Mie.s10 2020 2021on

1. МОНОПОЛЬ ЗАХ ЗЭЭЛ
I.Үндсэн ойлголтууд / Орчуулж бич /
• Imperfect competition
• Monopoly
• Natural monopoly
• Price leadership
• Barries to entry
• Market power
• Monopoly profits
• Price discrimination
II. Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1. Монополийн эрэлтийн муруй сөрөг налалт бүхий зах зээлийн эрэлтийн муруй байдаг.
Тийм Үгүй
2. Монополь үйлдвэрлэгчийн хувьд хамгийн их ашиг олох үндсэн нөхцөл бол төгс өрсөлдөөний үеийнхээс
аль болох цөөн тооны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн, илүү өндөр үнээр борлуулах явдал юм.
Тийм Үгүй
3.Монополь үйлдвэрлэгчийн сонголт хэзээ ч эрэлтийн муруйн мэдрэмжгүй хэсэгт хийгдэхгүй.
Тийм Үгүй
4. Хэрвээ монополь үйлдвэрлэгчийн ахиу орлого ахиу зардлаасаа давж байгаа бол үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлж,
үнээ бууруулах шаардлагатай.
Тийм Үгүй
5. Үнийн ялгаварлал тогтоосноор монополь үйлдвэрлэгч хууль бус ашиг олдог.
Тийм Үгүй
6. Зүй ёсны монополийн үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээ урт хугацааны дундаж нийт зардал бага байх
түвшингээр тодорхойлогдоно.
Тийм Үгүй
7.Бүтээгдэхүүний үнэ ахиу орлогоос өндөр байх нь зөвхөн энгийн монополийн үед тохиолддог.
Тийм Үгүй
8. Монополь үйлдвэрлэгчийн эрэлтийг бүтээгдэхүүний хэмжээнээс хамаарсан үнийн функцээр илэрхийлдэг.
Тийм Үгүй
9. Хэрвээ богино хугацаанд монополь үйлдвэрлэгчийн дундаж нийт зардал үнээс дээгүүр байвал тэр
алдагдал хүлээж байдаг.
Тийм Үгүй
10. Монополийн эсрэг хориг арга хэмжээг засгийн газар байнга авах ёстой.
Тийм Үгүй
III. Тест.
1. Дараах шинжүүдээс аль нь монополь шинжийг илэрхийлэхгүй вэ?
a) Ганц пүүс үйл ажиллагаа явуулдаг b) Зах зээлийн үнэд нөлөөлөх чадвартай
c) Зах зээлд орох, гарахад саад тотгор маш их d) Мэдээлэл төгс байдаг.
2. Дараах шинжүүдээс аль нь монополь пүүсийн шинжийг илэрхийлэхгүй вэ?
a) Ганц пүүс үйл ажиллагаа явуулдаг ба зах зээлийн нийлүүлэлтийг бүрэн тодорхойлдог.
b) Орлуулах боломжгүй бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэдэг.
c) Зах зээлд ороход хууль эрх зүйн болон бусад саад тотгорууд их байдаг.
d) Монополь зах зээлд эрэлтийн муруй төгс мэдрэмжтэй байдаг.
3. Монополь пүүсийн нийлүүлэлтийн муруй _____ тодорхойлогдоно.
a) Дундаж хувьсах зардлын муруйгаас дээш орших ахиу зардлын муруйн хэсгээр _____
b) Зах зээлийн үнийн түвшинд төгс мэдрэмжтэй байдлаар_____
c) Эерэг налалттай _____ байна.
d) Монополь пүүст нийлүүлэлтийн муруй байдаггүй.
4. Үйлдвэрлэлийн зардал адил төгс өрсөлдөөнт салбартай харьцуулбал монополь пүүс
a) Өндөр үнэ тогтоож их бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэдэг.
b) Доогуур үнэ тогтоож илүү их бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэдэг.
c) Доогуур үнэ тогтоож бага бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэдэг.
d) Өндөр үнэ тогтоож бага бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэдэг.
5. Монополь үйлдвэрлэгчийн үр ашиггүй байдлыг ____ нэмэгдүүлэх төлөвтэй байдаг.
a) Үнийг тогтоогч хандлага b) Ашгийн төлөөх хандлага нь

2. c ) Өргөжилтийн үр нөлөө нь d) Технологийн дэвшил нь
6. Монополь пүүс бүх хэрэглэгчдэд ижил үнэ санал болгохоосоо илүүгээр үнийн ялгаварлалыг чухалчилдаг
бол _____
a) Ихээр бараа, үйлчилгээг үйлдвэрлэх ба ашиг нь өндөр байдаг.
b) Багаар бараа, үйлчилгээг үйлдвэрлэх ба ашиг нь бага байдаг.
c) Пүүсийн үйлдвэрлэл бага боловч ашиг нь өндөр байна.
d) Пүүсийн бараа, үйлчилгээний үнэ өндөр боловч ашиг нь бага байна.
7. Монополь пүүс нь
a) Төгс мэдрэмжтэй эрэлтийн муруйтай байдаг. b)Ганц худалдагч байдаг тул үнээ өөрчилж чадна.
c) Борлуулалтаа нэмэгдүүлэх замаар үнээ өсгөдөг. d) Борлуулалтаа бууруулах замаар үнээ өсгөдөг.
8. Монополь пүүсийн ахиу орлогын муруй
a) Хэвтээ тэнхлэгтэй параллель байна. b) Эерэг налалттай байна.
c) Зах зээлийн эрэлтийн муруйн дээр байрладаг. d) Зах зээлийн эрэлтийн муруйн дор байрладаг.
9. Монополь пүүсийн хувьд _____ байна.
a) MR=P
b) MR<P
c) MR нь эхлээд өсөх ба үйлдвэрлэл нэмэгдэхийн хэрээр буурдаг.
c ) MR эхлээд буурах ба үйлдвэрлэл нэмэгдэх тусам өсдөг.
10. Монополь пүүсийн эрэлтийн муруй
a) Зах зээлийн эрэлтийн муруйтай адил байна.
b) Зах зээлийн эрэлтийн муруйтай харьцуулбал мэдрэмж сайтай байна.
c) Зах зээлийн эрэлтийн муруйтай харьцуулбал мэдрэмж муутай байна.
d) Эерэг налалттай байна.
11. Монополь пүүс болон төгс өрсөлдөөнт пүүсийн гол ялгаа
a) Эрэлт мэдрэмж муутай хэсэгт монополь пүүс бүтээгдэхүүний үнээ тогтоох замаар ашгаа
хамгийн их байлгадаг.
b) Монополь пүүс бүтээгдэхүүний үнээ өсгөх замаар ашгаа байнга нэмэгдүүлдэг.
c) Монополийн ахиу орлого үнээсээ ямагт бага байдаг.
d) Монополь пүүс эдийн засгийн ашигтай ажилладаг.
12. Эрэлтийн муруйн мэдрэмж муутай хэсэгт монополь пүүсийн хувьд ____ байдаг.
a) Ахиу орлого нь сөрөг. b) Ахиу орлого нь эерэг
c) Ахиу орлого нь тэгтэй тэнцүү d) Ахиу орлого нь хамгийн их утгаа авсан.
13. Монополь пүүс мэдрэмж муутай хэсэгт нийт орлогоо өсгөхийн тулд үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлбэл ____
алхам хийх ёстой.
a) Үнээ бууруулах
b) Үнээ өөрчлөхгүй байх
c) Үнээ өсгөх
d) Үнээ өсгөх, эсвэл бууруулах, эсвэл тогтмол байлгах
14. Монополь пүүсийн эрэлтийн муруй _____ байрладаг.
a) Ахиу орлогын муруйн доор ____
b) хиу орлогын муруйтай давхцан ____
c) Ахиу орлогын муруйн дээгүүр ____
d) Нийт орлогын муруйн дээгүүр ____
15. Аль нь монополийн шинжийг илэрхийлэхгүй вэ?
a) Үнийг тогтоох чадвартай
b) MR=MC нөхцлөөр ашгаа хамгийн их байлгадаг.
c) Нийт орлогоо бууруулахгүйгээр үнээ өсгөх чадвартай.
d) Ахиу орлого нь үнээсээ доогуур байдаг.
16. Монополь пүүс үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлбэл нийт орлого
a) Эхлээд өсөх ба дараа нь буурна
b) Эхлээд буурах ба дараа нь өснө
c) Байнга өснө
d) Байнга буурна.
17. Ахиу орлого тэгтэй тэнцүү байх бүтээгдэхүүний түвшинд ____ байна.
a) Нийт орлого тэгтэй тэнцүү байна.
b) Уг үйлдвэрлэлийн түвшинд үнээс хамаарсан эрэлтийн мэдрэмж тэгтэй тэнцүү байна.
c) Пүүсийн нийт орлого хамгийн их утгаа авна.

3. d) Пүүс үнийг тогтоогч байна.
18. Ахиу орлого тэгтэй тэнцүү байх үйлдвэрлэлийн түвшинд эрэлт нь _____ байна.
a) Төгс мэдрэмжгүй b) Мэдрэмжгүй c) Нэгж мэдрэмжтэй d) Мэдрэмж сайтай.
19. Үнэ буурахад нийт орлого өсдөг бол _____
a) Эрэлт мэдрэмж сайтай байна b)Эрэлт мэдрэмж муутай байна.
c)Эрэлт нэгж мэдрэмжтэй байна. d)Эрэлтийн хууль зөрчигдөж болно.
20. Монополь пүүс ахиу орлого _____ байх нөхцлөөр ашгаа хамгийн их байлгадаг.
a) Ахиу зардлаас их _____b)Ахиу зардлаас бага _____
c)Ахиу зардалтай тэнцүү _____ d)Үнэтэй тэнцүү _____
21. Аль нь монополь пүүсийн ашиг хамгийн их байх үеийн үйлдвэрлэлийг тодорхойлох нөхцөл вэ?
a) MR=ATC b)MC=ATC c) MR=TC d) MR=MC
22. Монополь пүүсийн ашиг хамгийн их байх үеийн үнэ нь _____ тэнцүү байна.
a) Дундаж нийт зардалтай _____
b) Ахиу орлоготой _____
c) Ашиг хамгийн их байх үеийн тоо хэмжээнд хэрэглэгчийн төлж чадах үнэтэй _____
d) Хэвийн ашиг олж чадах үеийн үнэтэй _____
23. Үнийн ялгаварлал гэдэг нь
a) Нэг бүтээгдэхүүнийг өөр өөр хэрэглэгчдэд өөр өөр үнээр борлуулах үйл явц
b) Мэргэжил боловсрол, яс үндэс, хүйсийг харгалзан ялгаатай байдлаар цалинг тогтоох
c) Чанартай бүтээгдэхүүний үнийг өндөр тогтоох, чанар муутайг нь хямд тогтоох
d) Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнийг өндөр тогтоох замаар хэрэглэгчдийг мөлжих
24. Дараах өгүүлбэрүүдээс аль нь төрөөс монополийг зохицуулах арга хэрэгсэлд хамаарах вэ?
a) Хямд өртөгтэй бараа, үйлчилгээг ихээр үйлдвэрлүүлж олон хэрэглэгчийн эрэлтийг хангах
b) Тухайн пүүсийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих
c) Пүүсийн монополь эрхийг хязгаарлах
d) Бараа, үйлчилгээний үнийг бууруулах
25. Патент, лицензийн үндсэн дээр монополь болдог пүүс
a) Нээлттэй монополь
b) Хаалттай буюу зүй ёсны монополь
c) Аргагүй монополь
d) Үнийн ялгаварлал бүхий монополь
26. Монополь пүүс үнийн ялгаварлал явуулах нөхцлийг ол.
a) Бага үнээр олон хэрэглэгчдийг татаж чаддаг байх
b) Худалдан авагчдын бүлгүүдээр зах зээлээ хувааж чаддаг байх
c) Цөөн тооны бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэн өндөр үнээр борлуулж чаддаг байх
d) Төрийн зохицуулалтыг биелүүлдэг байх
27. Монополь пүүсийн үнийн ялгаварлал явуулж чадах нөхцлийг ол.
a) Хэрэглэгч бүрийн эрэлтийн муруйнууд ялгаатай байх ёстой.
b) Пүүс зах зээлийг харьцангуй бага зардлаар ялгаж чаддаг байх ёстой.
c) Бүх хариултууд зөв байна.
d) Өндөр үнэтэй зах зээлд доогуур үнэтэй зах зээлээс худалдан авагчдыг татаж чаддаг байх ёстой.
28. Үйлдвэрлэлийн түүхий эд мэтериалын нөөц олдоц эдийн засгийн үр ашиг, зах зээлийн багтаамж зэрэгтэй
холбоотой бий болдог монополь
a) Нээлттэй монополь b) Хаалттай буюу зүй ёсны монополь
c)Аргагүй монополь d) Үнийн ялгаварлал бүхий монополь
29. Урт хугацаанд монополь пүүс эдийн засгийн ашигтай ажилладаг, учир нь
a) Пүүсийн эрэлтийн муруй харьцангуй мэдрэмж сайтай байдаг.
b) Бүтээгдэхүүний эрэлтийн муруй харьцангуй мэдрэмж муутай байдаг.
c) Пүүс үнийг тогтоогч байдаг.
d) Зах зээлд ороход саад тотгор ихтэй байдаг.
30. Урт хугацаанд монополь пүүс яагаад эдийн засгийн ашигтай ажилладаг вэ?
a) Пүүс орлуулах боломж багатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг.
b) Пүүс зах зээлд орох саад тотгоруудаар хязгаарлагдсан байдаг.
c) Зах зээлд ганц пүүс үйл ажиллагаа явуулдаг.
d) Дээрх өгүүлбэрүүд бүгд пүүс урт хугацаанд эдийн засгийн ашигтай ажиллах шалтгаан болдог.

4. II.Бодлого,дасгал
1. Хүснэгтэд монополь пүүсийн нийт бүтээгдэхүүн, нийт зардал, үнийн талаарх мэдээлэл өгөгджээ.
Q TC $ Р $ TR MC MR ATC
0 145 200
1 175 180
2 200 160
3 220 140
4 250 120
5 300 100
6 370 80
7 460 60
8 570 40
а.Хүснэгтийг бөглө
б. Ашиг хамгийн их байх үйлдвэрлэлийн хэмжээг ол.
в. Нийт орлого, нийт зардалын муруйг графикаар дүрсэлж ашгийн хэмжээг ол
б. P,MR,MC,ATC – н муруйг графикаар дүрсэлж, ашгийг харуул?
2. Хүснэгтэд монополь пүүсийн зардал, орлогын талаарх мэдээ өгөгджээ.
Q VC TC ATC MC P TR MR
0 0 150 200 0
1 110 110 175
2 320 300
3 366 135
4 250 480
5 445 105
6 360 90
а. Хүснэгтийг бөглө. б. Пүүсийн тогтмол зардал ямар байх вэ?
в. P болон Q –н ямар утгад пүүсийн ашиг хамгийн их байх вэ?
г. Үнийн өгөгдсөн хэмжээнд бүтээгдэхүүний эрэлт нь хир зэрэг мэдрэмжтэй байх вэ?
3.Монополь пүүсийн бүтээгдэхүүний эрэлтийн функци Q = 20 - Р , зардлын функц TC = 5 - 4Q + 2Q2
бол
пүүс ашгаа хамгийн их байлгахын тулд хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ?
Ашгийг нь тооц.
4. Монопольт пүүсийн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүний эрэлтийн функц нь P=100 - 0,01Q ,харин зардлын
функц нь TC = 50Q + 30300 байсан бол :
а. Пүүс ашгаа хамгийн их байлгахын тулд хичнээн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ?
б. Хэдий хэмжээний ашиг олохыг тооцож гарга.
5. Монополь пүүс 100 бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд ашиг хамгийн их байдаг. Хэрэв пүүсийн эрэлтийн
функц Qd=400-2P бол 100-p бүтээгдэхүүний MC-г ол.
6. Дараах зурагт монопольт өрсөлдөөнт зах зээл дээр үйл ажиллагаа явуулдаг пүүсийн талаарх мэдээлэл
Графикаар өгөв. Өгөгдсөн графикийг ашиглан дараахь асуултанд хариулт өг .
а. Хамгийн их ашигтай ажиллах үеийн үйлдвэрлэх бараа,үйлчилгээний тоо хэмжээ
б. Ашиг хамгийн их байх үеийн нэгж бүтээгдэхүүнйи үнэ
в. Ашиг хамгийн их байх үеийн дундаж нийт зардал
г. Ашиг хамгийн их байх үеийн нийт зардал
д. Ашиг хамгийн их байх үеийн ахиу зардал
е. Ашиг хамгийн их байх үеийн нийт орлого
ё. Ашиг хамгийн их байх үеийн ахиу орлого
ж. Ашиг хамгийн их байх үеийн ахиу орлого
м. Ашиг хамгийн их байх үеийн нийт ашиг