Onze westerse samenleving kan omschreven worden als een ‘kennissamenleving’. In deze post-industriële samenleving staat de ontwikkeling van nieuwe vormen van kennis, innovatieve ideeën en creativiteit centraal. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) speelt een belangrijke rol in het uitbouwen van de kennissamenleving. Het is de belangrijkste drager geworden van kennis en ondersteunt bovendien nieuwe vormen van samenwerking en kennisontwikkeling. Deze evolutie laat ook het onderwijs niet onberoerd. Het onderwijs - als spiegel van de samenleving - staat voor de opdracht toekomstige volwassenen vertrouwd te maken met de mogelijkheden, maar ook met de risico’s van ICT. Voor de Vlaamse onderwijsoverheid zijn deze maatschappelijke en technologische ontwikkelingen alvast voldoende reden om een ICT-beleid te voeren. De Vlaamse overheid stimuleert scholen en leraren op diverse manieren om te werk te maken van ICT. Centrale gedachte bij het beleid van de overheid is er voor te zorgen dat alle leerlingen over voldoende ICT-competenties bezitten. Deze verhoogde aandacht leidde ertoe dat de relatie tussen ICT en onderwijs steeds meer een aandachtspunt vormt voor onderwijsonderzoekers. Eén van de vragen is in welke mate en op welke wijze leraren vandaag reeds ICT inzetten ter ondersteuning van het onderwijsleerproces. Meer concreet beschrijft deze bijdrage de resultaten van een onderzoek naar (1) de plaats van ICT in het Vlaamse lager onderwijs, (2) de opvattingen van directies over het ICT-beleid van hun school en (3) de impact van het lokale schoolbeleid met betrekking tot het gebruik van ICT in de klas.

3. Stand van zaken > ICT-gebruik in het lager onderwijs Beperkt ICT-gebruik in de klas

4. Aantal uren ICT–gebruik in school x Verschillen in ICT-gebruik tussen leraren

5. Aantal uren ICT-gebruik per school Verschillen in ICT-gebruik tussen scholen

10. Onderzoeksopzet Vragenlijstonderzoek bij 527 leraren in 68 lagere scholen

11. Instrumenten: ICT-gebruik in de klas “ Class Use of Computer Scale” [8 items,  =.79] (van Braak, Tondeur en Valcke, 2004) M SD ■ Ik laat mijn leerlingen gebruik maken van educatieve software om bepaalde vaardigheden in te oefenen 2,10 1,093 ■ Ik gebruik de computer als middel om te differentiëren 1,89 1,250 ■ Ik moedig het samenwerkend leren tussen de leerlingen aan en laat hen daarbij gebruik maken van de computer 1,82 1,165 ■ Ik vraag de leerlingen taken en oefeningen op de computer te maken 1,65 1,260 ■ Mijn leerlingen gebruiken de computer om informatie te verzamelen en te selecteren (bijv. Google) 1,32 1,245 ■ Ik gebruik de computer als demonstratiemiddel ,95 1,088 ■ Ik schakel de computer in als instructiemiddel ; dit betekent dat ik bepaalde leerinhouden laat overbrengen via computerprogramma’s ,94 1,128 ■ Ik geef specifiek les over de mogelijkheden van de computer ,66 ,967 0 nooit 1 ieder trimester 2 maandelijks 3 wekelijks 4 dagelijks

12. Instrumenten: Structurele schoolkenmerken (3) ICC = (Between Mean Square-Within Mean Square)/Between Mean Square (1) ICT ondersteuning (Tondeur et al . , 2008) [4 items] M=56.9; SD=21.6; α =.72; ICC=.78 Voorbeelditems: Ik krijg ondersteuning van de ICT-coördinator Ik krijg ondersteuning van andere leerkrachten op het vlak van ICT (2) ICT planning (Tondeur et al . , 2008) [4 items] M=47.1; SD=22.0; α =.76; ICC=.86 Voorbeelditems: Binnen onze school vindt regelmatig overleg plaats over ICT in het onderwijs Binnen onze school bestaat een formele werkgroep die zich bezighoudt met ICT (3) ICT Infrastructuur (Aantal beschikbare computers)

13. Instrumenten: Culturele schoolkenmerken (3) (1) Ondersteunend leiderschap (Hoy and Tarter, 1997) [7 items] M=66.7; SD=18.9; α =.92; ICC=.78 Voorbeelditems: De directeur geeft constructieve kritiek De directeur geeft het voorbeeld door zelf hard te werken (2) Innovatiegerichtheid (Maslowski, 2001) [6 items] M=67.5; SD=14.4; α =.84; ICC=.66 Voorbeelditems: De leraren in onze school staan positief tegenover vernieuwing De leraren in onze school gaan in op actuele gebeurtenissen (3) Doelgerichtheid (Staessens and Vandenberghe 1994) [6 items] M=64.0; SD=14.8; α =.77; ICC=.81 Voorbeelditems: De leraren steunen datgene wat we met de school willen bereiken Alle leraren werken in dezelfde geest aan de doelen van onze school

14. Resultaten: Correlatiematrix ( N =68). * p < .05 ** p<.001 {1} {2} {3} {4} {5} {6} {1} Innovatiegerichtheid {2} Ondersteunend leiderschap .56** {3} Doelgerichtheid .66** .58** {4} ICT beleidsplanning .42** .49** .21 {5} ICT ondersteuning .41** .56** .28* .77** {6} ICT infrastructuur .13 .10 -.02 .35** .46**

15. Resultaten: Clusteranalyse (Gore, 2000) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Inno - vatiegerichtheid Ondersteunend Leiderschap Doel - gerichtheid ICT Planning ICT support Infrastructuur - Cluster 1 ( N =41) Cluster 2 ( N =27)

17. 1= Computervaardigheden 2= Informationtool 3= Oefentool Extra: Samenhang clusters – types ICT-gebruik