1. KUMPULAN 7 : MUHAMMAD FAUZI BIN YUSOF
: AHMAD NUR AMSYAR BIN ZAINAL
: ABDUL MU’ADZ BIN ISMAIL
SEJARAH MALAYSIA – TEMA 1 : MASYARAKAT TEMPATAN
BAB 2 : HUKUM ADAT, PERATURAN DAN UNDANG-UNDANG
Bincangkan adat yang diamalkan di Malaysia sebelum campur tangan British.
A. Adat Perpatih & Adat Temenggung
Pengenalan
Adat secara umumnya merupakan kebiasaan yang diamalkan oleh satu-satu
masyarakat dan sesiapa yang keluar daripada norma tersebut akan dianggap sebagai
melanggar adat. Kebanyakan aspek peradatan ini adalah diwarisi secara turun-
temurun. Di Tanah Melayu, sebenarnya tidak banyak bezanya. Apa yang jelas dilihat
hanya dua sistem iaitu Adat Perpatih dan Adat Temenggung. Selain itu, terdapat juga
adat-adat khusus lain seperti adat perkahwinan, adat pertabalan raja, adat bersalin dan
sebagainya. Seperti mana di Semenanjung Tanah Melayu, peraturan hidup dan
undang-undang hidup di Sabah dan Sarawak juga berdasarkan hukum adat yang
wujud secara lisan dan diamalkan secara turun-temurun mengikut kepercayaan
suku kaum masing-masing.
Adat Perpatih Aspek Adat Temenggung
• mula diamalkan di Tanah Melayu
pada abad ke-17.
• dibawa oleh orang Minangkabau
dari Tanah Tinggi Padang di
Sumatera.
• diamalkan di Negeri Sembilan,
Naning, dan Alor Gajah.
• diasaskan oleh Datuk Perpatih
Nan Sebatang yang berasal dari
Minangkabau, Sumatera.
• merupakan sistem
perundangan yang lengkap
merangkumi semua aspek
kehidupan dalam masyarakat
Minangkabau iaitu keselamatan,
keamanan, kestabilan politik dan
Latar Belakang • diamalkan di semua negeri
Melayu, kecuali Negeri
Sembilan.
• dikenali dengan pelbagai nama,
antaranya Undang-Undang
Melaka, Undang-Undang
Pahang, Undang-Undang 99
Perak, Undang-Undang Johor,
dan Undang-Undang Kedah.
• diasaskan oleh Datuk
Ketemenggungan (abang tiri
kepada Datuk Perpatih) yang
juga berasal dari Sumatera.
• diamalkan oleh Kesultanan
Melayu Melaka dan kemudian
diwariskan kepada negeri-negeri

2. keharmonian. Melayu yang lain.
• berpandukan kepada hukum
syarak terutamanya dalam soal
pembahagian harta dan
perkahwinan selepas
kedatangan Islam.
• merangkumi undang-undang
jenayah, undang-undang
pembahagian harta dan undang-
undang perlembagaan.
• bersifat matrilineal iaitu kaum
wanita mempunyai kedudukan
yang utama dalam masyarakat.
• hanya kaum wanita mewarisi
harta dan keturunan anak
mengikut suku ibu.
• ini bermakna mereka mendapat
nama dan gelaran daripada
suku ibu.
• anak perempuan menjadi asas
wujudnya suku.
Sifat • bersifat patrilineal, iaitu kaum
lelaki diutamakan.
• kaum lelaki dianggap
meneruskan keturunan keluarga.
• sejajar dengan hukum faraid
dalam Islam yang mengiktiraf
lelaki sebagai ketua keluarga.
• anak lelaki pewaris kepada
harta ayahnya.
• lebih mengutamakan kaum
wanita.
• harta pusaka akan diwariskan
oleh ibu kepada anak
perempuannya. Sekiranya ibu
tidak mempunyai anak
perempuan, harta itu akan
diturunkan kepada adik
perempuannya, anak adik
perempuannya atau cucu-cucu
perempuan adiknya.
• adat ini mengutamakan kaum
wanita kerana sikap kaum lelaki
yang suka mengembara atau
merantau.
• kaum wanita yang ditinggalkan
mesti dibekalkan harta sebagai
nafkah.
• harta bukan hak perseorangan,
tetapi hak milik kekeluargaan
secara bersama.
• harta dalam masyarakat tidak
Pembahagian
Harta
• harta yang diwarisi lebih
memihak kepada kaum lelaki.
• anak lelaki diutamakan kerana
dianggap sebagai pemimpin
keluarga.
• harta ialah hak kepunyaan
individu dan ini melibatkan
pembayaran cukai dan
sebagainya kepada penguasa
tempatan atau negeri.
• sistem pewarisan ialah hak milik
tetap bagi seseorang individu.

3. boleh dijual kepada kelompok
keluarga lain kecuali dengan
syarat-syarat tertentu.
• mengamalkan eksogami, iaitu
tidak membenarkan
perkahwinan sesama suku
kerana dipercayai mempunyai
pertalian darah.
• seseorang lelaki juga tidak
dibenarkan berkahwin dengan
dua orang perempuan sesama
suku.
• suami mesti menetap bersama
isterinya dan meninggalkan
rumah setelah berkahwin.
• suami digelar ‘orang semenda’
iaitu yang berkuasa terhadap
isterinya.
• anak-anak akan diserahkan
kepada keluarga sebelah
ibunya setelah berlaku
perceraian atau kematian isteri
kerana bapa tidak mempunyai
hak ke atas anaknya.
Perkahwinan • membenarkan anggotanya
berkahwin dengan sesiapa
sahaja asalkan tidak
bercanggah dengan hukum
syarak.
• selepas berkahwin, isteri mesti
tinggal bersama-sama keluarga
ibu bapa suaminya kerana suami
adalah ketua keluarga.
• dianggap lebih demokrasi.
• kuasa dibahagikan antara
Undang, Lembaga, Buapak, dan
Perut (Anak Buah).
• ketua setiap peringkat dipilih dan
dilantik daripada peringkat
bawah hingga atas.
Sistem
Pemerintahan
• bersifat autokrasi, iaitu kuasa
mutlak terletak di tangan
sultan atau raja.
• sultan berkuasa dalam
pentadbiran, ketua agama,
simbol kedaulatan sesebuah
negeri dan perpaduan rakyat.
• jawatan raja diwarisi secara
turun-temurun.
Yang di-Pertuan Besar
Undang
Lembaga
Buapak
Perut (Anak Buah)
Raja Bendahara
Adinda Lelaki
Putera Sultan
Raja

4. • raja atau sultan diberi hak dan
pelbagai keistimewaan seperti
daulat, bahasa dalaman,
penggunaan nama dan beberapa
alat kebesaran.
• dianggap lebih bertimbang rasa
dan berperikemanusiaan.
• hukuman diberi bertujuan untuk
membaiki keadaan dan bukan
untuk menghukum pesalah.
• hukum bunuh hanya boleh
dijatuhkan oleh Yang di-Pertuan
Besar.
• mereka percaya orang yang
melakukan jenayah boleh
berubah menjadi baik.
Undang-undang
Jenayah
• hukuman yang dikenakan
bersifat menghukum.
• bertujuan untuk memberi
pengajaran dan amaran kepada
orang lain supaya tidak
melakukan sebarang jenis
kesalahan.
• lebih memihak kepada
golongan atasan atau
pemerintah. Contohnya,
hukuman yang dikenakan
kepada raja lebih ringan daripada
yang dikenakan kepada rakyat.
• memerlukan bukti yang kukuh
terhadap sesuatu kesalahan.
• ahli-ahli dikelompokkan ke
dalam kelompok-kelompok
kekeluargaan digelar suku yang
mana terdapat 12 suku dalam
Adat Perpatih iaitu Biduanda,
Batu Hampar, Paya Kumbuh,
Mungkal, Tiga Nenek, Seri
Melenggang, Seri Lemak, Batu
Belang, Tanah Datar, Tiga Batu,
Anak Aceh dan Anak Melaka
• ikatan kekeluargaan dalam
kalangan masyarakat lebih erat
dan kuat.
Kemasyarakatan • pengelompokan seperti ini tidak
wujud.

5. B. Undang-undang Adat Sabah dan Sarawak
. Masyarakat Sabah mengamalkan Adat Dusun, Adat Tenom ,dan Adat
Timogun. Hukum adat ini dilaksanakan oleh Orang Tua. Masyarakat bumiputera
Sarawak mengamalkan Adat Tunggu (denda dan kesalahan) dan Undang-Undang
Mahkamah Melayu. Hukum adat ini dilaksanakan oleh ketua kampung atau Majlis
Orang Tua-Tua. Hukum adat mengawal soal bertanam padi dan tempat kediaman
orang Iban. Hukum adat menentukan tanah kampung halaman , iaitu kepunyaan
bersama sesuatu kumpulan masyarakat. Semua penduduk rumah panjang dalam
kumpulan tersebut berhak bercucuk tanam , memburu, dan mengambil hasil-hasil
hutan di kawasan kampung mereka. Antara kesalahan yang akan dikenakan
hukuman denda ialah, gagal melaporkan sebarang bencana , kecemasan, tidak
bekerjasama dalam sesuatu tindakan yang telah dipersetujui, dan pelawat yang
memasuki rumah panjang tanpa menaggalkan parangnya.
Kesimpulan
Adat Perpatih dan Adat Temenggung jelas mempunyai perbezaannya. Walau
bagaimanapun, kedua-dua hukum adat ini mempunyai maksud yang sama untuk
melindungi anggota masyarakat, hidup dengan mematuhi kepada peraturan
berdisiplin, rnenghormati sesama manusia, mematuhi adat istiadat. Kedua-duanya
merupakan antara jenis hukum adat yang diamalkan di Tanah Melayu pada waktu
dahulu (sekitar abad 17 Masihi) dan masih berlangsung hingga hari ini khususnya di
Negeri Sembilan dan Naning di Melaka. Begitu juga dengan adat di negeri Sabah dan
Sarawak yang mengamalkan adat-adat tersebut secara turun-temurun mengikut
kepercayaan mereka.

6. B. Undang-undang Adat Sabah dan Sarawak
. Masyarakat Sabah mengamalkan Adat Dusun, Adat Tenom ,dan Adat
Timogun. Hukum adat ini dilaksanakan oleh Orang Tua. Masyarakat bumiputera
Sarawak mengamalkan Adat Tunggu (denda dan kesalahan) dan Undang-Undang
Mahkamah Melayu. Hukum adat ini dilaksanakan oleh ketua kampung atau Majlis
Orang Tua-Tua. Hukum adat mengawal soal bertanam padi dan tempat kediaman
orang Iban. Hukum adat menentukan tanah kampung halaman , iaitu kepunyaan
bersama sesuatu kumpulan masyarakat. Semua penduduk rumah panjang dalam
kumpulan tersebut berhak bercucuk tanam , memburu, dan mengambil hasil-hasil
hutan di kawasan kampung mereka. Antara kesalahan yang akan dikenakan
hukuman denda ialah, gagal melaporkan sebarang bencana , kecemasan, tidak
bekerjasama dalam sesuatu tindakan yang telah dipersetujui, dan pelawat yang
memasuki rumah panjang tanpa menaggalkan parangnya.
Kesimpulan
Adat Perpatih dan Adat Temenggung jelas mempunyai perbezaannya. Walau
bagaimanapun, kedua-dua hukum adat ini mempunyai maksud yang sama untuk
melindungi anggota masyarakat, hidup dengan mematuhi kepada peraturan
berdisiplin, rnenghormati sesama manusia, mematuhi adat istiadat. Kedua-duanya
merupakan antara jenis hukum adat yang diamalkan di Tanah Melayu pada waktu
dahulu (sekitar abad 17 Masihi) dan masih berlangsung hingga hari ini khususnya di
Negeri Sembilan dan Naning di Melaka. Begitu juga dengan adat di negeri Sabah dan
Sarawak yang mengamalkan adat-adat tersebut secara turun-temurun mengikut
kepercayaan mereka.