ΑΡΧΑΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ,ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ,Η ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ,ΞΕΝΟΦΩΝ,ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ,19-21

1. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ
ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 6:Η ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ,ΞΕΝΟΦΩΝ,
ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ,19-21.
« ΕΝ ΟΙΔΑ ΟΤΙ ΟΥΔΕΝ ΟΙΔΑ»
Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:
1) Ο Ξενοφών (γεννήθηκε γύρω στο 430π.Χ.) ήταν Αθηναίος ιστορικός συγγραφέας και
σωκρατικός φιλόσοφος. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και πολιτικά έδρασε ως
ολιγαρχικός και φιλολάκων. Μετά το 410 π.Χ. γνωρίστηκε με τον Σωκράτη .Αναφέρεται
στον Σωκράτη και στο έργο του «Απολογία Σωκράτους».Σε αυτό ήθελε να καταγράψει τον
τρόπο σκέψης του Σωκράτη και να διευκρινίσει γιατί ο φιλόσοφος προτίμησε να πεθάνει από
το να παρακαλέσει να του δείξουν επιείκεια ή από το να δραπετεύσει.
Ο Σωκ ράτης κ αι ο νεαρός Ξενοφών(από τοιχογραφία του Ραφαήλ στο
Βατικ ανό).
Σωκράτης:Ήταν Αθηναίος πολίτης. Έζησε από το 470 ως το 399 π.Χ. στην Αθήνα. Στον
στενό φιλικό του κύκλο ανήκαν ορισμένα από τα πολύ γνωστά ονόματα της αθηναϊκής
αριστοκρατίας, όπως ο Αλκιβιάδης, ο Χαρμίδης και ο Κριτίας. Δεν συμμετείχε ενεργά στα
κοινά, αλλά δεν αρνήθηκε τις υπηρεσίες του όποτε κλήθηκε στα όπλα ή όποτε κληρώθηκε σε
κάποιο δημόσιο αξίωμα.. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας και την πτώση των
Τριάκοντα, οδηγήθηκε σε δίκη με δύο κατηγορίες: (α) ότι δεν αναγνωρίζει τους θεούς
του κράτους και εισάγει νέες θεότητες (β) ότι διαφθείρει τη νεολαία. Καταδικάστηκε
κατά πλειοψηφία σε θάνατο και προτίμησε να πάρει το κώνειο παρά να δραπετεύσει.
Πολλοί ήταν αυτοί που θεωρούσαν τον εαυτό τους μαθητή του Σωκράτη. Για το θετικό
περιεχόμενο της φιλοσοφίας του δεν έχουμε στοιχεία. Γνωρίζουμε, όμως ,το περίγραμμά της.
Έθεσε στο κέντρο της φιλοσοφικής αναζήτησης τον άνθρωπο. Θεώρησε ηθικό
καθήκον την αυτογνωσία και τη μέριμνα για την ψυχή. Ο ίδιος δήλωνε ότι δεν γνωρίζει
τίποτε με βεβαιότητα, είχε όμως τη δυνατότητα να ελέγχει τις θέσεις των άλλων. Η
φιλοσοφική μέθοδος που εφάρμοσε ήταν μια μορφή διαλεκτικής(επιστημονικού διαλόγου),

2. που στηριζόταν στη διατύπωση γενικών θέσεων και στην προσπάθεια απόρριψής τους μέσω
ερωτήσεων και απαντήσεων.(πηγή:Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα).
2)Διαβάστε το εισαγωγικό σημείωμα στο κείμενο της ενότητας από το
σχολικό βιβλίο σας και τα ερμηνευτικά σχόλια.
3)Μελετήστε το κείμενο στα νέα ελληνικά:
ΣΩ: Αλλά εσύ, όμως, ισχυρίζεσαι, Μέλητε, ότι ασχολούμενος με τέτοια
διαφθείρω τους νέους; Ακόμη κι αν γνωρίζουμε ,βέβαια, ποιες είναι οι
διαφθορές των νέων· και συ πες, αν ξέρεις ,ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου
είτε από ευσεβής,ανόσιος είτε από συνετός ,αλαζόνας.
ΜΕΛ. :Και βέβαια, μα το Δία, ξέρω εκείνους τους οποίους εσύ έχεις πείσει να
υπακούν σε εσένα περισσότερο παρά στους γονείς τους.
ΣΩ.: Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία· γιατί το γνωρίζουν
ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. Οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους
ιατρούς υπακούν παρά τους γονείς· και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια,
όλοι οι Αθηναίοι υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους
συγγενείς τους. Και στρατηγούς δεν εκλέγετε όποιους ενδεχομένως
θεωρείτε ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά; Λοιπόν, σου φαίνεται
ότι είναι και τούτο περίεργο , ότι εξαιτίας αυτού διώκομαι από σένα και
αντιμετωπίζω την ποινή του θανάτου, επειδή δηλαδή για το μεγαλύτερο
αγαθό στους ανθρώπους, για την παιδεία, θεωρούμαι από μερικούς ότι
είμαι ο καλύτερος;
4)α)Ποιους πρέπει να εμπιστεύονται οι νέοι για την εκπαίδευσή τους,κατά τη
γνώμη σας;Δικαιολογήστε την απάντησή σας.β)Ποιος είναι ο ρόλος που παίζει
ο καθηγητής,εκτός από τη μορφωτική διαδικασία,στη διάπλαση του
χαρακτήρα του μαθητή;
5)Δείτε το βίντεο για τον Σωκράτη στην παρακάτω διεύθυνση:
https://youtu.be/h8uXcaIbNx8
Β.ΔΡΑΣΕΙΣ(χωριστείτε σε ομάδες και μοιραστείτε τις ερωτήσεις που
ακολουθούν):
1)Ποια κατηγορία διατυπώνει ο Μέλητος εις βάρος του Σωκράτη και ποιες
αποδείξεις του ζητά ο φιλόσοφος στο κείμενο της ενότητας;;Πώς δικαιολογεί
την κατηγορία ο Μέλητος;
2) Ποιους θεωρεί ο Σωκράτης κατάλληλους για την εκπαίδευση των
νέων,σύμφωνα με το κείμενο;

3. 3)Να αποδώσετε γραπτά στη νέα ελληνική τις παρακάτω προτάσεις του
αρχαίου κειμένου:
 εἰπὲ εἴ τινα οἶσθα ὑπ' ἐμοῦ γεγενημένον ἢ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἢ
ἐκ σώφρονος ὑβριστήν.
 ἐκείνους οἶδα οὓς σὺ πέπεικας σοὶ πείθεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς
γονεῦσι.
 Περὶ δὲ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι πείθονται ἢ τοῖς
γονεῦσιν·
4) πέπεικας- πείθεσθαι- πείθονται:α)να αναγνωρίσετε γραμματικά τους
τύπους.β)να βρείτε τρεις παράγωγες λέξεις από το θέμα του παραπάνω
ρήματος και να τις βάλετε σε τρεις διαφορετικές προτάσεις στη νέα
ελληνική.
5)Να βρείτε στο αρχαίο κείμενο δύο σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό
άκλιτη λέξη.Να αναγνωρίσετε γραμματικά το πρώτο συνθετικό τους.Να
δημιουργήσετε δύο καινούργιες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας το πρώτο
συνθετικό τους.
6)Να βρείτε δύο επίθετα της γ΄κλίσης από το κείμενο και να τα κλίνετε στον
πληθυντικό αριθμό.
7) διαφθοραί- τοῖς γονεῦσι- ταῖς ἐκκλησίαις- ἀνθρώποις:να γράψετε τα
ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
8)Εκφράστε στην τάξη τις εντυπώσεις σας από το περιεχόμενο του βίντεο
που είδατε για τη ζωή και τη δράση του μεγάλου φιλοσόφου.
9)Να συζητήσετε με τον(την)καθηγητή(-τριά) σας το θέμα της καταδίκης του
Σωκράτη.Γιατί ήπιε το κώνειο;Είχε άλλη επιλογή;Γιατί δεν επέλεξε να ζήσει;
10)Πόσο σημαντικός είναι ο διάλογος ως τρόπος έκφρασης ιδεών;Να
απαντήσετε στηριζόμενοι στις προσωπικές σας εμπειρίες.
Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:
1)Να αφηγηθείτε με συντομία σ’ έναν συμμαθητή σας που έλειπε από
το μάθημα το περιεχόμενο του κειμένου της ενότητας.

4. 2)Να βρείτε κι άλλες απόψεις που εξέφρασε ο Σωκράτης με τη
διδασκαλία του.(από το διαδίκτυο)
3)Να ζωγραφίσετε μια εικόνα που σας φέρνει στο μυαλό το
περιεχόμενο του κειμένου.
4) Να «ζωντανέψετε» μέσα στην τάξη τον διάλογο που
διδαχτήκαμε.(δραματοποίηση)
5)α)Φτιάξτε έναν δικό σας σύντομο φανταστικό διάλογο ανάμεσα
σε έναν σημερινό μαθητή και τον(την) καθηγητή(-τριά )του.Το θέμα
του διαλόγου να είναι σχετικό με την εκπαίδευση.β) «Ζωντανέψτε»
τον διάλογο μαζί με έναν συμμαθητή σας(δραματοποίηση).
6)Δώστε τίτλο στις εικόνες:
7)Παιδεία-αρετή:να γράψετε όσες περισσότερες λέξεις μπορείτε
που να συνδέονται νοηματικά με τις παραπάνω.(χωρίστε τον πίνακα
της τάξης σε δύο στήλες:παιδεία ||| αρετή ).
( ΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ , ΦΙΛΟΛΟΓΟ-ΠΟΡΕΙΑ http://filologikaek.blogspot.gr
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2017)