Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
narito ang kasaysayan ng pag-unlad ng wikang pambansa, sang-ayon na din sa mga saligang batas na umiiral.
Ang sanggunian nito ay : "Komunikasyong Epekyibo sa Wikang Epektibo" nina Bernales, R.A., et al. 2015
Ang presentasyong ito ay naglalaman ng mga impormasyon tungkol sa ponemang malayang nagpapalitan sa wikang Filipino. Ipinaliwanag dito ang kahulugan, layunin at kahalagahan ng pag-aaral ng ponemang malayang nagpapalitan.
Ang araling ito ay naglalaman ng mga paksa patungkol sa paraan at pagbasa ng tunog sa isang salita na gingamit sa pakikipag-usap. Itinatapok din sa presentasyong ito ang kahulugan, kahalagahan at mga halimbawa na nagbibigay linaw sa paksa.
narito ang kasaysayan ng pag-unlad ng wikang pambansa, sang-ayon na din sa mga saligang batas na umiiral.
Ang sanggunian nito ay : "Komunikasyong Epekyibo sa Wikang Epektibo" nina Bernales, R.A., et al. 2015
Ang presentasyong ito ay naglalaman ng mga impormasyon tungkol sa ponemang malayang nagpapalitan sa wikang Filipino. Ipinaliwanag dito ang kahulugan, layunin at kahalagahan ng pag-aaral ng ponemang malayang nagpapalitan.
Ang araling ito ay naglalaman ng mga paksa patungkol sa paraan at pagbasa ng tunog sa isang salita na gingamit sa pakikipag-usap. Itinatapok din sa presentasyong ito ang kahulugan, kahalagahan at mga halimbawa na nagbibigay linaw sa paksa.
3. Situational Code-Switching
Nagaganap ang situational code-
switching kapag nagbabago o
nagpapalit ng wikang gagamitin. Sa
ganitong pangyayari
nangangahulugan ding
nagpapalitan o nagbabago rin ang
paksa at pati na rin ang kalahok.
4. Ano ba ang magandang
presentasyon na
gagawin natin para sa
pistang gaganapin?
Iminumungkahi ko po
sir na kung maaari ay
sasayaw na lang sana
tayo. Yung mga bagong
sayaw ihalo natin sa
mga lumang sayaw.
Mas maganda
po kapag
aawit na lang
tayo kasi may
iilan na hindi
marunong
sumayaw sa
atin.
5. Ti kumusta na ang
bata mo Maam
Cris ? Nakagawas
na sya sa ospital?
Oki naman sya sir.
Kagapon lang sila
nakapuli sa balay.
6. Para sa mga kararating
lang, ang pinag-uusapan
namin ay kung ano ang
presentasyon natin sa
pistang gaganapin.
8. Metaphorical Code-Switching
Kadalasang ginagamit bilang
estratehiya sa pagpapalitan ng diyalogo
upang mahasa ang mga tunguhin sa
pakikipag-usap tulad ng paghingi ng
pahintulot, pagtanggi, pag-iiba ng
paksa at pagbibigay nang maayos na
detalye upang lubos at madaling
maunawaan.
(Malayang salin ni A.G.D.Calunsag mula sa pag-aaral nina Blom at Gumperz (1972))
9. Checkpoint lang
sir. Pwede bang
matingnan ang
laman ng mga
kahon na nasa
likod ng trak
ninyo.
Pwede po sir.
11. Sampung kahon
talaga sir? Tsk
tsk tsk..
Mukhang
smuggled ang
mga ito ah.
Hala ka! Sir
Gahambal guid ko
sang tinuod. Wala
ko may guinahimo
nga malain.
12. Ti kung
gahambal ka
sang tinuod sir,
ti may-ara ka
papilis dira nga
maipakita sa
akon? Para
sigurado guid
ba.
Sir ang papilis ko lang diri kay
tikit sa eroplano. Guina syurbol
ko guid sa imu sir nga indi na
iligal. Tani maintindihan moko
sir kay paryas man ta Ilonggo.
I will assure you sir that
I’m not that person who
transfer smuggled coffee
because I’m a Teacher an
educated person like
you.
14. Dr. Cruz, iminumungkahi ko
po sana na kung maaari ay
magkakaroon tayo ng festival
showdown sa pagbubukas ng
Buwan ng Wika.
Magandang ideya
Prop. Dalisay.
Magbotohan tayo
kung sino ang
sumasang-ayon kay
Prop. Dalisay.
17. Varayting Kaugnay sa Setting
Masasabing kabilang sa konsepto ng
register ang varayti ng wikang
nauugnay sa setting o scene na kung
saan ginagamit ito nang higit sa
paggamit ng mga tao. Ang pisikal na
setting ng isang pangyayari ay
nangangailangan ng paggamit ng
iba’t ibang varayti ng wika kahit na
magkaparehong kalahok ang kasali.
18. Sa Loob at Labas
Masasabing iba ang paraan ng
pagsasalita sa loob at labas ng
opisina o gusali dahil medyo may
pagkaimpormal na o may
pamilyaridad na ang paraan ng
pagsasalita.
19. Distansya
Sa kaso naman ng mga taong
nagkakalayo ng distansya, ang
antas ng boses at ang di-berbal
na pagkilos tulad ng senyas,
kumpas at pagtango o pag-iling
ng ulo ang mga pangunahing
hudyat.
20. Masasabi ring nadiditermina sa
pamamagitan ng setting ang wikang
ginagamit sa pagpapalitan ng mga
katanungan at kasagutan ng
propesor at mga estudyante- ang
lugar ng silid-aralan, at iyong sitting
arrangement (tulad ng mga silyang
nakahanay o nakapalibot sa
conference room).
22. May partikular na lugar na
nababagay sa pagdarasal,
pagtuturo, o kaya ay sa
pagsasalaysay ng mga kuwento.
23. Ang mga pangyayaring madalas ng
kaugnay sa setting ang language
restrictions o taboo, tulad ng bawal
pag-usapan ang tungkol sa isang
paksang di-kanais-nais kapag nasa
hapagkainan; bawal ang pagsipol sa
loob ng bahay; o kaya bawal ang
pagtutungayaw o pagbulyaw at
pagsumpa sa ibang tao sa loob ng
simbahan.