1. ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ

2. ΤΙ ΕΊΝΑΙ
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ
• Προκατάληψη είναι μια γνώμη ή άποψη η οποία έχει σχηματιστεί κατά έναν μη
αντικειμενικό/επιστημονικό τρόπο. Συχνά σχηματίζεται ως αποτέλεσμα έλλειψης
πληροφόρησης ή μειωμένης αντίληψης. Προκαταλήψεις είναι για παράδειγμα
διάφορες στέρεες πεποιθήσεις που έχει ο άνθρωπος, όχι μέσα από τη γνώση (δηλ. από
την αλήθεια), αλλά από διάφορες κατά καιρούς δεισιδαιμονίες, δοξασίες,
μυστικισμούς, θρησκοληψίες, τελολογίες, εσχατολογίες, μεταφυσικές πεποιθήσεις,
ρατσισμούς, εθνικισμούς, κ.λ.π.
• Μια κλασική πηγή προκαταλήψεων είναι η αντιμετώπιση ατόμων ως
αντιπροσωπευτικών δειγμάτων των εθνικών τους (ή άλλων) ομάδων. Έτσι για
παράδειγμα ένας κάτοικος ενός απομακρυσμένου νησιού μπορεί να έχει την εντύπωση
ότι όλοι οι Βορειοευρωπαίοι μοιάζουν με καμένους από τον ήλιο τουρίστες με
σανδάλια. Το λάθος αυτού του κατοίκου είναι η άγνοια των νόμων της στατιστικής και
κυρίως του νόμου του Μπέις (Bayes). Ξεχνά λοιπόν αυτός ο νησιώτης, ότι ένας
άνθρωπος διαλέγοντας το συγκεκριμένο νησί, την συγκεκριμένη εποχή κλπ. δεν είναι
πια ένα οποιοδήποτε τυχαίο άτομο αντιπροσωπευτικό της γλωσσικής ή εθνοτικής του
ομάδας.

3. ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ ΜΑΥΡΗΣ
ΓΑΤΑΣ

4. • Σύμφωνα με τον πρώτο θρύλο οι μαύρες γάτες
μισήθηκαν από τον άνθρωπο και "κέρδισαν" τον τίτλο
γιατί τρόμαζαν τις νύχτες τα άλογα που κινούσαν τις
άμαξες, λόγω του ότι δεν ξεχώριζαν στο σκοτάδι,
προξενώντας ατυχήματα, που πολλές φορές κόστιζαν
τη ζωή των ανθρώπων.
• Ο δεύτερος θρύλος που καταδικάζει τις μαύρες
γάτες είναι ότι ήταν τα αγαπημένα ζώα των
πειρατών της θάλασσας!
Επειδή τα πλοία τους μαστίζονταν από τα
ποντίκια και τις αρρώστιες που μετέδιδαν στο
πλήρωμα, οι πειρατές εφοδιάζονταν με πλήθη
γατών για να τα εξολοθρεύουν, και προτιμούσαν
τις μαύρες!
Έτσι όταν κάποιο πειρατικό πλοίο έβγαινε στη
στεριά, σμήνη από μαύρες γάτες κατέκλυζαν τις
πόλεις, σημάδι πως έπονταν λεηλασίες και δεινά
για τους πολίτες.
Αλήθεια ή θρύλοι το θέμα είναι πως οι μαύρες
γάτες παραμένουν μέχρι και τις μέρες μας
"μισητές" για τους ανθρώπους.

5. ΣΠΑΣΜΕΝΟΙ
ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ
Γύρω από τους καθρέφτες υπάρχει ένα συγκεκριμένο μυστήριο, που δημιουργεί μία μαγεία, γεννάει
μύθους και θρύλους, σχηματίζει πεποιθήσεις και προκαταλήψεις. Μεταξύ άλλων, οι καθρέφτες
θεωρούνται «εργαλεία του διαβόλου», «παγίδες» της ψυχής, πρόαγγελοι γεγονότων, πύλες προς μία
άλλη διάσταση και πηγή κακοτυχίας. Ποιες είναι, όμως, αυτές οι πεποιθήσεις, οι μύθοι και οι
προκαταλήψεις και από πού προήλθαν;
Τι βλέπει αλήθεια κάποιος όταν κοιτάζει στον καθρέφτη; Βλέπει την αντανάκλαση του ειδώλου του ή
πολλά περισσότερα;
Στη Βίβλο, το βιβλίο της Γένεσης λέει πως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα Του. Επομένως,
όταν κοιταζόμαστε στον καθρέφτη, βλέπουμε το είδωλό μας, το φάντασμα του ζωντανού μας εαυτού ή
μήπως τελικά κοιτάμε το πρόσωπο του Θεού;
Παίρνοντας αυτό ως αφετηρία, οι καθηγητές θρησκευτικών δίνουν την απάντηση: κανείς δεν θα
μπορούσε να δει το πρόσωπο του Θεού, που βασίζεται στην πίστη μας, αλλά εάν ο άνθρωπος έγινε κατ’
εικόνα Του, τότε κάθε φορά που κάποιος κοιτάζεται στον καθρέφτη του, βλέπει σίγουρα το πιο
κοντινό του πράγμα: την ίδια του την ψυχή.
Υπάρχουν μέρη στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων στις ΗΠΑ, την Ελλάδα και τη
Νότιο Ιρλανδία, όπου όταν πεθάνει κάποιος μέσα στο σπίτι, οι συγγενείς καλύπτουν όλους τους
καθρέφτες μέχρι να φύγει η σωρός από το σπίτι, ώστε να μην παγιδευτεί για πάντα εκεί η ψυχή του
νεκρού. Υπάρχει ακόμα η πεποίθηση πως αν κοιτάξει κάποιος το είδωλο ενός νεκρού μέσα από ένα
καθρέφτη, θα δει το πρόσωπο του διαβόλου.
Η άποψη ότι μπορούμε να δούμε την ψυχή μέσα από έναν καθρέφτη εξηγεί γιατί στις ιστορίες περί
βαμπίρ, οι βρικόλακες δεν έχουν είδωλο στον καθρέφτη. Δεδομένου ότι ο βρικόλακας είναι ήδη
νεκρός, δεν έχει ψυχή και επομένως ούτε είδωλο.

6. Υπάρχει η κοινή πεποίθηση πως εάν κάποιος σπάσει έναν καθρέφτη, λένε ότι θα έχει επτά χρόνια
κακοτυχίας και δυστυχίας.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που μπορούν να εξηγήσουν πως σχηματίστηκε αυτή η πεποίθηση και πως
εδραιώθηκε.
Μία εκδοχή είναι πως, τον 16ο αιώνα, όταν ήταν ανεπτυγμένη η τέχνη της κατασκευής καθρεφτών από
γυαλί, οι καθρέφτες ήταν τόσο ακριβοί που όταν έσπαγε ένας, θα έπρεπε κάποιος να δουλεύει επτά χρόνια
για να μπορέσει να αγοράσει καινούργιο. Μία άλλη πιθανή εξήγηση στηρίζεται στην άποψη που θέλει την
ψυχή να παγιδεύεται στον καθρέφτη. Εάν έσπαγε ένας καθρέφτης, ήταν σαν να σπάει ή να
παραμορφώνεται η ψυχή. Από αυτό ξεπηδούν διάφορες ερμηνείες σχετικά με το πώς προκύπτει η κακή
τύχη. Σε κάποιους πολιτισμούς, η ψυχή παγιδευόταν στον παραμορφωμένο κόσμο του σπασμένου
καθρέφτη. Σε άλλους, η ψυχή φθειρόταν από το σπάσιμο του καθρέφτη. Κάποιοι πίστευαν πως η ψυχή
αναζωογονείται κάθε εφτά χρόνια. Όπως και να το δει, λοιπόν, κάποιος, για εφτά χρόνια είτε θα
βασανίζεται η ψυχή είτε θα δοκιμάζεται η υγεία, μέχρι να έρθει η αναζωογόνηση.
Ακόμα και οι σπασμένοι καθρέφτες, όμως, είχαν ασημένια επίστρωση και για τον άτυχο που υφίστατο την
αναποδιά του σπασμένου καθρέφτη υπήρχαν γιατρικά στα οποία μπορούσε να καταφύγει για να διώξει την
κακοτυχία.
Ένα τέτοιο γιατρικό ήταν να τρίψει τα σπασμένα κομμάτια σε σκόνη, ώστε να μην υπάρχουν
αντανακλάσεις και να μην μπορεί να παγιδευτεί η ψυχή. Άλλο γιατρικό, για τον άτυχο που έσπαγε τον
καθρέφτη, ήταν να θάψει τα κομμάτια κάτω από ένα δέντρο, υπό το φως της πανσελήνου. Εναλλακτικά,
μπορούσε να ποδοβολήσει τον σπασμένο καθρέφτη 7 φορές πάνω σε έναν τάφο, ώστε να μπορέσει η ψυχή
να γιατρευτεί.
Προφανώς, τα γιατρικά αυτά δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν ταυτόχρονα. Εάν ο καθρέφτης
ποδοπατούνταν πάνω στον τάφο και στη συνέχεια θαβόταν, η κακοτυχία δεν θα έφευγε και θα έπρεπε να
ξαναξεθαφτεί ο καθρέφτης, να κονιορτοποιηθεί και να διασκορπιστεί γύρω από τον τάφο.
Ένα άλλο γιατρικό προέρχεται από τους σκλάβους της Αφρικής, οι οποίοι αναγκάζονταν να δουλεύουν
στις φυτείες των Αμερικανών. Η πεποίθηση ήταν πως η κακή τύχη θα έπρεπε να ξεπλυθεί και να
καθαριστεί η ψυχή, τοποθετώντας τα κομμάτια του καθρέφτη στις όχθες ενός ποταμού που έρρεε προς το
Νότο.

7. Σταυρώνοντας τα δάχτυλα
Το να σταυρώνουμε τα δάχτυλα για καλή τύχη (ή,
κάνοντάς το στα κρυφά, για να ξεφύγουμε να κρατήσουμε
μία υπόσχεση) είναι κάτι που συνηθίζεται παγκοσμίως,
ωστόσο η καταγωγή αυτής της πρόληψης είναι ασαφής.
Μοιάζει πως είναι πιο συνήθης στις Χριστιανικές χώρες,
κάτι που υποδεικνύει πως σχετίζεται με το Χριστιανικό
σήμα του σταυρού. Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν πως
πρόκειται για μία παλιά Παγανιστική ή Σκανδιναβική
χειρονομία, ή πιθανόν μία πρόληψη καλής τύχης που
προήλθε από τους τοξότες κατά την διάρκεια του
Εκατονταετούς Πολέμου ανάμεσα στην Βρετανία και την
Γαλλία (οι τοξότες χρησιμοποιούσαν τα δύο βασικά τους
δάχτυλα για να τραβήξουν το τόξο).

8. Χυμένο αλάτι
Είναι μία παλιά δεισιδαιμονία αυτή που θέλει όταν χύνεις κατά λάθος
αλάτι να είναι ένα κακό σημάδι. Πιστεύεται πως η καταγωγή της κρατάει
από την Χριστιανική παράδοση, επειδή ο Ιούδας ο Ισκαριώτης είχε ρίξει
επίτηδες αλάτι στο Μυστικό Δείπνο λίγο πριν προδώσει τον Ιησού. Στην
πραγματικότητα, οι ρίζες της είναι πολύ πιο… ρεαλιστικές. Μέχρι
πρόσφατα, το αλάτι ήταν πολύ ακριβό, έτσι το να χύνεις ήταν κάτι μία
ιδιαίτερη γρουσουζιά. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ως ένα δείγμα φιλίας και
φιλοξενίας. Το να χύνεις το αλάτι που σου προσέφερε ο οικοδεσπότης σου
ήταν ένα κακό σημάδι. Όπως σχεδόν με τις μαύρες γάτες, το να χύνεις
αλάτι μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα. Μία άλλη συνηθισμένη
δεισιδαιμονία είναι πως εάν ρίξεις λίγο αλάτι πίσω από τον αριστερό σου
ώμο αυτό φέρνει τύχη και κρατάει μακριά τον διάβολο.

9. 666Hexakosioihexekontahexaphobia – αυτός είναι ο
τεχνικός όρος για το φόβο στον αριθμό 666, αλλιώς
γνωστό ως Ο Αριθμός του Διαβόλου. Αυτή η
πρόληψη σαφέστατα προέρχεται από τον
Χριστιανισμό. Το νούμερο αναφέρεται στο Βιβλίο
της Αποκάλυψης πως είναι ο εκπρόσωπος του
Σατανά. Κέρδισε δημοτικότητα από την συχνότατη
αναφορά του σε ταινίες όπως η Προφητεία (φωτό),
και το πήρε πολύ στα σοβαρά ο πρώην Αμερικανός
Πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν, ώστε όταν μετακόμισε σ’
ένα ιδιωτικό σπίτι προς το τέλος της προεδρίας του,
έβαλε να αλλάξουν τον αριθμό του δρόμου από 666
σε 668.
Ωστόσο, μπορεί και όλοι να κάνουν λάθος όλο αυτό
το διάστημα. Το 2005, μία ομάδα από σπουδαστές
ανακάλυψε αποδείξεις πως ο αριθμός αρχικά ήταν ο
616 και όχι ο 666…

10. Περπατώντας κάτω από σκάλες
Περπατώνας κάτω από μία σκάλα θεωρείται
ευρέως πως είναι γρουσουζιά. Πάρα κάποιες
θεωρίες που υποστηρίζουν πως αυτό έχει να κάνει
με το τρίγωνο που σχηματίζεται από τη σκάλα που
αντιπροσωπεύει την Αγία Τριάδα της
Χριστιανοσύνης, η πιο πιθανή εξήγηση είναι πολύ
πιο απλή και προφανής. Περπατώνας κάτω από
σκάλες είναι πραγματικά επικίνδυνο. Στην
πραγματικότητα έχει να κάνει με την κοινή λογική
να προστατευτεί η υγεία, ουσιαστικά μία συμβουλή
ασφαλείας που απλώς την έχουν μεταμορφώσει σε
μία δεισιδαιμονία

11. Γράμματα αλυσίδες
Τα γράμματα αλυσίδας (chain letters) είναι ένα παλιό
φαινόμενο, που φτάνει πίσω μέχρι το 1888. Πρόκειται για
γράμματα που ζητούν από τον αποδέκτη τους να τα αντιγράψει
και να τα μεταβιβάσει, συχνά προειδοποιώντας τους
προληπτικούς πως κάποια τρομερή μοίρα θα τους περιμένει
εάν δεν το κάνουν (συχνά δίνουν παραδείγματα από άσχημα
πράγματα που έτυχαν σε ανθρώπους που δεν συνέχισαν να τα
προωθούν). Η άφιξη του email και μετά των social networks,
που έκαναν ακόμα πιο εύκολη τη μεταβίβασή τους, φυσικά
αύξησε την δημοφιλία του “chain mail”. Ενώ πολλά “chain
letters” είναι απάτες που θέλουν να κλέψουν χρήματα, οι λόγοι
πίσω από τα πιο προληπτικά είναι ασαφή… Πέρα από μία
απλή επιθυμία να δει κανείς μέχρι πόσο πολύ μπορεί να
εξαπλωθεί κάτι.

12. Η νυχτοπεταλούδα, Μαύρη Χήρα (Ascalapha odorata) θεωρείται
ένας οιωνός θανάτου και ατυχίας, κατά μήκος της Καραϊβικής και
της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Στο Μεξικό πιστεύεται πως
όταν μία Μαύρη Χήρα πετάξει στο σπίτι κάποιου που είναι
άρρωστος, αυτό σημαίνει πως ο θάνατός του είναι κοντά. Στην
Τζαμάικα, που είναι γνωστή ως “duppy bat”, πιστεύεται πως είναι
μία χαμένη ψυχή και φέρνει μαζί της κακή τύχη. Ενώ αυτή η
νυχτοπεταλούδα θεωρείται υπεύθυνη για δεισιδαιμονία, δεν είναι και
η μόνη. Πεταλούδες κάθε είδους έχουν από παλιά συσχετιστεί με τον
θάνατο σε πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Η Μαύρη Χήρα
αναφέρθηκε με έναν ιδιαίτερα μακάβριο τρόπο στο μυθιστόρημα
Σιωπή των Αμνών, αλλά αντικαταστάθηκε με την Death’s Head
πεταλούδα της νύχτας στην κινηματογραφική έκδοση, πιθανότατα
επειδή αυτή η πεταλούδα δείχνει πιο τρομακτική.
Η Μαύρη Χήρα

13. Ο αριθμός 13
Η πεποίθηση πως το νούμερο 13 είναι άτυχο είναι τόσο διαδεδομένη,
που οι ρίζες της είναι ασαφής. Διαφορετικές θεωρίες την συνδέουν με
την Χριστιανική παράδοση (για μία ακόμα φορά σχετίζοντάς την με το
Μυστικό Δείπνο, όπου ο Ιούδας λέγεται πως κάθησε στην δέκατη τρίτη
θέση στο τραπέζι), την λαϊκή παράδοση των Βίκινγκ (ο κατεργάρης θεός
Λόκι που είναι ο δέκατος τρίτος) και το Περσικό ζωδιακό κύκλο (στον
οποίο υπάρχουν δώδεκα ζώδια, αφήνοντας το νούμερο δεκατρία να
αντιπροσωπεύει το χάος). Ο συγκεκριμένος φόβος της Παρασκευής και
13ης κρατάει από τον 19ο αιώνα, συνδυάζοντας δύο παλιές προλήψεις:
το φόβο του αριθμού 13 και την πεποίθηση πως οι Παρασκευές είναι
άτυχες μέρες. Ο νοσηρός φόβος του αριθμού 13 είναι γνωστή με τον
τεχνικό όρο “triskaidekaphobia”, και είναι τόσο κοινή που πολλά κτίρια
δεν έχουν 13ο όροφο, πηγαίνοντας κατευθείαν από το 12 στο 14.

14. ΤΑ ΓΕΡΟΝΤΙΑ
PROJECT
2012-2013 B’
ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ
ΜΕΝΕΞΕΣ ΘΩΜΑΣ
ΠΑΡΑΣΧΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ
ΠΕΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΠΙΤΑΡΟΥΔΗΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ