1. СТРАТЕГИЙН АЧ ХОЛБОГДОЛТОЙ ТЭЭВЭР ЛОГИСТИКИЙН
СҮЛЖЭЭ БАЙГУУЛАХ БОЛОМЖ
Удирдагч:
ШУТИС, КтМС Маркетинги, Үйлдвэрлэлийн Удирдлагын Профессорын багийн
ахлах багш, Доктор, Ж.Ганчимэг
Илтгэгч:
ШУТИС, КтМС, Маркетингийн менежментийн 4-р курсийн оюутан
Б.Болортулга
ШУТИС, КтМС, Олон Улсын Бизнесийн менежментийн 4-р курсийн
оюутан Б.Мөнхөө
Хураангуй
ªíººäºð äýëõèéí óëñ îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí õàðèëöàí õàìààðàë óëàì á¿ð ã¿íçãèéð÷ áàéãààãèéí
çýðýãöýý óëñ îðíóóä ãàçàð ç¿éí îéð äºò áàéäàë, äàâóó òàëäàà àøèã ñîíèðõëîî íýãòãýõ çàìààð
õàðèëöàí àøèãòàéãààð õàìòðàí õºãæõèéã ýðìýëçñýí á¿ñ íóòãèéí õàíäëàãà ýð÷èìæèõ áîëîâ.
Äýëõèéí óëñ îðíóóäûí îëîí òàëò õàðèëöàà áîëîí ýäèéí çàñãèéí ãëîáàë÷ëàëûí õ¿ðýýíä Àçè, Íîìõîí
äàëàé, Ç¿¿í õîéä Àçèä èíòåãðàöèéí (áèå äààñàí íýãæ õýñã¿¿ä íýãäýí õîëáîãäîõ) ¿éë ÿâö
õóðäàöòàé ºðãºæèæ, ýäèéí çàñãèéã á¿ñ÷ëýí õºãæ¿¿ëýõ ¿çýë ñàíàà õ¿÷òýé äýëãýðñýýð
áàéíà.
Ç¿¿í õîéä Àçèéí á¿ñ íóòãèéí îðíóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû ºíººãèéí áàéäàë, öààøäûí ÷èã
õàíäëàãà, òýýâðèéí ñàëáàðûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã ðîëü, òýýâðèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí
÷èãëýëийг тодорхойлж, ¿¿íä
Ìîíãîë óëñûí îðîëöîõ áàéð ñóóðийг нэмэгдүүлэх
боломжийг эрэлхийлэв.
Түлхүүр үг: Зүүн хойд Ази, èíòåãðàöчлал, ачаа, тээвэр, логистик, сүлжээ, бүс,
хандлага, коридор, нутаг, зам, стандарт

2. Нэг. Тээвэр логистикийн сүлжээний үндсэн ойлголт
Тээврийн сүлжээ. Сүлжээ гэдэг нь тодорхой зорилгын дор зохион
байгуулалттайгаар хөндлөн ба босоо чиглэлд огтлоцсон шугамууд юм. Иймд
тээврийн сүлжээ нь аливаа нутаг дэвсгэр дээр хамгийн ашигтай, хүртээмжтэй
байдлаар оновчлон зохион байгуулсан тээврийн хэрэгслийн зорчих чиглэл бүхий
замууд байна. Тухайлбал, аливаа газар нутгийн дээр зохион байгуулсан улсын
(олон улсын) газрын зурагт тэмдэглэгдэж, стандартын дагуу барьж байгуулсан
зам харилцааны сүлжээг тээврийн сүлжээ гэнэ.
Тээврийн сүлжээг зохион байгуулахад тухайн улс орны хувьд дэд бүтцийн
хамгийн оновчтой, хүртээмжтэй байдлаар тооцон зохион байгуулдаг.
Тээврийн логистик: -Тээврийн сүлжээгээр явуулах илгээмж бараа
бүтээгдэхүүнийг зохицуулах зохион байгуулах, оновчлох үйлдлүүд
-Тээврийн логистик хүлээн авагчид илгээмжийг найдвартай, хурдан, шуурхай
хүргэхийн тулд түүнд оролцох бүх техник, хэрэгслийн хөдөлгөөн, тэдгээрийн
багтаамжид төлөвлөлт, зохицуулалт, оновчлол хийх ба сайн харилцаа холбоо
болон мэдээллийн сүлжээтэй байх шаардлагтай
Логистик сүлжээ: Хэрэглээний зах зээлийг түүхий эд , материал, сэлбэгийн зах
зээлтэй холбосон динамик холбоо. Өөрөөр хэлбэл, материаллаг болон
материаллаг бус урсгалын нэгдэл юм.
Á¿ñ íóòãèéí òýýâðèéí ñ¿ëæýý ªíººäºð Îðîñ-ßïîí, Õÿòàä–Îðîñ–ßïîí ãýñýí ãîë ÷èãëýëèéí çàìóóäûã
áàéãóóëàõ òºëºâëºãºº á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíýýñ õàëüæ, Åâðîï, Óìàðä Àìåðèêòàé õîëáîãäñîí çàìûí
íýãäñýí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ àñóóäàëòàé óÿëäàõ áîëñîí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä á¿ñ íóòãèéí
õ¿ðýýíä çàì òýýâðèéí íýãäñýí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ, íýýëòòýé á¿ñ áèé áîëãîõ, ýð÷èì õ¿÷, íåôòü,
õèéí õîîëîé áàðüæ áàéãóóëàõ çýðýã ÷èãëýëýýð îëîí óëñûí òîìîîõîí òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
àëõìóóä õèéãäýõ áîëñîí íü á¿ñ íóòãèéí îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãîë ¿íäýñ íü áîëæ áàéíà.

3. Хоёр. Зүүн хойд Азийн бүс нутаг, эдийн засгийн үзүүлэлт
Àçè íîìõîí äàëàéí îðíóóä íü Ç¿¿í ºìíºä Àçè, Ç¿¿í Àçè, Ç¿¿í õîéä Àçè ãýñýí дэд
á¿ñ¿¿äýýð дэлхийн бүсчлэлд õàìðàãäàæ áàéíà. Àçè íîìõîí äàëàéн á¿ñ íóòàã òýð äóíäàà
З¿¿í-õîéä Àçè íü õ¿í òºðëºõòíèé õºãæëèéí èðýýä¿é áîëíî õýìýýí ñóäëàà÷èä ¿здэг.
Геополитикийн хувьд дэлхийн эдийн засгийн гол бүсүүдийн "уулзвар"-т байрлаж
байна.
ÇÕÀ-èéí õºãæëèéí àñóóäëààð àíõíû áàãà õóðëûã çîõèîí áàéãóóëñàí áºãººä ýíý áàãà õóðëààð
Àçè íîìõîí äàëàéí óìàðä õýñãèéã Ç¿¿н Õîéä Àçè ãýæ òóñãàéëàí àâ÷ ¿çýýä улмаар Õÿòàä
(хойд хилийн гурван муж, нэг хот), Îðîñûí Äîðíîä Ñèáèðü, Ìîíãîëûí äîðíîä õýñýã, Õîéä áà
ªìíºä Ñîëîíãîñ, болон ßïîí óëñûã багтааæýý Ç¿¿í õîéä Àçè íü 8.9 ñàÿ êì ãàçàð íóòàãòàé, 350
ñàÿ õ¿í àìòàé áºãººä ýíý íü Àçèéí íóòàã äýâñãýðèéí 20%, õ¿í àìûí 10% þì.
Зураг-1: Зүүн хойд Азийн бүс нутагт харъяалагдаж буй улсуудын мужууд
Ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí õóâüä Àçèéã Åâðîï, Àìåðèêòàé õîëáîõ áîëîìæòîé ó÷ðààñ îëîí
óëñûí òýýâýð, áàíê, ñàíõ¿¿ çýðýã çàõ çýýëèéí ìýäýýëýë ¿éë÷èëãýýíèé îíöãîé à÷ õîëáîãäîë á¿õèé
ñ¿ëæýýíèé òºâ áîëîõ èðýýä¿éòýé гэж судлаачид үздэг.
Зүүн хойд Азийн орнууд нь эдийн засгийн хөгжил газар нутгийн хэмжээ хүн
амын тоогоор хоорондоо ихээхэн зөрүүтэй. Зүүн хойд Ази нь түүний улс
үндэстнүүдийн газар нутгийн шинж чанар, эдийн засгийн систем, эдийн засгийн
түвшингийн ялгаа, нийгэм, улс төрийн хөгжлөөрөө олон төрөл байдалд
байдгаараа онцлог. Тийм учраас тэрээр хоорондоо харилцан орлож болох их
хэмжээний төрөл зүйл, хамтын ажиллагааны их нөөц, эдийн засгаа
чадаâхèжуулах хөгжлийн өргөн боломжуудыг агуулж байгаа юм. Ç¿¿í õîéä Àçèéí
îðîí á¿ð áèå áèåý íºõºí õºãæèõ ººðèéí ãýñýí äàâóó òàëòàé
Õ¿ñíýãò 1
Зүүн хойд Азийн бүс нутгийн орнуудын давуу тал
д/д
1
2
3
4
5
ЗХА-ийн Бүсийн улсууд
ßïîí, ªìíºä Ñîëîíãîñ
Îðîñ
Ìîíãîë
Õÿòàä
Õîéä Ñîëîíãîñ
Онцлог давуу тал
Õºðºíãèéí ÷àäàâõè, äýëõèéä òýðã¿¿ëýõ òåõíîëîãè
Áàéãàëèéí àðâèí íººö
Áàéãàëèéí àðâèí íººö
õºäºëìºðèéí àðâèí хямд íººö,
Õºäºëìºðèéí áîëîí áàéãàëèéí çîõèõ íººö
ЗХА улс орнуудын гадаад худалдааг харьцуулсан судалгаа
ЗХА-ийн бүс нутгийн улсуудын эдийн засгийн ерөнхий үзүүлэлт: Áóñàä
îðîëöîã÷ îðíóóäûí ç¿ãýýñ õàðàõàä ÇÕÀ-ûí á¿ñ÷ëýë, èíòåãðàö÷èëàëä Ìîíãîë óëñûí íºëººëºõ õ¿÷èí
ç¿éë õîìñ, îðîëöîîíû õóâü õýìæýý áàãà þì. Õàðèí Ìîíãîë óëñûí õºãæëèéí èðýýä¿é
ýíýõ¿¿ èíòåãðàö÷èëàëä íýãäýæ ÷àäñàí ýñýõýýñ èõýýõýí øàëòãààëíà. Ýíýõ¿¿ ¿éë ÿâöàä
îðîëöîõîä Ìîíãîë óëñàä àëèâàà õºãæèæ áóé îðíóóäàä õóðöààð òóëãàð÷ áàéäàã ìýäëýã, ìýäýýëýë,
òóðøëàãà èõýýõýí øààðäàãäàæ áàéíà.

4. ЗХА-ийн улсуудын гадаад худалдааны үзүүлэлт /тэрбум ам.доллар/
Õ¿ñíýãò 2
Ç¿¿í õîéä Àçèéí á¿ñ íóòãèéí îðíóóäûí õóäàëäàà, õºðºí㺠îðóóëàëò æèëýýñ æèëä ºñºí íýìýãäýæ,
õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãàà íü ºðãºæèí òýëæ áàéíà. Òóõàéëáàë 2006 îíä á¿ñ íóòãèéí
õóäàëäààíû ýðãýëòýíä ýêñïîðò 2072,941 ñàÿ àì äîëëàð, èìïîðò 674,361 ñàÿ àì äîëëàð áàéíà.
ÇÕÀ-èéí îðíóóäûí ãàäààä õóäàëäààíû äèéëýíõ õóâèéã Õÿòàä áîëîí Áàðóóí Åâðîïûí çàðèì
óëñóóäòàé õèéõ õóäàëäàà ýçýëæ áàéíà. (õàâñðàëò1-ýýñ ¿çíý ¿¿)
ЗХА тээврийн сүлжээний өнөөгийн байдал
Ãîë ÷èãë¿¿ëýõ òýýâýðëýë: Ýíý íü îäîî èë¿¿ ºðãºæèí òýëæ, á¿ñ íóòãààð õºãæ¿¿ëýõ õàíäëàãà
№
Óëñ
Íóòàã
äýâñãýð
(ñàÿ êì)
Õ¿í àì
(ñàÿ)
1
2
3
4
5
6
ßïîí
ÁÍÑÓ
ÎÕÓ
ÁÍÕÀÓ
Ìîíãîë
ÁÍÀÑÀÓ
0.37
0.09
17.07
9.59
1.56
0.12
127.3
48.38
140.7
1.330.1
2.996
23.479
ÄÍÁ
(òýðáóì àì äîëëàð)
ÄÍÁ-èéí ºñºëò
(%)
1 õ¿íä íîîãäîõ ÄÍÁ
(àì.äîëëàð)
4.38òðèëë
957.1
1.29 òðèëë
3.25 òðèëë
3.905
25.96
2%
9%
8.1%
11.9%
9.9%
-1.1%
33,500
16,100
14,800
5,400
2,900
1,700
õàðàãäàæ áàéíà. Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé óðñãàë íü õ¿ì¿¿ñèéí õýðýãöýý øààðäëàãààð,
èäýâõýýð, ýäèéí çàñãèéí ººð÷ëºëò, îðîí íóòãèéí õºãæ뺺ñ èõýýõýí õàìààðäàã.
2000 онд áîëñîí Зүүн хойд Азийн эдийн засгийн чуулга уулзалтаар ERINA-аас
хийсэн судалгаанд үндэслэн бүс нутгийн бүх орнууд олон улсын гол зам болгон
ашиглаж болохуйц 9 корридорûã òîäîðõîéëñîí. (õàâñðàëò 2)
Çóðàã 2: Ç¿¿í Õîéä Àçèéí òýýâðèéí êîðèäîðóóä
Зүүн хойд Азийн бүс нутгийн тээврийн сүлжээний онцлог нь:
 Хоёр талт хэлбэртэй буюу хоёр улсын тээвэрлэлт нь гуравдагч орноор
дамжин хийгдэх хэлбэртэй
 Бүс нутгийн хэмжээнд холимог тээвэрлэлт хөгжих боломжтой
 Европ, Хойд Америктай олон улсын тээвэрлэлт хийх боломжтой
Aзийн автозамын сүлжээ (áүс нутгаар)
Бүс нутаг
Нийт
урт (a)
Замын өргөн (b)
2 ба түүнээс дээш эгнээтэй
1
эгнээтэй
Замын
хэлбэр (c)
Õ¿ñíýãò 3
Нийт
урт (d)

5. Зүүн өмнөд Ази
Зүүн ба ÇÕÀ
Өмнөд Ази
Хойд, төв ,ÁªÀçè
Нийт
23,695
50,422
20,616
46,471
141,20
4
21,869
45,291
19,843
44,422
131,425
1,628
3,811
742
2,016
8,197
22,590
44,624
20,583
43,108
130,905
907
4,478
2
3,330
8,717
Азийн 32 орныг холбосон 141.000 км стандартчлагдсан авто зам áàéäàã. Ýäãýýð
авто замын 3 ¿íäñýí ÷èãëýë íü Монгол улсаар äàéð÷ ºíãºðäºã. ¯¿íä:
1. ÀÍ-3 чèãëýëèéí çàìûí íèéò óðò - 1009 êì ОХУ-МОНГОЛ-БНХАУ
2. ÀÍ-4 чèãëýëèéí çàìûí íèéò óðò -758 êì ОХУ-МОНГОЛ-БНХАУ-ПАКИСТАН
3. ÀÍ-32 чèãëýëèéí íèéò çàìûí óðò -2325 êì СОЛОНГОС-БНХАУ-МОНГОЛ
2000 îíд Ñàíêòïåòðáóðã õîòîä áîëñîí îëîí óëñûí Åâðî-Àçèéí òýýâðèéí 2-ð èõ õóðëààñ ÅâðîÀçèéí îëîí óëñûí òýýâðèéí 4 ÷èãëýëèéã дэмжсний нэг нь Зүүн хойд Азийн улсуудыг
холбодог гол тээврийн корридор Транссибирская магистраль буюу
Транссибирийн гол төмөр зàì áºãººä ýíý íü ОХУ-ын Москва- Европ-Оросын Алс
дорнод-Монгол-Хятад-Япон тэнгисийг холбосон төмөр замын их сүлжээ б¿õèé
гол 3 маршруттай
Çóðàã 3: Òðàíñ Ñèáèðèéí ãîë òºìºð çàì
Ýäãýýðèéí 3äàõü ìàðøðóò áîëîõ Òðàíñ-Ìîíãîëûí øóãàì íü ìàíàé óëñûã äàéð÷ ºíãºðäºã áºãººä
7013êì ¿ðãýëæèëñýí çàìòàé. (Õàâñðàëò 3)
Á¿ñ íóòãèéí òýýâýðëýëò. Àçè Íîìõîí Äàëàéí îðíóóäààñ Òºâ Àçè ðóó îëîí óëñûí òðàíçèò
òýýâðýýð æèëä 100 ñàÿ òîíí à÷àà, 200 ìÿíãàí TEU ÷èíãýëýã òýýâýðëýäýã.
Á¿ñ íóòãèéí îðíóóäûí õîîðîíä õèéãäýæ áóé õóäàëäààëàëòûí õýìæýýíýýñ ìºí òýýâýðëýëòèéí
õàíäëàãàãûã õàðæ áîëíî. Íèéò èìïîðòîä Ç¿¿í õîéä Àçèéí îðíóóäòàé õèéõ èìïîðòûí õóäàëäàà Ìîíãîë
óëñ-72.7%, Õîéä ñîëîíãîñ-53% áàéãàà íü áóñàä óëñóóäààñ õàðüöàíãóé ºíäºð ò¿âøèíòýé áàéãàà
þì. Õàðèí íèéò ýêñïîðòîä Ç¿¿í õîéä Àçèéí îðíóóäòàé õèéõ õóäàëäààíû õýìæýýãýýð ìºí Ìîíãîë óëñ58.6%, Õîéä Ñîëîíãîñ 47%-òàé áàéãàà íü ýäãýýð 2 óëñûí òýýâðèéí ñ¿ëæýý áîëîîä, ãàçàðç¿éí
áàéðëàëòàé èõýýõýí õîëáîîòîé þì.

6. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíä çàì òýýâðèéí íýãäñýí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ, íýýëòòýé á¿ñ
áèé áîëãîõ, ýð÷èì õ¿÷, íåôòü, õèéí õîîëîé áàðüæ áàéãóóëàõ çýðýã ÷èãëýëýýð îëîí óëñûí òîìîîõîí
òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àëõìóóä õèéãäýõ áîëñîí.
Монгол улсын тээврийн сүлжээний өнөөгийн байдал
Ìîíãîë óëñûí íü ºðãºí óóäàì íóòàãòàé, õ¿í àì ñèéðýã ñóóðüøäàã òóë òýýâýð óëñ îðíû ýäèéí
çàñàãò çîíõèëîõ ¿¿ðýãòýé, îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààíä èäýâõòýé îðîëöäîã, äýìæëýã àâàõ
áîëîìæòîé, àþóëã¿é àæèëëàãààíû õÿíàëò çîõèöóóëàëòûí ýðõ ç¿éí îð÷èí á¿ðäñýí.
Ìàíàé óëñ äýëõèéí 103 îðíîîñ ãàðàë ¿¿ñýëòýé íèéò 1658.5 ñàÿ àì.äîëëàðûí áàðàà
èìïîðòëîñíîîñ ÎÕÓ-ä 34.5, ßïîí-ä 6.0, ÕÁÍÃÓä 3.4, Õÿòàäàä 31.6, ÁÍÑÓ-ä 5.4, ÀÍÓ-ä 3.0 õóâü
òóñ òóñ íîãäîæ áàéãàà íü íèéò èìïîðòûí ä¿íãèéí 83.9 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýêñïîðòîä 1469.3 ñàÿ
àì.äîëëàðûí áàðàà, ò¿¿õèé ýä ãàðãàñàí íü 2006 онтой õàðüöóóëàõàä 22.1 õóâèàð ºññºí áàéíà.
Зүүн хойд Азийн орнуудтай хийсэн гадаад худалдаа
Õ¿ñíýãò 4
улс
БНХАУ
ОХУ
БНСУ
Япон
Бүгд
экспорт
Сая доллар
505,2
45,1
65,1
615,4
%
48,1
4,3
6,2
58,6
Импорт
Сая доллар
305,8
400,0
61,2
68,3
835,9
%
26,6
34,8
5,3
6,0
72,7
Нийт эргэлт
Сая доллар
%
811,0
36,7
445,1
20,2
126,3
5,7
68,9
3,1
1451,3
65,7
Õ¿ñíýãòýýñ ¿çýõýä Ìîíãîë óëñûí ãàäààä õóäàëäààíû èõýíõ õýñýã ÇÕÀ-èéí îðíóóäòàé õèéãäýæ
áàéíà. Ýíý íü ìàíàé óëñ Ç¿¿í Õîéä Àçèéí óëñóóäòàé îëîí æèëèéí õàìòûí àæèëëàãààòàé áàéñàíòàé
õîëáîîòîé þì. (õàâñðàëò4)
Ìîíãîë óëñûí çàì, òýýâðèéí ñàëáàð, ò¿¿íèé ñ¿ëæýýíèé ãîë äàâóó òàë íü ãàçàð ç¿éí
áàéðëàëûí õóâüä Åâðîï-Àçèéí îðíóóäûã õàìãèéí äºò õóóðàé çàìààð õîëáîõ áîëîìæòîéä îðøèíî.
Ìàíàé óëñûí çàì õàðèëöààíû ñ¿ëæýýíä àâòî çàì çîíõèëîõ õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Монгол улсын
зам тээврийн систем нь авто замын, төмөр замын, иргэний нисэхийн, усан замын
сүлжээнээс бүрдэж байна.
Ìàíàé óëñûí çàì õàðèëöààíû íèéò ñ¿ëæýýíä àâòîçàì çîíõèëîõ õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Àâòîçàìûí
íèéò óðò 2005 îíû áàéäëààð 49.3 ìÿí.êì áàéãààãèéí 43.7 ìÿí.êì íü åðäèéí õºðñºí çàì þì. Òºìºð çàìûí
ñ¿ëæýý íü Ñ¿õáààòàð-Óëààíáààòàð- Çàìûí ¯¿äèéí ¿íäñýí øóãàì áà ò¿¿íèé ñàëáàð çàìóóä,
Áàÿíò¿ìýí-Ýðýýíöàâûí çàìûí õýñãýýñ á¿ðäýæ áàéíà. Òºìºð çàìûí íèéò óðò 1815 êì áàéíà.
Àãààðûí çàìûí íèéò óðò 46,5 ìÿí.êì áºãººä ¿¿íýýñ óëñûí ÷àíàðòàé àãààðûí çàìûí óðò áóþó
íèéñëýë Óëààíáààòàð õîòûã àéìãèéí òºâ, áóñàä õîòóóäòàé õîëáîñîí àãààðûí çàì 18,0 ìÿí.êì áàéíà.
Óñàí çàìûí ñ¿ëæýý 0,5 ìÿí.êì îð÷èì áºãººä Õºâñãºëèéí óñàí çàìûí ãàçàð óëèðëûí ÷àíàðòàé
àæèëëàæ, Ñýëýíãèéí óñàí çàìûí ãàçðûí àæèëëàãàà ¿íäñýíäýý çîãññîí áîëíî.
Тээврийн салбарт нийт ажил эрхлэгчдийн 4,1% оногдож, ДНБ ий 10%
тээврийн салбарууд бий болгож байна.
Монгол улсын тээврийн сүлжээний төрөл, бүтэц
Õ¿ñíýãò 5
Тээврийн сүлжээ
Авто зам
Төмөр зам
Агаарын тээвэр
Урт (км)
49,308
1,815
46,500
Эзлэх хувийн жин
50,2
1,9
47,4

7. Усан зам
нийт
500
0,5
98123
100,0
Ìîíãîë óëñûí àâòî çàìûí ñ¿ëæýý: Ìîíãîë óëñ 2007 îíû 01-ð ñàðûí 01-íèé áàéäëààð îëîí óëñ, óëñ
îðîí íóòãéí ÷àíàðòàé 49250 êì çàéòàé, ¿¿íýýñ óëñûí ÷àíàðòàé çàì 11218 êì, áóñàä íü îðîí íóòãèéí
÷àíàðòàé çàì áàéãàà áà õàòóó õó÷èëòòàé çàìûí óðò 2278.6 êì, õàéðãàí õó÷èëòòàé çàìûí óðò
1980.27 êì, ñàéæðóóëñàí õºðñºí çàìûí óðò 1867.9 êì áàéíà. Óëñûí ÷àíàðòàé çàì 11218 êì, àâòî
çàìààñ õàòóó õó÷èëòòàé 1503 êì, õàéðãàí õó÷èëòòàé 1439 êì, áóñàä íü ñàéæðóóëñàí áîëîí
õºðñºí çàì áàéíà. ̺í 675 øèðõýã áóþó 28437.1 óðò ìîäîí áîëîí òºìºð áåòîí ã¿¿ðòýé áîëíî.
Ìîíãîë óëñ 1990 îíä Àçèéí àâòîçàìûí áàéãóóëëàãàä ãèø¿¿íýýð ýëñýí îðñíîîð Çàìûí¯¿ä-Ñàéíøàíä×îéð-Óëààíáààòàð–Äàðõàí-Ñ¿õáààòàð-Àëòàíáóëàã ÷èãëýëýýð À-Ç, Äàðõàí-ÝðäýíýòÁóëãàí-Óëààíãîì-Õàíäãàéò ÷èãëýëýýð À-83 ÷èãëýëýýð Àçèéí àâòîçàìûí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí.
Õîâäûí Áóëãàí-ßðàíòàé, ªëãèéí–Öàãààííóóð ÷èãëýëèéí ÀÍ-4 çàì, Õàøààò, Áóðààòûí äàâààíû
çàìûí àæèë õèéãäýæ áàéãààãèéí çýðýãöýý Áàÿí-ªëãèéí Õàð÷óëóóò, Õîâäûí Øóðàíãèéí òºìºð
áåòîí ã¿¿ð¿¿ä áàðèãäàæ àøèãëàëòàíä îðæýý.
Ìîíãîë óëñûí àâòî çàìûí ñ¿ëæýý
Çóðàã 4
ÀÍ-32 ÷èãëýëèéí çàì áàðèõ àæëûã “Ìÿíãàíû çàì” òºñëèéí õ¿ðýýíä äîòîîäûí áîëîí ãàäààäûí õºðºíãº
îðóóëàëòûí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. “Ìÿíãàíû çàì” òºñëèéí õ¿ðýýíä äîòîîäûí áîëîí ãàäààäûí
õºðºí㺠îðóóëàëòûí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëæ тавьгдаж байгаа баруун бүсийн авто зам нь
одоогоор ашиглалт төдийлөн хангалтай бус бөгөөд төслын багийн судалñнаар
баруун бүсийн авто замаар 1.5 öàãò дунджаар 1 авто машин явж өнгөрдөг гэсэн
үр дүн ãàðñàí áàéíà. Энэ нь замын ашиглалтын сайжруулах арга замыг хайх
шаардлагатай байна.
Ãóðàâ. Монгол Улс Евро Азийг холбосон логистик
сүлжээнд холбогдох боломж
Монгол улсын ачаа эргэлтийн харьцаа: Ìîíãîë óëñûí òýýâýðëýëèéí èõýíõ õóâèéã òºìºð
çàì ýçýëäýã áºãººä æèëä óëñûí õýìæýýíä à÷àà ýðãýëò äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.
Монгол улсын ачаа эргэлт
Монгол улсын тээсэн ачаа

8. 12000
10
10000
8000
8.9
8.9
8.4
8.9
6.9
8
6
6000
9947.7
311
9225.6
458.3
8372.5
661.9
2004 î í
2003 î í
282.3
0
8878.1
7253.3
2000
4
242.4
4000
2005 î í
2006 î í
2007 î í
Òº ì º ð çàì
0.1
Àâòî
0
Àãààð
Óñàí çàì
2.5
20000
2.3
0.5
1.7
12779
14780
9189.4
15586
8081.7
14032
7561.9
0
5335.9
5000
12285
10000
2
2.1
2
10721
2.2
15000
2
1.5
1
0.5
0
2003 î í 2004 î í 2005 î í 2006 î í 2007 î í
Òº ì º ð çàì
Àâòî
Àãààð
Óñàí çàì
Çóðàã 5
Çүүн хойд Ази áà Ìîíãîë улс. ÇÕÀ-èéí á¿ñ÷ëýëä Ìîíãîë óëñûí îðîëöîõ èðýýä¿éí төрхийг á¿ñ
íóòãèéí ò¿âøèíä ÿâàãäàõ ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí ¿éë ÿâöòàé õîëáîæ ¿çýå. Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí
ãàçàð óëñ õîîðîíäûí òýýâðèéí õàðèëöààã õºãæ¿¿ëýõ ýðõ ç¿éí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ, îëîí óëñûí
òýýâðèéí õàðèëöààíû òóõàé áîëîí äàìæèí ºíãºðºõ òýýâðèéí òóõàé õýëýëöýýð áàéãóóëàõ
øààðäëàãàòàé байна. ¯¿íèé õ¿ðýýíä Ìîíãîë Óëñûí á¿ñ÷èëñýí õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàëûí äàãóó
Ìîíãîë óëñûí òºìºð çàìûí ñ¿ëæýýã áèé áîëãîõ (Ç¿¿í á¿ñ, Ãîâèéí á¿ñ, Áàðóóí á¿ñèéí õîò ñóðèí,
ñòðàòåãèéí òîìîîõîí àøèãò ìàëòìàëûí îðä ãàçðóóäûã òºìºð çàìààð õîëáîõ). Õî¸ð äàõü òºìºð çàìûã
áàðèõ íü Ìîíãîë óëñûí íèéãýì, ýäèéí çàñàã, õºãæèëä èõýýõýí õóâü íýìýð îðóóëàõ õ¿÷èí ç¿éë þì.
Îäîîãèéí Ìîíãîë óëñûí òºìºð çàìûí íèéò óðò íü 1835 êì, îëîí óëñûí ãóðàâäóãààð çýðýãëýëòýé çàì þì.
Öàãààí íóóðûí ÷ºëººò á¿ñèéã Àëòàé, Ãîðíû Àëòàéñêòàé õîëáîõ 2 дахь төмөр зам
тавих боломж: Õî¸ð äàõü òºìºð çàì òàâüæ Åâðî-Àçèéã õîëáîñîí îð÷èí ¿åèéí òðàíçèò
òýýâðèéí êîðèäîð áèé áîëãîõ. Òºìºð çàìûí ñàëáàðò îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààã ºíººãèéí
äàÿàð÷ëàëûí ò¿âøèíä ãàðãàõ Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçàð áîëîí Òºìºð çàìûí óäèðäàõ ãàçðûí íýí
òýðã¿¿íä õèéãäýõ øààðäëàãàòàé àæèë ãýæ ¿çýæ áàéíà.
Монгол улсын хилийн гарцууд
Õ¿ñíýãò 6
Õèë çàëãàà
óëñûí íýð
ÎÕÓ
ÁÍÕÀÓ
Á¿ãä
Õèëèéí áîîìòûí çýðýãëýë
Îëîí óëñûí çýðýãëýëèéí
Байнгын
ажиллагаатай
Àëòàíáóëàã, Öàãààííóóð, Ýðýýíöàâ
3
Çàìûí-¯¿ä, Áè÷èãò, Áóëãàí, Ñ¿ìáýр
2
7
5
Ä¿í
Óëèðëûí
àæèëëàãààòàé
20
26
6
12
26
38

9. ÎÕÓ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí õîîðîíä æилд 40 орчим сая тонн бараа тээвэрлэгдэж
байна, ¿¿íèé 0.5 ñàÿ òîíí áàðàà óðñãàë íü ìàíàé îäîîãèéí òýýâðèéí ñ¿ëæýýãýýð äàìæèí
òýýâýðëýãäýæ áàéíà. Õàðèí Öàãààí íóóðûí ÷ºëººò á¿ñèéã Àëòàé, Ãîðíû Àëòàéñêòàé õîëáîõ 2
дахь төмөр зам òàâèãäñàíààðàà à÷àà ýðãýëòèéã äîð õàÿæ 2-3 äàõèí íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé
þì.
Даян-ташантыг холбосон 225км 2-р дахь төмөр зам
Çóðàã 6
Çóðàã 7
Ýíý òºìºð çàì áàðèãäñàíààð Ìîíãîë óëñàä îðóóëàõ õóâü íýìýð, ¿ð ºãººæ:
 ЗХА, Төв Азийн бүс нутгийн тээврийн сүлжээнд холбогдоíî
 Баруун бүсийн хөгжлийн олон талт асуудал шийдэгдэнэ
 Зорчих дундаж хурд богиносîæ нэгж бүтээгдэхүүн дэхü тээврийн зардал
багасíà
 Хил дамнасан тээврийг хөнгөвчлөх нөхцөл бүрдíý.

10. 








Олон улсад, Бүс нутагт зорчих боломж íýìýãäýæ аялал жуулчлал ýð÷èìòýé
õºãæèíº
Òээврийн зардал буурснаар өргөн хэрэглээний барааны урсгал нэмэгдэж
хэрэглээний барааны үнэ буурàõàä íºëººëíº.
Зам дагасан логистик, жижиг дунд бизнес хөгжиíº.
Мянганы замын ашиглалт сайжèðàõ áîëîí îðîí íóòãèéí äýä á¿òýöèéí õºãæèë
ýð÷èìæèíý.
Öàãààí íóóðûí ÷ºëººò á¿ñèéí ¿éë àæèëëàãàà ñàéæèðíà.
Òýýâðèéí ëîãèñòèê òºâ áàéãóóëàõ áîëîìæ á¿ðäýíý. Ìîíãîë óëñûí áàðàà ýðãýëò ñàéæèðíà.
Òºâ ð¿¿ ÷èãëýñýí èõ í¿¿äýë õàçààðëàãäàíà.
Àæëûí áàéð íýìýãäýæ, õ¿í àìûí àìæèðãààíû ò¿âøèí äýýøèëíý.
Ãàäààä õàðèëöàà ºðãºæèíº.
Төмөр зам тавихад шаардагдах хөрөнгө îðóóëàëò:
ÁÍÕÀÓ áîëîí ÎÕÓ-èéí õóâüä äýýðõ òºìºð çàì íü ºíäºð à÷ õîëáîãäîëòîé òóë Даян-ташантыг
холбосон 2 дахь төмөр зам áîëîõ 225êì çàì тавихàä øààðäàãäàõ õºðºí㺠îðóóëàëòûã
øèéäýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ñàíàëûã Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð áîëîí õîëáîãäîõ
áàéãóóëëàãóóäàä òàâèàä áàéíà.
Òîîöîîëîë:
1 км төмөр зам тавих үнэ 1 сая ам.доллар
225км*1 сая доллар=225 сая долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай
Монгол Улс Евро Азийг холбосон логистик сүлжээнд холбогдох боломж:
Åâðîïûí õîëáîîíû óëñóóä áîëîí Àçè, Íîìõîí äàëàéí îðíóóäûí õîîðîíä æèëä äóíäæààð 117 ñàÿ òîíí
áàðàà òýýâýðëýãäýæ áàéãààãèéí 97% íü äàëàéí òýýâðýýð
ÿâàãääàã áà 40-50õîíîã
çàðöóóëäàã. Öàãààí íóóðûí ÷ºëººò á¿ñèéã Àëòàé, Ãîðíû Àëòàéñêòàé õîëáîõ 2 дахь төмөр
зам òàâèãäñàíààð ¿¿íèéã 12-15 õîíîãò áàãòààí òýýâýðëýõ áºãººä Ìîíãîëûí òºìºð çàìûí õүчин
чадлыг 2-5 дахин нэмэгдүүлэх боломжòîé. Ýíý íü 100.0 сая тонн буюу түүнээс илүү
ачаа тээвэрлэх õ¿÷èí ÷àäàëòàé áîëãîõ þì.
Ìîíãîë óëñûí áàéðøëûí õóâüä õîñã¿é íýã äàâóó òàë íü äýýð äóðüäñàí÷ëàí ÅâðîÀçèéí òºâä
áàéðëàäàã áºãººä óã áàéðøëûí äàâóó òàëàà àøèãëàí óëñ îðîíäîî ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé
òýýâðèéí ëîãèñòèê ñ¿ëæýýíä õîëáîñíîîð ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, ДНБ 2 дахин өсºõ áîëîìæòîé.
ÎÕÓ áîëîí ÁÍÕÀÓ-èéí õîîðîíäîõ áàðàà óðñãàë /òí/

11. Евро пын
х олбоо
Гэтэл манай улсаар
жилд 0,5 сая тонн
орчим бараа д амжин
тээвэрлэг д эж байна
Жилд 4 0 о рчи м сая тон н бараа
тээвэрлэг дэж бай н а.
Çóðàã 8
Åâðîïûí õîëáîî áîëîí Àçè Íîìõîí äàëàéí îðíóóäûí õîîðîíäîõ áàðàà óðñãàë
Евр о п ын
х о лбоо
Жи лд 1 1 7 сая то н н бар аа,
тээвэрлэг д эж бай г ааг ийн 9 7
о р чим х увь н ь д алайн
тээвр ээр, “4 5 х о н ог ”
МУ- аар дамж и н
Тран сси би ри й н
ТЗ- аар “ 1 2 - 1 5
х он ог ”
Çóðàã 9

12. Ä¿ãíýëò
Àçè íîìõîí äàëàéн á¿ñ íóòàã òýð äóíäàà З¿¿í-õîéä Àçè íü õ¿í òºðëºõòíèé õºãæëèéí
èðýýä¿é áîëíî ãýäýã íü ãеополитикийн хувьд ÷ дэлхийн эдийн засгийн гол бүсүүдийн
"уулзвар"-т байрлаж байãàà, ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí õóâüä ÷ Àçèéã Åâðîï, Àìåðèêòàé õîëáîõ
áîëîìæòîé íü íîòëîãäîæ áàéíà.
Èéìýýñ îëîí óëñûí õýìæýýíä áîäèòîéãîîð õýðýãæèæ áаéгаа äàÿàð÷ëàëûí ¿éë ÿâö,
ò¿¿íèé íºëººã ¿ð ºãººæòýéãýýð àøèãëàõ, óëñ îðíóóäûí õîîðîíäîõ ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õàðèëöààã
äýìæèõ çîðèëãîîð óëñ õîîðîíäûí èíòåãðàë÷ëàëûã ýð÷èìæ¿¿ëýõ, ¿¿íèé õ¿ðýýíä Ìîíãîë óëñûí áàðóóí
á¿ñèéã Åâðîï Àçèéã õîëáîñîí òýýâðèéí ëîãèñòèê ñ¿ëæýýíä õîëáîõ øààðäëàãàòàé.
Монгол улс Зүүн хойд Азийн зам тээврийн гэдсэн сүлжээнд нэгдснээр
 Европ-Азийн тээврийн коридорын бий болсноор нэг чингэлгийг далайгаар
тээвэрлэхэд 45 хоног шаардагддаг байсныг төмөр замаар 12-15 хоногт
тээвэрлэн хүргэх боломжтой бүрдэх,
 Төмөр зам, авто зам хамтдаа хөгжснөөр Монгол улс олон улсын дамжин
өнгөрөх тээврийн гол “hub” болох,
 Зам тээврйн сүлжээний өргөжилтийг даган логистик терминалын
үйлчилгээ шинэ шатанд гарах,
 Авто замын ТИР болон Хаалганаас хаалганд үйлчилгээ хөгжих,
 Зам тээврийн сүлжээгээр дамжуулан эдийн засгийн интеграцид оролцох
оролцоог нэмэгдүүлэх,
 Ìîíãîë óëñ îëîí óëñàä ãàðàõ ãàðö íýìýãäýõ áºãººä ãàäààä õàðèëöàà ñàéæèðч оëîí óëñûí
õîîðîíäîõ áàðàà áîëîí ìºíãºí óðñãàëààñ ººðèéí îðíû îðëîãûí ãîëëîõ ýõ ¿¿ñâýð áîëãîõ áîëîìæ
á¿ðäíý.
Ýíý íü ýðãýýä Ìîíãîë óëñûí òóëãàìäñàí àñóóäàë áîëîõ òºâ ð¿¿ òýì¿¿ëýõ “èõ í¿¿äýë”,
àæèëã¿éäýë, á¿ñ íóòãèéí ÿäóóðàëûã áàãàñãàæ, çàì äàãàñàí õºãæëèéã àâ÷ èðíý.
Íîì ç¿é

13. I. Монгол хэл дээр ашигласан ном, материал
1. Ж.Ганчимэг, “Олон улсын тээвэр зуучлалын үйлчилгээний өнөөгийн төлөв байдлын
харьцуулсан судалгаа”, Óäèðäàõóéí óõààíû äîêòîðûí (Ph.D) çýðýã ãîðèëñîí á¿òýýëèéí
äèññåðòàö, ÓÁ 2008 îí
2. “Àçè, Íîìõîí äàëàéí îðíóóäûí èíòåãðàöè, Ìîíãîë óëñ” Ñ.Îòãîíáààòàð õàìòûí á¿òýýë, Íîâîñèáèðñê õîò,
2001 îí,
3. “Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí èíòåãðàöèéí ¿éë ÿâö, ò¿¿íä ìîíãîëûí îðîëöîî” Ñ.Îòãîíáààòàð
Óëààíáààòàð 2001îí
4. “Á¿ñ íóòãèéí õºãæèë, õàìòûí àæèëëàãàà” îëîí óëñûí áàãà õóðàëä îðîëöñîí òóõàé òýìäýãëýë, Áýýæèí
õîò, 1995.11.
5. “Ç¿¿í õîéä Àçè áà Ìîíãîë îðîí” ýðäýì øèíæèëãýýíèé èëòãýë, Ñ.Îòãîíáààòàð, ÓÁ 2000 îí
6. Çàì, Òýýâýð, Àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì “Çàì, Òýýâýð, Àÿëàë æóóë÷ëàë, Øóóäàíãèéí ñàëáàðûã 2021 îí
õ¿ðòýë õºãæ¿¿ëýõ ñòðàòåãèéí áîäëîãî ÷èãëýë”, ÓÁ 2006,
7. “Ç¿¿í õîéä Àçèéí ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãàà” ÓÁ, Çóóíû ìýäýý 2001.09.08
8. “Ç¿¿í Àçèéí îðíóóäûí õàìòûí àæèëëàãàà” ñýäýâò ýðäýì øèíæèëãýýíèé áàãà õóðàëä èëòãýë, Ìîñêâà
õîò, 1996.09.
9. “Ç¿¿í õîéä Àçèéí èíòåãðàöèä Ìîíãîë óëñûí îðîëöîî” Ýäèéí çàñàã: îíîë, ïðàêòèê ñýòã¿¿ë ¹3, 2001 îí,
10. “Ìîíãîë Óëñ “Ò¿ìýí á¿ñ” õºòºëáºðò îðîëöîõ ÷èãëýë” Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí 1999 îíû 23 äóãààð
òýìäýãëýëèéí õàâñðàëò
II. Гадаад хэл дээр ашигласан ном
1. Foreign Trade Overview of Mongolia in 2002, by MNCCI
2. Intermodal Freight transpotation, Gerhard Mueller (2001)8 Emphasis added by author of this
Note
3. Intermodal Freight transportation , Gerhard Mueller (1995) , Emphasis added by author of this
Note Terminology on combined transport: United Nations New York Geneva, 2001
Нэмэлт материал
1. International Logistics training center of Russsia www.mclog.ru
2. http://www.mrt.com
3. http://www.mis.gov.mn
4. http://www.mgnship.mn
5. http://www.ptvag.com/traffic/distributors
6. http://www. ptvag.com/traffic/ptv.de
7. http://www.info.vision@ptv.de
8. National Association of Freight Logistics of UAE, www.skyadt@emirates.net..aeSupply Chain
Dynamics www.scdconsulting.com
9. Singaporean Logistics Association www.sla.org.sg
10. www.mclog.ru
11. www.mrtt.pmis.gov.mn
Õàâñðàëò 1
Улс
Экспорт
Экспортлогч гол улсууд
Импорт
Импортлогч гол улсууд

14. БНХАУ
1216.1
Япон
678.1
ОХУ
Өмнөд
Солонгос
Хойд
Солонгос
Монгол
355.5
371.8
371.8
1.889
ÀÍÓ 21%,
Õîíãêîíã 16%,
ßïîí 9.5%,
ªìíºä ñîëîíãîñ 4.6%,
Ãåðìàí 4.2%,
Íåäåðëàíä 3.2%,
Èõ Áðèòàíè 2.5%,
Ñèíãàïóð 2.4%
ÀÍÓ 20.4%,
Õîíãêîíã 5.4%,
Õÿòàä 15.3% ,
Òàéâàíü 6.3%,
ªìíºä ñîëîíãîñ 7.6%
Герман 9.5%,
Недерланд 7.5%,
Турк 6%,
Итали 5.6%,
Хятад 5.1%,
Украйн 5%,
АНУ 4.8%,
Беларус 4.6%,
Швейцарь 4%
ÀÍÓ 12.5%,
Õîíãêîíã 5%,
ßïîí 7.1%,
Õÿòàä 22.2%
ÀÍÓ 12.5%,
Õîíãêîíã 5%,
ßïîí 7.1%,
Õÿòàä 22.2%
Õÿòàä 72.6%,
Канад 10.8%,
АНУ 4.8%
953.9
573.3
223.4
356.8
356.8
$2.12
ßïîí 14.6%,
ªìíºä Ñîëîíãîñ 11.3%,
Òàéâàíü 10.9%,
ÀÍÓ 7,5%,
Ãåðìàí 4.8%,
Ìàëàéç 3.0%,
Àâñòðàëè 2.4%,
Òàéëàíä 2.3%
Õÿòàä 17.7%,
Ñàóäû Àðàâ 5.9%,
Àðàáûí íýãäñýí Ýìèðò 4.2%
US 11.6%,
UAE 5.2%,
Àâñòðàëè 5%,
ªìíºä Ñîëîíãîñ 4.4%,
Èíäîíåç 4.2%
Герман 16.2%,
БНХАУ12.7%,
Итали 5.5%,
Украйн 5.1%,
Япон 4.8%
ßïîí 16%,
ÀÍÓ 10.7%,
Õÿòàä 17.7%,
Ñàóäû Àðàá 5.9%,
Àðàáûí íýãäñýí Ýìèðò 4.2%
ßïîí 16%,
ÀÍÓ 10.7%,
Õÿòàä 17.7%,
Ñàóäû Àðàá 5.9%,
Àðàáûí íýãäñýí Ýìèðò 4.2%
Õÿòàä 32.6%,
ОХУ 29.2%,
Япон 7.3%

15. Õàâñðàëò 2
№ Корридорын нэр
1 Тайшет - Ванено
Корридорын маршрут
SLB~Taishet~Vanino
2
Сибирийн эх газрын тээврйин корридор
Europe~ports in Primorsky Territory in Russia
3
Сүйфэнхэгийн тээврийн корридор
4
Түмэн голын тээврийн корридор
SLB~Zabaikalsk~Manzhouli~Harbin~Suifenhe~ports in Primorsky
Territory
Sibirian Land Bridge~East Mongolia~Changchun~Tumen River
Түмэн гол-Чанчунь-Дорнод аймаг-
5
6
Далианы тээврийн корридор
Тианжин – Монголын тээврийн
корридор
Хятадын эх газрын тээврийн корридор
SLB~Blagoveschensk~Heihe~Harbin~Dalian
Тианжин-Бэйжин-Улаанбаатар-Улаан-Удэ-Сирийн эх
газрын тээврийн корридор-Европ
Europe~Казакстан~Lianyungang port
Солонгосын хойгийн Баруун эргийн
тээврийн корридор
Солонгосын хойгийн Зүүн эргийн
тээврийн корридор
Korean Peninsula West Transportation Corridor
7
8
9
SLB~Khabarovsk~Khasan~Rajin-Sonbong~Busan
Õàâñðàëò 3
Монгол улстай холбогдож буй Зүүн хойд Азийн бүс нутгийн
тээврийн коридор
Транс-Сибирийн
шугамууд
Транс-Сибирийн
шугам
Транс-Манжуурын
шугам
Транс-Монголын
шугам
Маршрутын эхлэх цэг- маршрут төгсөх цэг
Москва хотын Ярославски буудал-Түмэн-УлаанҮүд- Владивосток буюу Номхон далайд хүрнэ
Тарская-Манжуур-Харбин-Чаньчунь- Бэйжин
Наушки-Сүхбаатар-Улаанбаатар-Замын-ҮүдЭрээн-Датонг-Бэжин
гол 3-н
Москвагаас эцсийн
өртөө хүртэлх зай
9289 км
8961 км
7013 км (Замын-Үүд
хүртэл)
Õàâñðàëò 4
дд
1
Улс
ОХУМонгол
2
БНХАУМонгол
ЗХА-Монгол
Хамтын ажилгаа
ÎÕÓ-òàé ÿâóóëæ áóé ãàäààä õóäàëäàà, ýäèéí çàñãèéí õàðèëöàà ÷óõàë áàéð ñóóðü ýçýëñýí õýâýýð
áàéíà. Ìîíãîë óëñààñ ÎÕÓ ðóó ãàðãàäàã ýêñïîðò ýðñ áóóðñàí áîëîâ÷ èìïîðòûí õóâüä, ÿëàíãóÿà
íåôòèéí ãîë íèéë¿¿ëýã÷ óëñ õýâýýð áàéñààð áàéíà. ̺í ÎÕÓ íü Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàãò òîìîîõîí áàéð
ñóóðü ýçýëäýã Ýðäýíýò ¿éëäâýð, ÓÁÒÇ-ûí òîìîîõîí õóâüöàà ýçýìøèã÷ þì. Ìîíãîë–ÎÕÓ-ûí ãàäààä
õóäàëäààã ëèáåðàë÷ëàõ õýëýëöýýð îëîí æèë ¿ðãýëæèëñíèé ýöýñò ÎÕÓûí ç¿ãýýñ ãààëèéí òàðèôàà
òîäîðõîé õýìæýýãýýð áóóðóóëàí äóíäæààð 11-13% áàéõ òîõèðîëöîîíä õ¿ðýýä áàéíà. ̺í ÎÕÓ
Äýëõèéí Õóäàëäààíû Áàéãóóëëàãàä ýëñýæ áàéãàà íü õóäàëäààíû òàðèô, ñààä áýðõøýýëèéã
áóóðóóëàõàä ò¿ëõýö ºãºõ áîëíî.
ÁÍÕÀÓ-ûí Ìîíãîëûí õàìãèéí òîì õóäàëäààíû ò¿íø, õºðºí㺠îðóóëàã÷ óëñ áîëñîí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä
Ìîíãîë óëñàä ýð÷èìòýé õºãæèæ áóé àøèãò
ìàëòìàëûí îëáîðëîëòûí ãîë õýðýãëýã÷ çàõ çýýë íü ÁÍÕÀÓ þì. ¯¿íèé äîòîð àëò, çýñ, òºìðèéí õ¿äýð,
í¿¿ðñíèé ýðýëò õýðýãöýý íü îéðûí èðýýä¿éä òîãòâîðòîéãîîð
ºñºõ òºëºâòýé áàéíà. Ýíýõ¿¿ õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð õî¸ð óëñûã õîëáîñîí òýýâðèéí äýä á¿òöèéí
øèíý ñ¿ëæýýã áèé áîëãîõ øààðäëàãàòàé

16. 3
ЯпонМонгол
Ìîíãîë – ßïîíû õàðèëöàà 1990 îíîîñ õîéø ýð÷èìòýé õºãæèõ áîëñîí. ßïîí óëñ íü Ìîíãîë óëñûí õàìãèéí òîì
õàíäèâëàã÷ îðîí þì. Ìîíãîë – ßïîíû õîîðîíä õºðºí㺠îðóóëàëò, õóäàëäàà, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàëáàðò
õàìòðàí àæèëëàõ èõýýõýí íººö áîëîëöîî áàéãààã á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.
4
БНСУМонгол
5
БНАСУÌîíãîл
ÁÍÑÓ-òàé ãàäààä õóäàëäàà, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ÷èãëýëýýð èäýâõòýé õàìòðàí àæèëëàõ áîäëîãî
ÿâóóëæ áàéíà. Ìîíãîë-ÁÍÑÓ-ûí õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãàà õºðºí㺠îðóóëàëò, àÿëàë æóóë÷ëàëûí
÷èãëýëýýð õóðäàöòàé õºãæèæ áàéíà. ̺í ÁÍÑÓ-ûí ç¿ãýýñ Ìîíãîë óëñûí èðãýäýä õºäºëìºðèéí
çàõçýýëýý íýýõ áîäëîãûã äýñ äàðààòàé ÿâóóëæ èðñýí áà îäîîãîîð òóñ óëñàä Ìîíãîëûí 25 ìÿíãàí èðãýí
õºäºëìºðëºæ áàéíà
ÁÍÀÑÀÓ-ûí ýäèéí çàñàã, õóäàëäààíû õàðèëöààíä äîðâèòîé ººð÷ëºëòãàðààã¿é áîëîâ÷ ýíý ÷èãëýëèéí
õàìòûí àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëýõ òàëààð Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçàð, îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãóóä,
õóâèéí õýâøëèéíõíèé ç¿ãýýñ èäýâõòýé ¿éë àæèëëàãàà, ñàíàë ñàíàà÷èëãà ãàðãàñààð áàéíà.
Õàâñðàëò 5
Улс төр
Газар зүй
Байгалийн
баялаг
Дэд бүтэц
Хөдөө
ахуй
аж
Давуу тал
Монгол улс бүсийн бүх оронтой найрсаг
харилцаатай ба газар нутгийн маргаантай
асуудалгүй байдал нь хоёр талт хамтын
ажиллагааг
хөгжүүлэх, олон талт хамтын
ажиллагааны эхлэлийг тавихад чухал үзүүлэлт юм
Сибирийн баялаг, эрчим хүчийг урагш тээвэрэхэд
газарзүйн байрлал сайтай. Төв Ази, дундад Ази,
Европын орнуудыг Зүүн, Зүүн хойд, Зүүн өмнөд
Азийн орнуудтай холбосон байрлалтай
Байгалийн асар их нөөцтэйд тооцогддог. Дэлхийд
томд тооцогдох нүүрс, алт зэсний томоохон
ордууд нээгдэж байна. Бүс нутгийг зарим эрдэс
баялгаар хангах гол цэг болох боломжтой
Дэд бүтцийн үндсэн суурьтай. Ажиллах
мэргэжлийн боловсон хүчин бий. Дэд бүтцийг бий
болгоход хаиуу хөрс, тал хээр хээр зэрэг хөрөнгө
хэмнэх байгалийн өгөгдөхүүнтэй
Хөдөө аж ахуйн уламжлалт
түүхйи эдийн
уламжлалт экспортлогч. Дэлхийн ноолуурын 1/5ийг экспортлогч тул энэн зах зээлл дээр
шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэж адна. Мал эмнэлэгээ
сайжруулж чадвал махныэкспортын нөөц их бий.
Эрчимжсэн газар тариаланг хөгжүүлж чадвал үр
тариа экспортлох боломжтой
Сул тал
Хамгийн жин багатай
Номхон
далайгаас
хэт
алслагдсан, цаг уурын эрс тэс
байдал
Дэд бүтэц сул хөгжсөн тул
голчлон хялбар тээвэрлэлттэй
баялагийг олдворлож байна.
Эдийн зассг нь
байалийн
баялгийн олборлотонд түшиглэх
болсон тул “Голланд өвчний
“шинж тэмдэг илрэх болсон
Дэд
бүтцийг сүлжээ туйлын
дорой хөгжсөн. Олон улсын
стандартад тохирсон зам гүүхр
байхгүй
Мал эмнэлгийн хөгжил муу учир
түүхий эд нь дэлхийн зах зээл
дээр гологддог. Биотехнологи
нэвтрээгүй.
Эрчимжсэн
ХАА
хөгжөөгүй