1. ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ :2011-2012
4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΝ Ω ΛΙΟΣΙ ΩΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
“Άρχισε, γλώσσα μ’, άρχισε
τραγούδια ν’ αραδιάζεις”

2. Μια απόπειρα δραματοποίησης
αντιπροσωπευτικών δημοτικών τραγουδιών μέσα
από τον πλούτο
Της δημοτικής μας παράδοσης.

3. Το Πρόγραμμα ανέλαβε
η καθηγήτρια Ατζάμπου Ελευθερία
Συμμετέχοντες καθηγητές :
• Καλαφάτη Αθηνά
• Καμαρινοπούλου Αγγελική
• Καψή Ευγενία
• Μπουρτζάκη Αγγέλα
• Στεφάνου Μάρθα
• Φυτιλής Αριστείδης

4. Θησαυρός αληθινός το δημοτικό μας τραγούδι
Πηγή καθαρή και αστείρευτη,
που μας καλεί να δροσιστούμε ,
ακόμη και σήμερα .

5. Φώτης Κόντογλου
λογοτέχνης
«...όποιος δεν ευρήκε καμιά γεύση στη ζωή, θα
ζήσει μ’ αυτά τα τραγούδια.»

6. Απέραντη η θεματική ποικιλία
του δημοτικού τραγουδιού:
Νανουρίσματα

7. Ταχταρίσματα

8. Λαϊκά Παραμύθια

9. Παιδικά

10. Παραδοσιακό νανούρισμα
α πό τη Σμύρνη
Όσ ’άστρα είναι στον ουρανό
και λάμ πουν ένα ένα ,
τόσες φορές τα μάτια μου
δακρύσανε για σένα .
Άιντε ,καλέ μάνα ,
'γά πα με κι εμένα ,
κούνει , καλέ μάνα ,
το παιδί για μένα .
Αναστενάζω ,δε μ 'ακούς ,
κλαίω ,δε με λυ πάσαι .
Δεν είσαι μάνας γέννημα ,
ούτε Θεό φοβάσαι .

11. Τσίμ πι τσίμ πι τον αϊτό
(λάχνισμα ή κληρωσιά)
Τσίμ πι τσίμ πι τον αϊτό ,
τον αϊτό , τον κρυφαϊτό .
Πάει ο δράκος στο νερό
και τσιμ πά τον ουρανό .
Ουρανέ , κουτσουρανέ ,
Το παιδί που βάφτισες ,
δώσ ’του δώσ ’ του κό πανο ,
να ξεράσει κόκαλο ,
να το βενετίσουμε
στην αγία Παναγία
πο ’χει άγια και καντήλια
και σαράντα παραθύρια .
Βγαίνει ο λύκος και χορεύει
κι η δασκάλισσα τού παίζει .
Τα μικρά τα δασκαλάκια
παίζουν λύρες και
τουμ πάκια .

12. Ένα ψιλό κρομμύδι
Ένα ψιλό κρομμύδι ,γκέο -βαγκέο ,
Ένα ψιλό κρομμύδι ,φράνσε βαγκέο .
Και τι θε να το κάνεις , γκέο
βαγκέο ;
Και τι θε να το κάνεις ,φράνσε βαγέο ;
Θέλω να το παντρέψω ,γκέο βαγκέο .
Και ποιόνανε του δίνει ,γκέο βαγκέο ;
Του δίνω ένα μ πακάλη ,γκέο βαγκέο .
Βρομιά , ελιές και λάδι ,γκέο βαγκέο ,
Αυτόν το μουτζαγιάρη , γκέο βαγκέο .
Του δίνω βασιλό πουλο , γκέο βαγκέο .
Αυτό παραδεχόμαστε ,γκέο βαγκέο .
Του δίνω τα προυκιά του , γκέο
βαγκέο
και τα μ πακίρικά του ,γκέο βαγκέο .

13. Θρησκευτικά ή λατρευτικά
Κάλαντα
Θρήνοι Μεγάλης
Παρασκευής

14. Περπερούνα
Πιρ πιρούνα πιρ πατεί ,
του Θεό παρακαλεί :
-Βρέξι ,Κύργιε ,μιάβρουχή ,
μια βρουχή ,καλή βρουχή ,
να βραχούν οι
τσιούμ πανοι
τσιούμ πανοι ,γιαλάδαροι ,
μι τα πρόβατα τς μαζί
κι μι τα γιαλάδια τους
κι μι τα βουβάλια τους .
Βρέξι ,Κύργιε ,δυό νιρά ,
να καρ πίσουν τα σ παρτά ,
να 'χουμι τρανή σοδειά .
ν -όσις τρύ πις στο δρυμόν
Περπερούνα τόσις θημωνιές στ 'αλών ’
ν ’ όσα φύλλα στα κλαδιά ,

15. Χελιδόνισμα
Xελιδόνα έρχεται
α π’ τη μαύρη θάλασσα
Θάλασσαν α πέρασε
Έκατσε και λάλησε .
Mωρ ’ καλή νοικοκυρά ,
σέβα , έβγα στο κελάρι ,
φέρ ’ αυγά σαρακοστιά
και σκοινιά πεντηκοστά
για να δέσομε το Mάρτη
και τον τσιλιμ πουρδάκη
κι αν δεν έχετε αυγά ,
παίρνομε την κλωσαριά
να γεννάει , να κλωσάει
και να σέρνει τα πουλιά

16. Σούρβα
(κάλαντα
Πρωτοχρονιάς )
Σούρβα -σούρβα γιρό κουρμί
Γιρό κουρμί ,γιρό σταυρί
Σαν ασήμι ,σαν κρανιά .
Κι του χρόν ’ ούλοι γιροί ,
ούλ ’ γιροί ,καλόκαρδοι .
Σούρβα -σούρβα ,γεια χαρά ,
Για καρύδις ,για παρά ,
για σταφίδις για μαντέμια
για ένα ξυλουκέρατου .

17. Της αγάπης
Εβγάτε , αγόρια , στο χορό ,
κοράσια στα τραγούδια ,
πέστε και τραγουδήσετε
πώς πιάνετ ’ η αγά πη .
Α πό τα μάτια πιάνεται ,
στα χείλια κατεβαίνει ,
κι α πό τα χείλια στην καρδιά
ριζώνει και δε βγαίνει .

18. Γαμήλια
Ο γάμος
είναι μια κοινωνική ιεροτελεστία ,
που αφορά ολόκληρη την κοινότητα .

19. Μαντηλάτος
(με τον χορό αυτό συνοδεύουν τη νύφη
στο σπίτι του γαμπρού
κρατώντας στα χέρια τα προικιά της)

20. Πρωτόψωμα
(τα ψωμιά του γάμου)

21. Γίκνα
(κυκλικός χορός του γάμου, που πήρε το όνομά
του από την κνα, δηλαδή από τη μπογιά με την
οποία βάφουν τα νύχια τους οι γυναίκες)

22. Ζωναράδικος
(Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες και λέγεται έτσι
γιατί οι χορευτές πιάνονται από τα ζωνάρια τους)

23. Συγκαθιστός
(ο κύριος γαμήλιος
χορός)

24. Ιστορικά
Αναφέρονται σε :
• πολιορκίες
• αλώσεις πόλεων
• επιδρομές ληστών και πειρατών,
• αιχμαλωσίες
• επαναστάσεις,
• χαμένες μάχες
• επιδημίες...

25. Το κούρσος
της Ανδριανού πολης
Τ΄ αηδόνια της Ανατολής
και τα πουλιά της Δύσης
κλαίγουν αργά ,κλαίγουν
ταχιά ,
κλαίγουν το μεσημέρι ,
κλαίγουν την Αντριανού πολη
την πολυκουρσεμένη ,
ό που τήνε κουρσέψανε
τις τρεις γιορτές του χρόνου .
Του Χριστουγέννου για κηρί ,
και του Βαγιού για βάγια ,
και της Λαμ πρής την Κυριακή
για το Χριστός ανέστη .

26. Της Δέσ πως
-Αχός βαρύς ακούγεται ,πολλά τουφέκια πέφτουν .
Μήνα σε γάμο ρίχνονται , μήνα σε χαροκό πι ;
-Ούδε σε γάμο ρίχνονται ούδε σε χαροκό πι .
Η Δέσ πω κάνει πόλεμο με νύφες και μ 'αγγόνια .
Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο :
«Γιώργαινα ,ρίξε τ ' άρματα ,δεν είναι εδώ το Σούλι .
Εδώ είσαι σκλάβα του πασά ,σκλάβα των Αρβανίτων »
«Το Σούλι κι αν προσκύνησε κι αν τούρκεψεν η Κιάφα
η Δέσ πω αφέντες Λιά πηδες δεν έκαμε , δεν κάνει ».
Δαυλί στο χέριν άρ παξε , κόρες και νύφες κράζει :
«Σκλάβες Τούρκων μη ζήσωμε ,παιδιά μ ',μαζί μου
ελάτε »
και τα φυσέκια ανάψανε , κι όλοι φωτιά γενήκαν .

27. Κλέφτικα
Αναφέρονται
στη ζωή των κλεφτών
και των αρματολών
την εποχή της Τουρκοκρατίας.
Εγκωμιάζουν τα κατορθώματά τους
ή θρηνούν για τον θάνατό τους και
θαυμάζουν την ανδρεία, τη λεβεντιά
και την ανεξάρτητη ζωή τους.

28. Των
Κολοκοτρωναίων
Λάμ πουν τα χιόνια στα βουνά κι ο ήλιος στα λαγκάδια ,
λάμ πουν και τ ’ αλαφριά σ παθιά των Κολοκοτρωναίων ,
που ’χουν τ΄ασήμια τα πολλά , τις ασημένιες πάλες ,
τις πέντε αράδες τα κουμιά , τις έξι τα τσα πράζια ,
ο πού δεν καταδέχονται τη γη να την πατήσουν .
Καβάλα τρώνε το ψωμί , καβάλα πολεμάνε ,
καβάλα παίρν ’ αντίδερο α π’ του πα πά το χέρι .
Φλουριά ρίχνουν στην Παναγιά , φλουριά ρίχνουν στους
άγιους
και στον αφέντη το Χριστό τις ασημένιες πάλες .
«Χριστέ μας , βλόγα τα σ παθιά ,’βλόγα μας και τα χέρια ».

29. Κι ο Θοδωράκης μίλησε , κι ο
Θοδωράκης λέει :
«Τούτ ’ οι χαρές που κάνουμε
σε λύ πη θα μας βγάλουν .
Α πόψ ’ είδα στον ύ πνο μου ,
στην υ πνοφαντασιά μου ,
θολό ποτάμι πέρναγα και πέρα
δεν εβγήκα .
Ελάτε να σκορ πίσουμε ,
μ πουλούκια να γενούμε .
Σύρε , Γιώργο μ ’,στον τό πο
σου , Νικήτα , στο
Λιοντάρι ,
εγώ πάω στην Καρύταινα ,
πάω στους εδικούς μου ,
ν ’ αφήσω τη διαθήκη μου και
τις παραγγελιές μου ,
τι θα περάσω θάλασσα , στη
Ζάκυνθο θα πάω ».

30. Της ξενιτιάς
Τραγούδια γεμάτα πόνο
γι’ αυτούς που έφευγαν από
τον τόπο τους –στα ξένα- και
γι’ αυτούς που έμεναν πίσω.

31. Ξενιτεμένο μου πουλί
Ξενιτεμένο μου πουλί,
γράφε μου να μαθαίνω,
αν έχεις την υγεία σου,
εγώ καταλαβαίνω.
Έλα με τον ταχυδρόμο
που 'ναι γρήγορος στο δρόμο.
Η ξενιτιά που σε κρατεί
μέσα στην αγκαλιά της,
να σου χαρίζει την υγειά
και όλα τα καλά της.
Παναγιά μου,δώσ' τους,δώσ' τους
να 'χει ο νους κι ο λογισμός τους.
Στην ξενιτιά που βρίσκεσαι
ο νους μου είναι σιμά σου
και από τα χείλη μου ποτέ
δε λείπει τ' όνομα σου.
Παναγιά μου, δώσ' τους χρόνια
σαν της λεμονιάς τα κλώνια.

32. Εργατικά
Τραγούδια της
δουλειάς,
της δράσης.
Έχουν θέμα σχετικό
με τις δουλειές της
υπαίθρου ή βοηθάνε
στις δουλειές της
υπαίθρου, γι’ αυτό
είναι ρυθμικά.

33. Η τράτα μας Η τράτα μας η κουρελού
η χιλιομ παλωμένη ,
η κουρελού που όλο την εμ παλώναμε
κι όλο ήταν ξηλωμένη .
Εβίρα μια στα πανιά
βρε πήρα δυο στο χωριό
βρε πήρα τρεις στο σ πίτι
της .
Αν το ‘ξερε η μάνα μου
πως δούλευα στην τράτα ,
θα μου ‘στελνε τα ρούχα
μου
και την παλιά μου βράκα .
Πήγαμε και καλάραμε
κάτω στα δυο Λισκάρια
και γέμισε η τράτα μας
σου πιές και καλαμάρια .
Πηγάμε και καλάραμε
κάτω εις το βα πόρι ,
πολλά ψάρια ε πιάσαμε
μαζί και ένα χτα πόδι .
Την τράτα μου την πούλησα
εις τη Θεσσαλονίκη
και γύρισα στη μάνα μου
με δίχως μεταλίκι .

34. Παραλογές
Αφηγούνται ιστορίες με
δραματικό περιεχόμενο, έχουν
στοιχεία παραμυθικά –
εξωλογικά και δυνατή ποιητική
πνοή.
Τραγουδιώνται ή και
χορεύονται ως καθιστικά αργά
τραγούδια και χωρίς όργανα,
πάνω στις ίδιες μονότονες
μελωδίες ή σε αργόσυρτους
ιεροτελεστικούς χορούς.

35. Της Άρτας το γιοφύρι
Σαραντα πέντε μάστοροι
κι εξήντα μαθητάδες ,
έλα πουλί μου , έλα ,
κι εξήντα μαθητάδες ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .
Γιοφύριν εστεριώσανε
στης Άρτας το ποτάμι ,
έλα , πουλί μου , έλα ,
στης Άρτας το ποτάμι ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .
Ολημερίς εχτίζανε ,
το βράδυ γκρεμιζόταν ,
έλα πουλί μου , έλα ,
το βράδυ γκρεμιζόταν ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .

36. Της Άρτας το γιοφύρι
Πουλάκι πήγε κι έκατσε
δεξιά ’πό την καμάρα ,
έλα πουλί μου , έλα ,
δεξιά ’πό την καμάρα ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .
Δεν κελαηδούσε σαν πουλί ,
ανθρώ πινα μιλούσε ,
έλα πουλί μου , έλα ,
ανθρώ πινα μιλούσε ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .
Αν δε στοιχειώσετ ’
άνθρω πο
γιοφύρι δε στεριώνει ,
έλα πουλί μου , έλα ,
γιοφύρι δε στεριώνει ,
μοσχοκάρφια και κανέλα .

37. Σατιρικά
Ικανοποιούν τη
διάθεση του λαού για
γέλιο.
Με αυτά ξεδίνει ο λαός
απ’ την υποχρέωση
σεβασμού σε θεσμούς
και πρόσωπα.
Στα σατιρικά ανήκουν
και τα αποκριάτικα.

38. Η βλάχα της Νάξου
Τα παλαιά μου βάσανα
περάσανε και πάνε.
Τα τωρινά γενήκανε
φίδια για να με φάνε.
Ετούτα είναι βάσανα
κι όχι τα περασμένα.
Ανοίξανε οι φλέβες μου
και τρέχουν ματωμένα.
Τα βάσανά μου τραγουδώ,
τον πόνο μου γλεντίζω
κι όπως τον βρίσκω τον
καιρό, έτσι τον αρμενίζω.

39. Χορέψετε, χορέψετε,
τα νιάτα να χαρείτε,
γιατί σε τούτο το ντουνιά
δεν θα τα ξαναβρείτε.
Χαρείτε νιοι, χαρείτε νιές,
χαρείτε παλικάρια,
κι εγώ του Χάρου τού ’βαλα
σίδερα στα ποδάρια.

40. Μαθητές-μαθήτριες
που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα
Καναβός Θωμάς (Γ2) Παπαδόπουλος Γεώργιος (Α3)
Καρατζά Χριστίνα (Γ1) Παπαδοπούλου Μαρία (Β1)
Κατσής Δημήτριος (Β1) Παπαμακαρίου Αικατερίνη (Γ1)
Κοντοπάνος Ανδρέας (Α2) Παυλοπούλου Βασιλική (Α3)
Κορέτα Θωμάς (Β3) Πετροπούλου Σταματίνα (Β2)
Λουκουζά Κων/να (Β2) Σάγιες Δήμητρα (Β2)
Λώλου Θεοδώρα (Α2) Σόρη Χριστίνα (Α3)
Μαροπούλου Ελευθερία(Β2) Τολιόπουλος Αλέξανδρος (Α3)
Μητράκος Ευάγγελος (Β2) Τσιούνη Δήμητρα (Β1)
Μπαμπαλή Ελένη (Α2) Χάλαρης Ιωάννης (Α3)
Μπεγλή Μαρία (Α2) Χρυσανθοπούλου Ευλαμπία(Α3)
Νικολάου Ηλίας (Β3)