทาให้ชาว
มาเลเซียอาจมีความผูกพันกับพื้นที่และสนใจมาท่องเที่ยวพิพิธภัณฑ์ทางประวัติศาสตร์ และประการสุดท้าย
เมืองเบตงมีแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ เช่น ป่าบาลาฮาลา เป็นต้น ทาให้ชาว ฉะนั้น หากเรา
มองเมืองเบตงเป็นสินค้ายี่ห้อหนึ่งแล้ว เมืองเบตงก็ถือว่าเป็นสินค้าที่มีความหลากหลายและแตกต่างจาก
สินค้ายี่ห้ออื่น ๆ หรือเมืองอื่น ๆ ในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ค่อนข้างมาก นักท่องเที่ยวที่เปรียบเสมือน
เป็นผู้บริโภคย่อมมีแนวโน้มที่จะตัดสินใจเลือกมาเที่ยวที่เมืองเบตงได้ไม่ยาก เมืองเบตงจึงสามารถดึงดูด
นักท่องเที่ยวมาเลเซียและสิงคโปร์ กล่าวคือ อุปสงค์ของเศรษฐกิจเมืองเบตงพึ่งพานักท่องเที่ยวชาว
มาเลเซียและสิงคโปร์เป็นสาคัญ เห็นได้ชัดจากสถิติจานวนนักท่องเที่ยวของจังหวัดเบตงในปี พ.ศ. 2556 ที่
ยังมีจานวนมากถึง 563,771 คน แบ่งเป็นชาวไทย 115,650 คน และชาวต่างชาติ 448,121 คน ซึ่งส่วนใหญ่
เป็นชาวมาเลเซียและชาวสิงคโปร์ คิดเป็นรายได้จากการท่องเที่ยวรวม 2,420.39 ล้านบาท (กรมการ
ท่องเที่ยว, 2557)
เมื่อผู้บริโภคภายในเมืองส่วนใหญ่เป็นนักท่องเที่ยวชาวมาเลเซียและชาวสิงคโปร์ ทาให้ผู้ผลิตหรือ
ผู้ประกอบการต้องปรับตัวเพื่อตอบสนองและรองรับนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ เช่น ด้านภาษา ด้าน
วัฒนธรรม เป็นต้น ส่งผลให้ประชาชนที่นี่มีความรู้ด้านภาษาและวัฒนธรรมอย่างกว้างขวางและหลากหลาย
เป็นพิเศษ รวมถึงการมีป้ายบอกทางหรือป้ายชื่อสถานที่ ซึ่งส่วนใหญ่มีการแปลเป็นภาษาต่างชาติ เช่น

8. 8
ภาษาจีน ภาษาอังกฤษ ภาษามลายู เป็นต้น แม้แต่โรงแรมที่มีความสูงที่สุดในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
อย่างโรงแรมแกรนด์ แมนดารินที่มีความสูง 25 ชั้น ยังมีการออกแบบมาเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวชาว
มาเลเซียและชาวสิงคโปร์โดยเฉพาะ เช่น มีห้องอาหารจีน มีการตกแต่งโรงแรมเป็นแบบจีน มีการให้ข้อมูล
ต่าง ๆ เป็นภาษาอังกฤษและจีนทั้งภายในโรงแรมและในเว็บไซต์ เป็นต้น ทาให้โรงแรมแห่งนี้มีนักท่องเที่ยว
ชาวต่างชาติมาใช้บริการเป็นจานวนมาก
หากพิจารณาสถานประกอบการในเมืองเบตงทั้งหมด 1,364 แห่งในปี พ.ศ. 2554 จะพบว่า ชาวเบ
ตงส่วนใหญ่ประกอบธุรกิจการค้าปลีก โดยคิดเป็นจานวน 614 แห่งหรือร้อยละ 45.01 ของทั้งหมด
รองลงมาเป็นธุรกิจที่พักแรม บริการอาหารและเครื่องดื่ม จานวน 323 แห่ง และกิจกรรมบริการอื่น ๆ
จานวน 129 แห่ง โดยคิดเป็นร้อยละ 23.68 และร้อยละ 9.46 ตามลาดับ (สานักงานสถิติแห่งชาติ, 2555) จะ
เห็นได้ว่า ธุรกิจโรงแรมและภัตตาคารมีจานวนมากกว่าหนึ่งในห้าของสถานประกอบการทั้งหมดในเมือง
แสดงถึงการเติบโตของธุรกิจสาหรับการรองรับนักท่องเที่ยวและชี้ให้เห็นว่าเศรษฐกิจเมืองเบตงเน้นขายการ
ท่องเที่ยวเป็นหลัก
อย่างไรก็ตาม ด้วยลักษณะภูมิประเทศของเมืองเบตงเป็นเมืองที่อยู่ท่ามกลางภูเขา ทาให้การสัญจร
ค่อนข้างเป็นอุปสรรค อีกทั้งยังมีผลจากความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่อาจส่งผลต่อการ
ท่องเที่ยวบ้างไม่มากก็น้อย เทศบาลเมืองเบตงเล็งเห็นถึงปัญหาดังกล่าวจึงมีแนวคิดที่จะส่งเสริมการ
ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ธรรมชาติ เชิงประวัติศาสตร์ และเชิงเอกลักษณ์ จานวน 65 แห่งทั่วเมือง เช่น สวน
ดอกไม้เมืองหนาว อุโมงค์ปิยะมิตร พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์อดีตพรรคคอมมิวนิสต์มลายา ป่าบาลาฮาลา
เป็นต้น พร้อมกับมีการส่งเสริมวัฒนธรรมท้องถิ่นอย่างเต็มที่ อย่างเช่นเทศกาลไหว้พระจันทร์และเทศกาล
ฮารีรายอ นอกจากนี้ ทางเทศบาลฯ ยังคานึงถึงปัญหาด้านโครงสร้างพื้นฐาน โดยเฉพาะการปรับปรุงถนน
ให้ง่ายต่อการสัญจรเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวที่อาจเพิ่มมากขึ้นจากการมีสนามบินเบตงด้วย
สุดท้ายนี้ แม้เมืองเบตงจะเป็นเมืองขนาดเล็ก แต่ด้วยการที่มีนักท่องเที่ยวจานวนมากและเศรษฐกิจ
เมืองอาศัยรายได้จากนักท่องเที่ยวต่างชาติเป็นหลัก ทาให้เมืองควรตระหนักถึงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นตามมา
และปัญหาที่เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาเมือง ทั้งปัญหาด้านโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนนหนทาง ระบบขนส่ง
เป็นต้น ปัญหาด้านเศรษฐกิจที่ยังขาดแคลนอาชีพสาหรับคนวัยทางาน ปัญหาด้านการศึกษาที่ยังขาด
สถาบันการศึกษาระดับอุดมศึกษา ตลอดจนปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่อาจเกิดความเสื่อมโทรมจากการ
ท่องเที่ยว ปัญหาทั้งหมดนี้ล้วนเป็นความท้าทายที่เทศบาลเมืองเบตงต้องเผชิญ ทาให้เทศบาลฯ ต้องมีการ
วางแผนและจัดการรับมือล่วงหน้าก่อนที่ปัญหาเหล่านี้จะกลายเป็นดาบสองคมมาทาลายสมดุลทางเศรษฐกิจ
ที่เฟื่องฟูมายาวนาน
5. ด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน
ด้วยสภาพภูมิประเทศของอาเภอเบตงเป็นภูเขาสูงทาให้การสัญจรทางบกมีความยากลาบากมี
ระยะห่างจากตัวเมืองยะลา 140 กิโลเมตร และห่างจากกรุงเทพฯ 1590 กิโลเมตร จึงมีการผลักดันให้มีการ
พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเพื่ออานวยความสะดวกในการคมนาคมให้แก่ประชาชน นักท่องเที่ยว และนัก
ลงทุน พร้อมทั้งเป็นแนวทางในการพัฒนาเมืองเบตงในฐานะเมืองชายแดนต่อไป

9. 9
5.1 สนามบินนานาชาติเบตง
แผนการพัฒนาที่จะช่วยยกระดับเบตงในฐานะเมืองชายแดนเพื่อส่งเสริมด้านการค้าและการ
ท่องเที่ยวที่เป็นรูปธรรมในขณะนี้คือโครงการสร้างสนามบินเบตง ซึ่งคณะรัฐมนตรีอนุมัติการของบประมาณ
1,800 ล้านบาท เพื่อดาเนินการก่อสร้างสนามบินนานาชาติเบตง โดยผ่านการทาประชาพิจารณ์ผลกระทบ
ด้านสิ่งแวดล้อม (EIA) และได้รับการสนับสนุนจากประชาชนในพื้นที่ การก่อสร้างสนามบินานาชาติเบตงจะ
เริ่มต้นในปี พ.ศ. 2559 แล้วเสร็จ ในปี พ.ศ. 2562 นอกจากนี้ การก่อสร้างสนามบินนานาชาติเบตงเป็น
โครงการที่ทาควบคู่ไปกับการขุดอุโมงค์ลอดเขาไปในตาบลตาเนาะแมเราะ เพื่อให้การคมนาคมเชื่อมต่อไป
ยังอาเภอเมืองยะลา และจังหวัดใกล้เคียงได้ง่าย ซึ่งสามารถย่นระยะทางจากอาเภอเบตงไปอาเภอเมือง
ยะลาให้เหลือเพียง 1 ชั่วโมง 20 นาที จากเดิมที่ต้องใช้เวลานานถึง 2 ชั่วโมง 30 นาที นับว่าเป็นโอกาสดีที่
ส่งผลต่อการขยายตลาดการค้าทางเศรษฐกิจ และการรองรับการขยายตัวของการท่องเที่ยวอีกด้วย
5.2 เขตเศรษฐกิจเศรษฐกิจเบตง
การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องประกอบกับการได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยว
ทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติจึงสามารถสร้างรายได้ให้กับเบตงได้สูง เทศบาลเมืองเบตงได้เล็งเห็นถึงการ
พัฒนาเมืองและช่องทางในการสร้างรายได้ที่เพิ่มขึ้นจึงมีแผนการพัฒนาระยะยาว โดยเป็นการพัฒนาด้าน
เศรษฐกิจของเบตงให้เป็น “เขตเศรษฐกิจพิเศษ” เพื่อรองรับการขยายตัวของการลงทุนและการเติบโตของ
การท่องเที่ยว นอกจากนี้ยังมีเป้าหมายการพัฒนาเบตงให้เป็นศูนย์กลางการเชื่อมต่อด้านการขนส่งโลจิ
สติกส์ในฐานะเมืองชายแดน ซึ่งทาให้เกิดแรงจูงใจกับนักลงทุนต่างประเทศโดยเฉพาะประเทศมาเลเซีย
6. ข้อสังเกต
แผนการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของอาเภอเบตงนับเป็นโอกาสที่ดีในการพัฒนาและเสริมสร้าง
ศักยภาพของพื้นที่ การพัฒนาด้านการลงทุนและการค้านั้นจะสอดรับการบูรณาการร่วมของประชาคม
เศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ซึ่งเป็นการขยายตัวทางเศรษฐกิจ ทั้งการสร้างรายได้ให้กับประชาชนในพื้นที่
การเพิ่มความสะดวกให้กับนักลงทุนและนักท่องเที่ยว การกลายเป็นศูนย์กลางด้านโลจิสติกส์ของเมือง
ชายแดน ประกอบกับการพัฒนาเบตงในฐานะเมืองชายแดนนั้นยังส่งผลให้ประเทศมาเลเซียซึ่งมีพรหม
แดนติดต่อกับอาเภอเบตง สามารถเข้าสร้างโอกาสและขยายความร่วมมือกับประเทศไทย โดยเห็นได้จาก
การเคลื่อนย้าย (Flow) ของผู้คนของทั้งสองประเทศทั้งในด้านเศรษฐกิจการค้า และด้านวัฒนธรรม
นอกจากนี้ ยังรวมถึงการฟื้นฟูการท่องเที่ยวและสร้างความเชื่อมั่นด้านความปลอดภัยให้แก่นักเที่ยวและ
ประชาชนในพื้นที่
ความโดดเด่นของเอกลักษณ์ท้องถิ่นของเบตงซึ่งเป็นสังคมพหุวัฒนธรรมและมีเอกลักษณ์อย่างเห็น
ได้ชัด การรักษาไว้ซึ่งเอกลักษณ์ท้องถิ่นจึงเป็นส่วนสาคัญที่ก่อให้เกิดการเสริมสร้างอานาจของ
ประชาชน (Empower) ให้เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาพื้นที่ร่วมกับรัฐ ประกอบกับการริเริ่มแผนพัฒนา
ประชาชนในพื้นที่รู้สึกถึงความเป็นเจ้าของซึ่งก่อให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืนต่อไป
อย่างไรก็ตาม การขับเคลื่อนโครงการพัฒนาของเมืองเบตงเป็นตัวแสดงหนึ่งทีมีบทบาทสาคัญใน
การการขยายการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ไม่ใช่แค่การพัฒนาเฉพาะบทบาทของเมืองเบตงเท่านั้น แต่ยัง
รวมถึงการขยายตลาดทางการค้าไปยังประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งจะส่งผลให้ภาพของการเจริญเติบโตทาง

10. 10
เศรษฐกิจของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีการขยายตัวมากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ การสนับสนุนจากภาครัฐจึง
เป็นกลไกที่สาคัญในการพัฒนาพื้นที่เบตงในฐานะเมืองชายแดน โดยการเชื่อมโยงสามจังหวัดชายแดนใต้
เข้ากับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทั้งหมดลงสู่ทางตอนใต้ของประเทศไทยซึ่งเชื่อมต่อกับประเทศ
มาเลเซีย อินโดนีเซีย และสิงคโปร์ ซึ่งพื้นฐานคนจีนที่สนใจการค้าและการท่องเที่ยวในเมืองเบตงมาก จึง
ควรตระหนักถึงการปรับแนวยุทธศาสตร์ นโยบายต่างประเทศ ตลอดถึงแนวนโยบายทางเศรษฐกิจและ
สังคม เพื่อสอดรับการกระแส “บูรพาภิวัตน์” ซึ่งประเทศไทยสามารถใช้ประโยชน์จากทาง ภูมิ-รัฐศาสตร์
และภูมิ-เศรษฐศาสตร์ได้ ทั้งนี้ แผนการพัฒนาและการปรับตัวของเมืองเบตงในฐานะเมืองชายแดนจึงเป็น
ก้าวสาคัญในการยกระดับเมืองชายแดนให้โดดเด่นมากยิ่งขึ้น