1. Ανάπτυξη της Προφορικής χρήσης
της γλώσσας και η
Ενεργητική ακρόαση…
Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Μύριαμ Σεργίου Τσολάκη
Χριστόδουλος Χριστοδούλου
Σύμβουλοι Γλωσσικού Μαθήματος

2. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι «Ετοιμάζω τη
βαλίτσα», όπου το πρώτο παιδί κατονομάζει
ένα αντικείμενο, το δεύτερο παιδί το επόμενο
αντικείμενο που θα μπει στη βαλίτσα ανάλογα
με το σκοπό και το στόχο της συγκεκριμένης
δραστηριότητας. Δίδεται προσοχή στο παιδί
που μίλησε προηγουμένως γιατί πρέπει να
επαναληφθεί η εκάστοτε σχηματιζόμενη σειρά
λέξεων. Αν κάποιο παιδί δεν μπορεί να
επαναλάβει τη σειρά των λέξεων,
υποβοηθείται από τα υπόλοιπα παιδιά.
(Καλλιέργεια ακρόασης και ανάπτυξης
προφορικού λόγου).

3. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Οι κύκλοι αφήγησης ή ο κύκλος της Παρασκευής. Τα
παιδιά κάθονται σε κύκλο, παίρνουν μια γνωστή ιστορία ή
κείμενο αφηγηματικό και αρχίζουν να κτίζουν την ιστορία
πρόταση με πρόταση. Το κάθε παιδί αναφέρει μια μόνο
πρόταση κάθε φορά. Το κάθε παιδί πρέπει να ακούσει
πολύ προσεκτικά το προηγούμενο παιδί και βάζοντας το
σωστό σύνδεσμο να προχωρήσει ακόμα ένα κομμάτι της
ιστορίας. Κάποιες λέξεις κλειδιά ή σύνδεσμοι/ επιρρήματα
ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορούν να είναι
γραμμένοι σε χαρτόνια, για να διευκολύνουν τα παιδιά
στην αναδιήγηση της ιστορίας.
 Πολύ χρήσιμα βοηθήματα είναι: η πέτρα και το κουβάρι. Η
πέτρα γίνεται μαγική όταν ένα παιδί δεν ξέρει πώς να
συνεχίσει και την τρίβει μέχρι να ανασυγκροτήσει τη
σκέψη του. Το νήμα από το κουβάρι ρίχνεται στο παιδί
που μιλά κάθε φορά και κρατιέται τεντωμένο ή ξετυλίγει το
νήμα…

4. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Ο κύκλος του πρωινού της Δευτέρας. Τα παιδιά
κάθονται σε κύκλο και αφηγούνται πώς πέρασαν το
Σαββατοκύριακό τους ή άλλες εμπειρίες που έζησαν.
 Τα παιδιά κάνουν αναδιήγηση κάποιας
γνωστής ιστορίας από την οπτική γωνία ενός
ήρωα.
- Από την οπτική γωνία του κακού π.χ. η μητριά
λέει την ιστορία της Χιονάτης…
- Από την οπτική γωνία του καλού π.χ. η
Κοκκινοσκουφίτσα διηγείται την ιστορία της…

5. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Ο κύκλος συζήτησης. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο, και
αναφέρουν τις εμπειρίες τους, την άποψή τους, τις
σκέψεις τους σχετικά με ένα θέμα το οποίο αποτελεί το
θέμα συζήτησης. Ενδιαφέρον έχει το θέμα της
συζήτησης να γίνεται αν είναι εφικτό σε κατάλληλο
περιβάλλον π.χ. μία συζήτηση σχετικά με τη
χρησιμότητα των βιβλίων μπορεί να γίνει στο χώρο της
σχολικής βιβλιοθήκης. Στη συζήτηση τα παιδιά
αναπτύσσουν επιχειρηματολογικό λόγο για να γίνουν
πιο πειστικά χρησιμοποιώντας αιτιολογικές προτάσεις.
Φράσεις ή λέξεις γραμμένες σε χαρτόνια μπορούν να
διευκολύνουν τα παιδιά στη παρουσίαση των
επιχειρημάτων τους και στη διεξαγωγή της συζήτησης
π.χ. Να γίνει ή όχι ένα πάρκο…
 Είναι αναγκαίο τα παιδιά να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν τους
κανόνες μιας σωστής συζήτησης π.χ. ζητώ το λόγο για να
μιλήσω, κάθε φορά μόνο ένας μιλά, ακούω προσεκτικά αυτόν
που μιλά, δίδω το λόγο στον επόμενο, δε διακόπτω κ.τ.λ.

6. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
Παιχνίδια ή ασκήσεις ερωτήσεων και αντίληψης που
βοηθούν τα παιδιά να δίνουν προσοχή το ένα στο
άλλο, να απευθύνονται το ένα στο άλλο και να
παίρνουν το λόγο για να εκφράσουν τη γνώμη τους:
 Η επερώτηση των ειδικών. Τα παιδιά ετοιμάζουν ατομικά
ή σε μικρές ομάδες ερωτήσεις σχετικές με το κείμενο, την
εικόνα ή ένα θέμα τις απευθύνουν στους συμμαθητές
τους οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις. Τη
συζήτηση μπορεί να διευθύνει ένα παιδί ή ο
εκπαιδευτικός.
 Η παρουσίαση μέσω παντομίμας ενός επαγγέλματος, το
οποίο τα παιδιά πρέπει να μαντέψουν.
 Το παιχνίδι «φλας», κατά το οποίο κάθε παιδί εκφέρει
μία άποψη που παραμένει ασχολίαστη σχετικά με κάποιο
θέμα.

7. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Παιχνίδι ρόλων. Το παιχνίδι ρόλων αποτελεί μία μέθοδο
κοινωνικής μάθησης. Αποσκοπεί στη γνώση, την κατανόηση
και αντιμετώπιση της κοινωνικής πραγματικότητας. Τις
περισσότερες φορές προσομοιώνονται συγκρουσιακές
καταστάσεις, όπως αυτές εμφανίζονται στην καθημερινή ζωή
του παιδιού: συγκρούσεις στην οικογένεια, στον παιδότοπο,
στο σχολείο. Αρχικά δύο παιδιά αρχίζουν τη συζήτηση και
στη συνέχεια εμπλέκεται και η υπόλοιπη τάξη παίρνοντας
θέση υπέρ του ενός ή του άλλου παιδιού. Κατά το παιχνίδι
ρόλων καθίστανται αντικείμενο του μαθήματος και της
δραματοποίησης καταστάσεις στις οποίες δεν έχει εξευρεθεί
κάποια λύση. Είναι καλά στο τέλος να αξιολογείται το
γεγονός αν η προτεινόμενη λύση αφήνει ευχαριστημένους
τους συμμετέχοντες και αν προσεγγίζει την πραγματικότητα.
Θέματα για παιχνίδια ρόλων: οικογένεια και συγύρισμα,
παιδιά και παιχνίδι, κ.ά.

8. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Αφήγηση. Τα παιδιά αφηγούνται τις εμπειρίες τους , τις
σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, τα όνειρά τους. Η
προφορική αφήγηση χρησιμοποιεί μορφοποιητικά μέσα
όπως τον τρόπο εκφώνησης, τις χειρονομίες, τη μιμητική.
Η προφορική αφήγηση διαθέτει πολύ περισσότερα μέσα
έκφρασης από τις λέξεις που χρησιμοποιεί η γραπτή
έκφραση.
Από τη μια ο αφηγητής έχει πρόθεση να επηρεάσει τον
ακροατή αλλά και από την άλλη οι ακροατές πρέπει να
ασκηθούν στην ικανότητα της σωστής ακρόασης και του
αναστοχασμού αυτών που ακούγονται. Γι’ αυτό στο
δημοτικό η αφήγηση οργανώνεται ως συντροφική πράξη
η οποία περιλαμβάνει την αφήγηση και την ακρόαση.
Δοκιμάζουν διάφορα αφηγηματικά μέσα όπως δημιουργία
εικόνων, χρώματος, ατμόσφαιρας με τη βοήθεια λέξεων,
μαθαίνουν να βρίσκουν λογοπαίγνια.

9. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Διάλογος με βάση διαφορετική διάλεκτο. Δύο
παιδιά αναλαμβάνουν να μιλήσουν με
διαφορετική διάλεκτο π.χ. κυπριακή διάλεκτο
– νεοελληνική δημοτική για κάποιο θέμα που
τους ενδιαφέρει άμεσα. Το ένα παιδί μπορεί
να υποδυθεί το δημοσιογράφο από την
Ελλάδα.
 Συνέντευξη. Ένα παιδί αναλαμβάνει ένα ρόλο
όπως αστυνομικός ή άλλο ενώ τα υπόλοιπα
παιδιά του παίρνουν συνέντευξη. Σε πρώτο
στάδιο μπορεί να είναι εντελώς αυθόρμητα.
Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει
κάποιους περιορισμούς.

10. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Απαγγελία ποιήματος μετά από οργάνωση του
χώρου με μια άδεια καρέκλα, ένα λουλουδάτο
μαντήλι και ένα καπέλο ποιήτριας και ένα
μουσικό αναλόγιο. Τα παιδιά επιλέγουν το
δικό τους αγαπημένο ποίημα, το απαγγέλουν
και δικαιολογούν την επιλογή τους μπροστά
στους συμμαθητές τους.
 Μικρό ανθρωπάκι – Μεγάλο ανθρωπάκι. Το
ένα αντιπροσωπεύει το «κάποτε νιώθεις
μικρός και αδύναμος..» και το άλλο
αντιπροσωπεύει το «κάποτε νιώθεις πάλι
μεγάλος και δυνατός» ενώ τα παιδιά
καλούνται να αναφέρουν περιστατικά ή
εμπειρίες που έχουν άμεση σχέση με το
καθένα. Π.χ. για την νίκη της ομάδας του ή
την αγωνία του όταν θα έκανε διαγώνισμα…

11. Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου
και ενεργητικής ακρόασης
 Η εικονογράφηση. Μια ιδιαίτερα σημαντική
δραστηριότητα για την κινητοποίηση των
μαθητών σε προφορική συζήτηση και την
προετοιμασία για την ανάγνωση είναι η
επεξεργασία της εικονογράφησης. Η
εικονογράφηση είναι μια εξαιρετική ευκαιρία
για να συζητηθεί συλλογικά στην τάξη σε τι
μπορεί να αναφέρεται το κείμενο. Αποτελεί
αφορμή για προφορική επεξεργασία γατί η
εικόνα πολλές φορές δίνει περαιτέρω
πληροφορίες για την εξέλιξη της ιστορίας ή
τονίζει επιπλέον στοιχεία της δράσης.
 Με βάση εικόνες τα παιδιά μπορούν να
αφηγηθούν μια ιστορία, να αλλάξουν το τέλος
της, να αλλάξουν την αρχή κ.ά..

12. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Α΄
τάξη

13. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Β΄
τάξη

14. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Γ΄
τάξη

15. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Δ΄
τάξη

16. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Ε΄
τάξη

17. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Στ΄
τάξη

18. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Α΄
τάξη

19. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Συνοδευτικά κείμενα
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Α΄
τάξη

20. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Α΄
τάξη

21. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
B΄
τάξη

22. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
B΄
τάξη

23. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
Γ΄
τάξη

24. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΚΡΟΑΣΗΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Δ΄
τάξη

25. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΚΡΟΑΣΗΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Δ΄
τάξη

26. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Ε΄
τάξη

27. Παραδείγματα μέσα από τα Νέα
Βιβλία
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ
ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΡΟΑΣΗΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Στ΄
τάξη

28. Εισηγήσεις
 Να παρέχονται σε κάθε μάθημα ευκαιρίες για
ανάπτυξη όχι μόνο του γραπτού αλλά και του
προφορικού λόγου.
 Ο δάσκαλος να αποτελεί το σωστό γλωσσικό
πρότυπο για το μαθητή.
 Να ασκούμε τα παιδιά στην προσεκτική και
ενεργητική ακρόαση στην τάξη.
 Να διδάσκουμε στα παιδιά να έχουν ακρίβεια
στις εκφράσεις τους και να χρησιμοποιούν
ξεκάθαρο λόγο και με σαφήνεια π.χ. Ποιος;
Πότε; Πού; Τι;
 Να εντάσσουμε στη διδασκαλία μας
δραστηριότητες ανάπτυξης και καλλιέργεια
του προφορικού λόγου, όπως αναφέρθηκαν
πιο πάνω.

29. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό σχολείο
2003. ΦΕΚ 303 ΤΕΧ. Β’ /13/-3-03
 Αναλυτικά Προγράμματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (1996). Υπουργείο Παιδείας και
Πολιτισμού. Λευκωσία
 Anderson, R., Hiebert,E., Scott, J., Wilkinson, I., (1994) Πώς να δημιουργούμε ένα Έθνος
από Αναγνώστες. Αθήνα: Gutenberg
 Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές Οδηγίες,OPΓANIΣMOΣ
EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007
 Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Μαθητή, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN
BIBΛIΩN, AΘHNA 2007
 Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Τετράδιο Εργασιών, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ
ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007
 Ong, W. (2005) Προφορικότητα και Εγγραμματοσύνη Μεταφρ. Χατζηκυριάκου, Κ.
Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης
 Παπαχρίστου, Β. & Μάνδαλου, Λ. (2003) Διδακτικές Διαδικασίες Παραγωγής Προφορικού
και Γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Η προοπτική.
 Schober, O. (2006) Η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στο δημοτικό σχολείο
Μεταφρ. Κωνσταντινίδης, Κ., Γεμενετζή, Ε., Νούσια,Ε. Αθήνα: Τυπωθήτω
 Τσιλιμένη, Τ.(επιμέλεια),(2007. Αφήγηση και Εκπαίδευση. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και
Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
 Χαραλαμπόπουλος, Α. & Χατζησαββίδης, Σ. (1997) Η διδασκαλία της λειτουργικής
χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας
 Χαραλαμπόπουλος, Β. (1984) Οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης ειδικά και
κατά μάθημα Αθήνα: Gutenberg