More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (19)
Similar to วรรณณคดีอีสาน บัวธมบัวฮอง
Similar to วรรณณคดีอีสาน บัวธมบัวฮอง (20)
More from Prasong Somarat
More from Prasong Somarat (20)
วรรณณคดีอีสาน บัวธมบัวฮอง
- 2. คาปรารภคาปรารภ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแก่น มีภารกิจส่งเสริมการทานุบารุง ศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น โดยการจัดตั้งหอพุทธศิลป์มาตั้งแต่ปี ๒๕๔๒ มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมจัด แสดงและเผยแพร่พุทธศิลป์ประจาท้องถิ่น ในเบื้องต้นได้รับความเมตตาธรรมจากพระเดชพระคุณพระธรรมวิ สุทธาจารย์ (เหล่ว สุมโน) เจ้าอาวาสวัดธาตุพระอารามหลวง ให้ใช้สถานที่ชั้น ๒ ของศาลาพระเทพวิมลโมลี เป็นที่จัดแสดงพุทธศิลป์ และได้มอบใบลานจานวน ๒๙๗ ผูก พระพุทธรูป ปางต่างๆ ตู้ใส่คัมภีร์ และของ เครื่องใช้อื่นๆ อีกจานวนมาก อันเป็นสมบัติของวัดธาตุ ให้มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขต ขอนแก่น เป็นผู้ดูแล วิทยาเขตขอนแก่นจึงมอบหมายให้สานักวิชาการวิทยาเขตขอนแก่น จัดทาโครงการส่งเสริมหอ พุทธศิลป์ขึ้นทุกปี เพื่อเป็นการจัดทาหมวดหมู่พุทธศิลป์ และใบลาน ให้สามารถเป็นที่จัดแสดงผลงานและเข้า ชมได้ ตั้งแต่ปี ๒๕๔๓ เป็นต้นมา หอพุทธศิลป์วิทยาเขตขอนแก่นได้จัดทาเครือข่ายหอพุทธศิลป์ท้องถิ่นจานวน ๔ แห่ง คือที่วัดธาตุ วัดสิริธรรมมิกาวาส วัดบูรพาราม และวัดมิ่งเมือง เพื่อเป็นแหล่งค้นคว้าในระดับท้องถิ่น และได้จัดทาหมวดหมู่ใบลานเสร็จในปี ๒๕๔๔ ในปี๒๕๔๕ เป็นต้นมาได้มีการปริวรรตใบลานเรื่องที่น่าสนใจปี ละ ๔ เรื่องเพื่อเผยแพร่เรื่อยมา ในปี ๒๕๔๖ นี้ สานักวิชาการวิทยาเขตขอนแก่นได้มอบหมายให้พระครูสุเทพสารคุณ ทาการ ปริวรรตใบลานอีก จานวน ๔ เรื่อง มีเรื่องจันทร์สมุทร์,บัวฮมบัวฮอง,ปฐมกัปป์, และท้าวยี่ เมื่อเสร็จเรียบร้อย แล้วจึงได้จัดทาเป็นรูปเล่ม และจะได้จัดพิมพ์ในโอกาสอันสมควรต่อไป จึงขอขอบพระคุณหลวงพ่อพระครูสุ เทพสารคุณเป็นอย่างยิ่งที่มีความวิริยะอุตสาหะปริวรรตจนแล้วเสร็จ ด้วยความปรารถนาดี ( พระมหาสุนทร สุนฺทรธมฺโม ) ผู้อานวยการสานักวิชาการ
- 3. คานาคานา ข้าพเจ้าได้รับมอบหมายจากสานักวิชาการวิทยาเขตขอนแก่น ให้ปริวรรตนิทานเรื่องบัวฮมบัว ฮอง ซึ่งเป็นหนังสือผูกใบลานขนาดยาว จารด้วยอักษรไทยน้อย เป็นสานวนอีสาน เป็นวรรณกรรมประเภทร้อย กรองกลอนแปด การปริวรรตก็ได้พยายามที่จะคงถ้อยคาเดิมเอาไว้ให้มากที่สุดเท่าที่จะทาได้ จะมีเพิ่มเข้าและ เปลี่ยนบ้างนิดหน่อยเท่าที่จาเป็น ที่ทาเช่นนี้ก็เพื่อให้อ่านง่ายและไพเราะขึ้นเท่านั้น บางคาท่านผู้จารอาจจะ เผลอไป จึงได้แก้ให้ท่าน บางคาต้องยอมรับว่าไม่เข้าใจจริงๆ บางที่ก็เป็นข้อความที่ไม่ใช่เนื้อของนิทาน เป็น เพียงคาพูดของผู้จารหนังสือได้ลงเอาไว้ ก็ไม่ได้ตัดของท่านออก ถ้าเราจะอ่านด้วยความรอบคอบ เราจะได้อะไร หลายๆอย่าง นอกจากความสนุกตามวิสัยของชาวโลก ถึงแม้ว่าการสัมผัสจะไม่ได้ตามบทบังคับของกลอนก็ ตาม แต่ก็ไปได้เรื่อยๆ จนจบตามท้องเรื่องของนิทาน ข้าพเจ้าขอชมว่าคนในยุคนั้น ถึงท่านจะเรียนจบไม่สูง อย่างพวกเรา แต่ท่านมีความสามารถมากจริงๆ อักษรโบราณที่ท่านนิยมใช้ในยุคโน้น คืออักษรธรรม อักษรไทยน้อย อักษรขอมนิยมใช้ในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ ท่านไม่ใช้วรรณยุกต์ แต่ท่านก็สื่อความหมายได้เป็นอย่างดี แต่คนในยุคนี้ที่อ่านได้ เขียนได้ ก็ไปเติมวรรณยุกต์เข้าไปเพื่อให้อ่านได้ดีขึ้น การทาอย่างนี้จะผิดหรือถูกก็ขอให้ท่านผู้รู้วินิจฉัยเอง ถึง จะมีการปริวรรตโดยใครก็ตาม จะคัดลอกตามกันมากี่ครั้งก็ตาม คิดว่าทุกท่านที่ทาก็คงจะไม่มีเจตนาร้าย แต่ ถ้าหากเพี้ยนไปบ้างก็ถือว่าเป็นเรื่องธรรมดา ฉบับที่ข้าพเจ้าปริวรรตนี้จะเป็นการคัดลอกมากี่ครั้งแล้วก็ไม่ทราบได้ ถ้าท่านอยากศึกษาต้นฉบับ เดิมก็ให้ติดต่อที่หอพุทธศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแก่น วัดธาตุพระอาราม หลวง อาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ถ้าหากคุณงามความดีที่จะพึงมีจากการปริวรรตครั้งนี้ ขอมอบให้แก่ท่านผู้มีอุปการคุณทุก ๆ ท่าน ตลอดถึงท่านที่มีส่วนร่วมในครั้งนี้โดยทั่วกัน ด้วยความปรารถนาดี (พระครูสุเทพสารคุณ) ผู้ปริวรรต
- 4. ตอนชาตกาลสามพระกุมาร ๑. บัดนี้ เฮียมจักชักชาติท้าว ปางก่อนทัวระมาน ก่อนแหล้ว ยังเล่าเทียวสงสาร อเนกนองรือไฮ้ ยังมีเมืองใหญ่กว้าง เฮียกชื่อพาราณสี ก่อนแหล้ว พระยาอริจวงศา อยู่เสวยเป็นเจ้า ๒. พระก็อยู่กะเสิมสร้าง นครศรีเมืองเอก ฮ้อยประเทศท้าว มาน้อมส่วยเทียน เจ้าก็บ่เดือดฮ้อน ก้าฝ่ายแดนใด๋ ท่อแต่ทรงนครหลวง หมื่นนางเลียนล้อม ๓. มีทั้งเสนาพร้อม มุนตรีตกแต่ง ฝูงพวกน้อย แทนเจ้าสี่พัน ยูท่างเขาเทียวค้า เมืองไกลมาส่วย ฝูงทวยค้า เขาย่องซู่เมือง ๔. มีทั้งหอสนามพร้อม พิมานทองมุงเมฆ ยอดช่อฟ้า เหลืองเลื่อมเฮื่อคา มีทั้งหอสิงห์พร้อม หอโขนเดียระดาด ขุนใหญ่เค้า หอกว้างกล่าวชม ๕. ปูนตาได้ อักโขแสนหมื่น ปลายแปดฮ้อย เมืองท้าวขอบแดน อักโขล้น หญิงชายน้อยใหญ่ ยูท่างเขาโอดย่อง ประสงค์เอ้ม่ายกัน ๖. นักสนมเหน้า นางงามหกหมื่น ยูท่างพระบาทเจ้า ชมซ้อนซู่นาง นักสนมเหน้า แต่ปทุมมาตนเอก เจ้าก็มีลูกน้อย สามท้าวเกิดเทียม ๗. เจ้าก็ใส่ชื่อน้อย นามหน่อสามชาย บิดาทั้งมารดา ชื่อรือนามท้าว ชื่อว่าบัวฮมท้าว กษัตราตนพี่ น้องแจ่มเจ้า บัวเฮียวท้าวเกิดเทียม ๘. โฉมเสลาท้าว บัวฮองโพธิราช เจ้าก็เกิดฮ่วมท้อง เทวีแก้วแม่เดียว อันว่าตาเคี่ยมคิ้ว งามเกิ่งเทพา โฉมบางาม เกิ่งพรมภายฟ้า
- 5. ๙. มุขังหน้า บาคานใสส่อง ผิวผ่องเลื่อม อินทร์แต้มหล่อโฉม เอวกลมส้วย คีงบางเนื้อกาบ นิ้วแลบส้วย เสมอเพี้ยงดั่งเทียน ๑๐.ดูตระการล้น โฉมบางามยิ่ง โฉมฮูปหน้า งามแย้มแปลกเขียน อันว่าบัวเฮียวท้าว ตนพี่บาคาน โฉมบางาม แปลกอินทร์ตาแต้ม ๑๑.ยามเมื่อปากกล่าวต้าน แย้มยิ่งวาจา เหมือนดั่งเทพาลง อยู่เนาเมืองนี้ อันว่าบัวฮมท้าว ตนพี่ทั้งสอง โฉมบางาม ลื่นคนทั้งค้าย ๑๒.คือดั่งกินรีย่อง หลายผิวโฉมต่าง เหมือนดั่งพรมราชแต้ม สวรรค์ฟ้าลอดลง นับแต่กงนครท้าว จักรวาลพื้นโลก เฮานี้ ก็บ่ปูนเปรียบได้ สามท้าวท่อใย ได้แหล้ว ๑๓.อันว่าบิดาไท้ พระยาหลวงองค์พ่อ เจ้าก็ฮักหน่อแก้ว สามท้าวเกิ่งตา อันว่าบาคานท้าว ทั้งสามสอนบ่าว สิบแปดเข้า บาท้าวถ่ายโฉม ๑๔.บาคานท้าว บัวเฮียวสอนใหญ่ มาแหล้ว สิบหกขวบเข้า ฤดูตั้งถ่ายปี อันว่าบัวฮองท้าว โฉมงามแสนหล่อ สิบสี่เข้าบา ท้าวผู้ปลาย แท้แหล้ว ๑๕.นับแต่ได้ยอดท้าว นามหน่อสามกษัตริย์ เมืองพาราณสี อยู่กะเสิมยูสร้าง เป็นเพื่อบุญสามท้าว กษัตราโพธิราช ยูท่างฝูงไพร่น้อย กะทาสร้างถิ่นสวน ๑๖.บรบวนล้วน หญิงชายน้อยใหญ่ ยูท่างเขาจ่ายซื้อ สินค้าจ่ายของ ลางพ่องมีเฮือนเหย้า งัวควายมูลมั่ง ทั้งช้างม้า เหลือล้นอะเนกนอง ๑๗.บางพ่องมีข้อยข้า ทาสาใช้ช่วง ก็มี
- 6. บางพ่องมีข้าวน้า เหลือล้นอะเนกนอง บางพ่องมีเสื้อผ้า แฮเพศฮามะยี ก็มี ยูท่างเขาเทียวทรง เบี่ยงสะไบบิงเนื้อ ๑๘.บางพ่องมีเงินคาแก้ว ทองแดงเดียระดาด ยูท่างเขาจ่ายซื้อ กินแท้ซู่วัน บางพ่องมีเยียข้าว หลวงหลายเดียระดาด บ่อาจไฮ้ สินสร้อยมั่งมูล แท้แหล้ว ๑๙.เป็นเพื่อบุญสามท้าว กษัตราโพธิราช ฝูงไพร่น้อย เขาย่องซู่คน บัดนี้อุบาทว์ต้อง เถิงราชสามกษัตริย์ เสนาเขา โกรธเค็มเฟือนฮ้าย ๒๐.เขาก็มีใจเข้ม ชังบาสามอ่อน เขาก็เห็นอ่อนน้อย เทียวหลิ้นซู่วัน อันว่าเสนาเฒ่า การะกาขุนใหญ่ มันก็เมือขาบไหว้ พระยาเจ้ากล่าวกลอน ๒๑.อันว่าสามอ่อนน้อย นามหน่อจอมกษัตริย์ คือบ่เป็นแนวนาม แห่งพระองค์เป็นเจ้า ท่อแต่พากันหลิ้น สะกากันทอดโจก บ่คิดใคร่ฮู้ หอมข้าไพร่พล ได้แหล้ว ๒๒.ท่อแต่สิกเสินหลิ้น แสวงดงค้นคั่ว ท่อแต่ไปแอ่วหลิ้น สวนกว้างดอกดวง พุ้นแหล้ว คันว่าได้ดอกไม้ ทัดเมฆหลายแถว แสวงสาวฮาม คั่วไปตามบ้าน ๒๓.คือดั่งเป็นส่าฐ้าน ชาวเมืองพลไพร่ คือดั่งเชื้อไพร่น้อย คนใบ้ผ่อนผญา แท้แหล้ว ตั้งหากลือเกียรห้อง เมืองเฮากะเสิมมาก จริงแหล้ว บัดนี้สามอ่อนน้อย พาเศร้าหม่นหมอง พระเอ๊ย ๒๔.เขาจักนินทาห้อง เมืองเฮาซีซั่ว ก็จักเสียเดชผู้ กือล้านพระยอดเมือง พระเอ๊ย อันหนึ่งเขาจักเตียนขวัญเฮื้อง ชาวเฮาทุกเยื่อง เขาจักเตียนกล่าวถ้อย หยันซ้าบ่ดี แท้แหล้ว ๒๕.อันหนึ่งเขาจักดูง่ายฐ้าน ถือผญาใบ้ชั่ว เขาจักเตียนกล่าวเฮื้อง เมืองท้าวทั่วแดน พระเอ๊ย
- 7. จักให้เฮืองยศฐ้าน สอนอ่อนสามกษัตริย์ แด่เทอญ หากจักเฮืองเป็นดี อยู่คงเมือหน้า ๒๖.ให้เขาเฮียนมนต์แก้ว หลายเซิงศาสตระเพท มนต์หอกง้าว เวียงต้ายเขื่อนแข็ง ค้อมกล่าวแล้ว ขุนเลิกลาลง เถิงเคหัง อาบศรีสรงล้าง ตอนพระยาให้พระกุมารไปเรียนมนต์ ๒๗.บัดนี้ จักกล่าวเถิงบิดาไท้ พระยาหลวงองค์พ่อ ก่อนแหล้ว แต่นั้นพระบาทเจ้า คนิงใจมีมาก ขุนกล่าวถ้อย สอนน้อยลูกตน ว่าอัน บัดนี้เคืองใจเจ้า ราชาภูวนาถ ๒๘.ก็จึ่งใช้ส่าข้า เถิงน้อยกล่าวกลอน บัดนี้พระพ่อเจ้า เชิญอ่อนกุมาร ว่าให้เมือทั้งสาม เที่ยวเปืองอย่ารอช้า แต่นั้นสามอ่อนน้อย ยัวระยาตลีลา ๒๙.ผายเซิงเถิงราชา ขาบชุลีประนมไหว้ แต่นั้นเจ้าก็ปลงอาชญ์ให้ สอนสั่งทั้งสาม พระก็ขัว ๆ เสียง สั่งสอนสามท้าว อันว่าเสนาให้ เฮาพระองค์สอนสั่ง เขือแหล้ว ๓๐.ว่าให้ไปฮ่าฮู้ จบเพทอาคม มาเป็นแข็ง เขื่อนเมืองเอาไว้ เขือจงฟังเฮาต้าน กูพระองค์สอนสั่ง เขือถ้อน เจ้าอย่าได้ล่วงพ้น เซิงเล่นหมากสะกา พ่อถ้อน ๓๑.ให้เขือไปฮ่าฮู้ สิปปังศาสตระเพท จบเพทได้ สมแก้วเขื่อนแข็ง พ่อแหล้ว สิปปังสงครามเต้า มาชูชิงยาด เฮาจึ่งได้ผาบแพ้ มนต์กล้าซ่อยซู ๓๒.เขาจักยอพลเต้า สงครามฮบฮ่อ เฮาก็สู้ ประจญแพ้หมู่มาร พ่อแหล้ว อันหนึ่ง ยังจักเฮืองทั่วเท่า พื้นโลกเขาขาม เขาจักกลัวเดโช ทั่วดินแดนฟ้า ๓๓.ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว กุมารลาเลิก
- 8. เถิงแห่งห้อง โฮงกว้างแม่ตน อันว่าเทวีแก้ว มารดาตนแม่ ต้านกล่าวถ้อย ถามเจ้าหน่ออินทร์ ๓๔.อันว่าบิดาไท้ พระยาหลวงองค์พ่อ เชิญแจ่มเจ้า กือล้านเหตุใด๋ แม่เด๊ แต่นั้น บัวฮมท้าว กุมารนบนอบ ไหว้แม่เจ้า กือล้านแม่เมือง ๓๕.พระบาทเจ้า ทันอ่อนทั้งสาม ว่าให้ไปเฮียนเอา ศาสตร์ศิลป์แสงกล้า เอามา ไว้ขนังเมืองฮบฮ่อ ว่าอัน พ่อแจ่มเจ้า สอนน้อยซู่อัน แท้แหล้ว ๓๖.ทั้งปวงให้ เฮียนเอาทุกเยื่อง ว่าให้ได้ สมแก้วซู่เซิง ว่าอัน สิปปังแก้ว บิดาสอนสั่ง ข้าก็ยกใส่เกล้า คาเจ้าใส่หัว แท้แหล้ว ๓๗.ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว มารดาชมชื่น ศรีแจ่มเจ้า เทวีแก้วแม่เมือง เจ้าก็ฮักอ่อนน้อย นามหน่อสามกษัตริย์ เจ้าก็แพงสามศรี เกิ่งตาสองก้า ๓๘.ฮุ่งค่าเช้า แยงฮูปกุมาร คือดั่งอินตาลง อยู่เทียมนางแก้ว แต่นั้น สามกษัตริย์ท้าว เสวยงายพร้อมพร่า สามแจ่มเจ้า เสวยแล้วอยู่สบาย ฯ ตอนสามพระกุมารชมสวนดอกไม้ ๓๙.แต่นั้น สามกษัตริย์เจ้า จารจากอยกล่าว ต้านฮ่างถ้อย พระยาเจ้ากล่าวกลอน บัวฮมเจ้า ตนพี่พลอยจา เฮาจักยินคาใด๋ เข้าใจเป็นมั่น ๔๐.อันว่าบิดาไท้ พระยาหลวงองค์พ่อ สอนสั่งให้ เอาฮู้ซู่เซิง ว่าอัน แต่นั้นบัวเฮียว ท้าวโฉมงามอินทร์หล่อ ต้านฮ่างถ้อย ถวายไท้พี่ตน
- 9. ๔๑.ข้อยบ่ยินดีด้วย สิปปังศาสตรเพท มนต์หอกง้าว ฟันฆ่าบ่ขวาง พ่อเอ๊ย แต่นั้นบัวฮอง ท้าวโฉมงามแมนหล่อ ไหว้พี่เจ้า สองท้าวกล่าวจา ๔๒.ข้าก็คึดใคร่ฮู้ พระยาพ่อสอนเฮา ก็ดีดาย ข้าก็ยินขมขัด หวั่งทรวงเพม้าง คือดั่งเฮาจาให้ ปาปังเป็นบาป พระบาทเจ้า สอนนี้บ่ชอบครอง แท้แหล้ว ๔๓.บูฮาณหล้าง สอนเฮาคาต่าง บอกให้ฮู้ ศีลแก้วเข้าคีง ก็ดีดาย เฮาจักเอาคาเจ้า พระยาหลวงองค์พ่อ คาถ่อยฮ้าย เฮานั้นอย่าเอา ๔๔.มันจักพาไปไหม้ อะเวจีจมอยู่ เนาอยู่พื้น ในหม้อแผ่นแดง แต่นั้นโพธิสัตว์เจ้า บัวฮองต้านพี่ ไหว้พระผู้แผ่นหล้า สองท้าวพี่ตน ๔๕.เจ้าก็ฟังคาต้าน บัวฮองโพธิราช พระบาทเจ้า จาต้านชอบคดี แท้แหล้ว แต่นั้นเจ้าก็พากันหลิ้น สะกากันสันเก่า ครองหมู่นั้น บาท้าวบ่เอา ๔๖.แล้วจึงพากันเข้า อารามวัดใหญ่ ไปไหว้เจ้า มาหลิ้นเพื่อนกัน แล้วจึงเอาแผ่นแป้น ลงทอดสะกากัน แซวๆ เสียง หลิ้นงันดอมเจ้า ๔๗.ซู่คนซู่พากันหลิ้น สะกากันทอดโจก สามแจ่มเจ้า บาท้าวชื่นชม บรบวนแล้ว ถอยเลิกลาเถร เอากันไป ม่วนไพรดงกว้าง ๔๘.แล้วจึงไปแอ่วหลิ้น สวนอาจอุทยาน แสวงมาลา ฮวดงามประสงค์ย่อง เจ้าก็ยินดีปลื้ม เชยชมดวงดอก เม็ดดอกไม้ ทองเสี้ยวฮวดงาม ๔๙.แล้วจึงพากันเอ้ ทรงโฉมผิวต่าง
- 10. เม็ดดอกไม้ กวมเกล้าเกศผม มาลาพั้ว พวงแถวแกมดอก ออดหลอดเนื้อ บาท้าวย่างเซิง ๕๐.เจ้าก็ผายตนเข้า ในเวียงระวังราช กล้ากาดตั้ง สาวน้อยจ่ายของ เจ้าก็ปลอมตนเข้า แถมเขาฝูงบ่าว เม็กดอกไม้ เอาให้แก่สาว ๕๑.แล้วจึงตอแยต้าน สาวฮามซีซั่ว ฮวดดอกไม้ เฮียมให้แก่อวน น้องเอย สาวก็ทวยมือป้อง บายเอาดวงดอก ฮวดดอกไม้ ประสงค์ให้แก่อวน พี่แหล้ว ๕๒.แต่นั้น คาแพงต้าน ดอมบาฮักฮ่อ ประสงค์อ่อนผู้ กือล้านหล่ออินทร์ บาก็ทวยมือน้าว คาแพงชมจูบ มือนวดคั้น นมน้อยเนี่ยนนี ๕๓.แล้วจึงติแถลงเว้า จาสาวหลายพากย์ พี่ก็คิดฮอดน้อง ทุกค่าวันคืน พี่แหล้ว ก็บ่ลืมสายคอ ยีบยามคราวน้อย สอยวอยหน้า คาแพงซู้ขิ่น เฮียมเอย ๕๔.พี่หากคิดฮอดน้อง เนียระเนตรหลามไหล วันคืนคึด อ่าวเลิงมีมั่ว นับแต่ฟุมฟายย้อย ดอมอวนกลั้นสวาท จิตพี่ดาหลุดล่ม ดอมน้องเฮ่งกะสัน น้องเอย ๕๕.คือดั่งกลืนกินง้วน เมาสารจิตห่วง ไปนั้น เป็นดั่งกลืนง่าไม้ คาไส้แสบแสลง อุ่นเอย แต่นั้นคาแพงต้าน ดอมบาสามอ่อน เสียงม่วนแม้ง ดูระห้อยอ่อนหู ๕๖.น้องนี้เหมือนดั่งผงธุลีกั้ว เทียมกงซักแก่ ไปนั้น ละไว้ให้ผงเผ่ากั้ว สิไปเว้าว่าใด๋ ตามใจหล้าง ทางหลวงไผสิว่า เป็นนั้น ทางหากติดต่อเส้น ไผสิเว้นกะช่างไผ หั้นถ้อน ๕๗.น้องนี้เหมือนดั่งศาลาฮ้าง ไผมากะเซาจอด ซู่คนซู่หากเข้า เซาแล้วก็เล่าหนี ดอกนา
- 11. แต่นั้น สามกษัตริย์เจ้า โพธิญาณละเลิก เสด็จสู่ห้อง หอกว้างอยู่สบาย ๕๘.โอนอปวดหัวถือคีงไข้ ก็ทังตนเป็นเทื่อ นางเอย ย้านท่อหมากไม้ค้าง กินข้าวก็จึ่งขม ไผผู้เป็นหมอแก้ มียาอดเยื่อนปิ่น ปัวแม คันว่าหายพยาธิย้อน คุณน้องบ่ให้เสีย ดอกนา ๕๙.แดนแต่พากันหลิ้น หลายวันมีมาก ขุนกล่าวถ้อย จาต้านกล่าวขวัญ เขาก็เห็นอ่อนน้อย นามหน่อสามกษัตริย์ เขาก็ยินขมขัด ดั่งกลืนกินง้วน ๖๐.บัดนี้สามกษัตริย์น้อย มาล่วงคาสอน ดั้งนี้ ตั้งบ่กลัวยาไผ แต่พากันหลิ้น เขานี้ผวนผิดหล้าง บูฮาณสอนยาก มานี้ ยังว่าเป็นลูกเจ้าลุ่มฟ้า สอนแล้วก็บ่ฟัง ดั่งนี้ ๖๑.กูจักนาเมือไหว้ พระยาหลวงองค์พ่อ สูแหล้ว สูจักเห็นห่านี้ พระยาเจ้าโกรธเค็ม แท้แหล้ว สูจักอายเสียหน้า ชาวเมืองชี้ง่อน สูแหล้ว กูจักหยุบปิ่นแป้น สิเอาแส้ใส่หลัง บ่อย่าแหล้ว ฯ ตอนพระยาให้ลงโทษสามพระกุมาร ๖๒.ค่อมกล่าวแล้ว เขาเล่าเลยไป เถิงราชา ขาบกลอนกอยไหว้ ทานโทษถ้อน พระเพิ่งชีวิต ขม่อมเอย ขอกูณา โผดตนตัวข้า ๖๓.อันว่าสามอ่อนน้อย นามหน่อจอมกษัตริย์ ยังบ่ฟังคาสอน แห่งพระองค์เป็นเจ้า ยังเล่าพากันหลิ้น สะกากันสันเก่า สามแจ่มเจ้า ไปหลิ้นหมู่โถง แท้แหล้ว ๖๔.ตั้งบ่เอาคาเจ้า พระยาหลวงจักสิ่ง ดังนั้น ตั้งแต่ไปแอ่วหลิ้น สวนกว้างดอกดวง พุ้นแหล้ว ค่อมว่าขุนกล่าวแล้ว พระบาทเลยจา ยังบ่ฟังคาเฮา ดั่งใด๋เด๊เจ้า ๖๕.เฮาก็ยังสอนเจ้า กุมารสามอ่อน จริงแหล้ว
- 12. บัดนี้ยังบ่ฟังพ่อเว้า ยังหลิ้นดั่งหลัง นั้นรือ แต่นั้นเจ้าก็มีอาชญ์ให้ เสนาทุกสิ่ง พระบาทเจ้า จาให้ผูกเอา ๖๖.แล้วจึงเอาไปอ้อม เวียนเมืองสามฮอบ แส้ฟาดท้าย ไปแท้ดั่งควาย นั้นเนอ แต่นั้นเขาก็นบนอบนิ้ว ก้มขาบลาลง เถิงเคหัง ซู่คนเตินพร้อม ๖๗.เขาก็โฮมกันได้ หกขุนพระยาใหญ่ เตินพวกพร้อม ขุนกล้ากล่าวหาญ นับอ่านได้ ซาวปลายผู้หนึ่ง เขาก็ต้านกล่าวถ้อย พระยาเจ้าว่าให้ทา ว่าอัน ๖๘.เขาก็บังคับให้ เพชฌฆาตใจหาญ ให้มันพาเขาไป ผูกเอาสามท้าว มึงจงทาการให้ เป็นมืออย่าได้หย่อน เอาให้ได้ สามท้าวแก่มา แท้เนอ ๖๙.คันบ่เป็นมือแท้ ตัดหัวหลาวเสียบ ไว้ให้แฮ้ง กินไส้แห่งมึง แท้แหล้ว ค่อมกล่าวแล้ว เขาเล่าเลยไป เถิงโฮงหลวง ผูกเอาสามเจ้า ๗๐.พันธนังเกี้ยว รุงรังซุกแก่ สามแจ่มเจ้า หิวไห้หอดแฮง เพชฌฆาตฮ้าย ซักแก่ดึงไป แซว ๆ เขา แก่ดึงสามเจ้า ๗๑.เขาก็เอาง่อนพร้า สับหัวบาบ่าว เลือดหยาดย้อย แดงเข้มดั่งฝาง เขาก็เอาไปอ้อม เวียนเมืองสามฮอบ ผูกศอกแป้ ดึงทื้นแก่ไป ๗๒.สามกษัตริย์ไห้ ดอมบาสามอ่อน บัดนี้ กรรมครอบเนื้อสามท้าว สิตายเมี้ยนจากเฮียม แลนอ โอนอ อันว่าศรีทนฮ้า งมโนราห์คราวก่อน ปางนั้น อินทร์ก็ยอยกอุ้ม สองน้อยฮ่วมสถาน อุ่นเอย ๗๓.อุปมาตั้ง สองฮาฮามคู่ คราวนี้ คันว่าอินทร์บ่น้าวส่งให้ บ่หวังได้ดั่งคนิง แลนอ
- 13. โผดเยออินทร์อยู่ฟ้า จันทราชราชา ข้อยเอย เยื้อนโผดเอาคนทุกข์ เมื่อยามยังสะบั้น ๗๔.อันที่ทางในน้อง เหมือนไฟยมยั่ง เหลือที่อดอมไว้ ทรวงสิม้างมุ่นผง บ่อย่าแหล้ว โอนอ สุดที่นอนห่มผ้า กลิ้งเกลือกชลหัด แล้วเล่าชลธาไหล ผู้เดียวในผ้า ๗๕.โอนอ ปานนี้สามกษัตริย์เจ้า จอมศรีเจ้าพี่ เฮียมพุ้น ยังสิคึดเสดือดฮู้ พะอวนน้องสิ่งใด๋ นี้เด๊ หัวปากทั้งยิกคิ้ว แปลงหน้าชื่นใส บ่เด๊ โอนอ วิบากไกลต่อนหล้า เหมือนมิ่งมรณา พี่เอย ๗๖.กลิ้งเกลือกชลธาไหล ผู้เดียวกอยกั้น บุญเอย ยังจักซูซักให้ คืนเห็นเจ้าขม่อม บ่มีเด๊ ฮู้ว่าเป็นดั่งไซใส่แล้ง ปลายไม้บ่จวบสัง นั้นเด๊ โอนอ มาทุกข์กะดัดข้อน เป็นเวรแต่ชาติก่อน อีหลีนอ ๗๗.จั่งได้มาพ้อบาดข้อน ขนังแค้นคั่งทรวง ดั่งนี้ บุญเอ๊ยยังสิซูซักให้ คืนเห็นเจ้าพระขิ่น บ่เด๊ ฮู้ว่านับมื้อไกลต่อนหล้า แสนมื้อก็บ่เห็น แลนอ สุดที่เกินไกลยื้อ เยียวพระจันทร์บ่เถิงหน่วย เสียแหล้ว ๗๘.บุญเอ๊ย ขอให้ชูชักน้าว เอาข้อยฮอดพระจันทร์ แด่ถ้อน สุดที่กลิ้งเกลื่อนไห้ ชลเนตรนองตก น้องก็ชลธาไหล บ่เซาทั้งมื้อ อันว่าในทรวงฮ้อน ปานไฟกองหมื่น ๗๙.ก็บ่มีชื่นได้ โอยโอ้ยีบยาม พี่เอ๊ย ฯ ตอนสามพระกุมารได้รับการช่วยเหลือ ๘๐.บัดนี้ จักกล่าวย้อน เถิงเรื่องสามกษัตริย์ ก่อนแหล้ว บ่นานแท้ เถิงท่าพลาญชัย เขาก็เอาหินแขวน ผูกคอสามท้าว แต่นั้นยังมีเสนาเฒ่า ขุนเมืองผู้หนึ่ง ๘๑.เป็นพ่อเลี้ยง สามเจ้าอี่ดู เจ้าก็ฮู้ข่าวเจ้า นามหน่อสามกษัตริย์ เจ้าก็ลงเฮือนปบ แล่นนาสามท้าว เจ้าก็มีคาเข้ม แข็งความมีมาก
- 14. ๘๒.ปากกล่าวต้าน เสียงเข้มดั่งพระยา เจ้าก็มีสติเว้า จาเขาแก้ศอก ไผผู้ทาเยื่องนี้ พระยาเจ้าให้สิน ว่าอัน แต่นั้น เขาก็หน้าหล่าเบ้อ ฟ้าวฟั่งเลยวาง ๘๓.เขาก็เอามือปด ศอกบาสามท้าว แล้วจึ่งเอาตนล้าง วังชลล้างเหื่อ ซู่คนซู่จากหั้น หนีลี้ขม่อมตน บัดนี้ จักกล่าวห้อง กุมารสามอ่อน ๘๔.ทั้งพ่อเลี้ยง สามเจ้าพรากเมือง ก่อนแหล้ว เจ้าก็จูงอ่อนน้อย นามหน่อจอมกษัตริย์ เร็วพลันเถิง ข่วงสนามหิวไห้ แต่นั้น เทวีทื้น ตีทรวงกลิ้งเกลื่อน ๘๕.มือลูบไล้ ทรวงเจ้าหอดกระหาย มารดาเจ้า ตรอมตายหิวหอด เห็นเลือดเจ้าอ่อนน้อย สามเจ้ามิ่งเมือง คือดั่งเป็นขโมยฐ้าน ชายผางชาติชั่ว จริงแหล้ว ๘๖.คือดั่งข้าหมอนน้อย เขานั้นไถ่มา แท้นอ แต่นั้น เจ้าก็ซวงมืออุ้ม เอาบาสามอ่อน เลือดหยาดย้อย ฟูมเนื้อหลั่งไหล โอนอ บัวฮมท้าว บัวเฮียวสามอ่อน แม่เอ๊ย ๘๗.เจ้าหากมาทุกข์ซวดพ้น ฟูมเลือดในปราง แลนอ คือดั่งชายผางสุด บ่มีแนวเชื้อ คือดั่งสิดับมอดเมี้ยน เสียชีพตายไป แม่แหล้ว คือดั่งเป็นโจรลัก ลอบเมียเขาได้ ๘๘.ตั้งหากเหลือจิตถ้วน พอแดกั้นสวาท เสียนี้ โทษบ่ได้ถืกต้อง สังแท้ท่อใย แม่นา แดนแต่เทวีไห้ ตนเดียวนองเนตร หาผู้มาช่อยเว้า ดอมเจ้าก็บ่มี ๘๙.มีแต่เสนาเฒ่า ขุนเมืองผู้หนึ่ง เป็นพ่อเลี้ยง สามท้าวหน่อโพธิ์ ขุนก็มีสติไหว้ เทวีตนแม่ ไหว้แจ่มเจ้า องค์สร้อยช่อยปอง ๙๐.แล้วจึงไปวอนไหว้ หมอยามาใส่
- 15. คายแต่งไว้ สามฮ้อยค่าคุณ บ่ท่อแต่นั้นวัตถัง ผ้าอาภรณ์ควรค่า คาแปดฮ้อย ยอให้แก่หมอ ๙๑.หมอก็หวิดฟายแล้ว เอายาทาใส่ หาบ่นแป้ว พอเส้นผ่าสาม เจ้าก็ดีแจบแล้ว บรบวนทุกสิ่ง ก็จึงไหว้แม่เจ้า เทวีแก้วแม่เมือง ๙๒.ฝูงข้าไหว้บาทพื้น ยั้งขม่อมเทวี ก่อนแหล้ว ข้าก็ทานคาสุข แม่เมืองเป็นเจ้า ข้าบ่ยินดีสร้าง นครศรีเสวยราช ดอมแหล้ว โทษถืกต้อง ฝูงข้าก็ส่วนตาย แท้แหล้ว ๙๓.อยู่ดีเยอเทวีเหง้า มารดาตนแม่ ข้อยเอ๊ย เจ้าจงหอมไพร่น้อย ฝูงข้าไพร่เมือง แด่เนอ ให้แม่ยืนยาวมั่น พันปีเป็นเขต ลูกจักลาแจ่มเจ้า อย่ามีเศร้าหม่นหมอง แด่เนอ ๙๔.ข้าจักปลอมตนเข้า ในไพรเลี้ยงคราบ สามอ่อนน้อย เนาค้างแค่ไพร แม่เฮ๊ย สันใดโอ้ มาไกลจาจาก พระเมืองนี้ แก้วกาพร้า สามน้อยห่างไกล แม่เอ๊ย ๙๕.แต่นั้น เจ้ากล่าวต้าน จาลูกโลมขวัญ เจ้าจักพากันหนี จากเมืองสูญเศร้า รือจักห้ามสามเจ้า ก็กลัวเป็นต้องเหตุ เมื่อจักห้ามเจ้าไว้ ขุนท้าวท่านชัง แท้แหล้ว ๙๖.เมื่อจักตามใจน้อย ทั้งสามปละปล่อย ไปนั้น คือดั่งเป็นชาติเชื้อ คนงั่วง่าวหลง แม่นา บ่กลัวปัญญาเจ้า สามพระองค์คิดหยั่ง ดูนั้น เจ้าหากเป็นผู้ฮู้ เห็นแจ้งซู่อัน แม่แหล้ว ๙๗.ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว บัวฮองทูลบาท ไหว้พระผู้แผ่นหล้า สองท้าวพี่ตน เฮาจักเมือขาบไหว้ พระยาหลวงองค์พ่อ เฮาพุ้น ขอแจ่มเจ้า กือล้านโผดผาย ว่าอัน ๙๘.แต่นั้น สามอ่อนน้อย ยัวระยาตลีลา ผายเซิงเถิงราชา พ่อตนกอยไหว้
- 16. ทานโทษถ้อน พระเพิ่งชีวิต ขม่อมเอ๊ย ขอกูณา โผดผายปรานีน้อย ๙๙.บัดนี้ ลูกจักลาจากห้อง เมืองใหญ่พาราณสี ก่อนแหล้ว จักใคร่ลาจอมหัว ดุ่งเดินไปหน้า ว่าจักทรงสืบสร้าง นาพ่อบิดา ดังนั้น ยังเล่ากลัวกะทาผิด บ่ชอบครองพระยาเจ้า ๑๐๐. ผิดแต่ปูนปานฐ้าน ก็ยังตีกระทาโทษ จริงแหล้ว คันหากผิดหน้าพุ้น ฝูงข้าส่วนสิตาย บ่อย่าแหล้ว แหนงว่าไปลักลอบ ในดงลี้อยู่ ดีนั้น เหมือนดั่งสัตว์สิ่งเนื้อ เนาลี้อยู่ป่าไพร หั้นแหล้ว ๑๐๑. ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว พระบาทเลยจา บ่กลัวปัญญาทึบ ส่องหวนเห็นแจ้ง เฮาก็บ่มีคาห้าม สามพระองค์จักสิ่ง สันนั้น ท่อแต่ทุกข์อยู่หน่อม ขนังเนื้อง่วมเหงา พ่อแหล้ว ๑๐๒. เฮากระทาผิดเจ้า สามพระองค์ยอมโทษ พ่อแหล้ว ผิดท่อนี้ ขอเจ้าโผดผาย พ่อถ้อน เฮาพ่อฟังคาเบื้อง หกพระยาสับส่อ จริงแหล้ว เขาว่าสามอ่อนน้อย ไปหลิ้นหมู่โถง พ่อแหล้ว ๑๐๓. เขาจักปองกระทาเจ้า สามพระองค์ทูลบอก พ่อแหล้ว เฮาจึงได้พร้อมพวกถ้อย ขุนใบ้ผ่อนผญา แท้แหล้ว บัดนี้ สามพระองค์เจ้า หาครองผิดชอบ บ่มีแหล้ว เขากล่าวถ้อย เฮาซ้าว่ามี พ่อแหล้ว ๑๐๔. แดนแต่เขามาต้าน ว่ามีทุกสิ่ง จริงแหล้ว บัดนี้มาบ่มีดั่งต้าน กระทาเจ้าหนีบเหง พ่อแหล้ว เขานี้มาบนต้าน พรางเฮาตั๊วะล่าย จริงแหล้ว โทษอ่อนน้อย สามเจ้าก็บ่มี พ่อนา ๑๐๕. บัดนี้ เขาก็มาแหมต้าน นาคาบนบอก จั่งได้ทาอ่อนน้อย สามเจ้ามิ่งเมือง พ่อแหล้ว ฯ ตอนสามพระกุมารอาลาออกจากเมือง ๑๐๖. บัดนี้ เจ้าจักหนีจากห้อง พาราณสีนคเรศ ภายพี้ ละเผ่าเชื้อ หนีฮ้างพรากเมือง พ่อแหล้ว บัดนี้พ่อก็เชิญอ่อนน้อย ยั้งอยู่เสวยเมือง ก่อนเทอญ
- 17. ทั้งปวงถวาย มอบบาสามท้าว ๑๐๗. เจ้าก็บ่มีเอื้อ ดอมใด๋จักสิ่ง สังนั้น ท่อแต่คึดอยู่ไหม้ ในเนื้อเดือดทรวง หั้นแหล้ว ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว ทูลพ่อพระยาหลวง สามกุมาร พรากลาลงห้อง ๑๐๘. เจ้าก็มาเถิงห้อง หอปรางตนแม่ สามแจ่มเจ้า บาท้าวกล่าวกลอน ข้าก็เมือขาบไหว้ พระยาหลวงองค์พ่อ พระก็ห้ามจ้อย ๆ ฝูงข้าก็บ่ฟัง ๑๐๙. บัดนี้เวรนาให้ สามเผือพลัดพราก แม่เอ๊ย บัดนี้โทษถืกต้อง ฝูงข้าพรากไกล ก่อนแหล้ว อยู่ดีเยอ เทวีเหง้า มารดาตนแม่ ข้อยเอ๊ย บัดนี้เสียเดชผู้ กือล้านแม่เมือง แท้แหล้ว ๑๑๐. บัดนี้ไผจักมาตางหน้า มารดาตนแม่ บ่มีแหล้ว ไผจักมาปากต้าน ดอมเจ้าเพื่อนใจ แม่เอ๊ย บัดนี้เจ้าจักกั้นโศกโอ้ ภายลุนมีมาก จริงแหล้ว ลูกบ่มีเพื่อนข้าง ไผสิต้านช่อยจา แม่เอ๊ย ๑๑๑. แต่นั้นมารดาเจ้า เทวีทวงล้มถ่าว ได้ยินเสียงเจ้าอ่อนน้อย สามท้าวกล่าวจา เจ้าก็ยอมือเท้า ตีทรวงกลิ้งเกลื่อน สลบถ่าวกั้น เซล้มถ่าวหงาย ๑๑๒. เจ้าก็ทวยมือน้าว โซมเอาพระแม่ สามแจ่มเจ้า บาท้าวเป่าหู เจ้าก็ทวยเอาเต้า คัณฑีมาเป่า สามแจ่มเจ้า บาท้าวไห้ย่าวยม ๑๑๓. เจ้าก็มีสติแล้ว คืนมาสันเก่า ท้าวก็แปะแผ่นพื้น ตีนเจ้าใส่หัว บัดนี้ เทวีเจ้า ตรอมตายหิวหอด คิดที่เจ้าอ่อนน้อย ไกลข้างบ่เห็น แลเด๊ ๑๑๔. บัดนี้แม่จักเอกาฮ้าง ฮามลูกพลอยผาง จางแหล้ว แม่จักไกลสายคอ อยู่หมองเหมือนไข้ คือดั่งไฟลนเนื้อ เผาตนมุดมอด ไปแหล้ว อันหนึ่ง คือดั่งพรานเอาได้ สกุณาในป่า
- 18. ๑๑๕. มาใส่ไว้ ในตุ้มคอกขัง แม่แหล้ว บัดนี้สามกษัตริย์เจ้า หนีไกลเจียระจาก เสียแหล้ว แม่หากทุกข์บ่มั่ว คนิงเจ้าจ่มเถิง แม่แหล้ว อันว่าพระพ่อเจ้า ตนอยู่เสวยเมือง ก็ดี ๑๑๖. ยังเล่าทาผวนผิด ฆ่าตีสามเจ้า อันว่าเสนาเฒ่า การะกาขุนใหญ่ ก็ดี สังเล่าทาบีบเจ้า ฟันฆ่าย่ายี แท้นอ อันว่าบุตราสร้อย สายใจเจ้าอ่อน กูนี้ ๑๑๗. ทุกข์ซวดพ้น หนีลี้ทะหมอบตน แม่นอ เขือจงไปดีถ้อน สามพระองค์จอมเกศ แม่เอ๊ย เจ้าจักเดินประเทศท้าว เมืองกว้างอยู่ดี แด่เนอ ขอให้สวัสดีด้วย บุญบาสามอ่อน แม่เนอ ๑๑๘. ขอให้ได้สืบสร้าง เมืองท้าวด่านไกล แด่ถ้อน ค่อมว่าเจ้าฮ่าแล้ว เลยค่าอรชร พุ้นเยอ อันว่าสามกุมาร แต่งดีดาเนื้อ เจ้าก็ทวยทรงย่อง ถุยเชิงยัวระยาต ๑๑๙. ไหว้แม่เจ้า ลาห้องพรากห่างไกล เจ้าก็เขียวคืนดั้น ปลอมเมืองลักลอบ ไปแหล้ว แม่แจ่มเจ้า หิวไห้หอดแฮง เจ้าก็ทวยมือเท้า ตีทรวงกลิ้งเกลือก ๑๒๐. คึดฮอดเจ้าอ่อนน้อย สามท้าวพรากเมือง ตอนเมืองพาราณสีเกิดภัยแล้ง ๑๒๑. บัดนี้ จักกล่าวห้อง เมืองใหญ่พาราณสี ก่อนแหล้ว โกลาหล เป็นเกิดมีเมืองท้าว แดนแต่สามกษัตริย์เจ้า หนีเมืองเจียรจาก ไปนั้น กลียุคขาเขือกฮ้อน เทวะท้าวปั่นดล ๑๒๒. แล้วจึงบังเกิดแล้ง ได้ขวบเจ็ดปี บังเกิดเป็นโจรลัก ฆ่าฟันกันแท้ เขาก็ตายอยากข้าว เท่าทั่วทั้งเมือง ผัวเมียพลัด พรากกันหิวไห้ ๑๒๓. อันว่าลูกและเต้า ฮักเกิ่งตาตน ก็ดี ก็บ่ยินดีฮัก ใส่นมเอาอุ้ม
- 19. ผัวเมียเคี่ยว เถียงกันวิวาท ก็มี ซู่คนซู่หากซื้อ มาเลี้ยงม่ามมัน แท้แหล้ว ๑๒๔. เขาก็ยินครางโอ้ย ทั้งเมืองทุกข์โศก ข้าวบ่น้า ดายดู้เปล่าแปน เขาก็ตายมากล้น เท่าทั่วทั้งเมือง บ่อาจคันนานับ หมู่งัวควายช้าง ๑๒๕. ทั้งหนูม้า หมูหมาเป็ดไก่ ตายมากแท้ เหลือล้นอเนกนอง เขาก็คองตายแท้ ทั้งเมืองปัดขอด หิวหอดไห้ ครางไฮ้ยากแคลน แท้แหล้ว ๑๒๖. เขาก็จาเถิงเจ้า กุมารสามอ่อน แดนแต่เจ้าอยู่ห้อง เมืองบ้านอยู่กะเสิม แท้แหล้ว บัดนี้ พระบาทเจ้า หนีจากนครหลวง จึงได้พลอยเมืองดับ มุ่นวายหมดเสี้ยง ๑๒๗. แต่ก่อนพุ้นตูข้ายังเป็นข้อย ตามตีนหัตถบาท ดอมนั้น ยูท่างเอ้โอดย่อง กระทาสร้างถิ่นสวน พระเอ๊ย บัดนี้ หมดพระองค์แล้ว ชาวเมืองทุกข์ยาก จริงแหล้ว ก็จึงดับมอดเมี้ยน เมืองส้วยมุ่นวาย แท้แหล้ว ๑๒๘. บัดนี้ เวรนาต้อง สามพระองค์พลัดพราก ไปแหล้ว เจ้าจักละไพร่ฟ้า เมืองบ้านบ่คอย แท้แหล้ว บัดนี้ เมืองมัวเศร้า สูญเสียแปนเปล่า เจ้าเอย ขอแก่พระที่เหง้า จอมเจ้าด่วนคืน แด่ถ้อน ๑๒๙. ตูข้ายังหอมเจ้า กุมารสามอ่อน จริงแหล้ว บ่ได้ต้านกล่าวถ้อย เตียนเจ้าท่อใย พระเอ๊ย ชาวเมืองไหว้ วอนบาสามอ่อน เจ้าบ่มีอ่าวเอื้อ เมืองท้าวท่อใย ๑๓๐. บัดนี้ ชาวเมืองไห้ ตรอมตายหอดว่า ข้าวบ่น้า มันโจ้ก็บ่มี แท้แหล้ว พากันดั้น หัวมันซอกเผือก ก็บ่ได้ท่อก้อย มาโจ้แจ่วเหลือง ๑๓๑. สาละวนไห้ ชาวเมืองทุกข์โศก บาปแล่นต้อง เมืองท้าวมุ่นวาย เหตุว่าเจ้ามีใจเข้ม ฟังคาเขาส่อ
- 20. ตีลูกเจ้าอ่อนน้อย คาห้ามก็บ่มี ๑๓๒. ไผผู้ทากรรมเจ้า โพธิญาณน้อยอ่อน บังเกิดเป็นไง่แล้ง เมืองบ้านขาดเขิน แท้แหล้ว ตอนบุพพกรรมสามพระกุมาร ๑๓๓. บรบวรแล้ว จาไปบทใหม่ ก่อนแหล้ว ต้านกล่าวน้อง สามท้าวพรากเมือง ก่อนแหล้ว ท่อว่าสามกษัตริย์ท้าว เวรแต่ภายหลัง เจ้าก็เป็นพระยาหลวง อยู่ทรงเมืองนี้ ๑๓๔. อันว่าบัวฮมท้าว บัวเฮียวตนพี่ บานั้น เจ้าก็ได้เป็นเสนา แต่งเมืองตางเจ้า บัดนี้ยังมีปุริโสเชื้อ เมืองเดินต่างประเทศ เขาก็เป็นพ่อค้า ขายผ้าค่าแสน ๑๓๕. เจ้าก็จาเขาให้ ไปโอมหาค่า ชาวพ่อค้า เขาต้านค่ามี แท้แหล้ว ผ้าผืนนี้ มีค่าแสนคา คันจักเอาดอมกัน ค่ามีปานนั้น ๑๓๖. พระยาก็เอามาให้ คาบ่พอแสน ตั้งบ่พอแสนคา หมิ่นเดียวขอไว้ คันหากหาให้แล้ว นาเอามาฝาก สูแหล้ว แต่นั้นชาวพ่อค้า คองมื้อกะบ่เห็น ๑๓๗. บัดนี้เฮาก็คอยดูเจ้า หกวันซ้าก่อน หากบ่ได้ ปานนั้นก็จั่งไป แต่นั้นหลายวันได้ หลายคืนซ้าฮ่า มาแหล้ว ชาวพ่อค้า หนีฟ้าวบ่คอย แท้แหล้ว ๑๓๘. บ่นานแท้ ฮอดขวบสังขาร ซู่คนซู่มรณาดับ ชีพชีวังลางแล้ว เขาก็มาเกิดห้อง เมืองใหญ่พาราณสี ได้เป็นเสนากับ พ่อพระองค์เป็นเจ้า ๑๓๙. บัดนี้เวรบาท้าว ทั้งสามมาคอบ กันแหล้ว เพราะว่าคาค่าผ้า บาท้าวบ่จ่ายเขา นั้นแหล้ว บัดนี้กรรมมีได้ เวียนตายเวียนเกิด จึงได้เป็นลูกเจ้า เขาฆ่าย่ายี แท้แหล้ว
- 21. ตอนสามพระกุมารลาบากในป่าใหญ่ ๑๔๐. บัดนี้จักกล่าวเถิงเจ้า น้อยอ่อนทั้งสาม ก่อนแหล้ว เจ้าก็พากันเดิน เถื่อนไพรดงกว้าง เจ้าก็ไปเซายั้ง ทันที่พลานไทร เจ้าก็เซาแฮงพัก อยู่เนาทันนั้น ๑๔๑. เจ้าก็หลิงแลเยี่ยม ไปมาทุกแห่ง มัวมืดไม้ บังหน้ามืดมุง แล้วจึงแลไปก้า บัวระพาตะวันออก เห็นแต่สัตว์สิ่งเนื้อ เสือช้างอเนกนอง ๑๔๒. แล้วจึงแลไปก้า อาคเนย์แมวอยู่ เห็นแต่มิคคะเนื้อ กวางทวยสัตว์เถื่อน เขาก็อยู่เกลื่อนล้น เป็นถ่องถี่ถัน แล้วจึงแลไปก้า ทักษิณหลวงสามแพร่ง ๑๔๓. เห็นแต่ลิงฮ้ายเต้น โตนไม้ไล่กัน แล้วจึงแลไปก้า หรดีเสืออยู่ เห็นแต่นกอยู่ย่อง ทวยหลิ้นหยอกกัน แล้วจึงแลไปก้า ปัจฉิมนาคอยู่ ๑๔๔. เห็นแต่งูกอดเกี้ยว กันหลิ้นส่วนสน แล้วจึงแลไปก้า โคจรหนูอยู่ เห็นแต่ต้นดอกไม้ เหลืองเลื่อมเฮื่อเฮือง แล้วจึงแลไปก้า อุดรช้างอยู่ ๑๔๕. เห็นแต่ผูผางสุก เฮื่อเฮืองเต็มต้น แล้วจึงแลไปก้า อีสานงัวอยู่ เห็นแต่ต้นดอกไม้ แซมก้านก่องงาม แล้วจึงเมินเมือก้า ภายบนบดเมฆ ๑๔๖. มัวมืดเศร้า ควงฟ้าบ่ส่องใส มีแต่ลมเบิกต้อง ต้นดอกนางกาย บาก็แลเมินเห็น หลุดใจพอม้อย แต่นั้นสามกษัตริย์ เจ้าเชยชมดวงดอก ๑๔๗. เจ้ากล่อมกลิ้ง นางไม้จูบชม แอวกลมส้วย คือคนชาวเทศ ปากบ่เว้า ดอมแท้ก็บ่เป็น มีแต่หัวแย้ม ๆ ฟ้อนอยู่ไหว ๆ
- 22. ๑๔๘. บาก็ทวยมือปิด ดอมนางชมซ้อน บัดนี้จอมใจเจ้า บาคานสามอ่อน ชมดอกไม้ นางแก้วอิ่มใจ แล้วจึงลาจากน้อง ต้นดอกนางกาย ๑๔๙. สายใจเอย พี่เชยชมซ้อน บัดนี้พี่ก็ฮามชมซ้อน มาลีดวงดอก เสียแหล้ว พี่จากน้อง นารีแก้วค่อยอยู่ดี พี่เนอ นารีน้อย อินทร์ลงปองปลูก อวนเอ๊ย ๑๕๐. บัดนี้พี่ก็ฮามชมซ้อน นารีดวงดอก เสียแหล้ว เจ้าอยู่ด้าว อย่ามีเศร้าหม่นหมอง พี่เนอ เจ้าอย่ากัดตีตั้ง ดอมเฮียมจักสิ่ง สังนั้น เจ้าท่อบานอยู่แล้ง เหยแห้งเหี่ยวตาย พี่แหล้ว ๑๕๑. บัดนี้ฮามเขินซ้อน สายสมรดวงดอก เสียแหล้ว ผิว่าน้องบ่เป็นดอกไม้ เฮียมสิซ้อนอยู่ดอม พี่แหล้ว แต่นั้นสามกษัตริย์ เจ้าลีลายัวระยาต เข้าป่าไม้ ดงกว้างคั่วไป ๑๕๒. แล้วจึงคึดอ่าวโอ้ โอ้อ่าวคืนหลัง คนิงนารี ดอกดวงชมซ้อน โอนอ ปานนี้นารีน้อย สาขาดวงดอก พี่เอ๊ย เจ้าจัก บานอยู่แล้ง เหยแห้งเหี่ยวตาย แลนอ ๑๕๓. แดนแต่ พี่ยังชมน้อง นารีดวงดอก ก็จึง หายโศกฮ้อน คนิงโอ้อ่าวหลัง พี่แหล้ว แดนแต่ พี่เนาดอมน้อง นารีได้ขวบ เดือนแหล้ว จึงได้ ลาจากน้อง นางไม้จากไกล พี่แหล้ว ๑๕๔. แต่นั้น สามกษัตริย์เจ้า หวลไปตามป่า บ่ฮู้ที่ก้า บาท้าวคั่วไป นับแต่เดินจรได้ หลายวันเป็นมาก เสียแหล้ว นับแต่ดั้นป่าไม้ หลายมื้อพร่านาน แต่นั้น ๑๕๕. บัวฮมต้าน น้องนาถทั้งสอง เฮาจักพากัน ไปแห่งใด๋รือน้อง เฮาจักเอาตนเข้า แดนใด๋ก็ยินยาก น้องเอ๊ย บัดนี้น้องแจ่มเจ้า สองท้าวค่อยปอง พี่แหล้ว ๑๕๖. แต่นั้น บัวฮอง ท้าวโฉมงามโพธิราช
- 23. ไหว้แจ่มเจ้า สองท้าวพี่ตน ตามใจข้า ตนเดียวตัดส่อง ดูนั้น ข้าได้ฮู้ เมินแจ้งส่องญาณ พี่เอ๊ย ๑๕๗. อันว่าทางในด้าว มีแต่หินหนาม พี่เอ๊ย บ่ได้มีทางคน แต่ภูพนังกว้าง เฮาจักเอาตนดั้น หินผาคัวลอบ ไปเทอญ หากจักฮอด ทางกว้างฮาบเพียง พี่เอ๊ย ๑๕๘. ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว ย้ายย่างเดินไป เร็วพลันเปียง ดุ่งเดินไปหน้า เห็นแต่สาขาไม้ ยูงยางเดียระดาด กากาดต้น เรียนซะล้ายหมื่นถัน ๑๕๙. มีทั้งแคนลาดั้ว แกมหมู่ผูฝาง บาก็คอยเมินเห็น หมู่ชนีโตนเต้น เขาก็แซว ๆ ฮ้อง ในดงดังสนั่น ทีนั้นสามแจ่มเจ้า เซาหั้นล่าคอย ๑๖๐. มีทั้งจาปาสร้อย สาขาหอมอ่อน ดอกเกศแก้ว หอมเอ้าทั่วไพร มีทั้งจวงจันทน์พร้อม กัททะลีกล้วยป่า สามแจ่มเจ้า เห็นแล้วชื่นชม ๑๖๑. มีทั้งต้นดอกซ้อน ซอนดอกจาปี บาก็ทวยมือปิด ดอกดวงมาซ้อน แล้วจึงเอาดอกไม้ ฮักแทบเทียมอก เหมือนดั่งนารีนาง กลิ่นเดียวดูแม้ง ๑๖๒. แล้วก็คิดฮอดน้อง ตนดอกนารี เฮียมก็เอาใด๋ทัด ก็บ่ปูนปานน้อง โอนอ นารีน้อย สาขาดวงดอก เฮียมเอ๊ย มาบ่เป็นดั่งเจ้า นางไม้แปลกเสมอ แลนอ ๑๖๓. ฟังยินยูงแงวฮ้อง กลางไพรว่อน ๆ พุ้นเยอ บาบ่าวเจ้า คนิงโอ้อ่าวหลัง ฟังยินจี่จู้ฮ้อง เฮียกคู่พอเห็น บ๊อนั้น สามนงคาญ ฮ่ากระสันมีมั่ว ๑๖๔. คึดที่มารดาแก้ว เทวีตนแม่ ข้อยเอ๊ย ลูกก็ค้างด่านด้าว ไพรกว้างพร่านาน นี้แหล้ว
- 24. ฟังยินสังกาฮ้อง ชมคณาในเถื่อน พุ้นเยอ มันบ่มีคู่ซ้อน เฮฮ้องฮ่าเสียง ๑๖๕. มันท่อเอโกฮ้อง ตัวเดียวดั้นเดี่ยว ชู้บ่มีพ่างข้าง เฮฮ้องอยู่เดียว แลนอ นกนี้เหมือนดั่งกูพรากแก้ว ดวงดอกนารี แลนอ มันก็ฮามพลอยพลัด คู่นอนเทียมซ้อน ๑๖๖. คอน ๆ ฮ้อง ไปมาจับอยู่ มันก็จับง่าไม้ เฮฮ้องง่วมเหงา โอนอ นกนี้เหมือนสิ่งกูเนาค้าง กลางไพรในเถื่อน นี้แหล้ว ทางบ่มีต่อเส้น เดินดั้นคั่วไป นี้แหล้ว ๑๖๗. ค่อมว่าเจ้าฮ่าแล้ว ย้ายย่างเดินไป สามนงคาญ เผ่นผายผันผ้าย เจ้าก็กลายจิ่มห้วย หลายย่านภูพนัง หลายวันคืน ถีบคราวหลายมื้อ ๑๖๘. ก็จึงเถิงเถื่อนด้าว แดนเขตผีสวง มันก็เนาสถานทอง นั่งปองเป็นเจ้า โอนอ ขอวอนไหว้ อินทาเทวราช วอนทั้งครุฑนาคเจ้า มาค้าช่อยชู แด่ถ้อน ๑๖๙. ขอให้เห็นภริยาแก้ว เมียขวัญแต่ชาติก่อน นั้นแม จักว่าไปเกิดก้า เมืองบ้านที่ใด๋ นั้นเด๊ เดียวนี้ยังไป่เห็นศรีกัลยาแก้ว บูราณผู้เก่า เด๊นอ คือสิเหมือนดั่งเจ้า นางน้องผู้เดียว แลนอ ๑๗๐. คอยดูเจ้า โฉมคือย้านบ่แม่น หมอผู้งามเอ๊ย มือซี้ว่าแม่นแท้ กลัวย้านเพิ่นเตียน พี่นา เอาแต่โบราณตั้ง สมภารชาติก่อน เป็นถ้อน คันว่ายังแม่นเหง้า เมียแก้วหากสิเห็น พี่นา ๑๗๑. เทื่อนี้พี่จักสิได้ลาสถานห้อง เพราะเมืองอ้ายอยู่ไกล แลนอ แนนหากเกี้ยว ภายหน้าสิต่าวมา พี่นา คันบ่ได้หน่วยแก้ว ลูกประเสริฐมหานิล พี่สิคืนทางหลัง บวชเป็นจัวเฒ่า ๑๗๒. ตั้งต่อปรารถนาสร้าง เอาบุญเป็นที่เพิ่ง ขอให้ได้พ้อหน่วยแก้ว พิฑูรย์เข้มชาติสิมา พี่ถ้อน ฯ
- 25. ตอนเมืองนางยักษิณี ๑๗๓. บัดนี้ จักกล่าวเถิงห้อง ยักษ์โขเนาอยู่ ก่อนแหล้ว มันก็ได้สืบสร้าง เป็นเจ้าแก่เขา มันก็ได้โอกาสท้าว พระยาเวสสุวรรณ พระก็มีบัญชา แก่มันเป็นเจ้า ๑๗๔. ชื่อว่ากันดารท้าว ผีสวงพระยาใหญ่ มันก็เนาด่านด้าว ดงกว้างเขตขง นับอ่านได้ แปดหมื่นพระยาผี เขาก็มาถวายเทียน แก่มันเป็นเจ้า ๑๗๕. มันก็แปลงเวียงไว้ ในดงเนาอยู่ ผาสาทกว้าง เหลืองเลื่อมเฮื่อคา มันก็มีเมียแก้ว ขีนีเป็นเอก อยู่พ่างข้าง บาท้าวมิ่งสวง ๑๗๖. ฤทธีกล้า เสมอพรมเทวโลก มันก็ผายด่านด้าว หาเนื้อซู่วัน มันก็ได้ช้างม้า งัวควายสัตว์เถื่อน มันก็นามากิน ซู่วันเลิงเรื่อย ๑๗๗. มันกินช้าง ทั้งตัวคาบหนึ่ง กองดูกไว้ ในถ้าขอกเวียง บ่นานแท้ ฮอดขวบสังขาร มันก็มรณาตาย จากโฮงสูญเศร้า ๑๗๘. ขีนีหม้าย เป็นพลอยเนาอยู่ มันก็บ่มีคู่ซ้อน เนาห้องอยู่เดียว มันก็เป็นหม้ายฮ้าง ได้ขวบสิบปี มันแสวงโคจร ดุ่งเดินผันผ้าย ๑๗๙. มันก็แสวงเดินดั้น โคจรลักลอบ จอบพ่อค้า เขาผ้ายดุ่งเดิน มันก็ไปจอดยั้ง คราวเซาพักเหนื่อย มันก็นีรมิตรเป็นง่าไม้ ตายแห้งอยู่คอง ๑๘๐. บ่นานแท้ เขามาเซาจอด ก็จึงเห็นง่าไม้ ตายแห้งว่าฟืน แล้วจึงเข้าแทบใกล้ มือทวงสิจับง่า มันบ่ช้า บายได้กอดเอา
- 26. ๑๘๑. มันก็ผันผยองขึ้น เวหาปลอมเมฆ ฮอดแห่งห้อง โฮงกว้างแห่งมัน หั้นแหล้ว โอนอ หนังสือข้อย นงเยาว์เจ้าหัวบ่าว หาแล้วคิดซอกไซ้ หาได้จึงเขียน ๑๘๒. ยินว่าอยากไปผ่าม้าง ชู้เก่าผัวเหิง เพิ่นนั้น พี่ก็กลัวแต่เสียชีวังคอบ พระอวนองค์น้อง พี่ก็ปรารถนาเว้น กรรมเวรเช้าค่า คืนแหล้ว ย้านแต่เว้นบ่ได้ เวรน้องหากประจญ บ่ฮู้ ๑๘๓. ข้อยก็หนหวยฮ้อน เสมอไฟลนจูด คีงนั้น พี่หากคอยล่าเจ้า พอล่มหลูดใจ แท้นา โอนอ มาผู้งามเหลือล้น เสมออินทร์ลงหล่อ อี่เฮียมเด๊ มนุษย์ใต้ลุ่มฟ้า เฮานี้แม่นบ่มี ๑๘๔. แม่นว่าเองชุลีนิ้ว ก็งามสิ่งอินทร์เขียน ก็หากงามประแขไข ก็สิ่งกาวมาย้อม แม่นว่าน้องหากทรงผืนซิ่น สะไบบางอันเก่า ก็ดายแหล้ว ยังผู้งามกว่าสาวต่างบ้าน เขาเอ้เมื่อบุญ แท้นา ๑๘๕. น้องจักละลดไว้ ผืนสะไบตางโขง ก็ดายแหล้ว ทาเพศเป็นดั่งเฒ่า ผิวเจ้าก็ค่องคือ พี่นา ตอนสามพระกุมารถึงเมืองยักษ์ ๑๘๖. บัดนี้ จักกล่าวเถิงสามพระองค์เจ้า โพธิญาณองค์ประเสริฐ เจ้าก็หนีจากหั้น เดินดั้นคั่วไป แล้วจึงไปจวบพ้อ ทางแห่งยักษ์โข ทางงามดี ฮาบเพียงสถานกว้าง ๑๘๗. แล้วจึงเอาตนยั้ง หนทางเซาจอด สามแจ่มเจ้า เซายั้งแค่ทาง แล้วจึงหลิงล่าเยี่ยม ทุกที่ไปมา ก็จึงยินจากัน ฮ่าเพิงทางกว้าง ๑๘๘. อันว่าทางเส้น นี้มาแต่หนใด๋ นี้เด๊ สังเล่าคือทางคน ไต่เทียวเมือบ้าน แท้นอ หรือว่าทางหนห้อง ชาวคนเดินท่อง มานั้น ฮู้ว่าเดินด่านด้าว ไพรกว้างคั่วหา นั้นรือ ๑๘๙. ยังว่าเป็นทางแท้ ฮอยคนสังบ่ไต่ เทียวนั้น
- 27. ฮอยบ่มีไต่เส้น ทางนี้บ่ท่องเทียว แท้นา เมื่อนั้นโพธิสัตว์เจ้า บัวฮองต้านพี่ ให้พี่เจ้า สองท้าวอยู่ทาง ๑๙๐. ข้าจักไปดูแท้ หนทางเทียวท่อง ไปนั้น ให้พี่เจ้า เนานี้อยู่คอง ก่อนเทอญ ค่อมว่าเจ้ากล่าวแล้ว ย้ายย่างเดินไป ผายเชิงเถิง ข่วงมารถามถ้อย ๑๙๑. อันว่าผาสาทที่นี้ มีคนเนาอยู่ จริงรือ หรือแม่นผาสาทฮ้าง คนสร้างแต่นาน นั้นเด๊ แต่นั้น เจ้าเฮียกเอิ้น ฮ้องกล่าววอน ๆ ขีนีมัน บ่ติงฟังถ้อย ๑๙๒. เจ้าก็ผัดตาวตั้ง ฮ้องเฮียกสามที ไผผู้เนาในปาง บ่มีเสียงเว้า นี้เด๊ เจ้านี้เนาในห้อง ไสยาสน์ในปรางค์ สนุกก็ใจอวน บ่จาจงต้าน นั้นรือ ๑๙๓. เจ้านี้เป็นสาวหรื่อ ฮู้ว่าเป็นชาย นั้นเด๊ รู้ว่าเป็นคนผาง บ่มีคาต้าน อวนถามเจ้า บ่มีจาต้านฮ่อ เฮาแหล้ว หรือว่าเจ้าหากหลับซวดพ้น บ่มีฮู้เมื่อคีง นั้นเด๊ ๑๙๔. แต่นั้นเจ้าก็หยับเข้าใกล้ ฮอดที่ตีนเวียง บาก็แลเมินเห็น ต่างหลังยินย้าน บาคานเอิ้น ขีนีบ่ปากต่อ มันก็คึดฮ่าฮู้ ใจไว้ซู่อัน ๑๙๕. วันนี้กูก็เนาในห้อง หอปรางค์ผาสาท กูก็ฝันป่องแท้ วันนี้โชคมี แท้แหล้ว ให้มันมาเข้าห้อง ในเวียงดูก่อน กูจักจับใส่คอก ขังไว้จีกกิน แท้แหล้ว ๑๙๖. ค่อมว่ามันฮ่าแล้ว ในใจบ่ปาก บาบ่าวเจ้า ไปเข้าบ่นาน เจ้าก็เอามือยู้ กะแจทองเลยแตก บาบ่าวท้าว เลยเข้าสู่ปรางค์ ๑๙๗. แต่นั้นขีนีเยี่ยม โฉมบางามยิ่ง มันก็คิดฮ่อเจ้า ยินคร้ามอี่ดู
- 28. บาคานเข้า จาจนถามถี่ มันก็ถามแจ่มเจ้า บาท้าวอยู่ไส แม่เด๊ ๑๙๘. เจ้านี้อยู่แห่งห้อง ก้าฝ่ายแดนใด๋ แม่เด๊ จึงได้เดินทางเถิง แม่เนาในด้าว บัดนี้บุญหลายได้ บามาเป็นเพื่อน แม่แหล้ว แม่จักเอาเจ้าไว้ เหมือนหน้าเพื่อนใจ แม่แหล้ว ๑๙๙. เมื่อนั้นบาคานท้าว ต้านตอบขีนี เฮาก็ยังเคืองใจ เพื่อนยังหลังพุ้น เดิมแต่เดิมหลังพุ้น นากันเป็นเพื่อน แม่เอ๊ย สองพี่อ้าย ยังเฮี้ยอยู่หลัง แม่เอ๊ย ๒๐๐. แต่นั้น ขีนีต้าน ดอมบาคาชอบ แม่จักเอาแจ่มเจ้า สามท้าวอยู่ดอม แม่แหล้ว แม่ก็เอกาฮ้าง ตนเดียวบ่มีเพื่อน แม่แหล้ว บัดนี้สามแจ่มเจ้า เนาห้องอยู่ดอม แม่ถ้อน ๒๐๑. ค่อมว่ามันกล่าวแล้ว กุมารลาเลิก เสด็จจากห้อง เถิงอ้ายพี่ตน แต่นั้นบัวฮมท้าว บัวเฮียวทูลกล่าว เจ้าก็ผายด่านด้าว ทางกว้างดั่งใด๋ น้องเอ๊ย ๒๐๒. เมื่อนั้นโพธิสัตว์เจ้า บัวฮองทูลกล่าว ไหว้พระผู้แผ่นหล้า สองท้าวพี่ตน ข้าก็ไปเถิงห้อง หอปรางผาสาท นางอยู่ห้อง หอแก้วผู้เดียว อ้ายเอ๊ย ๒๐๓. ข้าก็แจน ๆ เอิ้น หานางบ่มีปาก ข้าก็เข้าแทบใกล้ เวียงต้ายเขื่อนเวียง ไผผู้เนาในห้อง หอปรางค์ผาสาท ข้าทักท้วง นางนิ่งบ่ติง แท้แหล้ว ๒๐๔. แล้วจึงเอามือต้อง กะแจทองก็เลยแตก ข้าก็เข้าแทบห้อง นาแก้วฮ่วมนาง แล้วจึงปากกล่าวต้าน ถามแห่งตนเฮา ก็ดีดาย น้องก็มีคาขาน ตอบนางจริงแจ้ง ๒๐๕. ว่าจักเอาเฮาไว้ เป็นลูกกลางอก ว่าอัน เฮาก็มีคาฮับ ตอบความนางต้าน นางก็แจน ๆ เว้า เอาเฮาฮักฮ่วม ดอมนั้น
- 29. ข้าก็ต้านตอบถ้อย สองอ้ายอยู่หลัง ว่าอัน ๒๐๖. เฮาก็มีคาต้าน จานางบนบอก อันว่าสองพี่อ้าย เนาค้างอยู่ทาง ว่าอัน นางก็จาเฮาให้ มาเอาสองพี่ เมืออยู่ห้อง หอแก้วฮ่วมนาง ว่าอัน ๒๐๗. บ่กลัวปัญญาอ้าย สองพระองค์ตัดส่อง ดูนั้น ข้าก็แลล่าเยี่ยม เห็นเผี้ยนซู่อัน พี่เอ๊ย แต่นั้นสามกษัตริย์เจ้า ผายเชิงยัวระยาต เข้าสู่ห้อง หอแก้วฮ่วมนาง ๒๐๘. มารือเจ้า สามพระองค์จอมเกศ แม่เอ๊ย เจ้าจงมาอยู่ห้อง หอแก้วอยู่เสถียร แม่ถ้อน ตอนนางยักษ์รับสามพระกุมารเป็นบุตรบุญธรรม ๒๐๙. แต่นั้น ขีนีฟ้าว เดาดาตกแต่ง พาข้าวตั้ง เฮียงท้าวสู่ขวัญ นางก็ถวายพระพรเจ้า สามพระองค์ฮักฮ่วม ดอมนั้น ลูกแจ่มเจ้า สามท้าวอยู่ดี แม่ถ้อน ๒๑๐. ให้เขือยืนยาวมั่น พันปีเป็นเขต แม่ถ้อน ให้เจ้าได้สืบสร้าง เมืองกว้างนั่งปอง แด่เนอ สวัสดีด้วย บุญบาสามอ่อน แม่เนอ ขวัญแจ่มเจ้า เดินด้าวฮีบมา แม่ถ้อน ๒๑๑. ขวัญเจ้าไปเนาซ้อน สาขาดวงดอก มาเนอ อย่าได้ไปอยู่ซ้อน ดวงดอกนารี แม่เนอ เจ้าจงพากันมา อยู่สถานดอมข้อย มาเยอ ขวัญหลวงค้าง ในดงแกมค่าง ๒๑๒. มาเยอ มาอยู่ห้องหอ แก้วอยู่เสถียร แม่เนอ มาเยอ ขวัญศรีแก้ว สามพระองค์จอมเกศ ข้อยเอ๊ย อย่าได้ไปเที่ยวหลิ้น ชมชู้สวกเสนห์ แด่เนอ มาเยอ ขวัญหลงห้อง แสวงดงดั้นคั่ว ๒๑๓. มาเยอ อย่าได้ไปอยู่ค้าง แฮมเฮื้อคั่วหลง นั้นเนอ มาเยอ ขวัญมือพร้อม ขวัญตีนย้ายย่าง มาเยอ ขวัญนิ้วก้อย สามท้าวสอดแหวน แม่เอ๊ย มาเยอ ขวัญจิตพร้อม ขวัญใจสามอ่อน
- 30. ๒๑๔. มาเยอ เจ้าจงมาอยู่ห้อง หอแก้วอยู่ดี แม่เยอ มาเยอ ขวัญไหล่เจ้า น้อยอ่อนทั้งสาม แม่เอ๊ย เจ้าจงมาเนาอิงหมอน ฮ่วมปรางดอมข้อย มาเยอ ขวัญตาแก้ว ดางามทั้งคู่ ๒๑๕. มาเยอ เจ้าจงมาพร่าพร้อม เนานี้อย่าเดิน แม่ถ้อน มาเยอ ขวัญหัวน้อย ทั้งสามเจ้าแม่ ข้อยเอ๊ย เจ้าจงมาทัดดอกไม้ ดวงแก้วฮวดงาม แม่เนอ ค่อมว่าถวายพรแล้ว ฝ้ายผูกยังแขน ๒๑๖. ขีนีนาง ขอดทวงดอมท้าว แต่นั้น สามกษัตริย์เจ้า หายโภยพ้นโศก เจ้าก็เนาอยู่ห้อง หอแก้วอยู่สบาย นางก็บัวรบัติเจ้า สามพระองค์ทุกค่า คืนนั้น ๒๑๗. บ่ได้พลัดพรากข้าง สามท้าวท่อใย ได้แหล้ว นางก็ทาเพียรเลี้ยง สามพระองค์โพธิราช นางก็ฮักยิ่งเพี้ยง เสมอแก้วหน่วยตา นางก็เม็กดอกไม้ หลายฮวดมาลา ๒๑๘. วันคืนนับ อเนกนองหลายถ่อง มีทั้งกงใจพร้อม สุระภีพวงเพศ ดอกเกศแก้ว ถวายท้าวซู่วัน นางก็ขนขวายได้ นามาทุกสิ่ง ๒๑๙. ถวายแก่พระบาทเจ้า สามท้าวบ่ให้เคือง แท้แหล้ว บ่ท่อแต่นั้น โภชนะอาหาร เป็นของทิพย์ ซู่อันมวลพร้อม แดนแต่โพธิสัตว์เจ้า เนาอยู่สถานทอง ๒๒๐. ขีนีนาง บ่กินยังเนื้อ เป็นเพื่อบุญสามท้าว กษัตราโพธิราช นางอดอยู่กั้น บ่กินซิ้นแห่งคน แท้แหล้ว เหิงนานได้ เจ็ดเดือนข้ามล่วง มาแหล้ว ๒๒๑. เนื้อเหี่ยวแห้ง ผิวซ้าหล่าเหลือง นางก็ขอดอมท้าว สามพระองค์โพธิราช แม่ขอเข้าป่าไม้ แสวงดั้นดุ่งเดิน ก่อนถ้อน แม่ก็เนาอยู่ห้อง หอปรางหนักเหนื่อย ลูกเอ๊ย ๒๒๒. บ่ได้เดินล่วงด้าว เหิงแท้เหนื่อยตน แม่แหล้ว
- 31. แต่ก่อนนั้นแม่ก็เคยเดินด้าว แสวงดงดั้นคั่ว บัดนี้บ่ได้เดินล่วงถ่อง แถวไม้บ่สบาย แม่แหล้ว ให้พากันเนาในห้อง ปรางทองถ้าแม่ มาถ้อน ๒๒๓. ลูกแจ่มเจ้า สามท้าวอย่าหนี แม่เนอ แม่จักไปเที่ยวแท้ วันเดียวคืนคอบ เขือแหล้ว ลูกแจ่มเจ้า อย่าไปแท้ที่ใด๋ แม่เนอ แล้วอย่าไปล่าเยี่ยม ตีนเวียงนอกเขต แม่เนอ ๒๒๔. เหวใหญ่กว้าง ไผเยี่ยมก็ส่วนตาย แม่แหล้ว ค่อมว่านางสั่งแล้ว ลงจากปรางทอง ผายตนเถิง ป่าไพรดงกว้าง มันก็ไปแสวงต้อน ในดงลัดไล่ ๒๒๕. ฝูงหมู่สัตว์สิ่งเนื้อ หนีลี้หลีกไกล บทนี้ขีนีผ้าย ดงดอนดั้นป่า ไว้ท่อนี้เมือ หน้าจั่งค่อยจา ตอนสามพระกุมารหนีจากเมืองยักษ์ ๒๒๖. โอนอ ทุกข์แต่ในโลกนี้ ท่อมีแต่เดียวเฮียม พี่แหล้ว จิตหากเป็นหลายทาง แบ่งกลางหลายบั้น คันว่าเลิงท่อเป็นสิ่งนี้ เหิงไปจิตสิแตก ตายแหล้ว ดูที่ทุกข์แห่งน้อง ปางนี้เวทนา พี่นา ๒๒๗. สังมาให้พี่คึดบ่แล้ว นาเจ้าซู่ยาม พี่เด๊ พี่นี้เป็นดั่งแนวนามเชื้อ ภาษายังต่าง เสียนอ ต่างแต่คาปากเว้า ใจนั้นหากแม่นกัน พี่นา ชาติที่เป็นชายหล้าง มีสองสมคู่ เด๊นอ ๒๒๘. แม่นว่าชาตาข้อย บ่เคยคาด? ได้อยู่ซ้อน แฝงข้างอุ่นทรวง พี่เด๊ โอนอ ทั้งหลายนั้น มีสองเป็นคู่ กันนั้น ยังบ่มีแต่อ้าย นอนแล้งอยู่เดียว พี่นอ ๒๒๙. เหมือนดั่งโกศลอ้าย ภายหลังบ่มาช่อย เสียนอ จึงได้นอนอยู่ แล้งคองถ้าแต่เดียว แลนอ บัดนี้จักกล่าวเถิงสามกษัตริย์เจ้า เนาอยู่หอปรางค์ ก่อนแหล้ว เจ้าก็คอยขีนี อยู่หอปรางค์แก้ว ๒๓๐. แต่นั้นสามกษัตริย์เจ้า จากันทุกสิ่ง