Filipino 1

1. Kahulugan ng Dayalek at Idyolek
Ang varayting dayalek ay tumutukoy sa panahon,lugar at katayuan sa
buhay. Kaya ito ay nahahati sa dayalek na heograpiko,dayalek ma
temporal at dayalek na sosyal. Ayon kay Alonzo(2002) ang varayti nang
wika ay makikita sa formal o substantikong katangian kaugnay nang
pinanggalingan ng tagapagsalita ng grupo sa isang tatlong dimension, at
katayuang sosyal, espasyo at panahon.
Ang dayalek ay palasak sa isang lugar o sa buong kapuluan. Ito ay ang
unang wikang kinagisnan sa tahanan, pamayanan at lalawigan.
Ito rin ang wikang namumuwati sa bibig ng mga tao, ng mga magulangsa
tahanan at sambayanang Pilipino. Halimbawa ang tagalog ay isang wika
na sinasalita sa Kamaynilaan, ang mga dayalek nito ay ang Tagalog-
Batangas, Tagalog-Cavite, Tagalog-Nueva Ecija, Tagalog-Bulacan, Tagalog-
Laguna at Tagalog-Quezon.

2. Tatlong Uri nang Dayalek
Sa pahayag ni Curtis Mc Farland,nauuri raw sa tatlo ang
dayalek:
a. Dayalek nang sosyal. Ito ay naiiba sa heograpikal na
dayalek dahil ito ay ginagamit nang iba’t ibang uri nang tao
sa lipunan.Ang isang taong kabilang sa isang pangkat ay
may ibang pananalita kumpara sa iba na mula sa ibang uri
nang lipunan kahit na sila ay nasa iisang lugar. Tinatawag na
dayalek ang mga pagkakaiba-iba sa loob ng wika at Jargon o
Register naman ang tawas sa mga salitang lumilitaw sa mga
pangkat na propesyunal o sosyal na bunga ng trabaho o
kaya’y gawain sa isang grupo. Kaya masasabi natin na may
sariling salita ang mga mangingisda na iba sa mga doktor at
mga pulitiko. Sa mga naglalaro nang bilyar ay may nabubuo
ring wika na ikinaiiba sa mga naglalaro ng golf.

3. Halimbawa nang Dayalek na Sosyal

4. Narito ang ilan sa mga halimbawa nang salitang Tagalog-
Batangas na nauunawaan din ng mga taga- ibang rehiyon
Batangas
-galong
-abuhan
-kalibkib
-kibal
-bayuhan
-mabanas
-busilig
-tubal
-binangi
-bilot
-matamis
-apuyan
-lagyi
-lukban
-tingni
-sinturis
Tagalog
-banga
-asuhan
-kopras
-sitaw
-kiskisan
-maalinsangan
-mata
-maruming damit
-inihaw
-tuta
-asukal
-posporo
-lagyan
-suha
-tingnan
-dalanghita

5. b.Diskretong Dayalek. Masasabing ito ay hiwalay sa ibang
dayalekto dulot iyo ng heograpikong lokasyon at pagiging
“distinct” na dayalekto. Halimbawa nito ang Tagalog-
Marinduque na hindi maikakaila na malayo ang sa ibang
dayalektong Tagalog.
c. Dayalektikal na Varyasyon. Ang pokus dito ay
pagbabahagi ng salita o distribusyon ng ilang salita,aksent
at pagbigkas ng wika sa loob nang isang ‘languare area’.
Halimbawa, katulad ng wikang Tagalog sa Laguna, wikang
Tagalog sa Cavite at wikang Tagalog sa Batangas

6. d. Idyolek. Ito ay ang varayti ng wikang may kaugnayan sa
personal na abilidad ng tagapagsalita; ang varayti ng wikang
ginagamit ng isang partikular na indibidwal. Ito rin ay ang
indibidwal na paggamit ng isang tao sa isang wika. Tulad
halimbawa na pagkakaiba ng bawat indibidwal ng ‘finger
prints’.
Bilang panlahat, ang idyolek ang pangkalahatang katipunan
ng mga linggwistikang pekyularidad ng isang tao. Ang
partikular na balangkas ng istraktura at semantika ng bawat
idyolek ay nabubuo, naaapektuhan at idinidikta ng lugar na
kung saan siya pinadpad ng tadhana o kapalaran.

7. Mga Uri ng DAYALEK

8. Jargon or Register

9. IDYOLEK