1. Ελεύθερος Χρόνος Κριτήριο Αξιολόγησης (Συνεξέταση)
Ελεύθερος χρόνος: Το «δώρο» του κορωνοϊού
Η ταχύτατη αλλαγή του τρόπου ζωής, την οποία επέφερε η εξάπλωση του Κορωνιού, δημιούργησε
ένα οξύμωρο σχήμα το οποίο από τη μια πλευρά προκαλεί φόβο, από την άλλη προσφέρει στον
καθένα ως μόνη λύση την παραμονή στο σπίτι, με την ταυτόχρονη ελευθερία να κάνει κάποια από
τα πράγματα που δεν μπορούσε μέχρι σήμερα.
Την αντίφαση αυτή επισημαίνει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Ελένη
Πατίδου, κοινωνική και κλινική ψυχολόγος με μεταπτυχιακό δίπλωμα στη διοίκηση υπηρεσιών
υγείας. Η ίδια αναφέρει χαρακτηριστικά πως είναι «σαν να μας μιλάει ο ιός, να απευθύνεται σε εμάς
προσωπικά και να μας προστάζει: «αφήστε με να κάνω τον κύκλο μου και εσείς μείνετε σπίτι,
ασχοληθείτε με όσα δεν κάνατε εδώ και καιρό, λόγω έλλειψης χρόνου». Περιγράφοντας αναλυτικά
τις ευκαιρίες που προσφέρει η παραμονή στο σπίτι, η κοινωνική και κλινική ψυχολόγος διευκρινίζει
ότι είναι δυνατή η ικανοποίηση αναγκών σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα:
Το πρώτο είναι το πρακτικό, καθώς όποιος παραμένει στο σπίτι μπορεί να κάνει δουλειές που
ανέβαλε προηγουμένως γιατί ποτέ δεν έβρισκε τον κατάλληλο χρόνο, να γυμναστεί ώστε να
εκτονώνει την ενέργειά του και να παραμένει υγιής, να μαγειρέψει, να ψυχαγωγηθεί, να διαβάσει, να
ασχοληθεί με την περιποίηση του σώματος ή την εξάσκηση του πνεύματος.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, εκείνο των συναισθημάτων, ο διαθέσιμος χρόνος προσφέρει διέξοδο σε
ανθρώπους που λόγω των ξέφρενων ρυθμών της καθημερινότητας δεν βρήκαν ποτέ την κατάλληλη
στιγμή να επεξεργαστούν απωθημένα συναισθήματα όπως, για παράδειγμα, το πένθος και η λύπη
για μια απώλεια, η αποξένωση από τον ή την σύντροφο, η έλλειψη επικοινωνίας με τους εφήβους ή
τα παιδιά.
Στο τρίτο επίπεδο, εκείνο των σχέσεων με τους άλλους, είναι εφικτή η επανεξέταση του τρόπου με
τον οποίο ο καθένας σχετίζεται με τον διπλανό του. Σε ένα ζευγάρι, τα δύο μέλη μπορούν να
διαπραγματευτούν και να συμφωνήσουν για τον χρόνο και το είδος μιας κοινής δραστηριότητας.
Κάτι τέτοιο μπορεί να δώσει στον καθένα την ευκαιρία της εξυπηρέτησης μιας κοινής ανάγκης, με
σεβασμό στον προσωπικό χρόνο του καθενός, τις προτιμήσεις και τις επιθυμίες του.
Σε ένα τέταρτο επίπεδο, αυτό της υπέρβασης από το προσωπικό και της μετάβασης στο συλλογικό,
συντελείται ήδη μια μεγάλη αλλαγή. Σύμφωνα με την κ. Πατίδου, «εκείνο που βλέπαμε πριν ήταν
μια κοινωνία πολύ θυμωμένη, σχεδόν επιθετική. Όλες οι συνθήκες, οι υποχρεώσεις και οι ανάγκες,
μας έκαναν να είμαστε έτσι και να μην σκεφτόμαστε ο ένας τον άλλον. Έννοιες όπως αλληλεγγύη,
συνοχή, οριοθέτηση βρίσκονταν ίσως σε δεύτερη μοίρα και ο καθένας σκεφτόταν τον εαυτό του. Ο
κορωνοϊός έδωσε την ευκαιρία οι αξίες αυτές να βγουν στην επιφάνεια. Αυτό πρέπει να το
συνειδητοποιήσουμε και να το κρατήσουμε ώστε να μην απωθήσουμε ξανά τις αξίες αυτές».
www.skai.gr
Παρατηρήσεις
1ο ΘΕΜΑ
2. Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 50-60 λέξεις τα τέσσερα διαφορετικά επίπεδα ικανοποίησης
των αναγκών που εμφανίζονται ως ευκαιρίες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου κατά την περίοδο
του εγκλεισμού, σύμφωνα με όσα υποστηρίζει η κλινική ψυχολόγος κ. Πατίδου.
Μονάδες 15
Α2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με την ένδειξη ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ αιτιολογώντας
τις απαντήσεις σας με αναφορές στο κείμενο.
Α) Η εξάπλωση του Κορωνoϊού δημιούργησε αντιφατικές καταστάσεις στη διαχείριση του χρόνου
μας.
Β) Όποιος παραμένει στο σπίτι μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τον εαυτό του.
Γ) Ο διαθέσιμος χρόνος προσφέρει διέξοδο σε ανθρώπους που λόγω των ξέφρενων ρυθμών της
καθημερινότητας δεν βρήκαν ποτέ την κατάλληλη στιγμή να επεξεργαστούν απωθημένα
συναισθήματα.
Δ) Κατά την περίοδο του εγκλεισμού είναι εφικτή η επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο ο
καθένας σχετίζεται με τον διπλανό του.
Ε) Ο κορωνοϊός έδωσε την ευκαιρία αξίες όπως η φιλαυτία να βγουν στην επιφάνεια.
Μονάδες 15
2ο ΘΕΜΑ
Α3. α) Το κείμενο χαρακτηρίζεται από συνοχή. Να εξετάσετε τους τρόπους με τους οποίους αυτή
επιτυγχάνεται σε όλη του την έκταση.
Μονάδες 5
β) «Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και να το κρατήσουμε ώστε να μην απωθήσουμε ξανά
τις αξίες αυτές» : Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.
Έπειτα να την μετατρέψετε στο αντίθετο είδος. Ποια αλλαγή συμβαίνει στο ύφος;
Μονάδες 5+5
Α4. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω σημείων στίξης:
α) σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα: (άνω κάτω τελεία)
β) «αφήστε με να… χρόνου» (εισαγωγικά)
γ) να παραμένει υγιής, να μαγειρέψει, να ψυχαγωγηθεί, να διαβάσει, να ασχοληθεί με την
περιποίηση του σώματος (κόμματα)
Μονάδες 15
3ο ΘΕΜΑ
3. Α5. Με αφορμή αφιέρωμα της ηλεκτρονικής ιστοσελίδας του σχολείου σας στην αξιοποίηση του
ελεύθερου χρόνου κατά την περίοδο του εγκλεισμού, αναλαμβάνετε να γράψετε ένα άρθρο 300-350
λέξεων στο οποίο αναφέρεστε στις ευκαιρίες που εμφανίστηκαν για ποιοτική αξιοποίηση του χρόνου
των εφήβων κατά την περίοδο αυτή και στα οφέλη που μπορείτε να αποκομίσετε από αυτές.
Μονάδες 40
«Μονοτονία»
Την μια μονότονην ημέραν άλλη
μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν
τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι —
η όμοιες στιγμές μας βρίσκουνε και μας αφήνουν.
Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.
Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·
είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.
Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.
Κωνσταντίνος Καβάφης
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ 1ο
Β1. α) Γιατί το ποιητικό υποκείμενο αισθάνεται μονότονα; (50-60 λέξεις)
Μονάδες 15
β) «Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει»: Ποιες οι επιπτώσεις της μονοτονίας που
βιώνει το ποιητικό υποκείμενο; Είναι δικαιολογημένη η προσέγγισή του; (40-50 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2ο
Β2. α) Χαρακτηριστικό της γλώσσας του Καβάφη είναι μια ιδιοτυπία κατά την οποία συνδυάζει
λαϊκές και λόγιες λέξεις. Να το επιβεβαιώσετε παραθέτοντας ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.
Μονάδες 4
β) Ποιο είδος ομοιοκαταληξίας επιλέγει ο ποιητής και πώς αυτή σχετίζεται με το μήνυμα του;
4. Μονάδες 6
Β3. α) Να εντοπίσετε τρία εκφραστικά μέσα/σχήματα λόγου και να δηλώσετε τη λειτουργία τους.
Μονάδες 12
β) Ποιο ρηματικό πρόσωπο επιλέγει ο συγγραφέας και πως δικαιολογείτε την επιλογή του αυτή;
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ 3ο
Β4. Όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος ο ποιητής: «Το ποίημα είναι μερικόν. Δεν πρόκειται περί της
τύχης, της μοίρας της ανθρωπότητος, αλλά περί της τύχης και μοίρας μερικών ανθρώπων».
Αξιοποιώντας τα δεδομένα που σας παρέχει το ποίημα τόσο ως προς την μορφή (κειμενικοί δείκτες)
όσο και προς το περιεχόμενο (νοήματα), να απαντήσετε σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων: θεωρείτε
πως οι σημερινοί άνθρωποι νιώθουν μονοτονία; Πώς οι τρόποι με τους οποίους κάποιος αξιοποιεί
τον ελεύθερό χρόνο του συντείνουν προς αυτό το συναίσθημα;
Μονάδες 40
5. Απαντήσεις
Α1. Η παραμονή στο σπίτι προφέρει αρχικά την δυνατότητα πρακτικής ενασχόλησης με ζητήματα
που αφορούν το σπίτι μας ή το εαυτό μας. Παράλληλα, αποτελεί μια ευκαιρία συναισθηματικής
διαχείρισης καταστάσεων που είχαμε παραγκωνίσει λόγω των καθημερινών υποχρεώσεων. Τρίτον, ο
εγκλεισμός μπορεί να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις με τους ανθρώπους του στενού μας
περιβάλλοντος. Τέλος, παρέχεται η ευκαιρία να ενστερνιστούμε αξίες όπως η αλληλεγγύη και να
ενδυναμώσουμε την κοινωνική συνοχή.
Α2. Α) ΣΩΣΤΟ Β) ΛΑΘΟΣ Γ) ΣΩΣΤΟ Δ) ΣΩΣΤΟ Ε) ΛΑΘΟΣ
Α3. α) Η συνοχή από την 1η στην 2η παράγραφο επιτυγχάνεται με την χρήση αντωνυμίας (αυτή)
που αναφέρεται στην αντίφαση η οποία διαπιστώνεται στην 1η παράγραφο. Από την 2η στην 3η
παράγραφο η συνοχή επιτυγχάνεται με την διαρθρωτική φράση «το πρώτο», η οποία δηλώνει
απαρίθμηση. Από την 3η στην 4η παράγραφο, η συνοχή επιτυγχάνεται με την διαρθρωτική φράση
«το δεύτερο», η οποία δηλώνει απαρίθμηση. Από την 4η στην 5η παράγραφο, η συνοχή
επιτυγχάνεται με την διαρθρωτική φράση «Σε ένα τρίτο», η οποία δηλώνει απαρίθμηση. Από την 5η
στην 6η παράγραφο, η συνοχή επιτυγχάνεται με την διαρθρωτική φράση «το τέταρτο», η οποία
δηλώνει απαρίθμηση.
β) Μετατροπή: «Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιηθεί και να το κρατηθεί ώστε να μην απωθηθούν
ξανά οι αξίες αυτές». Το ύφος του κειμένου με την παθητική σύνταξη γίνεται σοβαρό, ουδέτερο,
επίσημο, καθώς δίνεται έμφαση στην πράξη.
Α4. α) Ακολουθεί κατάλογος στοιχείων/απαρίθμηση
β) Ευθύς λόγος που τίθεται σε εισαγωγικά
γ) Σύνδεση όμοιου είδους προτάσεων
Α5.
ΕΙΔΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Άρθρο / Ύφος σοβαρό, με χρήση Γ΄ αλλά και Ά προσώπου (λόγω σχολικής
εφημερίδας).
ΤΙΤΛΟΣ: Ελεύθερος χρόνος στην εποχή του Κορωνοϊού
ΠΡΟΛΟΓΟΣ : Αφόρμηση από το αφιέρωμα της σχολικής εφημερίδας και από την πρόσφατη
περιπέτεια του εγκλεισμού – Διαπίστωση της αύξησης του ελεύθερου χρόνου μας (περ. 50 λέξεις)
Κ. ΜΕΡΟΣ: Ανάπτυξη σε 2 παραγράφους (100-120 λέξεων)
ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ: Αναφορά σε υγιείς τρόπους αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου: Ανάγνωση βιβλίων,
άθληση, μουσική, κινηματογράφος, επαφή με τα μέλη της οικογένειας, διάλογος, σύσφιξη σχέσεων,
δυνατότητες επιμόρφωσης μέσω e-learning, η δημιουργία ατομικής έκφρασης µε τη μορφή του
ερασιτεχνισμού (µε ερασιτεχνικές δραστηριότητες), περισυλλογή για αυτοκριτική, πολιτική
ενημέρωση.
6. ΟΦΕΛΗ: Με τον ελεύθερο χρόνο εξασφαλίζεται ανάπαυλα, σωματική χαλάρωση, ψυχική ηρεμία,
διότι το άτομο αποβάλλει το άγχος που προκαλούν οι εξαντλητικοί ρυθμοί ζωής και απαλλάσσεται
από την κούραση, την ανία της εργασίας, τη ρουτίνα της καθημερινότητας τη νευρικότητα, τα
δυσάρεστα ψυχικά συναισθήματα που δοκιμάζει. Πνευματική, ψυχική, ηθική καλλιέργεια, σωματική
υγεία αλλά και ψυχική ευεξία, αυτογνωσία. Αποκαθίσταται η αλλοτριωμένη σχέση του ανθρώπου
µε τον κοινωνικό περίγυρο και το φυσικό περιβάλλον και ανανεωμένος επιστρέφει στην
καθημερινότητά του.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η περίοδος του εγκλεισμού ως μοναδική ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της
αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου μας – Ανάγκη συνειδητοποίησης της αξίας του για την μετά τον
εγκλεισμό εποχή.
Β1.α) Το ποιητικό υποκείμενο βιώνει μονότονες στιγμές στη ζωή του, οι οποίες τον εγκλωβίζουν.
Ευθύνη για αυτό εντοπίζεται στο γεγονός ότι όλες οι μέρες μοιάζουν ίδιες, αφού η μια ακολουθεί
την άλλη δίχως καμία διαφοροποίηση (Την μια μονότονην… ακολουθεί). Καθώς συμβαίνουν τα ίδια
πράγματα, ο καιρός περνά, ενώ όσα ακολουθούν είναι προβλέψιμα (Αυτά… εύκολα τα εικάζει).
Β1.β) Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που βιώνει το ποιητικό υποκείμενο δικαιολογημένα τον φέρνει
σε μια κατάσταση αδιέξοδη, που αποδίδεται με έναν απαισιόδοξο τόνο σε όλο το ποίημα.
Καθημερινά η ζωή του είναι μονότονη, βαρετή, με αποτέλεσμα το μέλλον να φαντάζει προβλέψιμο
και η δίψα για ζωή να στερεύει. Είναι φυσιολογικό, λοιπόν, να νιώθει εγκλωβισμένος σε μια
κατάσταση όπου το αύριο έχει χάσει την αίσθηση του απρόοπτου, κάθε αυριανή ημέρα μόνο με
«αύριο» δεν μοιάζει, αφού τα πάντα είναι ίδια.
Β2.α) Λαϊκές: βρίσκουνε, βαρετά, καταντά.
Λόγιες: ημέραν, μονότονην, εικάζει.
β) Ο ποιητής χρησιμοποιεί την πλεχτή ομοιοκαταληξία. Έτσι ενισχύει την εντύπωση της μονότονης
επανάληψης.
Β3.α)
– Επανάληψη (ημέραν-ημέρα): Τονίζεται εμφατικά το επαναλαμβανόμενο της ζωής του.
– Α΄ πρόσωπο (μας): Δίνει έτσι την αίσθηση πως η κατάσταση μπορεί να αφορά το σύνολο
του ανθρωπίνου γένους.
– Πλεονασμός (θα ξαναγίνουν πάλι): Δήλωση της μελλοντικής διάστασης της κατάστασης.
7. β) Τα γεγονότα παρουσιάζονται στην εξέλιξή τους ως «κινούμενα» από ένα τρίτο πρόσωπο: κάποιοι
άλλοι κινούν τα νήματα και όλοι εμείς («μας») είμαστε μαριονέτες, τα θύματα μιας κατάστασης που
μας εγκλωβίζει.
Β4. Ο Καβάφης εκφράζει μέσα από ένα αφηγηματικού χαρακτήρα ποιήματος τα συναισθήματα
ορισμένων ανθρώπων, που αναγκάζονται να ζούνε καθημερινά την ίδια ρουτίνα. Πάντα με κυρίαρχο
το γ΄ ρηματικό πρόσωπο (θα ξαναγίνουν, καταντά), ο ποιητής υποδηλώνει πως κάποιοι άλλοι κινούν
τα νήματα και όλοι εμείς («μας») είμαστε τα θύματα μιας κατάστασης που μας εγκλωβίζει. Οι
υποχρεώσεις τους είναι πολλές και η ζωή αρκετά απαιτητική με αποτέλεσμα να δημιουργείται στο
μυαλό τους η εντύπωση πως είναι παγιδευμένοι, αφού, όπως εμφατικά δηλώνει με το σχήμα της
επανάληψης, κάθε μέρα επαναλαμβάνεται χωρίς κάποια ευχάριστη αλλαγή που να μπορεί να
αλλάξει την κατάσταση τους. Με το πέρασμα του χρόνου, όπως δηλώνει και η χρήση μέλλοντα (θα
ξαναγίνουν/αύριο) οι υποχρεώσεις αυξάνονται και σταδιακά μειώνεται ο χρόνος που απομένει για
προσωπικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να εγκλωβίζονται σε μία ζωή που δεν τους
ευχαριστεί.
Είναι αλήθεια πως ο σύγχρονος άνθρωπος κινείται στην ίδια λογική με το ποιητικό υποκείμενο.
Εγκλωβισμένος σε ένα επαναλαμβανόμενο τρόπο ζωής, χάνει το αληθινό νόημα των πραγμάτων.
Μέσα από νόθες μορφές ψυχαγωγίας έχει μια ψευδαίσθηση ευτυχίας, ενώ στην ουσία παραμένει
δυστυχισμένος. Έτσι, ο τρόπος που επιλέγει να ψυχαγωγείται συνδέεται άμεσα με το αίσθημα
ανικανοποίητου και μονοτονίας.
