έγινε για το μάθημα των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Γυμνασίου

2. μονοπάτι, βασιλοπούλες, βασιλιάδες,
γιαγιά, κρεβάτι, τραγουδούσαν, αγάπη,
δράκος, αθάνατο νερό,
Αρχάγγελος, φτερά
Γράφω ένα κείμενο ή ένα ποίημα με τις παρακάτω λέξεις

3. Βάζω στη σειρά τους στίχους
Και γύρω στης γιαγιάς μου το κρεβάτι,
περνούσανε και σαν τραγουδιστάδες
τής τραγουδούσαν —ποιος το ξέρει— κάτι
Κανείς για της γιαγιάς μου την αγάπη,
δε σκότωσε το Δράκο ή τον Αράπη,

4. Λάμπρος Πορφύρας
Το στερνό παραμύθι

5. Πήραν στρατί στρατί το μονοπάτι
βασιλοπούλες και καλοκυράδες,
από τις ξένες χώρες βασιλιάδες
και καβαλάρηδες απάνω στ’ άτι.

6. Και γύρω στης γιαγιάς μου το κρεβάτι,
ανάμεσα από δυο χλωμές λαμπάδες
περνούσανε και σαν τραγουδιστάδες
τής τραγουδούσαν —ποιος το ξέρει— κάτι.

7. Κανείς για της γιαγιάς μου την αγάπη,
δε σκότωσε το Δράκο ή τον Αράπη,
και να της φέρει αθάνατο νερό.

8. Η μάνα μου είχε γονατίσει κάτου·
μ’ απάνω —μια φορά κι έναν καιρό—
ο Αρχάγγελος χτυπούσε τα φτερά του.

9. Πήραν στρατί στρατί το μονοπάτι
βασιλοπούλες και καλοκυράδες,
από τις ξένες χώρες βασιλιάδες
και καβαλάρηδες απάνω στ’ άτι.
Και γύρω στης γιαγιάς μου το κρεβάτι,
ανάμεσα από δυο χλωμές λαμπάδες
περνούσανε και σαν τραγουδιστάδες
τής τραγουδούσαν —ποιος το ξέρει— κάτι.
Κανείς για της γιαγιάς μου την αγάπη,
δε σκότωσε το Δράκο ή τον Αράπη,
και να της φέρει αθάνατο νερό.
Η μάνα μου είχε γονατίσει κάτου·
μ’ απάνω —μια φορά κι έναν καιρό—
ο Αρχάγγελος χτυπούσε τα φτερά του.
https://www.youtube.com/watch?v=HvlqDGotYdw
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=TXLDUBW3q3g
Το σονέτο του Λάμπρου Πορφύρα αναγνωσμένο από τον Γιάννη Βαρβέρη.

10. 1. Ποιος είναι ο αφηγητής; Ποιανού φωνή ακούμε να μιλάει; Το εγγονάκι
2. Ποιο γεγονός περιγράφει ο αφηγητής;
3. Πώς νιώθει ο αφηγητής για το θάνατο της γιαγιάς του;
στενοχώρια και τη θλίψη για το χαμό της γιαγιάς του
4. Ποιο είναι το παράπονο του αφηγητή;
το παράπονό του είναι ότι κανείς δε βοήθησε τη γιαγιά του να γίνει καλά και να μην
πεθάνει.
5. Ποιοι συμπαραστέκονται τη γιαγιά στο ψυχορράγημά της;
Οι πρωταγωνιστές των παραμυθιών που έχει αφηγηθεί η γιαγιά στο εγγονάκι της
και η μητέρα του παιδιού, η κόρη της
6. Με ποια εικόνα υποδηλώνεται το ψυχορράγημα της γιαγιάς;
Με την εικόνα του Αρχαγγέλου ψυχοπομπού που χτυπά τα φτερά του πάνω από το κρεβάτι
της. Με αυτή την εικόνα ο αφηγητής αποφεύγει κάθε μακάβρια, τρομαχτική ή
αποκρουστική αναφορά σχετική με το αποτρόπαιο γεγονός του θανάτου.

11. 7. Ποια είναι η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του ποιήματος;
Αυτό είναι το τελευταίο παραμύθι που λέγεται μεταξύ γιαγιάς και εγγονού, με τη διαφορά ότι
σε αυτό το παραμύθι οι ρόλοι αντιστρέφονται, αφού δεν το λέει η γιαγιά αλλά ο εγγονός και
έχει ως θέμα του το θάνατο της γιαγιάς
8. Ποια σχήματα λόγου έχουμε στο ποίημα;
μεταφορές («χλωμές λαμπάδες» στ.6, «αθάνατο νερό» στ.11, «πήραν στρατί στρατί το
μονοπάτι» στ.1)
παρομοίωση («παπάδες σαν τραγουδιστάδες» στ. 7).
αντίθεση («μου είχε γονατίσει κάτου˙ μ’ απάνω» στ.12-13),
υπερβολή («κανείς για της γιαγιάς μου…αθάνατο νερό» στ.9-11)
επανάληψη («στρατί-στρατί» στ.1).

12. Τα χαρακτηριστικά του σονέτου
α) είναι ποίημα ολιγόστιχο· αποτελείται από 14 στίχους, που κατανέμονται σε 4 στροφές
β) οι δύο πρώτες στροφές είναι τετράστιχες, ενώ οι δύο τελευταίες τρίστιχες∙ έχουμε δηλαδή
το σχήμα: 4 – 4 – 3 – 3
γ) το μέτρο είναι κανονικά ιαμβικό και οι στίχοι ενδεκασύλλαβοι
δ) στις δύο πρώτες τετράστιχες στροφές, η πιο συνηθισμένη μορφή ομοιοκαταληξίας είναι η
σταυρωτή (α ββ α)
ε) στις δύο τελευταίες τρίστιχες στροφές η ομοιοκαταληξία μπορεί να παρουσιάζει ποικίλους
συνδυασμούς και τύπους. Πάντως, ένας τουλάχιστον στίχος της μιας στροφής πρέπει να
ομοιοκαταληκτεί με έναν της άλλης.
Το σονέτο του Κώστα Καρυωτάκη [Είμαστε κάτι...] παρουσιάζει την ακόλουθη μορφή
ομοιοκαταληξίας:
στροφή 1η: α ββ α (σταυρωτή)
στροφή 2η: α ββ α (σταυρωτή)
στροφή 3η: γ γ δ (ζευγαρωτή)
στροφή 4η: ε δ ε (πλεχτή)

13. Πήραν στρατί στρατί το μονοπάτι
βασιλοπούλες και καλοκυράδες,
από τις ξένες χώρες βασιλιάδες
και καβαλάρηδες απάνω στ’ άτι.
Και γύρω στης γιαγιάς μου το κρεβάτι,
ανάμεσα από δυο χλωμές λαμπάδες
περνούσανε και σαν τραγουδιστάδες
τής τραγουδούσαν —ποιος το ξέρει— κάτι.
Κανείς για της γιαγιάς μου την αγάπη,
δε σκότωσε το Δράκο ή τον Αράπη,
και να της φέρει αθάνατο νερό.
Η μάνα μου είχε γονατίσει κάτου·
μ’ απάνω —μια φορά κι έναν καιρό—
ο Αρχάγγελος χτυπούσε τα φτερά του.
αββα
γγδ
εδε
σταυρωτή
ζευγαρωτή
πλεχτή

14. Ερωτήσεις βιβλίου
1. O ποιητής παρουσιάζει το θάνατο της γιαγιάς μέσα σε ατμόσφαιρα λυπητερού
παραμυθιού. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η ατμόσφαιρα αυτή;
Η ατμόσφαιρα λυπητερού παραμυθιού επιτυγχάνεται στο ποίημα με την αναφορά σε ήρωες
και σε μοτίβα παραμυθιών.
Παραμυθιακά πρόσωπα : βασιλοπούλες, καλοκυράδες, βασιλιάδες, καβαλάρηδες, Δράκος,
Αράπης
Παραμυθιακά μοτίβα: αθάνατο νερό, η τυπική αρχή «μια φορά κι έναν καιρό»
2. Ποιο παράπονο εκφράζει ο ποιητής στην τρίτη στροφή;
Ότι δε βρέθηκε κανείς να αποτρέψει το θάνατο της γιαγιάς του και να της φέρει το αθάνατο
νερό σκοτώνοντας το δράκο ή τον αράπη που το φυλάνε.

15. 3. Στο ποίημα συνυπάρχουν εικόνες από την πραγματική ζωή, την εξωπραγματική
(παραμυθική) ατμόσφαιρα και τη θρησκευτική πίστη. Εντοπίστε τους σχετικούς στίχους.
Εικόνες από την πραγματική ζωή
Η γιαγιά βρίσκεται στο νεκροκρέβατό της, εκατέρωθεν του οποίου υπάρχουν δύο λαμπάδες
που ρίχνουν το χλωμό φως τους
Η μητέρα είναι γονατισμένη δίπλα στο νεκροκρέβατο
της γιαγιάς
Εικόνες από την εξωπραγματική (παραμυθιακή) ατμόσφαιρα:
Πρόσωπα των παραμυθιών που έρχονται να αποχαιρετίσουν
τη γιαγιά και τις τραγουδούν
(εικόνα οπτική, κινητική, ακουστική)
Εικόνες (εξωπραγματικές) από τη θρησκευτική πίστη
Η εικόνα του Αρχάγγελου που χτυπά τα φτερά του
(εικόνα οπτική, κινητική, ακουστική παρμένη
από τις θρησκευτικές λαϊκές δοξασίες)

16. Βιογραφία Λάμπρου Πορφύρα
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AC%CE%BC%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%82_%
CE%A0%CE%BF%CF%81%CF%86%CF%8D%CF%81%CE%B1%CF%82
Τα ποιήματά του Λάμπρου Πορφύρα
http://www.sarantakos.com/kibwtos/s-porfyras.html
http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=39
Ποιο ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα σου αρέσει περισσότερο και γιατί;
Ποια θέματα έχουν τα ποιήματα του Λάμπρου Πορφύρα;

17. 1. Περιγράφω το έργο του Ράλλη Κοψίδη «Χωρίς τίτλο»
2. Ποια η σχέση του έργου του Ράλλη Κοψίδη «Χωρίς τίτλο» με το
ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα «Το στερνό παραμύθι»;

18. Ποιος ο ρόλος της γιαγιάς στα παρακάτω τραγούδια;

19. Θα `θελα να `μουν βασιλιάς
στα παραμύθια της γιαγιάς
ο μαχητής κι ο γενναίος
δρόμους να άνοιγα πλατιούς
με πλοία να `βρισκα γυαλούς
σημαία να `χα την ψυχή μου
Θα `φερνα δόξα και χαρά
σε κάθε τόπο και μεριά
όπου το πόδι μου πατούσα
και θα `μουνα ο νικητής
δε θα μου έβγαινε κανείς
σ’ ό,τι απ’ το χέρι μου περνούσε
Χρυσάφι θα `χαν τα παιδιά
και καραμέλες η γιαγιά
και τ’ όνειρο πάντα θα ζούσαν
μα η καλή μας η γιαγιά
έφυγε απ’ τον κόσμο πια
και παραμύθια δεν ακούμε
Έα έα έα ε
η γιαγιά μας πέθανε
Στίχοι:
Εύη Ρουμελιώτη
Μουσική:
Στέλιος Φωτιάδης
Νοστράδαμος
http://www.youtube.com/watch?v=N8VZowwMKEA
ΝΟΣΤΡΑΔΑΜΟΣ-ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ

20. http://www.youtube.com/watch?v=BXTwB9fw2GE
Χαΐνηδες- της γιαγιάς τα παραμύθια
Μια φορά γιε μου κι έναν καιρό
βασιλιάς καλός όριζε τόπο μακρινό...
Θυμούμαι ως τώρα τη γιαγιά
έτοιας λογής ν’ αρχίζει
και σε καιρούς αλλοτινούς
ο νους τση ν’ αρμενίζει.
Να μου μιλεί σιργουλευτά
για κείνα και για τ’ άλλα
για μαγικά, για έρωτες,
για φονικά μεγάλα.
Για βασιλιάδες νιους καλούς
που κάστρα επατούσαν
τσι μάισσες και τα θεριά
σκοτώναν κι ενικούσαν.
Κι όντεν ο ύπνος ο γλυκύς
δόξευγε το μυαλό μου
στον κόσμο των παραμυθιών
γύριζ’ ο λογισμός μου.
Έσβησ’ ο χρόνος ο κακός
μαζί με τη χαρά μου
τσι ιστορίες τση γιαγιάς
από τα όνειρά μου.
Κι έρχουντ’ απ’ τον παλιό καιρό
Θε μου να `ταν αλήθεια
ώρες αεροφύσημα
κείνα τα παραμύθια.
Μην κλαις μικρή μου και πληγές
ανοίγεις μου στα στήθη
εμείς οι δυο θα κάνουμε
τον κόσμο παραμύθι.

21. τα ραφτικά της γιαγιάς
http://www.youtube.com/watch?v=4p-ePCbf4aU
Πήρανε τις κουβαρίστρες
και τις κάναν πολεμίστρες,
η γιαγιά κλωστή δε θα ‘βρει,
ούτε άσπρη, ούτε μαύρη.
Πήραν όλα τα βελόνια
και τα κάνανε κανόνια,
η γιαγιά μπροστά στην πόρτα,
ρίζωσε σαν τ’ άγρια χόρτα.
Πήρανε και τα κουμπάκια
και τα κάναν στρατιωτάκια,
η γιαγιά λοιπόν που λέτε
στην αυλή σταυροκοπιέται.
Πήρανε την δαχτυλήθρα
και την κάναν κολυμπήθρα,
να βαφτίσουν το παιχνίδι
που η γιαγιά το ξέρει ήδη
Η γιαγιά τα ραφτικά της
τα επέταξε μακριά της,
έγινε παντού Ειρήνη
και στα εγγόνια κρίνους δίνει

22. Στη συμφορά του εικοσιδυό
πρόσφυγας η γιαγιά μου
από την Πάνορμο έφτασε
στη χώρα του Αλεξάνδρου
Τη νύχτα στους καταυλισμούς
φέγγανε τα καντήλια
στα στρώματα οικογένειες
τσαμπιά από σταφύλια
Γλυκιά πατρίδα, σπιτικό
μια ιστορική αρλούμπα
σε εικονοστάσι τα ‘κλεισε
καημένη κάτω Τούμπα
θα πληρωθεί άραγε ποτέ
και από ποιον γιαγιάκα
η θλίψη που σε γιαλαντζή
τύλιγες ντολμαδάκια
ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΝΙΚΟΣ -ΓΙΑΓΙΑΚΑ
http://www.youtube.com/watch?v=hOwflEqx2oQ
Στίχοι:
Τάκης Σιμώτας
Μουσική:
Νίκος Παπάζογλου

23. Δημιουργική γραφή.
Με αφορμή, τον τίτλο ή το θέμα του κειμένου οι μαθητές γράφουν ένα δικό τους
κείμενο (πεζό ή ποιητικό).
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν η γιαγιά μου …
Γράφω το παραμύθι της γιαγιάς που έμεινε με την κούκλα στην αγκαλιά ……