1. โครงงาน
เรื่อง การย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด
เสนอ
อ.ทรงศักดิ์ โพธิ์เอี่ยม
จัดทาโดย
นายเพชร พรหมสีทอง เลขที่ 8
นางสาวเจนจิรา ธรรมถาวรสิริ เลขที่ 19
นางสาวสุธาสีนี แสนสุข เลขที่ 20
นางสาวเรวดี สุขเกษม เลขที่ 22
นางสาวภิรุฬกาญจน์ ใสยะลา เลขที่ 35
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5/2
โครงงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา Is 2
ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2556
โดรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์ กาญจนบุรี

2. กิตติกรรมประกาศ
การจัดทาโครงงาน เรื่อง การย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด สาเร็จได้เนื่องจากคณะผู้จัดทาโครงง่าน
ได้รับการสนับสนุนเป็นอย่างดีจาก นายจเร แสนสุข ที่คอยให้คาปรึกษาและช่วยเหลือเกี่ยวกับการทา
โครงงาน เรื่องการย้อมผ้าจากเปลือกมังคุดและขอบใจเพื่อนๆที่คอยเป็นกาลังใจให้ตลอดจนสาเร็จ คณะ
ผู้จัดทาโครงงานขอขอบพระคุณเป็นอย่างสูง
นายเพชร พรหมสีทอง
นางสาวเจนจิรา ธรรมถาวรสิริ
นางสาวสุธาสีนี แสนสุข
นางสาวเรวดี สุขเกษม
นางสาวภิรุฬกาญจน์ ใสยะลา

3. บทคัดย่อ
โครงงานเรื่อง การย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด เป็นการนาเปลือกมังคุดที่มีอยู่ในท้องถิ่นซึ่งทิ้งแล้ว
สามารถนาเปลือกมังคุดที่จะทิ้งมาทาให้เกิดประโยชน์สูงสุด ในเปลือกมังคุดยังมีสารยังมีสารต่อต้านอนุมูล
อิสระ และสารแทนนิน ซึ่งสารแทนนิน ที่อยู่เปลือกมังคุดสามารถนามาทาเป็นสีย้อมผ้าได้ และผ้าที่ได้ก็ไม่
เป็นอันตรายต่อร่างกายเวลาสวมใส่
วัตถุประสงค์ที่จัดทาโครงงานนี้ขึ้นเพื่อเป็นการประหยัดค่าใช้จ่าย ให้รู้จักการใช้เวลาว่างให้เป็น
ประโยชน์ โดยการย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด ที่ปราศจากสารเคมีที่เป็นอันตราย

4. สารบัญ
หน้า
กิตติกรรมประกาศ ก
บทคัดย่อ ข
สารบัญ ค
สารบัญตาราง ง
สารบัญรูปภาพ ช
บทที่ 1 บทนา 1
1.1 ที่มาและความสาคัญ 1
1.2 วัตถุประสงค์ 1
1.3 สมมติฐานของโครงงาน 2
1.4 ขอบเขตการทางาน 2
1.5 ข้อตกลงเบื้องต้น 2
1.6 ประโยชน์ 2
บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 3
2.1 มังคุด 3
2.1.2 การใช้ประโยชน์ 4
2.1.3 สรรพคุณทางยา 4
2.2 งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 5
บทที่ 3 อุปกรณ์และวิธีการดาเนินการทดลอง 6
3.1 วัสดุอุปกรณ์และสารเคมี 6
3.2 ขั้นตอนและวิธีการดาเนินงาน 7
บทที่ 4 ผลการดาเนินงาน 11

5. สารบัญ(ต่อ)
หน้า
บทที่ 5 สรุปผลและอภิปรายผลการดาเนินการจัดทาโครงงาน 12
5.1 สรุปผลการทดลอง 12
5.2 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการทดลอง 12
5.3 ข้อเสนอแนะ 12
บรรณานุกรม 13

6. สารบัญตาราง
หน้า
ตารางที่ 4.1 ตารางแสดงผลการทดลองสีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุดและสีย้อมจากสารเคมี 11

7. สารบัญรูปภาพ
หน้า
ภาพที่ 2.1 มังคุด 3
ภาพที่ 3.1 เด็ดขั้วที่เปลือกออกให้หมด แล้วใส่ครกตาทีละน้อยๆย่ามากเพราะจะตายาก 6
ภาพที่ 3.2 ตาพอแหลกอย่าให้ถึงกับเหลว 7
ภาพที่ 3.3 ใส่เปลือกมังคุดลงในภาชนะ เติมน้า 1 ลิตร 8
ภาพที่ 3.4 ยกน้าที่ผสมเปลือกมังคุดตั้งบนเตาถ่าน แล้วต้มประมาณ 1 ชั่วโมง 8
ภาพที่ 3.5 เมื่อครบ 1 ชั่วโมงจะได้น้าเปลือกมังคุดสีม่วงเข้ม จากนั้นให้เทน้าเปลือกมังคุดลงในกระชอนเพื่อ
แยกเปลือกออก 9
ภาพที่ 3.6 นาผ้าไปแช่ในภาชนะ 1 ชั่วโมง 9
ภาพที่ 3.7 นาผ้าไปตากจนแห้ง 10
ภาพที่ 3.8 นาผ้าไปซักและได้ผ้าที่เสร็จสมบูรณ์ 10

8. บทที่ 1
บทนา
1.1 ที่มาและความสาคัญ
ในปัจจุบันผ้าย้อมสีเป็นเครื่องอุปโภคที่ต้องใช้ในชีวิตประจาวัน ดังนั้นจึงมีการผลิตผ้าย้อมสีจานวน
มากและหลายสีหลายยี่ห้อและหลายราคา แล้วแต่ผู้อุปโภคจะเลือกใช้ ซึ่งผู้อุปโภคต้องสูญเสียเงินในการซื้อ
ผ้าย้อมสีซึ่งเป็นเงินจานวนมาก ดังนั้นนักเรียนจึงมีความสนใจในการผลิตผ้าย้อมสีจากเปลือกมังคุดขึ้น มา
ใช้เพื่อลดต้นทุนในการซื้อผ้าย้อมสี
ผ้าย้อมสีจากเปลือกมังคุด ต้องอาศัย กระบวนการ ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์อย่าง เป็น
ระบบ กระบวนการกลุ่มร่วมแรงร่วมใจกันระหว่าง นักเรียน ครู ผู้ปกครอง สร้างนวัตกรรมเพื่อให้
เหมาะสมกับบริบทของสภาพแวดล้อมในท้องถิ่นที่มีอยู่ คือ การผลิตผ้าย้อมสีจากเปลือกมังคุดที่หาวัสดุ
ธรรมชาติได้ในท้องถิ่นมาสกัดสีเป็นส่วนประกอบของผ้าย้อมสี จากธรรมชาติทาให้ได้ผ้าย้อมสีจากเปลือก
มังคุดสีสันที่สวยงาม และช่วยลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือนได้อีกด้วย
1.2 วัตถุประสงค์
1 เพื่อศึกษาวิธีการย้อมผ้า โดยการใช้สีจากเปลือกมังคุด
2.เพื่อให้สีที่ได้จากผ้าเป็นสีที่ได้จาก ธรรมชาติ
1.3 สมมติฐานของโครงงาน
1.สีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด สามารถย้อมผ้าได้จริง
2. สีย้อมผ้าที่ได้เป็นสีที่ได้จากธรรมชาติ
ตัวแปรต่างๆ
ตัวแปรต้น : สารแทนนินจากเปลือกมังคุด
ตัวแปรตาม : ผ้าจากสารแทนนินจากเปลือกมังคุด
ตัวแปรควบคุม : ปริมาณของเปลือกมังคุด ขนาดของผ้าที่มาทดลอง เวลาในการทดลอง

9. 1.4 ขอบเขตการทางาน
สถานที่ในการทางาน บ้านของนางสาวสุธาสินี เเสนสุข บ้านเลขที่42 ตาบลพังตรุ อาเภอพนมทวน
จังหวัดกาญจนบุรี
เวลาเดือนพฤศจิกายน 2556 - เดือนมีนาคม 2557
1.5 ข้อตกลงเบื้องต้น
หาซื้อมังคุดได้ในช่วงตามฤดูกาลในท้องตลาดทั่วไปหรือซุปเปอร์มาเก็ตทั่วไป
1.6 ประโยชน์
1.นาวัสดุที่ไม่มีประโยชน์มาเพิ่มมูลค่าใหม่ให้เกิดประโยชน์
2.ผลิตภัณฑ์ไม่มีสารเคมี ทาให้ไม่มีสารตกค้างในร่างกาย ทาให้มีสุขภาพที่ดี
3.ประหยัดเงินจากการซื้อสีย้อมผ้าโดยใช้มอแดนท์จากแทนนิน แทน
4.ได้ใช้สารจากธรรมชาติและวัตถุดิบใกล้ตัวเรา

10. บทที่ 2
เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
2.1.มังคุด
ภาพที่ 2.1 มังคุด
2.1.1 มังคุด
มังคุด ชื่อภาษาอังกฤษ Mangos teen ชื่อวิทยาศาสตร์ Gavcinia mangostana Linn มีถิ่นกาเนิดในหมู่
เกาะซุนดาและหมู่เกาะโมลุกกะ มังคุดเป็นผลไม้ที่นิยมเป็นอย่างมากในแถบเอเชียโดยได้รับการขนานนาม
ว่าเป็น “ราชินีแห่งผลไม้” (Queen of fruits) อาจเป็นเพราลักษณะภายนอกของผลที่มีกลีบบนหัวคล้ายกับ
มงกุฎของพระราชินีเป็นผลที่จัดว่าเป็นประโยชน์มากชนิดหนึ่ง โดยประโยชน์ของมังคุดไม่ได้อยู่แค่เนื้อที่
เรารับประทานกันเท่านั้น ประโยชน์ของเปลือกมังคุดก็มีมากมายในการรักษาโรคได้เช่นกัน และในเปลือก
มังคุดยังมีสารแซนโทน (Xanthore) ในปริมาณมากแม้จะมีส่วนช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยลดการ
อักเสบ ลดความดันโลหิต ช่วยต่อต้านการเกิดโรคมะเร็ง และอาการแพ้ต่างๆ แต่ก็ยังขาดข้อมูลในการ
สนับสนุนว่ามังคุดจะสามารถรักษาอาการเหล่านี้ได้จริง และนอกจากนี้มังคุดยังมีสารแทนนิน (Tannin)ที่อยู่
ในเปลือกของมังคุดหากบริโภคมาเกินไปและต่อเนื่อง อาจทาให้เกิดเป็นพิษต่อ ตับ ไต การเกิดมะเร็งในร่อง
แก้ม ในทางเดินอาหารส่วนบนและยังไปลดจานวนเม็ดเลือดขาวจนทาให้ภูคุ้มกันของร่างกายต่าลงจากปกติ
ดังนั้นการรับประทานอาหารที่ดีที่สุดคือการรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่เลือกรับประทานผลไม้
หลากหลายไม่ซ้ากัน เพื่อประโยชน์ของตนเอง

11. 2.1.2 การใช้ประโยชน์
มังคุดเป็นผลไม้จากเอเชียที่ได้รับความนิยมมาก มังคุดได้รับขนานนามว่าเป็น “ราชินีของผลไม้”
อาจเป็นเพราะด้วยลักษณะภายนอกของผลที่มีกลีบเลี้ยงติด อยู่ที่หัวขั้วของผลคล้ายมงกุฎของพระราชินีส่วน
เนื้อในก็มีสีขาวสะอาด มีรสชาติที่แสนหวาน อร่อยอย่างยากที่จะหาผลไม้อื่นมาเทียบได้ มีการ
นามังคุดมาประกอบอาหารบ้างทั้งอาหารคาว เช่น แกง ยา และอาหารหวาน เช่น มังคุดลอยแก้ว แยมมังคุด
มังคุดกวน มังคุดแช่อิ่ม ในจังหวัด นครศรีธรรมราชมีการทามังคุดคัด ด้วยการแกะเนื้อมังคุด
ห่ามออกมาเสียบไม้รับประทานในขณะที่ส่วนใหญ่จะนิยมรับประทางมุงคุดสุกเป็นผลไม้
เปลือกของมังคุดมีสารให้รสฝาด คือแทนนิน แซนโทน (โดยเฉพาะแมงโกสติน) แทนนินมีฤทธิ์
ฝาดสมาน ทาให้แผลหายเร็ว แมงโกสติน ช่วยลดอาการอักเสบและมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่ทาให้เกิด
หนองได้ดี ในทางยาสมุนไพร ใช้เปลือกมังคุดตากแห้งต้มกับน้าหรือย่างไฟ ฝนกับน้าปูนใส แก้ท้องเสีย
เปลือกแห้งฝนกับน้าปูนใส ใช้รักษาอาการน้ากัดเท้า แผลเปื่อย เปลือกมังคุด มีสารป้ องกันเชื้อราเหมาะแก่
การหมัก
2.1.3 สรรพคุณทางยา
มังคุดนอกจากจะเป็นผลไม้ ที่สวยงามชวนรับประทานแล้วก็ยังช่วย เป็นยารักษาโรค ได้ดีอีก
ด้วย เปลือกมังคุดแห้ง นามาครึ่งผลฝนกับน้าสุกหรือน้าปูนใสนามารับประทาน รักษาอาการท้องเสีย
หรือ นา ไปดองกับเหล้ารับประทานเป็นยาแก้ท้องเสียเรื้อรังได้มังคุดใช้เป็นยาภายนอกได้โดย นาเปลือก
มังคุด สดหรือแห้งมาต้มกับน้าเคี่ยวให้งวดเล็กน้อย ใช้ล้างแผลเปื่อยนอกจากนั้นเปลือกมังคุดสดหรือแห้ง
เมื่อนามาฝนกับ น้าปูนใสยังสามารถ รักษาบาดแผลที่เกิดจากน้ากัดเท้าได้ด้วย ยางสด ๆ สีเหลืองที่ ได้
จากผลมังคุด ช่วยสมานแผลได้ดี หรือใช้เป็นยาแก้บิด แก้ท้องร่วง

12. 2.2.งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
2.2.1.หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร ณ สานักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหิดลถนนศรีอยุธยา พญาไท กทม.ได้ค้นพบสารแทนนิน แทนนิน คือ สารที่มีรสฝาด ซึ่งมี
มากในเปลือกมังคุด ทาให้เกิดอาการท้องผูก ตารายาไทยระบุสารรสฝาด มีฤทธิ์ฝาดสมาน จึงใช้รักษาอาการ
ท้องเสีย และรักษาแผลพุพองต่างๆโดยแทนนินมีฤทธิ์ตกตะกอนโปรตีน และส่วนใหญ่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรแทน
นินมีอยู่สองแบบ คือ แบบหนึ่งสามารถถูกแยกออกเป็นโมเลกุลเล็กๆได้เรียก ไฮโรไลซ์ แทนนิน ให้เป็น
กอลลิก เอซิก (gallic acid) เป็นสารที่มีสี ในเปลือกมังคุดแบบที่สองเรียกคอนเดนส์ แทนนิน (condensed
tannin)หรือเรียกอีกอย่างว่า โปรแอนโทรไซยานิน (proanthrocyanin)สารโปรแอนโทรไซยานินที่ไม่มีสี มี
ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระที่สูงมาก
2.2.2.ดร.พิเชษฐ์ วิริยะจิตรา กรรมการอานวยการเอเชียน นูทราซูติคอล เซ็นเตอร์ (ANC) นักวิจัย
ชั้นแนวหน้าของไทย ผู้ริเริ่มและทุ่มเทกับการวิจัยเรื่องมังคุดมานานกว่า 25 ปี เปิดเผยว่า ในเปลือกมังคุดนั้น
มีสารที่เรียกว่า GM-1 ซึ่งเป็นสารที่มีสรรพคุณยอดเยี่ยม 4 อย่าง คือ ยับยั้งและทาลายเชื้อแบคทีเรีย ลดการ
อักเสบที่ผิวหนัง ต้านอนุมูลอิสระและปกป้ องการเสื่อมของเซลล์ผิวหนัง อีกทั้งยังช่วยกระชับรูขุมขน ปรับ
สภาพผิวให้กระชับ เนียนขึ้น ซึ่งสรรพคุณเหล่านี้ เป็นคุณสมบัติที่เหมาะแก่การนามาใช้ เป็นวัตถุดิบในการ
ผลิตเครื่องสาอางอย่างไรก็ตาม ในเปลือกมังคุดยังมีสารอีกหลายอย่างรวมทั้งแทนนิน ซึ่งเป็นสารที่ทาให้เกิด
สีเข้ม หากได้รับสารดังกล่าวอยู่เป็นประจาจะทาให้ ผิวหมองคล้าได้การนาเปลือกมังคุดมาใช้โดยตรง ไม่ได้
สกัดเอาแทนนิน และสารอื่นออกอาจทาให้เกิดอันตรายต่อผู้ใช้

13. บทที่3
อุปกรณ์และวิธีการดาเนินการทดลอง
3.1 วัสดุอุปกรณ์และสารเคมี
อุปกรณ์
1. กระชอน
2. ขวดปากกว้าง
3. ไม้คน
4. เตาถ่าน
5. หม้อ
วัสดุและสารเคมี
1. เปลือกมังคุด
2. ผ้าดิบ
3. แอลกอฮอล์
4. สีย้อมผ้า

14. 3.2 ขั้นตอนและวิธีการดาเนินงาน
ภาพที่ 3.1 เด็ดขั้วที่เปลือกออกให้หมด แล้วใส่ครกตาทีละน้อยๆย่ามากเพราะจะตายาก
ภาพที่ 3.2 ตาพอแหลกอย่าให้ถึงกับเหลว

15. ภาพที่ 3.3 ใส่เปลือกมังคุดลงในภาชนะ เติมน้า 1 ลิตร
ภาพที่ 3.4 ยกน้าที่ผสมเปลือกมังคุดตั้งบนเตาถ่าน แล้วต้มประมาณ 1 ชั่วโมง

16. ภาพที่ 3.5 เมื่อครบ 1 ชั่วโมงจะได้น้าเปลือกมังคุดสีม่วงเข้ม จากนั้นให้เทน้าเปลือกมังคุดลงในกระชอนเพื่อ
แยกเปลือกออก
ภาพที่ 3.6 นาผ้าไปแช่ในภาชนะ 1 ชั่วโมง

17. ภาพที่ 3.7 นาผ้าไปตากจนแห้ง
ภาพที่ 3.8 นาผ้าไปซักและได้ผ้าที่เสร็จสมบูรณ์

18. บทที่ 4
ผลการดาเนินงาน
ตารางที่ 4.1 ตารางแสดงผลการทดลองสีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุดและสีย้อมจากสารเคมี
สีที่ใช้ในการย้อมผ้า ปริมาณ ผลการทดลอง
1. สีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด 1 กิโลกรัม สีเข้มน้อย
2 กิโลกรัม สีเข้มมาก
2. สีย้อมจากสารเคมี ครึ่งซอง สีเข้มน้อย
1 ซอง สีเข้มมาก
จากตารางบันทึกผลการทดลองของสีย้อมผ้าที่ได้จากเปลือกมังคุด และสีย้อมผ้าจากสารเคมีเรา
พบว่า สีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุดจะสีเข้มมากหรือสีเข้มน้อยขึ้นอยู่กับปริมาณของเปลือกมังคุดที่ใช้ทดลอง
ซึ่งสีที่ได้นั้นไม่เป็นอันตรายต่อร่ายกายแต่สีย้อมผ้าจากสารเคมีมีสีเข้มมากก็จริง แต่สีที่ได้นั้นอาจเป็น
อันตรายต่อร่างกายได้โดยเราจะใช้วิธีการมองจากสายตาโดยการเทียบสีจากสีย้อมผ้าจากเปลือกมังคุดกับสี
ย้อมผ้าจากท้องตลาดว่าสีไหนมีสีเข้มกว่ากัน

19. บทที่ 5
สรุปผลและอภิปรายผลการดาเนินการจัดทาโครงงาน
5.1 สรุปผลการทดลอง
จากผลการทดลองจะสรุปได้ว่า การนาเปลือกมังคุดทีไม่ใช้ เราสามารถนามาทาเป็นผลิตภัณฑ์ใน
การย้อมสีผ้า เราได้ผลิตภัณฑ์ตามที่ต้องการและ มีประสิทธิภาพที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ สีย้อมผ้าที่เรา
ย้อมมาจะสดและติดทนนาน และที่สาคัญเป็นการประหยัดค่าใช้จ่าย และสามารถสร้างรายได้เพิ่มขึ้นอีกด้วย
5.2 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการทดลอง
1.รู้ทักษะการย้อมผ้า
2.ได้เสื้อที่มีประสิทธิภาพ
3.ได้เสื้อที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของคนใส่
5.3 ข้อเสนอแนะ
1.เราสามารถนาเปลือกผลไม้ชนิดอื่นที่มีสารแทนนิน(พวกผลไม้ฝาด) ไปย้อมผ้าได้
2. เราอาจนาการทดลองนี้ไปใช้กับผลไม้ชนิดอื่นๆ ได้ตามฤดูกาลนั้นๆ

20. บรรณานุกรม
- มังคุด (ม.ป.ป.) เข้าถึงได้ที่ :http://th.wikipedia.org /wiki/มังคุด (วันที่ค้นข้อมูล : 9 ก.พ. 2557)
- ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.นิธิยา รัตนาปนนท์. (2554). Tannin/แทนนิน.เข้าถึง
เจาก:httpp://www.foodnetwork solution.com/wiki/word/2376/tannin-แทนนิน(วันที่ค้นข้อมูล: 9
ก.พ. 2557)
- วินัย วิทยาลัย,สุวิทย์บุญดิเรก สิ่งประดิษฐ์ กิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร์ สานักพิมพ์ฟิสิกส์เซ็น
เตอร์ พ.ศ. 2536 (วันที่ค้นข้อมูล 9 ก.พ. 2557)
- จิตต์สิงห์ สมบุญ (2557, 31 กรกฎาคม),what’is “ผ้าดิบ”.ไทยรัฐ, หน้า 16
- การย้อมผ้าด้วยวัสดุธรรมชาติ(ม.ป.ป.) เข้าถึงได้จาก :http://www.gsds.go.th/qthaisilk/inside.php?
com_option-page=page&aid=61 (วันที่ค้นข้อมูล 9 ก.พ. 2557)